dr hab. Jerzy Supernat

Instytut Nauk Administracyjnych

Uniwersytet Wrocławski

System organizacyjny
administracji publicznej

2

System organizacyjny administracji publicznej

dr hab. Jerzy Supernat

Jerzy Stefan Langrod

(1903-1990), :

Administracja w (…) organicznym ujęciu
– to ludzie zorganizowani po to, aby
korzystając z przydzielonej im dziedziny
aktywności (…) i z rozporządzalnych
rzeczy (…), mogli spełnić swoje
zadania. Czy ujmiemy ich łącznie w
ramy teoretyczne służby publicznej, czy
inaczej, – zawsze będzie to przede
wszystkim

planowe zgrupowanie ludzi w służbie pewnej
misji publicznej, a dopiero potem – poprzez tych
ludzi – suma urządzeń, którymi oni dysponują.

3

System organizacyjny administracji publicznej

dr hab. Jerzy Supernat

Jan Boć

(ur. 1939):

Administracja publiczna jest to
przejęte

przez

państwo

i

realizowane przez jego zawisłe
organy, a także przez organy
samorządu

terytorialnego,

zaspokajanie

zbiorowych

i

indywidualnych potrzeb obywateli,
wynikających ze współżycia ludzi w
społecznościach.

4

System organizacyjny administracji publicznej

dr hab. Jerzy Supernat

Hubert Izdebski

(ur. 1947)

Michał Kulesza

(ur. 1948):

Przez administrację publiczną rozumie
się

zespół

działań,

czynności

i

przedsięwzięć

organizatorskich

i

wykonawczych, prowa-dzonych na rzecz
interesu

publicznego

przez

różne

podmioty, organy i instytucje, na
podstawie ustawy i w określonych
prawem formach.

Michał Kulesza

5

System organizacyjny administracji publicznej

dr hab. Jerzy Supernat

System

organizacyjny

administracji

publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej
składa się z trzech pod-stawowych
segmentów:

•

administracja państwowa rządowa

•

administracja państwowa nierządowa

•

administracja samorządowa

6

System organizacyjny administracji publicznej

dr hab. Jerzy Supernat

Administracja

publiczna

Administracja

państwowa

rządowa

(segment 1)

Administracja

państwowa

nierządowa

(segment 2)

Administracja

samorządowa

(segment 3)

7

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 1

Jacek Jagielski

(ur. 1951):

Administracja

rządowa

jest

to

układ

organizacyjno-

funkcjonalny

o

jednolitym,

relatywnie scentralizowanym

charakterze, który

realizuje

zadania

publiczne

za

które

odpowiedzialność ponosi rząd, i który pośrednio lub
bezpośrednio podlega Radzie Ministrów (art. 146 ust. 3

Konstytucji: Rada Ministrów kieruje administracją

rządo-wą).

W

jego

skład

wchodzą

podmioty

odpowiadające następu-jącym przesłankom:

•

wykonywanie funkcji administracji publicznej

•

podejmowanie działań w formach prawnych

właściwych orga-nom administracyjnym, w tym w
formach władczych

•

oparcie funkcjonowania na finansowym i majątkowym

zasobie państwowym

•

pozostawanie

w

układzie

organizacyjno-

funkcjonalnym pod-danym kierownictwu Rady Ministrów

dr hab. Jerzy Supernat

8

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 1

dr hab. Jerzy Supernat

Wskazanym

przesłankom

odpowiadają

trzy

grupy

podmiotów:

Po pierwsze, podmioty o statusie prawnym
organów i urzędów administracyjnych (trzon
administracji rządowej):

1. Organy bezpośrednio rządowego szczebla

•

Rada Ministrów

•

Prezes Rady Ministrów

•

ministrowie

•

przewodniczący określonych w ustawach

komitetów

(na

przykład

Komitetu

Badań

Naukowych czy Komitetu Inte-gracji Europejskiej)

•

podległe tym organom urzędy (ministerstwa itd.)

9

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 1

dr hab. Jerzy Supernat

2. Centralne organy administracji rządowej i
podlegle im urzędy. Między innymi:

•

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego

•

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i

Konsumentów

•

Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego

•

Szef Agencji Wywiadu

•

Prezes Wyższego Urzędu Górniczego

•

Prezes Głównego Urzędu Miar

10

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 1

dr hab. Jerzy Supernat

•

Główny Geodeta Kraju

•

Komendant Główny Policji

•

Główny Inspektor Ochrony Środowisk

•

Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego

•

Prezes Urzędu Transportu Kolejowego

•

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki

•

Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej

11

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 1

dr hab. Jerzy Supernat

3. Terenowe organy administracji rządowej

•

wojewoda (wraz z kierownikami zespolonych

służb, inspekcji i straży działających pod jego
zwierzchnictwem: Służby Ochrony Zabytków,
Inspekcji Weterynaryjnej, Państwowej Straży
Pożarnej itd.)

•

organy administracji niezespolonej (dyrektorzy

izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych,
dyrektorzy urzędów statystycznych, urzędów
morskich itd.)

4.

Organy

o

charakterze

pomocniczym

i

opiniodawczo-doradczym działające na rzecz
organów o charakterze decydującym (Rada
Statystyki, Rada Działalności Pożytku Publicznego,
Rada Telekomunikacji itd.)

12

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 1

dr hab. Jerzy Supernat

Po drugie, agencje rządowe inne niż centralne
organy administracji rządowej:

•

agencje – państwowe osoby prawne (na przykład

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
czy Agencja Mienia Wojskowego)

•

agencje – spółki kapitałowe (na przykład Agencja

Roz-woju Gospodarczego czy Krajowa Agencja
Poszanowania Energii)

Po trzecie, państwowe jednostki organizacyjne
(patrz przesłanki powyżej): na przykład Zakład
Ubezpieczeń Społecznych czy zakład karny.

13

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 2

dr hab. Jerzy Supernat

Segment drugi (administrację państwową
nie-rządową) tworzą organy i urzędy
administracyj-ne,

które

nie

są

podporządkowane Radzie Mini-strów.

Jan Boć:

Wyróżnienie

osobnej

administracji

państwowej, w obręb której nie wchodzi
administracja

rządowa,

jest

celowe,

logiczne i niezbędne.

14

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 2

dr hab. Jerzy Supernat

Do administracji państwowej nierządowej należą:

•

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

•

organy Najwyższej Izby Kontroli

•

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

•

Rzecznik Praw Obywatelskich

•

Krajowa Rada Sądownictwa

15

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 2

dr hab. Jerzy Supernat

•

organy Narodowego Banku Polskiego, w

tym Krajowa Rada Polityki Pieniężnej

•

centralne organy administracji podległe

Sejmowi (Główny Inspektor Pracy, Główny
Inspektor Ochrony Danych Osobowych,
Rada do Spraw Uchodźców)

•

urzędy

w/w

organów

(Kancelaria

Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej itd.)

•

administracja (kancelarie) Sejmu i Senatu

16

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 3

dr hab. Jerzy Supernat

W

skład

segmentu

trzeciego

(administracji sa-morządowej) wchodzi:

•

administracja samorządu terytorialnego

•

administracja samorządu zawodowego

17

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 3

dr hab. Jerzy Supernat

•

podmioty o statusie prawnym organów i urzędów
administracyj-nych

(organy

stanowiące,

organy

wykonawcze, aparat pomocni-czy tych organów)

•

samorządowe

jednostki

organizacyjne

(gminne,

powiatowe, woje-wódzkie): służbowymi zwierzchnikami
tych jednostek są wójt / burmistrz / prezydent, starosta,
marszałek)

Administracja

samorządu

terytorialnego:

układ organizacyjno-funkcjonalny działający
w

ra-mach

struktur

samorządu

terytorialnego, czyli w ramach gmin,
powiatów i województw jako jed-nostek
samorządowych – wspólnot samorządo-
wych, w skład którego wchodzą:

18

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 3

dr hab. Jerzy Supernat

Administracja samorządu zawodowego:

idea tego samorządu polega na powierzeniu
spra-wowania części władzy publicznej
korporacjom – zrzeszeniom wyodrębnionym
na podstawie kryter-ium więzi interesu
zawodowego określonej grupy osób.

19

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 3

dr hab. Jerzy Supernat

Samorząd zawodowy może reprezentować:

•

osoby wykonujące zawody zaufania

publicznego

(adwokatów,

radców

prawnych, notariuszy, leka-rzy, architektów
itd.)

•

osoby wykonujące określony rodzaj pracy

zawo-dowej

(rolników,

rzemieślników,

marynarzy itd.)

20

System organizacyjny administracji publicznej. Segment 3

dr hab. Jerzy Supernat

Jan Boć:

Istotą

samorządu

zawodowego

jest

udzielona

mu

przez

ustawodawcę

samodzielność w zakre-sie organizacji
wykonywania

zawodu,

określenia

warunków jego wykonywania oraz kontroli
nale-żytego wykonywania zawodu.

21

System organizacyjny administracji publicznej

dr hab. Jerzy Supernat

Preambuła do
Konstytucji

(…) ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej
Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa
oparte

na

posza-nowaniu

wolności

i

sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu
społecznym oraz na zasadzie pomocniczości
umacniającej uprawnienie obywateli i ich wspólnot.

22

System organizacyjny administracji publicznej

dr hab. Jerzy Supernat

Aleksandra Wiktorowska

:

Zasada subsydiarności (pomocniczości) służy
unikaniu centralizacji i omnipotencji państwa, a jej
prawną konse-kwencją jest:

•

podział władzy publicznej, znajdujący wyraz

między in-nymi w konstytucyjnej zasadzie podziału
władzy oraz w dualizmie administracji terytorialnej

•

decentralizacja władzy publicznej

•

podział zadań i kompetencji na szczeble

organizacyjne władzy publicznej w ogólności oraz
na

szczeble

organiza-cyjne

samorządu

terytorialnego w szczególności

•

domniemanie kompetencji na rzecz gminy

23

Niezapomniana Konferencja w Olszanicy, 2001 r. Od prawej: Aleksandra Wiktorowska, Jan

Grabowski,

Barbara Adamiak, Krystyna Wojtczak i Jerzy Supernat

24

System organizacyjny administracji publicznej

dr hab. Jerzy Supernat

Art. 15 ust. 1
Konstytucji

Ustrój

terytorialny

Rzeczypospolitej

Polskiej

zapewnia de-centralizację władzy publicznej.

Art. 16 ust. 2
Konstytucji

Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu
władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach
ustaw istotną część zadań publicznych samorząd
wykonuje w imieniu własnym i na własną
odpowiedzialność.

25

System organizacyjny administracji publicznej

dr hab. Jerzy Supernat

Art. 17
Konstytucji

1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy
zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące
zawody zaufania pu-blicznego i sprawujące pieczę
nad należytym wykonywa-niem tych zawodów w
granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.

2. W drodze ustawy można tworzyć również inne
rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą
naruszać wolności wy-konywania zawodu ani
ograniczać wolności podejmowania działalności
gospodarczej.

26

System organizacyjny administracji publicznej

dr hab. Jerzy Supernat

Art. 163
Konstytucji

Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne
nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla
organów in-nych władz publicznych.

Art. 164 ust. 1
Konstytucji

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego
jest gmina.

27

System organizacyjny administracji publicznej

dr hab. Jerzy Supernat

Jan Boć:

Państwo zawsze zostawi sobie
pewien zakres władzy, która
nigdy nie przejdzie całkowicie w
ręce samorządu, jeśli, oczywiście,
chce istnieć.

28

Myśl końcowa

dr hab. Jerzy Supernat

If it is dangerous to suppose that
government is always right, it will sooner or
later be awkward for public administration if
most people suppose that it is always
wrong.

John Kenneth Galbraith