Dr Andrzej Warmiński

Tel. [phone]

ORGANIZACJA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Na wstępie rozważania na temat organizacji administracji publicznej należy rozpocząć od wyjaśnienia podstawowych pojęć, niezbędnych dla zrozumienia problematyki o której będzie mowa.

Zdaniem J. Bocia ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ: to osoba( lub grupa osób, kolegium) znajdująca się w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego, powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego, działający w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji- polegających na działalności wykonawczo- zarządzającej w zakresie stanowienia i stosowania prawa. To organ działający w imieniu i na rachunek państwa lub samorządu terytorialnego, uprawniony do posługiwania się środkami władczymi ( nakazami, zakazami, poleceniami, itd.).

Natomiast URZĄD ORGANU ADMINISTRACJI, składa się z komórek organizacyjnych i pracowników urzędu. Ich zakres działania ( zadania, czynności, obowiązki) regulują ( ustalają ) statuty, regulaminy i zarządzenia organizacyjne. Zatem urząd nie jest organem, ponieważ nie posiada żadnych kompetencji. Urząd występuje w trzech znaczeniach:

• jako wyodrębniony zespół kompetencji ( praw i obowiązków związanych z danym (określonym) organem administracji publicznej. Stąd też w tym znaczeniu mówimy o urzędzie prezydenta, ministra, wojewody, rektorat, itd.;

• jako szczególna nazwa organu administracyjnego: np. urząd celny, morski, górniczy. W tym przypadku organ administracji jest zazwyczaj jednoosobowy i utożsamiany jest z całym urzędem, a organem tu jest kierownik urzędu;

• jako zorganizowany zespół osób i środków materialnych, przydatny organowi administracyjnemu do pomocy w wykonywaniu jego funkcji: np. ministerstwo, rektorat, urząd wojewódzki, urząd gminny, urząd marszałkowski, starostwo, stacje sanitarno- epidemiologiczne, kancelaria premiera.

W tym trzecim znaczeniu urząd jest aparatem pomocniczym i wykonawczym organu administracji. Stąd też w tak rozumianym znaczeniu ministerstwo jest urzędem naczelnego jednoosobowego organu administracji państwowej zwanym MINISTERSTWEM.

ORGAN ADMINISTRUJĄCY. Organ administrujący to każdy podmiot, któremu prawo przyznaje (przyznało) funkcje administrowania lub któremu prawo stwarza podstawy do administrowania. Do organów administracyjnych zaliczają się:

• wszystkie organy administracyjne,

• organy państwowe czy też publiczne, np. Prezydenta RP, który zgodnie z kompetencjami nadaje odznaczenia, tytuły honorowe,

• odpowiednie organy wykonawcze samorządu terytorialnego: sołectwa, dzielnic miejskich i osiedli,

• upoważnione podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego ( fundacje i stowarzyszenia), itd.

KOMPETENCJE ORGANU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ. Kompetencje to nic innego jak zdolność do skonkretyzowanego działania, zobrazowanego poprzez odpowiednie postępowanie sformułowane (określone) przez prawo. Wynika z tego, że:

• kompetencje są zawsze regulowane prawem,

• kompetencje są równoznaczne z obowiązkiem,

• kompetencje służą organowi w zależności od uwarunkowania w konkretnej sprawie i w zakresie przyznanym danemu organowi, np. w przypadku wyjazdu burmistrza za granicę i braku upoważnienia do wydania decyzji - żadna nie może być wydana.

APARAT ADMINISTRACJI: to zbiorcze zestawienie (zbiór, zestaw, całość) różnych

jednostek organizacyjnych wykonujących funkcje administracji publicznej, takich jak organy administracji rządowej i samorządowej, zakłady użyteczności publicznej i w mniejszym zakresie (ograniczonym) inne podmioty: typu przedsiębiorstwa państwowe, organizacje społeczne (Polski Czerwony Krzyż), korporacje (np. Spółka prawa handlowego), fundacje, itd. Wobec tego aparat administracyjny tworzą wszystkie jednostki organizacyjne (podmioty), niezależnie od tego czy są one państwowe, bądź też samorządowe. W świetle powyższego podzielając pogląd St. Cieślaka należy stwierdzić, że aparat administracyjny dzieli się na różne organy i jednostki z uwagi na następujące czynniki:

• funkcjonalne- ponieważ inne wymagania stawia się służbie zdrowia i inne administracji obrony, spraw zagranicznych i wewnętrznych,

• terytorialne- gdyż ze względu na rangę różne wykonuje się zadania w terenie i inne zadania stają przed gminną, powiatem, województwem oraz w skali całego kraju,

• organizacyjne- bowiem w zależności od zadań organu administrującego mamy do czynienia z różnym stopniem powiązania administracyjnego, np. między samorządem a administracja rządową.

STRUKTURY ORGANIZACYJNE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ. Organy administracji publicznej posiadają określone struktury organizacyjne. Jak pisze St. Cieślak o strukturach organizacyjnych można mówić (i je rozpatrywać) w skali MAKRO I MIKRO.

W skali MAKRO to układ wszystkich jednostek administracyjnych, ich wzajemne powiązanie, zależność w sensie hierarchicznym i funkcjonalnym. Natomiast w skali MIKRO to układ stanowisk kierowniczych i wykonawczych, komórek organizacyjnych (wydziałów, referatów, sekcji) w danym urzędzie, wraz z wzajemnymi relacjami, powiązaniami, zależnościami ( więzią hierarchiczną, funkcjonalną, informacyjną).

ZASADY BUDOWY I FUNKCJONOWANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Do budowy i funkcjonowania administracji publicznej odnoszą się określone zasady. Według Z. Leońskiego zasady, to reguły postępowania oraz zasady (reguły) formułowania zadań przy określaniu celów, środków działania, przyjmowania rozwiązań strukturalnych i ustalania poczynań organizacyjnych. Są to reguły określające podstawowe prawidłowości w organizacji i funkcjonowaniu administracji publicznej, oparte na rozwiązaniach teoretycznych, koncepcjach ideowych i politycznych, służących budowie ustroju społecznego.

Jak wskazuje St. Cieślak do głównych zaliczamy następujące zasady:

• CELOWOŚCI - oznacza, że nie można tworzyć instytucji bez określonego (wyznaczonego) celu. To cel inspiruje potrzebę utworzenia instytucji, dla realizacji celu i zadań z nich wynikających. Dlatego zasadę celowości należy odnosić do budowy ( tworzenia) organów i aparatu administracji publicznej.

• KOLEGIALNOŚCI I JEDNOOSOBOWOŚCI- oznaczają, że poszczególne podmioty aparatu administracyjnego należy budować w oparciu o wymienione zasady . Należy jednak stwierdzić, że zasady te, określają budowę organów i są sobie przeciwstawne. Natomiast kryterium składu osobowego wyróżniają nam organy kolegialne i jednoosobowe, nazywane jako organy monokratyczne. Kolegialność, jako metoda działania oznacza również współpracę wielu osób (np. kolegium doradzające: fachowców, ekspertów), np. organ kolegialny- Rada Ministrów, organ pomocniczy lub doradczy- kolegium wojewody, ministra.

• CENTRALIZACJI I DECENTRALIZACJI. Zasady te są sobie przeciwstawne. Centralizacja- to sposób zorganizowania aparatu administracyjnego państwa, w którym organy niższego stopnia (rzędu) są hierarchicznie podporządkowane organom stopnia wyższego. Przejawia się to w zależności służbowej i osobowej. W takiej sytuacji organ niższy nie posiada prawnej samodzielności i niezależności. Natomiast organ wyższy może zwalniać, karać dyscyplinarnie, wydawać polecenia służbowe. Z kolei decentralizacja- to taki sposób działania aparatu, w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Decentralizacja oznacza także faktyczną samodzielność i niezależność ( przede wszystkim- zwłaszcza finansową) organów niższego stopnia oraz wyposażenie we własne kompetencje, np. rada gminny powołuje swoje wewnętrzne organy i decyduje o obsadzie personalnej. Należy zaznaczyć, że w systemie administracji organ wyższy nie może wkraczać w działalność niższego rzędu, nim kierować i wydawać polecenia.

• KONCENTRACJI I DEKONCENTRACJI. Zasady te odnoszą się do rozmieszczania (rozdzielenia) zadań ogniwom w układzie pionowym. Skupienie kompetencji w rękach jednego lub wielkiej grupy nazywamy koncentracją i dotyczy koncentracji ( umieszczenia głównego ciężaru odpowiedzialności wyłącznie na organach naczelnych i centralnych). Z kolei rozmieszczenie zadań i kompetencji na większą i szerszą liczbę organów określa się mianem dekoncentracji. Inaczej rzecz biorąc, to dekoncentracja polega na podziale zadań , w którym załatwienie większości spraw bieżących przesuwa się (przechodzi) z jednostek (ogniw) centralnych na wyższe szczeble. Dlatego też wyróżnia się dwa rodzaje dekoncentracji: rzeczową- rozdzielającą kompetencje jednego organu na kilka z tego samego szczebla i dekoncentracje terytorialną- polegającą na przemieszczeniu kompetencji organu wyższego na podległe mu organy terenowe.

• ZASADA ZAKRESU DZIAŁANIA I KOMPETENCYJNOŚCI: oznacza, że zakres działania organu określają przepisy prawa i obejmuje on wyliczenie praw jakimi organ się zajmuje, np. przepisy prawa budowlanego, ochrony środowiska, prawo geodezyjne, itp. Chodzi tu o przepisy tzw. kompetencyjne zawarte w regułach ustaw prawa materialnego, które wskazują w jakiej formie prawnej organ działa w powierzonej sprawie. Powyższe kompetencje wiążą się z właściwością organu i uprawnieniami (obowiązkami) do działania. Dlatego też można mówić o kilku rodzajach właściwości (kompetencji):

• miejscowej (terytorialnej) - oznaczającej, że organ może działać na obszarze jednostki podziału terytorialnego dla której został ustanowiony (np. wojewoda w województwie),

• rzeczowej - która polega na przyznaniu organowi administracji prawa rozstrzygania w określonych sprawach, np. sprawami rejestracji pojazdów i wydawania dokumentów zajmuje się starosta - a z jego upoważnienia kierownik wydziału komunikacji,

• właściwości instancyjnej - która dotyczy prawa do wskazania i ustalania, jaki organ I czy II instancji jest organem odwoławczym, np. pozwolenie na pozyskanie drewna w lasach nie należących do Skarbu Państwa wydaje starosta, a odwołanie od decyzji rozpatruje wojewoda,

• właściwości funkcjonalnej - stanowiącej o tym, który z przedstawicieli organu administracji właściwy jest do załatwienia sprawy, a regulują to uwarunkowania prawne danego podmiotu.

Należy jednak zaznaczyć, że powszechną zasadą jest obowiązek przestrzegania z urzędu przez wszystkie organy administracji publicznej swojej właściwości, a mówi o tym art. 19 kodeksu postępowania administracyjnego, że organy administracji publicznej przestrzegają z urzędu swojej właściwości rzeczowej i miejscowej.

• ZASADA RESORTOWOŚCI I TERYTORIALNOŚCI. Kolejne dwie zasady dotyczą podziału pracy w aparacie administracyjnym. Uwzględniają funkcje oraz zadania administracji publicznej z uwagi na jednorodność i pokrewieństwo spraw, grupując je w jedynym resorcie jako sprawy rzeczowo pokrewne(zbieżne przedmiotowo). W związku z powyższym wyodrębnia się dział administracji państwowej, skupiającej sprawy jednorodne i pokrewne. W ujęciu organizacyjnym chodzi o poszczególne resorty jako działy administracji kierowane przez ministrów lub członka rządu. Można powiedzieć, że podział na resorty w administracji jest podziałem pionowym, obejmującym w sobie organy administracji państwowej (rządowej) ze szczebla centralnego i terenowego oraz podległe im jednostki organizacyjne, załatwiające (obsługujące) sprawy należące do danego resortu. Natomiast kryterium terytorialności dotyczy przede wszystkim wielkości (rozmiaru) zasięgu oddziaływania organów administracji. W nim nie obowiązuje zasada pionowego podporządkowania, a jednostki administracji samorządowej funkcjonują (działają) na zasadzie niezależności w sposób samodzielny. Jest to więc terytorialna struktura administracji poziomej podziału administracyjnego państwa.

• ZASADA SUBSYDIARNOŚCI. Zasada ta dotyczy podziału zadań i kompetencji między organami administracji publicznej różnych szczebli, w tym aż po szczeble samorządu terytorialnego. Zgodnie z tą zasadą, przydzielenie zadań i kompetencji należy zaczynać od najniższych organów , kończąc na najwyższych (kompetencjach). Zatem jeżeli zadaniem publicznym podoła gmina, wówczas nie należy angażować innego szczebla samorządu terytorialnego - wojewódzkiego. A więc państwo powinno wkraczać tylko wtedy, gdy jest to konieczne i wynika z nieskutecznej działalności organów samorządu najwyższego szczebla.

• ZASADA ZESPOLENIA ADMINISTRACYJNEGO: oznacza, że pod zwierzchnictwem wojewody zespolono terenowe orany administracji specjalnej (Policję, Inspekcję budowlaną, Ochrony Roślin, Weterynaryjną, Ochrony Środowiska, itp.). Z kolei w powiecie starosta jest zwierzchnikiem państwowych służb, inspekcji i straży: Państwowej Straży Pożarnej, Policji, Inspektoratu Weterynarii, Inspektora Nadzoru Budowlanego. Należy jednak wskazać, że zespolenie to pojawia się na:

płaszczyźnie organizacyjnej - poprzez wyłączenie regulacji organizacyjnych służb do statutów i regulaminów województw, starostwa, powiatu,

na płaszczyźnie osobowej: związanej z prawem powoływania kierowników organów przez wojewodę i starostę (oprócz Komendanta Policji i Państwowej Straży Pożarnej),

kompetencyjnej: zakładającej, że wojewoda jest organem zespolonej administracji rządowej w województwie, a starosta zwierzchnikiem służb, inspekcji i straży.

• ZASADA ZWIĄZANIA ADMINISTRACJI PRAWEM: oznacza, że organy administracji publicznej działają na podstawie przeciwieństwa i w granicach zakreślonych przepisami prawa. Mówi o tym art. 7 Konstytucji RP głosząc, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Z zasady tej wynika, że wszystkie organy władzy publicznej powstają i funkcjonują na podstawie norm prawnych, które określają organizację, kompetencje i granice aktywności organów.

• ZASADA KIEROWNICTWA: stanowi, że przez kierowanie należy rozumieć oddziaływanie (wpływanie) obiektu kierującego na obiekt kierowany, aby zachowywał się (działał) w kierunku postawionego przed nim celu. W administracji publicznej obiektem kierującym (nadrzędnym) jest organ administracji, a kierowanym jest aparat wykonawczy- urząd. Istotą kierowania jest osiągnięcie celów, a kompetencje kierownicze to obowiązki i uprawnienia władcze. Są to również działania władcze organu kierowniczego w celu realizacji zadań przez aparat wykonawczy administracji. To także prawo wydawania aktów indywidualnych poleceń, zarządzeń, przepisów prawa, dyrektyw. To prawo doboru i zatrudniania ludzi, awansowanie, wyróżnianie i zwalnianie. W zakresie tej zasady kompetencje określają zakres zadań, sprawy motywowania, koordynacji, nadzoru i oceny wyników, kształtowania osobowości, wychowania, współżycia, podnoszenia poziomu kultury, itd.

• ZASADA SPRAWNOŚCI DZIAŁANIA. Zasadę tę należy odnosić do efektywności i skuteczności działania, w dziedzinie zapewnienia obywatelom podstawowych świadczeń społecznych oraz w celu , aby aparat państwowy posiadał zdolność świadczeń deklarowanych praw przysługujących obywatelom konstytucyjnie. Zasadę tą należy również odnosić do jakości rozstrzygnięć administracyjnych i skuteczności tworzonego prawa przez administracją. Zatem można przyjąć, że działania są sprawne, kiedy prowadzą do osiągnięcia zamierzonego, jak najmniejszym nakładem. Innymi słowy - działać sprawnie- to działać skutecznie i szybko, ekonomicznie przy niewielkim nakładzie sił, energii i środków. Dlatego zasada ta obowiązuje i dotyczy administracji publicznej. Jednakże zawsze należy brać pod uwagę koszty przedsięwzięć realizacji zadań, utrzymywanie aparatu administracyjnego, z uwzględnieniem w szczególności kosztów społecznych (czyli sumę kosztów ponoszonych przez społeczeństwo w związku z działalnością administracyjną państwa).

• ZASADA PLANOWANIA W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ: polega na obmyślaniu kierunków działania, umożliwiającego administracji publicznej realizację celów. Musi opierać się na dyrektywach budowy i planowania planów, organów państwa, (zamierzeń, prerogatywach państwa). Chodzi o planowanie w aspekcie zewnętrznym przewidzianym ustawą, obejmującym sprawy (kwestie, problemy) obywatela oraz planowanie w aspekcie wewnętrznym, jako formie (sposobie) aktywności administracji publicznej, np. planowanie w sferze finansowej regulowane ustawą z dn. 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych, planowaniu przestrzennym (strategicznym, długoplanowym, na różnych szczeblach) zgodnie z ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym. Dlatego planowanie jest funkcją wewnętrzną każdego kierownika zakładającą możliwość rozwiązań różnych celów, przyjęcia kierunków polityki, procedur i programów, jak np. planowanie rozwoju infrastruktury (budowy dróg, rozwoju sieci szkolnictwa i placówek kulturalnych, kanalizacji, wodociągów, miejsc utylizacji- wysypisk śmieci, itd.)

• ZASADA KOORDYNACJI: w administracji publicznej oznacza harmonizowane działania różnych organów administracji i urzędów publicznych dla wypracowania jednolitego stanowiska i zamierzonego celu. Sprowadza się do wspólnego uwzględniania działań, usunięcia powstałych rozbieżności, wykluczenie dublowania (nakładania się) działań różnych jednostek i zapobieganie takim zjawiskom ( przypadkom). Albowiem aparat administracji publicznej wymaga działań racjonalnych w warunkach rozczłonkowania. Koordynacja ma zapewniać spoistość i jednolitość działań. Z kolei jednolitość powinna służyć organizacji celów poprzez właściwe powiązanie organizacyjne, np. ogniw aparatu administracji scentralizowanej- rządowej i w układzie zdecentralizowanym- administracji samorządowej, przy czym koordynację na szczeblu centralnym w skali całego państwa zapewnia Rada Ministrów, ale tylko wobec administracji państwowej- rządowej.

• ZASADA NADZORU I KONTROLI. Nadzór- to zespół kompetencji (uprawnień i obowiązków) nadrzędnych organów państwowych w celu wywarcia wpływu za pomocą różnych środków na prawidłowe funkcjonowanie organów podporządkowanych lub nadzorowanych. Nadzór jest pojęciem szerszym do kontroli gdyż zawsze obejmuje kontrolę i z drugiej strony wykonywanie kontroli nie musi się łączyć z prawem stwarzania środków nadzorczych. Celem nadzoru jest usuwanie i zapobieganie powstawaniu nieprawidłowości w działaniach organów nadzorczych. Na przykład nadzór nad działalnością wojewody dotyczy: zgodnego działania z prawem, zgodnego działania z polityką rządu pod względem rzetelności i gospodarności. Natomiast kontrola służy rządzeniu, zarządzaniu i administrowaniu. Obejmuje proces kierowania, planowania i koordynację. Polega na obserwowaniu, ustalaniu, wykonywaniu, porównywaniu stanu faktycznego, rzeczywistości z celami, przyczyn różnic i formułowaniu zaleceń w celu usunięcia złych, niepożądanych zjawisk, na sygnalizowaniu dokonanych spostrzeżeń właściwym jednostkom. Kontrola może mieć formę:

- inspekcji, czyli kontroli bezpośredniej podmiotu kontrolowanego, przebiegu i rezultatów działania,

- lustracji, a więc kontroli określonego przedmiotu- jego stanu i cech w porównaniu z wzorcem pożądanym,

- rewizji- polegającej na kontroli finansowej i porównaniu faktycznych środków finansowych z dokumentacją oraz oceny prawdziwości dysponowania środkami,

- wizytacji, czyli kontroli całokształtu działalności jednostki kontrolowanej.

Reasumując można powiedzieć, że kontrola wewnętrzna spełnia trzy funkcje :

• instruktażową (wyjaśniającą) na czym polega błąd w działaniu,

• profilaktyczną (prewencyjną) zapobiegającą nieprawidłowościom,

• sygnalizującą, dostarczającą kierownikowi jednostki organizacyjnej informacji o istniejących nieprawidłowościach.

ORGANY NACZELNE, CENTRALNE I TERENOWE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Na podstawie literatury prawnej wyróżnia się cztery określenia naczelnych organów:

1. ORGANY NACZELNE: to organy administracji rządowej spośród organów administracji publicznej powoływane bezpośrednio przez Prezydenta lub po wyborze przez sejm,

2. to organ zwierzchni wobec pozostałych organów w strukturze administracji rządowej (np. Premier),

3. to organy powoływane przez Prezydenta lub Sejm, których właściwość działania obejmuje obszar całego państwa,

4. to organy wobec innych organów w strukturze administracji rządowej, których właściwość terytorialnie obejmuje obszar całego państwa.

Mając na uwadze powyższe cztery rozumienia, biorąc pod uwagę jedynie pierwszy i drugi punkt tej klasyfikacji można mówić tylko o organach naczelnych (Prezydent i Rada Ministrów). Natomiast mając na uwadze trzeci i czwarty punkt wyróżnia się centralne organy administracji państwowej (rządowej ) i organy administracji rządowej w terenie (inaczej organy administracji publicznej terenowe). Należy jednak zaznaczyć, że klasyfikacja ta nie obejmuje Prezydenta, który zgodnie z Konstytucją jest organem podstawowym zwierzchnikiem państwa.

PREZYDENT JAKO NACZELNY ORGAN ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ

Naczelnym organem administracji państwowej zgodnie z postanowieniami Konstytucji z dnia 02 kwietnia 1997 roku, czyli centralnym konstytucyjnym organem państwa jest Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. W ramach sprawowanego urzędu sprawuje on szereg kompetencji, które można pogrupować w kilka obszarów działalności:

• w sferze stosunków zagranicznych jest najwyższym przedstawicielem RP i reprezentantem państwa, który jako zwierzchnik odpowiada za bezpieczeństwo zewnętrzne; np. co do ratyfikacji i wypowiadania umów międzynarodowych,

• w sferze bezpieczeństwa wewnętrznego i prawodawstwa nadzwyczajnego: wprowadza stan wojny i wyjątkowy,

• w sferze prawodawstwa zwykłego: posiada słabe (znikome możliwości) kompetencje, może jedynie wydawać rozporządzenia, ale za zgodą Sejmu, przy czym zarządzenia te nie regulują one praw i obowiązków obywatelskich,

• w sferze obsadzania stanowisk: ma szerokie uprawnienia np. w świetle Konstytucji powołuje i odwołuje Premiera, Radę Ministrów, mianuje szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, dowódców Sił Zbrojnych i okręgów wojskowych, prezesów i wiceprezesów Sądów,

• w sferze uprawnień organizacyjnych: może zwoływać i przewodniczyć Radzie Gabinetowej, nadawać obywatelstwo i zwolnić z obywatelstwa, nadawać ordery, może stosować prawo łaski (ale nie z obszaru wymiaru sprawiedliwości- władzy sądowej), itd. Nie są to wszystkie uprawnienia Prezydenta. W świetle konstytucyjnie przyznanych obowiązków posiada on wiele innych praw.

Aparatem pomocniczym Prezydenta jest Kancelaria Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej z Szefem Kancelarii na czele, której to działając na zasadzie art. 143 Konstytucji Prezydent nadaje Statut Kancelarii.

RADA MINISTRÓW JAKO NACZELNY ORGAN ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ

Według Konstytucji Rada Ministrów zaliczana jest do władzy wykonawczej i należy wiązać ją z rządem. W skład Rady Ministrów wchodzą: PREZES jako przewodniczący Rady, WICEPREZES Rady Ministrów, MINISTROWIE, PRZEWODNICZĄCY KOMITETÓW: Komitet Badań Naukowych(jako naczelny organ administracji rządowej zwany Ministrem Nauki z Urzędem- Ministerstwo Nauki i Informatyzacji) oraz Komitetu Integracji Europejskiej i inne.

Podobnie jak Prezydent również RADA MINISTRÓW posiada określone kompetencje. Kompetencje Rady Ministrów wynikają z Konstytucji, ustawy o Radzie Ministrów i aktów normatywnych. Kompetencje te także można pogrupować w sfery działania. Zatem wyróżnia się kompetencje związane z bezpieczeństwem porządku publicznego, związane z nadzorem, kontrolą i koordynacją działań, funkcje kierownicze, kompetencje normotwórcze, związane z wydawaniem rozporządzeń, uchwał, uchwał wewnętrznych, statutów, rozpatrywaniem sprawozdań, itd.

Zgodnie z art. 146 ust. 4 Konstytucji Rada Ministrów:

-zapewnia wykonanie ustaw, wydaje rozporządzenia, kontroluje i koordynuje pracę organów administracji rządowej,

-chroni interesy Skarbu Państwa, uchwala projekt budżetu państwa- kieruje jego wykonaniem i wykorzystaniem,

-zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i porządek publiczny, bezpieczeństwo zewnętrzne państwa, utrzymując w tym zakresie dobre stosunki z innymi państwami i organizacjami,

-zawiera umowy międzynarodowe i określa organizację oraz tryb swojej pracy.

W świetle powyższych sprawowanych kompetencji można powiedzieć, że Rada Ministrów spełnia trzy funkcje: organizowania, działań merytorycznych i decydowania.

Do organów wewnętrznych RADY MINISTRÓW zalicza się:

-Komitet Stały Rady Ministrów, który przygotowuje, inicjuje i uzgadnia rozstrzygnięcia Rady Ministrów,

-Komitet do rozpatrywania określonej sprawy lub spraw,

-Rady i zespoły opiniodawcze i doradcze,

-Komisje wspólne dla wypracowania wspólnego stanowiska w ważnej sprawie dla polityki rządu, np. ochrony zdrowia,

-Komisje, np. powoływane w drodze rozporządzenia do opracowania projektów kodyfikacji z określonych dziedzin prawa, przy czym ich skład i liczba może ulegać zmianie.

PREZES RADY MINISTRÓW

Jak już wspomniano Prezes Rady Ministrów stoi na czele Rady Ministrów. Zgodnie z art. 148 Konstytucji Prezes kieruje i kontroluje pracę członków rządu. Jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej i odpowiada za wykonanie polityki rządu. W związku z zapewnieniem wykonania polityki rządu Prezesowi przyznano szereg kompetencji. Wyróżnia się następujące sfery działania Prezesa Rady Ministrów:

- w zakresie zwierzchności osobowej: wnioskuje o powołanie i odwołanie członków Rady Ministrów: sekretarzy i podsekretarzy stanu, centralnych organów administracji państwowej, wojewodów i wicewojewodów, członków grup doradczych,

- w zakresie zwierzchnictwa służbowego: ustala zakres działania wicepremierów, kieruje i organizuje pracę Rady Ministrów, koordynuje i kontroluje pracę ministrów, komitetów doradczych, udziela upoważnienia do reprezentowania w sejmie sekretarzy lub podsekretarzy, wydaje zarządzenia, wytyczne, polecenia służbowe, nadaje statuty,

- w zakresie kompetencji normotwórczych: wydaje rozporządzenia (w stanie wojennym porządkowe),

- w zakresie nadzoru, np. Ma prawo zawieszenia organów gminy, ustanawiania zarządu komisarycznego, itd.,

- kompetencje organizacyjno- porządkowe, np. może zezwalać osobom zaproszonym na przysłuchiwanie się posiedzeniom, itd.

Zgodnie z rozdziałem nr 5 ustawy z dnia 08 sierpnia 1996 roku o Radzie Ministrów urzędem obsługującym Prezesa jest Kancelaria Rady Ministrów. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów również obsługuje wiceprezesów, kolegium do spraw służb specjalnych, organy pomocnicze, radę legislacyjną. Do zadań kancelarii w szczególności należy:

- koordynacja współpracy (współdziałanie) z Sejmem i Senatem, Prezydentem,

- obsługa i koordynacja spraw kadrowych,

- wydawanie Dziennika Ustaw RP i Dziennika Urzędowego Monitor Polski,

- obsługa informacyjna (prasowa),

- działalność kontrolna i z zakresu obronności i bezpieczeństwa państwa.

MINISTROWIE

Zakres działania Ministra określa Konstytucja i ustawa w sprawie szczegółowego zakresu działania ministra. Art. 149 Konstytucji stanowi że Minister kieruje określonym działem administracji rządowej. Z uwagi na różnorodną politykę personalną w praktyce wyróżnia się ministrów: kierujących działami (obrony zdrowia, sprawami wewnętrznymi i administracją, finansami, zagranicznymi i innymi), ministrów w składzie rady ministrów, ministrów członków Rady Ministrów, ministrów- kierowników urzędów centralnych.

Ministrowie kierują określonymi działami na podstawie Ustawy z dnia 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej. Kierując działami administracji rządowej wypełniają zadania zlecone przez Prezesa Rady Ministrów. Można stwierdzić, że w świetle ustawy zajmują jednocześnie dwie pozycje:

-jest członkiem kolegialnego organu administracji rządowej- Rady Ministrów,

-jest organem kierującym określonym działem administracji rządowej- resortem.

Swoje zadania Premier wykonuje przy pomocy sekretarzy, podsekretarzy stanu oraz gabinetu politycznego. Powoływany jest wraz z całą Radą Ministrów lub osobno. Przy ministrze może działać komitet doradczy. Zadania i kompetencje ministra określa już wspomniane: rozporządzenie ustalające szczegółowy zakres działania ministra oraz rozporządzenie określające statut ministra i inne ustawy, jak też różne akty normatywne, np. kodeks postępowania administracyjnego. Należy jednak zaznaczyć, że chwilą odwołania ministra, wraz z rządem traci moc rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów. Chodzi tu o szczegółowy zakres działań ministra w myśl art. 149 ust.1 Konstytucji.

CENTRALE ORGANY ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ (URZĘDY CENTRALNE)

Ważne miejsce w działalności administracji publicznej zajmują organy centralne administracji rządowej. Są to organy spoza organów naczelnych, którym nie przypisuje się pozycji organów naczelnych. Tworzą one szczebel bezpośrednio niższy w stosunku do organów rządowych (naczelnych). To organy podporządkowane ministrom w strukturze działów administracyjnych aczkolwiek wyłączone ze struktury ministerstw, wyodrębnione z ram działów ministerstw, ale podlegające Radzie Ministrów - Prezesowi. W związku z powyższym centralne organy dzielą się na resortowe i poza resortowe. Sprawują nad nimi nadzór naczelne organy administracji rządowej.

Posiadają różny kształt strukturalny i funkcjonalny. Wśród nich występują organy monokratyczne, jak Szef Państwowej Straży Pożarnej, Szef Obrony Cywilnej, Komendant Głównej Policji, Straży Granicznej i organy kolegialne - np. Komisja Papierów Wartościowych. Organy centralne, są więc ważnymi składnikami administracji i w terenie wchodzą w skład administracji niezespolonej oraz administracji zespolonej. Jednak niektóre z nich nie mają odpowiedników przedstawicieli terenowych organów, jak np. Prezes Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej.

Po wejściu ustawy z dnia 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej występuje szereg organów centralnych w państwie. Mając na względzie podporządkowanie wyróżnia się następujące :

- podległe sejmowi: Główny Inspektor Pracy, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych,

- podległe Radzie Ministrów: Komitet Obrony Kraju (częściowo), Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Szef Służby Cywilnej, Prezes Urzędu Zamówień Publicznych, itd.,

- podległe ministrom finansów: Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, Prezes Papierów Wartościowych i Giełdy, Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych,

- podległe ministrowie infrastruktury: Główny Inspektor Transportu Drogowego, Główny Geodeta Kraju.

Do innych urzędów centralnych organów administracji zalicza się Agencję Rynku Rolnego, Komendę Główną Policji, Straży Granicznej, Państwową Straż Pożarną, Polską Akademię Nauk, Urząd Regulacji Energetyków, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Komitet Obrony Kraju, Rządowe Centrum Legislacji, Urząd Służby Cywilnej i inne.

ORGANY TERENOWE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W WOJEWÓDZTWIE

Ogólne podstawy organizacji i zasady funkcjonowania administracji publicznej w Polsce określa Konstytucja PR z 1997 roku, a całkowite skonkretyzowanie nastąpiło w ustawodawstwie powszechnym i aktach wykonawczych. Swój wyraz dała również ustawa z 24 lipca 1998 roku o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, która weszła w życie 1 stycznia 1999 roku, ustalając nowy podział terytorialny na jednostki: gminy, powiatu i województwa samorządowe. Utworzono też 16 województw z administracją rządową w osobie wojewody.

Następnym aktem prawnym wprowadzającym reformę w administracji publicznej była ustawa z 1998 roku o administracji rządowej w województwie i według niej w art. 1 administrację publiczną w województwie wykonują:

- organy administracji rządowej: wojewoda sprawujący władzę administracji ogólnej i organy administracji niezespolonej,

- organy samorządu województwa.

Zatem składnikami (ogniwami) administracji publicznej są administracja rządowa i samorządowa i organy działające w obrębie (zakresie) tych administracji : są wykonawcami administracji publicznej. Administracja rządowa - wojewoda w administracja niezespolona i zespolona. Ponadto administracja samorządowa - gminne, powiatowe i wojewódzkie organy samorządu terytorialnego oraz działające pod zwierzchnictwem starosty kierownic powiatowych służb, inspekcji i straży stanowiący część administracji zespolonej.

ADMINISTRACJA RZĄDOWA W WOJEWÓDZTWIE

W terenie na szczeblu regionalnym i lokalnym rząd posiada swoje agendy terenowe w postaci terenowych organów administracji rządowej. Zadania administracji rządowej w województwie wykonują (zgodnie z ustawą z dn. 05 czerwca 1998 roku o administracji rządowej w województwie) :

- wojewoda,

-działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb i straży,

- organy administracji nie zespolonej (specjalnej),

- organy samorządu terytorialnego ( gdy zadania wynikają z ustawy lub z porozumienia),

- działający pod zwierzchnictwem starosty, kierownicy powiatowych służb inspekcji i straży wykonujące zadania i kompetencje określone w ustawach,

- organy innych samorządów na podst. Ustawy lub porozumienia.

WOJEWODOWIE- powołuje ich i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, a wicewojewodów powołuje i odwołuje również Prezes Rady Ministrów, ale na wniosek wojewody. Wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów dlatego odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze całego województwa. W tym zakresie:

- kontroluje wykonywanie zadań przez organy administracji rządowej zespolonej i niezespolonej,

- kontroluje zadania wykonywane przez samorząd terytorialny (zgodnie z ustawą) w zakresie administracji rządowej,

- zapewnia współdziałanie wszystkich podmiotów i kieruje ich działalnością zapobiegając, klęskom żywiołowym, zagrożeniem życia, zdrowia, mienia, bezpieczeństwa,

- ogłasza i odwołuje stany przeciwpowodziowe i powodziowe,

- reprezentuje Radę Ministrów na uroczystościach,

- reprezentuje skarb państwa co do powierzonego mienia,

- jest organem założycielskim przedsiębiorstw państwowych do chwili przejęcia uprawnień przez Ministra Skarbu Państwa,

- inne: chroni prawa i swobody obywatelskie, itd..

WOJEWÓDZKA ADMINISTRACJA ZESPOLONA. Zwierzchnikiem administracji rządowej zespolonej jest WOJEWODA, który wykonuje zadania przy pomocy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich. Chodzi tu o zwierzchnictwo osobowe i służbowe. Stąd to wojewoda powołuje i odwołuje kierowników służb, ale poza Policją i Państwową Strażą Pożarną. Do administracji rządowej zespolonej na stopniu wojewódzkim zalicza się:

- Inspekcję Handlową, Ochrony Środowiska, Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych, Budowlaną, Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Geodezyjną i Kartograficzną,

-Policję i Państwową Straż Pożarną,

-Kuratora Oświaty i Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody.

Należy nadmienić, że zespolenie to nastąpiło wskutek reformy administracji w 1998 roku.

WOJEWÓDZKA ADMINISTRAJCA NIEZESPOLONA. W przeciwieństwie do zależności występujących w obszarze administracji zespolonej, administracja niezespolona w województwie znajduje się pod bezpośrednim zwierzchnictwem właściwych naczelnych lub centralnych organów administracji rządowej. Ponadto zgodnie z ustawą o administracji rządowej w województwie podporządkowana jest właściwemu ministrowi lub kierownikowi państwowych jednostek organizacyjnych. Do organów rządowej administracji należą:

- dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowi komendanci uzupełnień,

- komendanci oddziałów Straży Granicznej, placówek i dywizjonów SG,

-dyrektorzy izb skarbowych, naczelnych urzędów skarbowych, kontroli skarbowej,

-dyrektorzy izb celnych i naczelnych urzędów celnych,

-dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych,

-dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych,

-dyrektorzy urzędów morskich, regionalnych zarządów gospodarki wodnej,

-dyrektorzy urzędów statystycznych,

-okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego,

-państwowi inspektorzy sanitarni,

-powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii,

-wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego.

Jak widać jest to liczna grupa organów o zróżnicowanym charakterze działalności.

Generalnie zgodnie z art. 15 pkt. 4 Ustawy, to do wojewody należy zapewnie współdziałania wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa w zakresie zapobiegania zagrożeniom bezpieczeństwa państwa i nadzwyczajnym zagrożeniom.

INNE ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:

Do organów innych administracji publicznej zalicza się: organy przedsiębiorstw jako organy administrujące, zakłady administracyjne, organizacje społeczne wykonujące funkcje administracji publicznej, stowarzyszenia, fundacje i organizacje pożytku publicznego.

Zadaniem ORGANÓW PRZEDSIĘBIORSTW JAKO ORGANÓW ADMINISTRUJĄCYCH jest produkcja, bądź świadczenie innych usług materialnych. Dlatego bo wykonując funkcje z zakresu administracji publicznej stają się też podmiotami realizującymi zadania administracji publicznej. Chodzi tu o przedsiębiorstwa państwowe, komunalne i prywatne.

ZAKŁADY ADMINISTRACYJNE: to jednostki organizacyjne powołane do świadczenia usług niematerialnych na podstawie stosunku zawartego (nawiązanego) z użytkownikiem.

W rozumieniu potocznym zakład administracyjny utożsamiany jest z przedsiębiorstwem, spółką lub po prostu miejscem pracy. Generalnie zakłady administracyjne powołane są do świadczenia usług niematerialnych w dziedzinie: oświaty, kultury, nauki, wychowania, reedukacji, ochrony zdrowia, opieki społecznej, itd. Mają one na celu realizację konstytucyjnych praw społecznych obywateli. W dziedzinie kultury funkcjonują biblioteki, w oświacie szkoły, w dziedzinie wychowania są przedszkola, w dziedzinie reedukacji działają więzienia, izby wytrzeźwień, w dziedzinie ochrony zdrowia: szpitale, przychodnie zdrowia, kliniki, w dziedzinie opieki społecznej: domy dziecka, domy opieki dla ludzi starszych. Charakteryzują się one (odznaczają się) pewnymi cechami:

- można powiedzieć że powoływane są one do świadczenia usług niematerialnych,

- na realizacji swych zadań zależy każdemu państwu,

- tworzone są w różny sposób i różne organy administracji publicznej na podstawie różnych podstaw prawnych, np. uczelnie państwowe wyższe w drodze ustawy (dotyczy to również łączenia i znoszenia),

- korzystanie z nich jest ograniczone, np. dostępność do korzystania z biblioteki lub kliniki jest mniej lub bardziej możliwa,

- korzystanie z wielu jest dobrowolne, np. ze szpitala albo wręcz przymusowe np. ze szpitala chorób gruźliczych,

- działalność zakładów finansowana jest z budżetu centralnego lub samorządowego, a więc w zależności od tego kto jest organem zwierzchnim.

Podsumowując można powiedzieć, że zakłady administracyjne nie mają osobowości prawnej, gdyż z uwagi na zadania jakie realizują i do których zostały powołane jest im niepotrzebna. Jedynie osobowość prawną z mocy prawa mają szkoły wyższe i instytuty naukowo- badawcze (gdy zaliczane są do zakładów administracyjnych).

ORGANIZACJE SPOŁECZNE WYKONUJĄCE FUNKCJE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ. W Polsce występuje duża liczba organizacji społecznych. Wyróżnia się dwie podstawowe grupy:

- pierwsza grupa to organizacje społeczne, które stawiają sobie za cel rozwój zainteresowań grupy ludzi. Dla państwa są one obojętne, gdyż nie realizują celów państwa.

- z kolei druga grupa organizacji społecznych dla państwa jest ważna, ponieważ ich działalność jest zbieżna z celami i zadaniami państwa, bo wypływa na ich rozwój i kierunki działalności. Dlatego zleca się im zadnia z zakresu administracji publicznej, np. w sferze ochrony środowiska. Ponadto zgodnie z prawem ochrony środowiska funkcjonują organizacje ekologiczne, które posiadają nawet uprawnienia występowania na prawach strony w postępowaniach administracyjnych.

STOWARZYSZENIA. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 1989 roku prawo o stowarzyszeniach, stowarzyszenie jest organizacją o celach nie zarobkowych mogącym prowadzić działalność zarobkową (gospodarczą), ale dochody zobowiązane jest przeznaczać na własne cele. Prawo zrzeszenia się w stowarzyszeniach przysługuje nie tylko obywatelom polskim, ale i cudzoziemcom posiadającym miejsce zamieszkania w Polsce.

Z definicji ustawowej stowarzyszenia wynika również możliwość dobrowolnego, trwałego zrzeszania się i ta dobrowolność daje swobodę wstępowania do istniejącej organizacji.

Trzeba podkreślić, że ustawa o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim zezwalają na tworzenie stowarzyszeń zgodnie z ustawami i prawem o stowarzyszeniach. Dzięki temu stowarzyszenia funkcjonują jako jednostki samorządu terytorialnego w postaci: stowarzyszeń zwykłych, stowarzyszeń i związków stowarzyszeń. Wszystkie świadczą usługi z zakresu: lecznictwa, leczenia, terapii, opieki społecznej i medycznej, pomocy chorym i niepełnosprawnym, osobom z problemami społecznymi. Ich idea opiera się na samopomocy- cechuje ich samodzielność, działalność na rzecz ogólno społecznego, zakaz podziału zysku pomiędzy członków.

Mogą funkcjonować zrzeszenia. Przykładem zrzeszeń ( związków stowarzyszeń) są: Polski Czerwony Krzyż, Polski Związek Harcerski, Kluby Sportowe i Związki Sportowe- PZPN ( na podstawie odrębnych przepisów), organizacje pomocy katolickiej- CARITAS, charytatywne, ipt.

Przykładem wyjątkowego stowarzyszenia jest STOWARZYSZENIE EDUKACJI ADMINISTRACJI PUBLICZBNEJ, które zgodnie ze statutem zawiązane zostało w czerwcu 2000 roku. Posiada swoją siedzibę w Białymstoku. Terenem działania jest obszar Rzeczypospolitej Polskiej. Posiada osobowość prawną. Celem stowarzyszenia tego stowarzyszenia jest działalność na rzecz zapewnienia jakości kształcenia w zakresie administracji publicznej, w szkolnictwie wyższym w ramach programu studiów licencjackich, magisterskich i podyplomowych. Zajmuje się ustalaniem minima programowego, prowadzeniem badań naukowych, współpracą z międzynarodowymi organizacjami ( Instytutem Nauk Administracyjnych). W strukturze stowarzyszenia znajduje się Komisja Akredytacyjna, dla programów nauczania. Od marca 2002 jest Polską Sekcją Międzynarodowego Instytutu Nauk Administracyjnych w Brukseli.

FUNDACJE funkcjonują na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 roku o fundacjach.

Jeśli chodzi o fundacje to należy podkreślić, że w zapisie ustawy brak jest definicji fundacji. Aczkolwiek mówi się, że; celem fundacji jest, aby jej działalność miała charakter ogólno społeczny i użyteczny. Fundacja musi posiadać fundatorów, wywodzących się spośród osób fizycznych i prawnych, polskich i zagranicznych. Powinna posiadać swobodę prawną- po wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego oraz posiadać majątek, przeznaczony na realizacje celów ( pieniądze, papiery wartościowe, rzeczy ruchome i nieruchome). Podsumowując działalność fundacji zgodnie z ustawą powinna wspierać działalność państwa i realizować cele ogólnospołeczne.

ORGANIZACJE POŻYTKU PUBLICZNEGO działają na bazie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W myśl ustawy przez działalność pożytku publicznego należy rozumieć działalność społecznie użyteczną. Działalność prowadzoną przez organizacje porządkowe w sferze zadań publicznych określonych ustawą. Status organizacji pożytku publicznego nabywają organizacje porządkowe, osoby prawne, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego oraz kościołów i związków wyznaniowych. W swej działalności organizacje pożytku publicznego kierują się dwiema zasadami:

- ZASADĄ WYŁĄCZNOŚCI, która oznacza że działalność pożytku publicznego jest wyłączoną statutową działalnością organizacji i dotyczy realizacji zadań publicznych na rzecz ogółu społeczności lub podmiotów, ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa. Dlatego mogą prowadzić działalność gospodarczą, a przychód przeznaczać na realizację celów pożytku publicznego,

- ZASADĄ ALTRUIZMU: nakłada obowiązek dla organizacji pożytku publicznego przestrzegania dyscypliny finansowej i zobowiązuje do właściwego sposobu zarządzania majątkiem organizacji (zgodnie ze statutem). Statut ten zabrania (zakazuje): udzielania pożyczek, zabezpieczania zobowiązań majątkiem, wykorzystywania i przekazywania majątku na rzecz członków, pracowników i organów. Pieczę nad tym sprawuje statutowy organ kolegialny.

Reasumując można powiedzieć, że organizacje pożytku publicznego to struktury niezależne od organów administracji publicznej, samorządowe, realizujące cele pożytku publicznego i oparte na zakazie podziału zysków pomiędzy członkami organizacji. Ich działalność podlega obligatoryjnemu wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego.

SAMORZĄD TERYTORIALNY

Z przeglądu ogólnodostępnej literatury wynika, ze samorząd terytorialny to:

- wyodrębniona grupa społeczna, określona przez prawo, której członkowstwo powstaje z mocy prawa,

- powołana do wykonywania zadań administracji publicznej grupa społeczna, na podstawie i granicach prawa oraz w sposób samodzielny,

- jest to organizacja o charakterze przedstawicielskim, pozostająca pod kontrolą grupy która je wybrała ( mieszkańców),

- to organizacja samorządu zdecentralizowana na podstawie prawa, będąca pod nadzorem organów państwowych,

- to organy samorządu nie będące organami administracji państwowej, a wchodzące w skład jednolitego aparatu państwowego.

Samorząd terytorialny charakteryzuje się pewnymi cechami. W literaturze wymienia się trzy cechy modelu polskiego samorządu terytorialnego:

- jest to model trójstopniowy ( gmina, powiat, województwo),

- przyjęty model ma charakter dualistyczny. Wynika z tego, że z jednej strony do zadań gminy należy realizacja wszystkich spraw publicznych o znaczeniu lokalnym, a z drugiej strony realizacja spraw niezastrzeżonych ustawami na rzecz innych podmiotów ( dowodem jest fakt, że inne sprawy realizuje gmina a inne powiat),

- jest to model ingerencji państwa w zakres własnych i zleconych zadań dla jednostek samorządu terytorialnego co oznacza, że organy administracji rządowej mają prawo nadzoru i weryfikacji co do działań zgodnie z prawem.

Podsumowując można stwierdzić, że rola samorządu wyraża się we władztwie administracyjnym, mającym na celu kształtowanie i rozwój życia publicznego jednostki, samorządu ( gmina, powiat) w ramach prawa regulowanego ustawami ( o samorządzie gminnym, powiatu i województwa).

USTRÓJ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO. Ustrój samorządu terytorialnego określony został aktami prawnymi, w szczególności trzema ustawami z dnia 5 czerwca 1998 roku:

- o samorządzie powiatowym,

- o samorządzie wojewódzkim,

- o administracji rządowej w województwie.

Wymienione ustawy stworzyły nowy kształt terenowej administracji publicznej, która zaczęła funkcjonować w takim wymiarze od 1 stycznia 1999 roku. Aktualnie ustrój samorządu terytorialnego wygląda następująco:

- na stopniu wojewódzkim mamy: SEJMIK, ZARZĄD WOJEWÓDZTWA oraz MARSZAŁKA,

- na stopniu powiatowym: RADĘ, ZARZĄD POWIATU ( miasta na prawach powiatu), oraz STAROSTĘ,

- na stopniu podstawowym ( gminnym); RADĘ GMINY, ZARZĄD GMINY ( MIASTA), WÓJTA (BURMISTRZA I PREZYDENTA).

GMINA

Gmina funkcjonuje w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 8 marca1990 roku o samorządzie gminnym. Wskazana ustawa przytacza definicję gminy.

Zgodnie z artykułem 1 gmina to wspólnota samorządowa, posiadająca określone terytorium, w skład której wchodzą mieszkańcy, tworzący zbiorowość samorządową. Zatem jest to związek wszystkich mieszkańców i zbiorowość o charakterze terytorialnym ( dlatego samorządowe) oraz obszarowym. A więc mieszkańcy z mocy prawa tworzą wspólnotę samorządową (mieszkańcy powiatu i gminy- lokalną, a mieszkańcy województwa regionalną).

Jednostki te wykonują zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, posiadają osobowość prawną, a jej samodzielność gminy podlega ochronie sądowej. Do zadań gminnych należy:

- w zakresie infrastruktury technicznej zadania dotyczą budowy dróg, ulic, mostów, placów, wodociągów, kanalizacji, utrzymania czystości, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, wysypisk śmieci, utylizacja odpadów szkodliwych i rakotwórczych, odpadów komunalnych, zaopatrzenie w energię cieplną i elektryczną, realizacja budownictwa komunalnego, lokalny transport zbiorowy, targowiska i hale targowe, obiekty- szkoły, pływalnie itp.

- w zakresie infrastruktury społecznej- zajmuje się odnową zdrowia, pomocą społeczną, oświatą kultura i kultura fizyczną,

- w zakresie utrzymywania porządku i bezpieczeństwa publicznego ładem i porządkiem publicznym, spokoju, organizacją ruchu drogowego, ochrony przeciwpożarowej, wykonuje zadania związane z bezpieczeństwem sanitarnym, itp.,

- w zakresie planowania przestrzennego i ekologicznego ( planowanie przestrzenne, gospodarka terenami i sprawami ochrony środowiska),

- zgodnie z artykułem 8 ustawy samorządowej, gmina wykonuje zadania zlecone przez administrację rządową, a więc pochodzące od innych podmiotów ( np. jakim jest państwo), wtedy środki finansowe na realizacje tych zadań zapewnia administracja rządowa.

- gmina może również rozstrzygać w sprawach lokalnych i orzekać w sprawach dla dobra publicznego.

WŁADZE GMINY- RADA GMINY, WÓJT ( BURMISTRZ, PRTEZYDENT MIASTA)

Władze gminy wybierane są na mocy ustawy z dnia 15 września 2000 roku o referendum lokalnym. Właśnie ten akt prawny jest sposobem co do wyboru władz gminy w drodze Referendum Lokalnego. Określa on kto może brać udział i kto posiada prawo wyborcze zgodnie z ordynacja wyborczą do rad gminy, powiatów i sejmików wojewódzkich.

RADA GMINY- jest organem stanowiącym i kontrolnym w gminie. Rada gminy wykonuje szereg zadań: Wśród nich przede wszystkim zawierają się zadania:

- organizacyjne: gmina uchwala statut gminy, ustala zakres działania jednostki, podejmuje uchwały w sprawach tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni, rozwiązywanie, likwidacja i reorganizacja przedsiębiorstw, zakładów, uchwały w sprawach współdziałania z innymi organami,

- planistyczne: uchwala budżet gminy, plany zagospodarowania przestrzennego, programy społeczno- gospodarcze,

- finansowo majątkowe: ustala zasady korzystania z mienia, podejmuje uchwały w sprawach majątkowych, w sprawach podatków i opłat, itp.,

- osobowe: powołuje i odwołuje sekretarza gminy, decyduje o kierunkach działania wójta, przyjmuje sprawozdania z jego działalności, rozpatruje sprawozdania z wykonania budżetu, udziela absolutorium wójta,

- inne: podejmuje uchwały w sprawach herbu gminy, nazwy ulic, placów publicznych, nadaje tytuł honorowego obywatela gminy.

Rada gminy składa się z przewodniczącego oraz 1 do 3 wiceprzewodniczących. Rada nie jest organem. Do niej należy zwoływanie sesji rad gminy, organizowanie pracy i prowadzenie obrad. Szczegółowy zakres działania przewodniczącego i zastępców określa statut gminy ( który podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym).

W radzie gminy działają komisje będące organami wewnętrznymi rady. Ich Istnienie, działanie i składy osobowe zależą od uznania rady gminy. Mogą być powoływane komisje stałe ( jak np. komisje rewizyjne dla kontroli działalności Wójta) i komisje doraźne do zadań nadzwyczajnych. Po omówieniu spraw w komisjach trafiają one na obrady rady gminy.

Nadzór nad działalnością gminy sprawowany jest co do działań zgodnych z prawem, a organami nadzoru są premier i wojewoda. Natomiast w sprawach finansowych organem kontrolnym jest REGIONALNA IZBA OBRACHUNKOWA (RIO). Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór w granicach i formach zgodnie z konstytucją i ustawami.

WÓJT ( burmistrz, prezydent miasta)- zgodnie z artykułem 26 ustawy o samorządzie gminnym jest organem wykonawczym gminy. Kadencja wójta rozpoczyna się z kadencją rady gminy lub wyboru przez radę gminy i kończy się (upływa) z dniem końca kadencji rady gminy. Wójt wykonuje uchwały rady gminy i zadania określone przepisami. Wójt realizuje swoje zadania przy pomocy urzędu gminy, którego jest kierownikiem. Wójt w drodze zarządzeń nadaje regulaminy organizacyjne, określa organizację urzędu i zasady działania. W swoich działaniach podlega gminie (radzie gminy), która wyznacza mu kierunki jego działania. Do zadań wójta w szczególności należy:

- przygotowanie projektów uchwał rady oraz sposoby ich wykonania,

- gospodarka mieniem komunalnym i uchwalanie budżetu,

- zatrudnianie i zwalnianie zastępców i kierowników innych jednostek organizacyjnych,

- wykonywanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej,

- reprezentuje rząd ( gminy) jednoosobowo na zewnątrz, itd.

ORGANY POMOCNICZE GMINY

Organami pomocniczymi gminy są sołectwa, rady osiedla i dzielnicy. Jak widać gmina dzieli się terytorialnie na jednostki pomocnicze: sołectwa na obszarach wiejskich, dzielnice czy osiedla w miastach oraz miasta na terenie gminy ( zgodnie z artykułem 5 ustawy gminnej). Podział ten następuje w drodze uchwały rady gminy, z urzędu lub po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami, albo też z inicjatywy samych mieszkańców.

Jeśli chodzi o sołectwa to organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, w którym uczestniczą rozstrzygając swoim głosem wszyscy mieszkańcy gminy, ale tylko zamieszkani na terenie sołectwa. Organem wykonawczym sołectwa jest sołtys, którego wspomaga rada sołectwa. To sołtys administruje majątkiem sołectwa na podstawie statutu sołectwa i organizuje z mieszkańcami wspólne przedsięwzięcia. Wykonuje on również uchwały zebrania wiejskiego i zwołuje zebranie wiejskie. Rada sołectwa jest organem opiniodawczym - doradczym, jest organem wspomagającym działalność sołtysa.

Z kolei organem uchwałodawczym dzielnicy lub osiedla jest rada- jako organ przedstawicielski. Natomiast organem wykonawczym rady dzielnicy ( osiedlowej) jest Zarząd z przewodniczącym na czele. Podział zadań określa statut dzielnicy, czyli osiedle. Przewodniczący rady dzielnicy może uczestniczyć w obradach i pracach rady gminy, posiadając jednocześnie prawo do głosowania.

POWIAT

Art.164 konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dopuszcza możliwość tworzenia w drodze ustawy innych jednostek samorządu regionalno-lokalnego niż gmina. Chodzi tu o jednostki-powiaty. Regulacje te zawiera Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym. Art. 1 ustawy stwierdza ,że powiat jest lokalną wspólnotą (samorządową) określoną odpowiednim terytorium.

W myśli ustawy wyróżnia się dwie kategorie powiatów:

- powiat jako zasadniczą jednostkę podziału terytorialnego, obejmującego cały obszar graniczących gmin (powiat ziemski),

-obszar całego miasta (miasto na prawach powiatu).

Kompetencje w zakresie tworzenia ,łączenia ,podziału lub znoszenia powiatów posiada Rada Ministrów, po zasięgnięciu opinii rad gmin ,rad powiatów i sejmików województw ,rozstrzyga o tym , wydając stosowne rozporządzenia.

Zadania powiatu określa artykuł 4 ustawy powiatowej. Z dyspozycji artykułu wynika, że do powiatu należą zadania podejmowane w sprawach:

- infrastruktury technicznej (transport i drogi publiczne, gospodarka nieruchomościami, urządzeniami użyteczności publicznej),

- infrastruktury społecznej (edukacja publiczna, promocja i ochrona zdrowia, pomoc społeczna osobom niepełnosprawnym, rodzinom wielodzietnym ,zwalczanie bezrobocia ,itd.)

- utrzymania porządku i bezpieczeństwa publicznego (bezpieczeństwo obywateli ,ochrona przeciwpożarowa, przeciwpowodziowa, o zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom wykonywanie zadań służb ,inspekcji i straży),

- ładu przestrzenno-ekologicznego (ochrona środowiska, geodezja, zapewnienie hydrantów gospodarka wodna itd.).

WŁADZE POWIATU - Są nimi rada, zarząd powiatu-starosta. Są wybierane w referendum powiatowym na podstawie ustawy z dnia 15 września 2000 roku o referendum lokalnym i ordynacji wyborczej do rad gmin, powiatów i sejmików województwa. W referendum mieszkańcy poprzez głosowanie wyrażają swoja wolę: co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej wspólnoty, zakresu zadań i kompetencji organów powiatu oraz w sprawie odwołania rady powiatu. Referendum jest ważne, gdy udział w nim weźmie co najmniej 30% upoważnionych mieszkańców do głosowania.

RADA POWIATU

Jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu. Kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek poprzez komisję rewizyjną powoływaną w tym celu. Składa się z radnych powiatu. Statut powiatu reguluje organizacja wewnętrzna i tryb pracy rady. Do Rady należy uchwalanie statutu, budżetu, tworzenie, przekształcanie i likwidacja jednostek ,sprawy podatków i innych opłat, dzierżawienie danego obiektu, o wynajęcie danej nieruchomości na okres dłuższy niż 3 lata, ustalanie pożyczek i poręczeń, wybór i odwoływanie zarządu powiatu, powoływanie na wniosek starosty sekretarza i skarbnika powiatu, stanowienie o kierunku działań zarządu ,przyjmowanie sprawozdań z działalności zarządu, podejmowanie uchwał co do herbu i flagi powiatu itd.

Radą kieruje przewodniczący oraz 1 lub 2 wiceprzewodniczących, przy czym funkcji tej nie wolno łączyć z członkowstwem zarządu powiatu. Obraduje podczas sesji. W składzie rady są organy wewnętrzne: komisje stałe (rewizyjna do kontroli zarządu i powiatowych jednostek) i doraźne do zadań nadzwyczajnych.

ZARZĄD POWIATU

Jest organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu powiatu starostwa wchodzą: przewodniczący, vice starosta i pozostali członkowie od 3 do 4 osób. Zarząd taki wybierany jest przez radę powiatu. Gdy rada nie dokona wyboru członków zarządu w okresie 3 miesięcy, ulega rozwiązanie z mocy prawa i wtedy wojewoda w ciągu 3 miesięcy zarządza wybory. Zarząd wykonuje uchwały rady powiatu oraz zadania określone przepisami przy pomocy starostwa powiatowego. Jego organizację i zasady funkcjonowania określa regulamin organizacyjny uchwalony(przyjęty) przez Radę Powiatu na wniosek zarządu powiatu.

STAROSTA jest przewodniczącym zarządu powiatu a zarazem jego kierownikiem, czyli zwierzchnikiem służbowym pracowników starosty i kierownikiem jednostek organizacyjnych powiatu. Kieruje bieżącymi sprawami powiatu, reprezentuje powiat na zewnątrz oraz jest zwierzchnikiem powiatowych służb inspekcji i straży. W tym zakresie powołuje i odwołuje kierowników jednostek po uzgodnieniu z Wojewodą i zatwierdza ich program działania .Może on podejmować decyzje w sprawach nie cierpiących zwłoki, np. bezpośredniego zagrożenia interesu publicznego. O tym powiadamia zarząd na jak najbliższym posiedzeniu.

Pod zwierzchnictwem starosty funkcjonuje administracja zespolona. Fakt zespolenia wynika z art. 33 ustawy powiatowej. W myśli tej zasady zarząd powiatu-Starosta przy pomocy starostwa powiatowego, wraz z kierownikami powiatowych służb inspekcji i straży tworzą powiatową administrację zespoloną. Starosta jest dla niej zwierzchnikiem przez co ma prawo wpływania na obsadę stanowisk administracji zespolonej i kierowników jednostek po wspólnym uzgodnieniu z organem wojewódzkim. Organami nadzoru jest prezes rady ministrów, wojewoda i w sprawach finansowych regionalna izba obrachunkowa.

WOJEWÓDZTWO

Obecnie na terenie kraju występuje 16 województw. Do województwa odnosi się Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie wojewódzkim . Art. 1 stanowi ,że województwo jest jednostką samorządu terytorialnego-regionalną, tworzącą wspólnotę samorządową, jako największą jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego państwa. Dlatego też zmiana granic województwa może nastąpić wyłącznie w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii zainteresowanych organów samorządu terytorialnego.

Zadania samorządu wojewódzkiego wyznacza art. 14 ustawy wojewódzkiej. Chodzi o sprawy podobne do wykonywanych przez gminę i powiat: w zakresie infrastruktury technicznej, społecznej, bezpieczeństwa publicznego, ładu przestrzennego i ekologicznego (drogi publiczne, transport, modernizację, terenów wiejskich ,itd.).

WŁADZE

Wspólnota samorządowa podejmuje i rozstrzyga w głosowaniu powszechnym (wyborów i referendum). Jednakże ustawa o referendum lokalnym zastrzega referendum wyłącznie w sprawie odwoływania sejmiku województwa przed upływem kadencji. Tymczasem referendum wojewódzkie może być przeprowadzone w każdej ważnej sprawie dla województwa. Decyduje o tym sejmik. Referendum jest ważne, gdy udział weźmie co najmniej 30% osób upoważnionych, a zapada wynik rozstrzygający, jeśli oddano więcej niż połowę głosów.

SEJMIK WOJEWÓDZTWA

Sejmikiem województwa kieruje przewodniczący przy pomocy do 3 wiceprzewodniczących. Przewodniczący Sejmiku, jak rady gminy i powiatu nie zalicza się do organów województwa. Jego zadaniem ustawowym jest organizowanie pracy sejmiku i prowadzenie obrad. Obraduje na sesjach. Przewodniczący i członkowie sejmiku otrzymują wynagrodzenie za swoją pracę.

Wewnętrznymi organami są komisje. Ich istnienie, przedmiot działania i skład osoby zależy od uznania Sejmiku. Powołuje się w nim komisje stałe i rewizyjną do kontroli zarządu oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych oraz doraźne do wykonywania zadań nadzwyczajnych. Sejmik spełnia funkcję stanowiącą i kontrolną. Wykonuje następujące zadania:

- prawotwórcze (stanowi akty prawa miejscowego, decyduje o strukturach województwa, ustala zasady z gospodarowania mieniem i korzystania z urządzeń użyteczności publicznej),

- organizacyjne: podejmuje uchwały w sprawie zadań i kompetencji samorządu,

- planistyczne: w zakresie uchwalania strategii rozwoju województwa i wieloletnich programów rozwoju, uchwalania budżetu,

- finansowo-majątkowe: rozpatruje sprawozdania z wykonania budżetu,

- osobowe: w sprawie wyboru i odwoływania zarządu, powoływania i odwołania skarbnika na wniosek marszałka województwa,

- w zakresie współpracy zagranicznej - podejmuje uchwały w sprawie priorytetów współpracy z podmiotami zagranicznymi, zrzeszeniami regionalnymi i o sposobach współpracy.

ZARZĄD WOJEWÓDZTWA

Zarząd województwa jest organem wykonawczym województwa liczącym 5 osób, w tym Marszałek jako przewodniczący, od 1 do 2 wiceprzewodniczących oraz pozostałych członków. Marszałek jest wybierany przez sejmik spośród radnych. Marszałek organizuje pracę zarządu województwa i urzędu pomocniczego-urzędu marszałkowskiego. Kieruje bieżącymi sprawami oraz reprezentuje województwo na zewnątrz. Jest on kierownikiem urzędu marszałkowskiego, więc zwierzchnikiem służbowym pracowników tego urzędu i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Organami nadzoru działalności samorządu województwa są podobnie Prezes Rady Ministrów ,Wojewoda i Regionalna Izba Obrachunkowa w sprawach finansowych. Statut województwa uchwalany jest również po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów.

W zakresie odwoławczym samorządu terytorialnego funkcjonuje Samorządowe Kolegium Odwoławcze.

SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE działa na podstawie Ustawy z dnia 12 października 1994 roku o samorządowych kolegiach odwoławczych . Kolegium odwoławcze jest organem wyższego stopnia, w zakresie administracji publicznej co do rozstrzygnięcia indywidualnych przepisów o postępowaniu administracyjnym i podatkowym. Zajmuje się rozpatrywaniem odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, zarządzania wznowienia postępowania lub stwierdzenia nienaruszalności decyzji oraz skargi i w wniosku. Kolegium to orzeka w składach trzyosobowych na posiedzeniach lub rozprawach. Wydane przez Kolegium Odwoławcze rozstrzygnięcia mogą być zaskarżone do sądu administracji - Wojewódzkiego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Formą współdziałania i współpracy między lokalnymi jednostkami samorządu terytorialnego może być Związek Komunalny i Porozumienie Komunalne.

ZWIĄZEK KOMUNALNY. Utworzenie związku komunalnego lub o przystąpieniu samodzielnie decyduje gmina kierująca się interesem społeczności lokalnej (niekiedy ustawa może być źródłem obowiązku utworzenia związku). Decyduje o tym Rada Gminy uchwałą o określonej treści (jest to akt jednobrzmiący). Rada Gmin dla takiego związku określa statut związku bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy. Wskazując na nazwę i siedzibę, uczestników i czas tworzenia, zadania, organy, zakres, tryb działania strukturę, zasady korzystania z obiektów i urządzeń, udział w kontraktach, zyskach i

pokrywanie wspólnych strat. Ponadto przystępowanie i występowanie członków, rozliczenia majątkowe i zasady likwidacji. Z chwilą ogłoszenia statutu związek nabywa osobowość prawną , a nadzór nad nim sprawuje wojewoda pod kątem zgodności z prawem. Związek utrzymuje się ze środków gminy. Związek posiada własne organy. Organem stanowiącym i kontrolnym jest zgromadzenie związku (do którego należą wójtowie - burmistrzowie i prezydenci), a organem wykonawczym jest zarząd powoływany przez zgromadzenie spośród jego członków. Związki mogą być miedzy gminne i wykonują zadania publiczne. Mogą wykonywać czynności prawne (wydawać akty normatywne lub akty indywidualne w celu załatwienia sprawy), prowadzić działalność gospodarczą, jak również wykonywać zadania z zakresu administracji świadczącej.

POROZUMIENIE KOMUNALNE. Celem działania gmin zawierając porozumienie jest powierzenie (przekazanie) jednej z nich jako stronie określonych zadań. Wtedy gmina ta przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin, przejmując zadania do realizacji. Strony mogą ze sobą współpracować i ich pozycja (sytuacja dla nich) staje się równorzędna. Porozumienie takie nie jest (nie stanowi czynności) umową prawną cywilnego, a jedynie rodzi stosunek prawny pomiędzy stronami w trybie zawartego porozumienia o charakterze (znaczeniu) trwałym. Współdziałanie na szczeblu powiatowym jest podobne do gminnej. Różni się wyłączenie składem podmiotów współdziałających ze sobą. Są to związki i porozumienia komunalne powiatów.

Natomiast ustawa o samorządzie województwa wyklucza te regulacje. Aczkolwiek Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o narodowym planie rozwoju, umożliwia formę współdziałania zwanego kontraktem wojewódzkim, który wyznacza rozwój regionalny. Kontrakt ma postać umowy administracyjnej (publicznej). Obejmuje współdziałanie na szczeblu wojewódzkim z Radą Ministrów, w celu zwiększonego oddziaływania rządu (wpływając na rozwój regionalny). Wyrazem tego są kontrakty wojewódzkie, między samorządem a Radą Ministrów, realizujące regularne programy operacyjne. W tym przypadku kontrakt odzwierciedla procedury rokowań i przedstawia (obrazuje) planowanie wynikające przede wszystkim z tzw. Narodowego Planu Rozwoju. W praktyce chodzi o właściwy (prawidłowy)podział(rozdział)istniejących środków finansowych.

ZAKOŃCZENIE

Administracja publiczna jest częścią aparatu państwowego, ustroju i aparatem wykonawczym władzy publicznej. Dlatego też można powiedzieć, że administracja to równocześnie struktura i działanie, w której zawiera się organizatorsko- wykonawcza działalność, to zespół działań, czynności i przedsięwzięć na rzecz interesu publicznego, realizowanych przez podmioty, organy i instytucje.

Całość struktur administracyjnych składa się z dwóch podmiotów: organów i urzędów. Ze struktury organizacyjnej administracji publicznej wynika, że organy wchodzą w skład aparatu administracji publicznej państwa będąc jej cząstką, a urzędy stanowią aparat pomocniczy organu w realizacji zadań. Częścią administracji publicznej jest administracja rządowa i działa ona w sferze politycznej i wykonawczej.

Każdy z organów został wyposażony w określone uprawnienia. Kompetencje organu administracyjnego sprowadzają się do prawnie określonych uprawnień, poprzez co wyróżniają się od innych komórek organizacyjnych oraz osób znajdujących się w strukturze danej jednostki organizacyjnej.

Pomiędzy organami administracji publicznej występują wzajemne relacje i powiązania organizacyjne oraz funkcjonalne, pozwalające realizować wyznaczone zadania w interesie państwa i obywateli. W związku z tym organy posiadają uprawnienia do korzystania ze środków władczych co znajduje odbicie w stanowieniu aktów prawnych powszechnie obowiązujących, łącznie z możliwością stosowania środków przymusu w celu wymuszenia realizacji wydanych postanowień, nakazów zakazów, itd.

Struktura administracji publicznej jest złożona i tworzą ją centralne organy władzy państwowej wykonujące zadania na rzecz obywateli wraz z instytucjami krajowymi i terenowymi. Ma ona charakter dwuszczeblowy centralny i wojewódzki. Organy centralne są składnikiem administracji rządowej i spełniają bardzo istotne merytorycznie zadania administracji publicznej, którym podporządkowane są organy administracji niezespolonej. Struktury organizacyjne i zakres działania jednostek określane są normami prawnymi, które pozwalają reglamentować działania administracji publicznej w Polsce.

Specyficznym zasadniczym, konstytucyjnym, najważniejszym i najwyższym organem jest Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent RP w świetle posiadanych uprawnień jest strażnikiem Konstytucji, suwerenności, bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności terytorium i jego niepodzielności oraz jest gwarantem ciągłości władzy państwowej.

Obok Prezydenta w strukturze o szczebel niżej znajduje się centrum rządowe na czele którego stoi Prezes Rady Ministrów. Do niego zgodnie Konstytucją i ustawami należy realizacja polityki wewnętrznej i zewnętrznej kraju. Kancelaria Premiera zapewnia obsługę pracy Prezesa Rady Ministrów. Natomiast politykę rządu realizują poszczególni Ministrowie działów administracji publicznej. W województwie zadania rządu wykonuje Wojewoda, który jest przedstawicielem administracji rządowej i zarazem organem terenowym administracji publicznej.

Zadania z zakresu administracji publicznej realizują także organy przedsiębiorstw jako organy administrujące, zakłady administracyjne, organizacje społeczne wykonujące funkcje administracji publicznej, stowarzyszenia, fundacje i organizacje pożytku publicznego, które w swoim działaniu mają na celu dobro państwa i troszczą się o sprawy ludzkie.

Jeśli chodzi o samorząd terytorialny to można stwierdzić, że został on unormowany aktami prawnymi, które ukształtowały jego ustrój w państwie. W szczególności trzema ustawami o samorządzie powiatowym, wojewódzkim i o administracji rządowej w województwie. Na podstawie tych aktów występują trzy stopnie samorządu : gmina, powiat i województwo. W ten sposób wymienione ustawy nadały ostateczny kształt terenowej administracji publicznej, w takim stanie zaczęła funkcjonować z dniem 1 stycznia 1999 roku. Aktualnie na stopniu wojewódzkim mamy: Sejmik, Zarząd Województwa oraz Marszałka, na stopniu powiatowym: Radę, Zarząd Powiatu ( miasta na prawach powiatu), oraz Starostę, a na stopniu podstawowym ( gminnym); Radę Gminy, Zarząd Gminy ( Miasta), Wójta (Prezydenta i Burmistrza).

Generalnie administracja składa się z administracji rządowej i samorządowej. Natomiast system administracji publicznej składa się z Prezydenta, centrum rządowego ze strukturami ją obsługującymi: Kancelarią, Rządowym Centrum Bezpieczeństwa, Rządowym Centrum Legislacji, Rządowym Centrum Studiów Strategicznych, ministerstw, urzędów centralnych, państwowych jednostek organizacyjnych: agencji, funduszy, terenowej rządowej administracji ogólnej, wojewody i jego urzędu oraz terenowych organów administracji zespolonej i niezespolonej.

BIBLIOGRAFIA:

AKTY PRAWNE:

1. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o narodowym planie rozwoju.

2. Ustawa z dnia 12 października 1994 roku o samorządowych kolegiach odwoławczych.

3. Ustawa dnia 8 sierpnia 1996 roku o Radzie Ministrów.

4. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie wojewódzkim.

5. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym.

6. Ustawa z dnia 8 marca1990 roku o samorządzie gminnym.

7. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

8. Ustawa z dnia 15 września 2000 roku o referendum lokalnym.

9. Ustawa dnia 6 kwietnia 1984 roku o fundacjach.

10. Prawo o stowarzyszeniach z dnia 27 kwietnia 1989 roku.

LITERATURA:

1. Boć J. (red.), A. Boć, J. Błaś, J. Jeżewski, Administracja publiczna, Wyd. KOLONIA LIMITED Wrocław 2004.

2. Boć J., Prawo administracyjne,, KOLONIA LIMITED, Wrocław 2000 i 2001.

3. Cieślak St., Praktyka organizowania administracji publicznej, Wyd. DIFIN, Warszawa 2004.

4. Hausner J. (red.), Administracja publiczna, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003.

5. Leoński Z., Zarys prawa administracyjnego, Warszawa 2000.

6. Wierzbowski M. (red.), J. Jagielski, J. Lang, M. Szubiakowski, A. Wiktorowska, Prawo Administracyjne, Wyd. LEXISNEXIS, Warszawa 2009.

7. Zieliński E., Administracja rządowa w Polsce, Wyd. ELIPSA, Warszawa 2001.

J. Boć, Prawo administracyjne,, KOLONIA LIMITED, Wrocław 2000, s. 124.

J. Boć (red.), A. Błaś, J. Boć, J. Jeżewski, Administracja publiczna, Wyd. KOLONIA LIMITED, Wrocław 2004, s. 173.

St. Cieślak, Praktyka organizowania administracji publicznej, Wyd. DIFIN, Warszawa 2004, s. 19.

St. Cieślak, Praktyka, ........, Warszawa, 2004, s. 20 - 21.

St. Cieślak, Praktyka .........., Warszawa 2004, s. 21.

Z. Leoński, Zarys prawa administracyjnego, Warszawa 2000, s. 45.

St. Cieślak, Praktyka organizowania administracji publicznej, Wyd. DIFIN, Warszawa 2004, s. 27 - 72.

M. Wierzbowski (red.), J. Jagielski, J. Lang, M. Szubiakowski, A. Wiktorowska, Prawo Administracyjne, Wyd. LEXISNEXIS, Warszawa 2009, s. 102 - 103.

J. Boć (red.), A. Boć, J. Błaś, J. Jeżewski, Administracja publiczna, Wyd. KOLONIA LIMITED, Wrocław 2004, s. 161.

Dz. U. Nr 78, poz. 483.

Tekst jedn. Dz. U. z 2010 r., Nr 57, poz. 354.

Tekst jedn. Dz. U. z 2003 r., Nr 159, poz. 2003.

E. Zieliński, Administracja rządowa w Polsce, Wyd. ELIPSA, Warszawa 2001, s. 74 - 80.

Dz. U. z 1998 r., Nr 104, poz. 656.

J. Hausner (red.), Administracja publiczna, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 192 - 196.

J. Boć (red.), Prawo administracyjne, Wyd. KOLONIA LIMITED, Wrocław 2001, s. 160 - 164.

J. Boć, Prawo …….., Wrocław 2001, s. 164 - 165.

Tekst jedn. z 2007 r., Nr 112, poz. 766

Dz.U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.

Tekst jedn. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591.

Dz. U. Nr 88, poz 985.

Tekst jedn. z 2001 roku Dz. U. Nr 142 poz.1592.

Tekst jednolity Dz. U. z 2010 r., Nr 28, poz. 142 i poz. 146.

J. Boć (red.), Prawo administracyjne, Wyd. KOLONIA LIMITED, Wrocław 2001, s. 213.

Tekst jednolity z 2001 roku Dz. U. Nr 79, poz. 6856. Zm. z 2002 r., Dz. U. nr 154, poz. 1799.

J. Boć, Prawo administracyjne, Wyd. KOLONIA LIMITED, Wrocław 2001, s. 215 - 216.

Tamże, s. 217 -, 219.

Dz. U. Nr 116, poz. 1206.

17

---