Cele kształcenia

Cele kształcenia

Formułowanie celów

Formułowanie celów

C E L E K S Z T A Ł C E
N I A

CELE
SPOŁECZNE

-

zapewnienie

warunków
harmonijnego
rozwoju, służba
społeczeństwu, ale
jednocześnie dobro
jednostki

CELE

JEDNOSTKI

-

ukształtowanie

kwalifikacji
odpowiadających
zainteresowaniom,
rozwój: postaw i
sposobów zachowania
się, zamiłowania i
twórczej postawy

WARTOŚCI
UNIWERSALNE

-

PRAWDA; - INTELEKT;

- DOBRO; - WOLA;

- PIĘKNO; - UCZUCIA

POZNANIE

WIELOSTRONNIE

ROZWI-NIĘTA

OSOBOWOŚĆ

(cel końcowy)

DZIAŁANIE

CELE

KSZTAŁCENIA

ZADANIA

DYDAKTYCZN

E

OKREŚLONA

ZMIANA

Odniesione

do

NAUCZYCIEL

A

UCZNIA

Forma zadaniowa

czas teraźniejszy

Wynik do

którego się

zmierza

Funkcje celów

kształcenia

2/3

Formułowanie celów jest jedną z

Formułowanie celów jest jedną z

podstawowych czynności związanych z

podstawowych czynności związanych z

planowaniem pracy dydaktycznej. Konieczność

planowaniem pracy dydaktycznej. Konieczność

sformułowania celów i zadań dydaktycznych

sformułowania celów i zadań dydaktycznych

wynika z potrzeby:

wynika z potrzeby:

–

nadania kierunku planowanemu procesowi

nadania kierunku planowanemu procesowi

dydaktycznemu,

dydaktycznemu,

–

wskazania uczniom i ich rodzicom

wskazania uczniom i ich rodzicom

zamierzeń,

zamierzeń,

–

mobilizowania uczniów,

mobilizowania uczniów,

–

oceny osiągnięć uczniów.

oceny osiągnięć uczniów.

Konkretyzacja oddziaływań pedagogicznych

Konkretyzacja oddziaływań pedagogicznych

wymaga zamiany celów ogólnych na cele

wymaga zamiany celów ogólnych na cele

operacyjne.

operacyjne.

Taka zamiana nazywana jest

Taka zamiana nazywana jest

operacjonalizacją celów kształcenia

operacjonalizacją celów kształcenia

.

.

Według B. Niemierki zamiana celów

Według B. Niemierki zamiana celów

ogólnych na cele operacyjne umożliwia:

ogólnych na cele operacyjne umożliwia:

–

sprecyzowanie,

sprecyzowanie,

–

uszczegółowienie,

uszczegółowienie,

–

konkretyzację,

konkretyzację,

–

upodmiotowienie osiągającego cel.

upodmiotowienie osiągającego cel.

B. Niemierko rozróżnia dwa rodzaje

B. Niemierko rozróżnia dwa rodzaje

celów:

celów:

–

cele ogólne

cele ogólne

– formułowane jako kierunki

– formułowane jako kierunki

dążeń pedagogicznych,

dążeń pedagogicznych,

–

cele operacyjne

cele operacyjne

– formułowane jako

– formułowane jako

zamierzone osiągnięcia ucznia.

zamierzone osiągnięcia ucznia.

Cele ogólne

Cele ogólne

charakteryzują czynności

charakteryzują czynności

nauczyciela.

nauczyciela.

Cele operacyjne

Cele operacyjne

–

odnoszą się do uczniów i opisują zmiany

odnoszą się do uczniów i opisują zmiany

jakie mają powstać w ich wiedzy,

jakie mają powstać w ich wiedzy,

umiejętnościach i postawach,

umiejętnościach i postawach,

–

charakteryzują zamierzone osiągnięcia

charakteryzują zamierzone osiągnięcia

,

,

–

są ściśle związane z realizowanymi

są ściśle związane z realizowanymi

zadaniami.

zadaniami.

–

opisują wynik, jaki powinien być

opisują wynik, jaki powinien być

osiągnięty w trakcie zorganizowanego

osiągnięty w trakcie zorganizowanego

procesu kształcenia

procesu kształcenia

,

,

–

umożliwiają szybką ocenę czy cel został

umożliwiają szybką ocenę czy cel został

osiągnięty.

osiągnięty.

Taksonomia celów

Taksonomia celów

kształcenia

kształcenia

Cele kształcenia poddawane są

Cele kształcenia poddawane są

hierarchicznej klasyfikacji

hierarchicznej klasyfikacji

, zwanej

, zwanej

taksonomią celów kształcenia.

taksonomią celów kształcenia.

Hierarchiczność celów oznacza ułożenie

Hierarchiczność celów oznacza ułożenie

celów od najniższych do celów

celów od najniższych do celów

najwyższych.

najwyższych.

Osiągnięcie celów wyższych gwarantuje

Osiągnięcie celów wyższych gwarantuje

osiągnięcie celów niższych.

osiągnięcie celów niższych.

Taksonomia celów kształcenia, opracowana

Taksonomia celów kształcenia, opracowana

przez Benjamina Blooma

przez Benjamina Blooma

Określa ona podstawowe typy posługiwania

Określa ona podstawowe typy posługiwania

się wiedzą i związek między określonym

się wiedzą i związek między określonym

typem korzystania z wiedzy a stopniem jej

typem korzystania z wiedzy a stopniem jej

opanowania.

opanowania.

Taksonomia Blooma obejmuje

Taksonomia Blooma obejmuje

sześć głównych

sześć głównych

poziomów

poziomów

, od najniższego do najwyższego.

, od najniższego do najwyższego.

Każdy kolejny poziom wymaga bardziej

Każdy kolejny poziom wymaga bardziej

złożonych i abstrakcyjnych procesów myślowych

złożonych i abstrakcyjnych procesów myślowych

oraz bardziej złożonego i abstrakcyjnego

oraz bardziej złożonego i abstrakcyjnego

posługiwania się wiedzą.

posługiwania się wiedzą.

Poziom pierwszy

Poziom pierwszy

-

-

wiadomości

wiadomości

–

–

wymaga odtworzenia z

wymaga odtworzenia z

pamięci faktów,

pamięci faktów,

kategorii, metod, teorii.

kategorii, metod, teorii.

Poziom drugi

Poziom drugi

–

–

rozumienie

rozumienie

– uczeń musi zrozumieć

– uczeń musi zrozumieć

związki zachodzące w poznawanych treściach

związki zachodzące w poznawanych treściach

kształcenia i odnaleźć sens w poznawanej całości.

kształcenia i odnaleźć sens w poznawanej całości.

Trzeci poziom

Trzeci poziom

–

–

zastosowanie

zastosowanie

– wymaga użycia

– wymaga użycia

poznanych pojęć i zasad w nowej lub nieznanej sytuacji.

poznanych pojęć i zasad w nowej lub nieznanej sytuacji.

Czwarty i piąty poziom

Czwarty i piąty poziom

–

–

analiza i synteza

analiza i synteza

– obejmują

– obejmują

takie zadania i rozwiązania zadań, przy których uczeń

takie zadania i rozwiązania zadań, przy których uczeń

musi dokonać logicznego rozbioru złożonego zbioru

musi dokonać logicznego rozbioru złożonego zbioru

pojęć na elementy składowe, określić związki między

pojęć na elementy składowe, określić związki między

poszczególnymi elementami i zasady je regulujące albo

poszczególnymi elementami i zasady je regulujące albo

przeciwnie, z elementów skonstruować całość.

przeciwnie, z elementów skonstruować całość.

Szósty poziom

Szósty poziom

–

–

ocenianie

ocenianie

– polega na ocenianiu

– polega na ocenianiu

jakościowym i ilościowym; określeniu do jakiego stopnia

jakościowym i ilościowym; określeniu do jakiego stopnia

oceniany podmiot spełnia stosowane kryteria.

oceniany podmiot spełnia stosowane kryteria.

Taksonomia ABC B.

Taksonomia ABC B.

Niemierki

Niemierki

Cele operacyjne

Cele operacyjne

pozwalają na dobranie treści

pozwalają na dobranie treści

kształcenia, która umożliwia osiągnięcie

kształcenia, która umożliwia osiągnięcie

zamierzonego celu

zamierzonego celu

.

.

Charakterystyczną cechą celów operacyjnych

Charakterystyczną cechą celów operacyjnych

jest

jest

możliwość kontroli stopnia ich realizacji.

możliwość kontroli stopnia ich realizacji.

Wynika z tego, iż

Wynika z tego, iż

tylko cele wyrażone jako

tylko cele wyrażone jako

zamierzone osiągnięcia

zamierzone osiągnięcia

mogą spełnić swoją

mogą spełnić swoją

rolę w edukacji.

rolę w edukacji.

Taksonomia celów kształcenia

Taksonomia celów kształcenia

według Bolesława Niemierki

według Bolesława Niemierki



Poziom wiadomości

Poziom wiadomości

A.

A.

Zapamiętanie

Zapamiętanie

B.

B.

Rozumienie

Rozumienie



Umiejętności

Umiejętności

C.

C.

Stosowanie wiedzy w sytuacjach typowych

Stosowanie wiedzy w sytuacjach typowych

D.

D.

Stosowanie wiedzy w sytuacjach

Stosowanie wiedzy w sytuacjach

problemowych

problemowych

Taksonomia ABC obejmuje dwa

Taksonomia ABC obejmuje dwa

poziomy

poziomy

:

:

Poziom wiadomości, który zawiera dwie

Poziom wiadomości, który zawiera dwie

kategorie:

kategorie:

A.

A.

Zapamiętanie wiadomości

Zapamiętanie wiadomości

-

-

wiadomości mogą dotyczyć

wiadomości mogą dotyczyć

podstawowych pojęć, terminologii,

podstawowych pojęć, terminologii,

faktów, praw, teorii naukowych,

faktów, praw, teorii naukowych,

procedur i algorytmów, zasad

procedur i algorytmów, zasad

działania, itp.

działania, itp.

Uczeń uzyskuje gotową wiedzę, którą

Uczeń uzyskuje gotową wiedzę, którą

wiąże z wiedzą poprzednio poznaną.

wiąże z wiedzą poprzednio poznaną.

B.

B.

Zrozumienie wiadomości

Zrozumienie wiadomości

- Kategoria ta

- Kategoria ta

obejmuje taki poziom zrozumienia wiadomości,

obejmuje taki poziom zrozumienia wiadomości,

który pozwala na operowanie wiadomością w

który pozwala na operowanie wiadomością w

zakresie uznanym za niezbędny na danym

zakresie uznanym za niezbędny na danym

poziomie kształcenia. Zrozumienie wiąże się z

poziomie kształcenia. Zrozumienie wiąże się z

następującymi operacjami:

następującymi operacjami:

–

tłumaczenie

tłumaczenie

– przedstawienie wiadomości

– przedstawienie wiadomości

„swoimi słowami” lub w innej formie niż były

„swoimi słowami” lub w innej formie niż były

podane,

podane,

–

interpretacja

interpretacja

– streszczenie danych

– streszczenie danych

wiadomości i porównaniu ich z innymi

wiadomości i porównaniu ich z innymi

wiadomościami,

wiadomościami,

–

ekstrapolacja

ekstrapolacja

– powiązanie poznanych

– powiązanie poznanych

wiadomości z innymi sytuacjami.

wiadomości z innymi sytuacjami.

Poziom umiejętności, który zawiera:

Poziom umiejętności, który zawiera:

C.

C.

Stosowanie wiadomości w sytuacjach

Stosowanie wiadomości w sytuacjach

typowych

typowych

–

Polega na wykonywaniu określonych

Polega na wykonywaniu określonych

czynności w sytuacji zbliżonej do sytuacji, w

czynności w sytuacji zbliżonej do sytuacji, w

której były ćwiczone.

której były ćwiczone.

–

Zastosowanie wiadomości nie może

Zastosowanie wiadomości nie może

ograniczać się do odtwarzania zestawu z

ograniczać się do odtwarzania zestawu z

pamięci,

pamięci,

musi uwzględniać ewentualne

musi uwzględniać ewentualne

modyfikacje

modyfikacje

, ponieważ nawykowe

, ponieważ nawykowe

odtwarzanie wiadomości z pamięci należy

odtwarzanie wiadomości z pamięci należy

do najniższej kategorii celów – do

do najniższej kategorii celów – do

zapamiętywania.

zapamiętywania.

D.

D.

Stosowanie wiadomości w sytuacjach

Stosowanie wiadomości w sytuacjach

problemowych

problemowych

–

Kategoria ta wymaga od ucznia

Kategoria ta wymaga od ucznia

wykonywania złożonych procesów

wykonywania złożonych procesów

umysłowych, związanych z

umysłowych, związanych z

poszukiwaniem rozwiązania nowej,

poszukiwaniem rozwiązania nowej,

nieznanej dotychczas sytuacji.

nieznanej dotychczas sytuacji.

–

Aby rozwiązać problem uczeń musi

Aby rozwiązać problem uczeń musi

posłużyć się wiedzą z różnych dziedzin.

posłużyć się wiedzą z różnych dziedzin.

Proces dochodzenia do rozwiązania jest

Proces dochodzenia do rozwiązania jest

procesem twórczym.

procesem twórczym.

CELE

CELE

KSZTAŁCENIA

KSZTAŁCENIA

zapamiętywani

zapamiętywani

e

e

zrozumienie

zrozumienie

stosowanie

stosowanie

( sytuacje typowe)

( sytuacje typowe)

stosowanie

stosowanie

( sytuacje problemowe)

( sytuacje problemowe)

wiedzie

wiedzie

ć

ć

rozumie

rozumie

ć

ć

stosować

stosować

wiadomości

wiadomości

rozwiązywa

rozwiązywa

ć

ć

problemy

problemy

•

nazwać

nazwać

•

zdefiniować

zdefiniować

•

wymienić

wymienić

•

rozpoznać

rozpoznać

•

wyliczyć

wyliczyć

•

zidentyfikować

zidentyfikować

•

streścić

streścić

•

wyjaśnić

wyjaśnić

•

rozróżnić

rozróżnić

•

zilustrować

zilustrować

•

rozwiązywać

rozwiązywać

•

porównywać

porównywać

•

sklasyfikować

sklasyfikować

•

narysować

narysować

•

scharakteryzowa

scharakteryzowa

ć

ć

•

skonstruować

skonstruować

•

dowieść

dowieść

•

przewidzieć

przewidzieć

•

zanalizować

zanalizować

•

wykryć

wykryć

•

ocenić

ocenić

•

zaplanować

zaplanować

WIADOMOŚCI

WIADOMOŚCI

UMIEJĘTNOŚCI

UMIEJĘTNOŚCI

Taksonomia ABC nadaje kierunek działaniom

Taksonomia ABC nadaje kierunek działaniom

związanym z opracowaniem celów kształcenia

związanym z opracowaniem celów kształcenia

na wszystkich przedmiotach kształcenia.

na wszystkich przedmiotach kształcenia.

Ze względu na swój uniwersalny charakter nie

Ze względu na swój uniwersalny charakter nie

uwzględnia ona dokładnego klasyfikowania

uwzględnia ona dokładnego klasyfikowania

celów poszczególnych przedmiotów nauczania.

celów poszczególnych przedmiotów nauczania.

W związku z tym pojawiły się liczne taksonomie

W związku z tym pojawiły się liczne taksonomie

przedmiotowe.

przedmiotowe.

Podstawowym zadaniem taksonomii jest

Podstawowym zadaniem taksonomii jest

zachowanie równowagi między wyższymi

zachowanie równowagi między wyższymi

i niższymi celami operacyjnymi nauczania a

i niższymi celami operacyjnymi nauczania a

poprzez to uniknięcie materializmu

poprzez to uniknięcie materializmu

dydaktycznego.

dydaktycznego.