Cykl miesiączkowy

Symptomatologia zaburzeń

Klinika

Klinika

Endokrynologii

Endokrynologii

Ginekologicznej

Ginekologicznej

Badania podstawowe w
diagnostyce
endokrynologicznej



Badanie podmiotowe

Badanie podmiotowe



Badanie przedmiotowe

Badanie przedmiotowe



Badania hormonalne

Badania hormonalne

Badanie podmiotowe



Dolegliwości

Dolegliwości



Menarche, cykl miesiączkowy, regularność,

Menarche, cykl miesiączkowy, regularność,

długość cyklu miesiączkowego,

długość cyklu miesiączkowego,

charakterystyka krwawień miesiączkowych,

charakterystyka krwawień miesiączkowych,

występowanie krwawień

występowanie krwawień

międzymiesiączkowych, daty ostatnich

międzymiesiączkowych, daty ostatnich

miesiączek

miesiączek



Wywiad położniczy

Wywiad położniczy



Leczenie

Leczenie



Wywiad chorobowy

Wywiad chorobowy



Wywiad rodzinny

Wywiad rodzinny

Badanie przedmiotowe



Skóra – ucieplenie, barwa, grubość, marmurkowatość

Skóra – ucieplenie, barwa, grubość, marmurkowatość

skóry, rogowacenie ciemne, barwa otoczki brodawki,

skóry, rogowacenie ciemne, barwa otoczki brodawki,

wyciek z brodawki trądzik, hirsutyzm, hypertrichosis,

wyciek z brodawki trądzik, hirsutyzm, hypertrichosis,

rozstępy, ocena włosów na głowie

rozstępy, ocena włosów na głowie



Sylwetka ciała

Sylwetka ciała



Ocena rozwoju wtórnych cech płciowych

Ocena rozwoju wtórnych cech płciowych



Ocena tarczycy

Ocena tarczycy



objawy wirylizacji

objawy wirylizacji



Badanie ginekologiczne – śluz szyjkowy, macica,

Badanie ginekologiczne – śluz szyjkowy, macica,

przydatki

przydatki



Srom – zabarwienie i przerost warg sromowych

Srom – zabarwienie i przerost warg sromowych

mniejszych, łechtaczka, śluzówka pochwy

mniejszych, łechtaczka, śluzówka pochwy

Badania dodatkowe i
zabiegi w diagnostyce
endokrynologicznej



USG

USG



HSG

HSG



hysteroskopia

hysteroskopia



Laparoskopia

Laparoskopia



KT

KT



NMR

NMR

Prawidłowy cykl
miesiączkowy



długość cyklu 28+/-5 dni

długość cyklu 28+/-5 dni



krwawienie, faza folikularna, owulacja,

krwawienie, faza folikularna, owulacja,

faza lutealna

faza lutealna



Stała długość trwania fazy lutealnej – od

Stała długość trwania fazy lutealnej – od

12 do 16 dni

12 do 16 dni



utrata krwi : 50 - 100 ml, długość

utrata krwi : 50 - 100 ml, długość

krwawienia od 3 do 7 dni

krwawienia od 3 do 7 dni

Oznaczanie stężenia FSH,
LH, estradiolu i androgenów



w fazie folikularnej cyklu, między 7. a 12.

w fazie folikularnej cyklu, między 7. a 12.

dniem cyklu

dniem cyklu



w przypadku nieregularnego cyklu

w przypadku nieregularnego cyklu

miesiączkowego krew do badań najlepiej

miesiączkowego krew do badań najlepiej

pobierać po 14 dniu cyklu po uprzedniej

pobierać po 14 dniu cyklu po uprzedniej

weryfikacji USG, ze względu na działanie

weryfikacji USG, ze względu na działanie

progesteronu z poprzedniego cyklu

progesteronu z poprzedniego cyklu



we wtórnym braku miesiączki krew do

we wtórnym braku miesiączki krew do

badań można pobierać w dowolnym dniu

badań można pobierać w dowolnym dniu

Interpretacja oznaczeń
stężenia gonadotropin



Podwyższone stężenie

Podwyższone stężenie



powyżej 10 IU/l – niewydolność

powyżej 10 IU/l – niewydolność

jajników

jajników



powyżej 30 IU/l - całkowity brak

powyżej 30 IU/l - całkowity brak

czynności hormonalnej jajników

czynności hormonalnej jajników



Obniżone stężenie

Obniżone stężenie



poniżej 5 IU/l – niewydolność

poniżej 5 IU/l – niewydolność

podwzgórza lub uszkodzenie przysadki

podwzgórza lub uszkodzenie przysadki

Podwyższone stężenie
gonadotropin



Pierwotna niewydolność

Pierwotna niewydolność

jajników(dysgenezje gonad)

jajników(dysgenezje gonad)



Okres przekwitania

Okres przekwitania



Przedwczesne wygasanie

Przedwczesne wygasanie

czynności jajników

czynności jajników



Kastracja chirurgiczna

Kastracja chirurgiczna

Obniżone stężenia
gonadotropin



Niewydolność podwzgórza:

Niewydolność podwzgórza:

zespoły wrodzone – zespół

zespoły wrodzone – zespół

Kalmana, odchudzanie,

Kalmana, odchudzanie,

jadłowstręt psychiczny, stres,

jadłowstręt psychiczny, stres,

znaczny wysiłek fizyczny

znaczny wysiłek fizyczny



Poporodowa martwica przysadki –

Poporodowa martwica przysadki –

zespół Sheehana

zespół Sheehana

Estrogeny



Najaktywniejszy – 17

Najaktywniejszy – 17





estradiol

estradiol



Estron

Estron



estriol

estriol

Estrogeny



17

17





estradiol

estradiol





estron

estron



Estriol

Estriol





Ø

Ø

Estradiol



Spadek

Spadek

E

E

2

2



hypogonadyzm

hypogonadyzm



PCO

PCO



menopauza

menopauza



Wzrost

Wzrost

E

E

2

2



egzogenne estrogeny

egzogenne estrogeny



guz jajnika

guz jajnika



guz kory nadnerczy

guz kory nadnerczy



marskość wątroby

marskość wątroby



Spadek

E

E

2

2

- Brak miesiączki,

opóźnione dojrzewanie



Wzrost

E

E

2

2

- przedwczesne dojrzewanie,

krwawienia po menopauzie

Wysokie stężenia
estrogenów



Nowotwory jajnika (ziarniszczak),

Nowotwory jajnika (ziarniszczak),

objawy – krwawienia u

objawy – krwawienia u

młodocianych, zbyt częste

młodocianych, zbyt częste

miesiączki, krwawienia

miesiączki, krwawienia

acyklliczne, międzymiesiączkowe,

acyklliczne, międzymiesiączkowe,

krwawienia po menopauzie

krwawienia po menopauzie



Przyczyny jatrogenne

Przyczyny jatrogenne

Niskie stężenia
estrogenów



Jeżeli stężenia poniżej 40 pg/ml, to

Jeżeli stężenia poniżej 40 pg/ml, to

wynik próby progesteronowej

wynik próby progesteronowej

zawsze ujemny

zawsze ujemny



Jeżeli stężenie od 40 – 70 pg/ml,

Jeżeli stężenie od 40 – 70 pg/ml,

wynik dodatni lub ujemny

wynik dodatni lub ujemny



Powyżej 70 zawsze dodatni

Powyżej 70 zawsze dodatni

Estrogeny



Wzrost stężenia w środku fazy

Wzrost stężenia w środku fazy

folikularnej hamuje stężenie FSH

folikularnej hamuje stężenie FSH

(znaczenie w selekcji pęcherzyka

(znaczenie w selekcji pęcherzyka

dominującego)

dominującego)



stymulacja zawartości receptorów dla

stymulacja zawartości receptorów dla

FSH i wzrost liczby komórek

FSH i wzrost liczby komórek

ziarnistych

ziarnistych



wpływ na wzrost aktywności aromatazy

wpływ na wzrost aktywności aromatazy

Estradiol

Faza folikularna 12,5 - 166 pg/l

Faza folikularna 12,5 - 166 pg/l

Owulacja 85,8-498 pg/l

Owulacja 85,8-498 pg/l

Faza lutealna 43,8-211 pg/l

Faza lutealna 43,8-211 pg/l

Menopauza <5,0- 54,7 pg/l

Menopauza <5,0- 54,7 pg/l

Diagnostyka owulacji



Dowody bezpośrednie

Dowody bezpośrednie



Ciąża

Ciąża



Uwidocznienie komórki jajowej

Uwidocznienie komórki jajowej

w laparoskopii

w laparoskopii

Diagnostyka owulacji



Oznaki pośrednie:

Oznaki pośrednie:



oznaczenia hormonalne (E2, P, LH)

oznaczenia hormonalne (E2, P, LH)



BBT

BBT



ocena śluzu szyjkowego

ocena śluzu szyjkowego



rozmaz cytohormonalny

rozmaz cytohormonalny



ból owulacyjny

ból owulacyjny



krwawienie owulacyjne

krwawienie owulacyjne



USG

USG

Wykresy podstawowej
temperatury ciała



Wzrost temp o 0,5-0,8 stopnia,

Wzrost temp o 0,5-0,8 stopnia,

temp głęboka ciała, po min. 3 h

temp głęboka ciała, po min. 3 h

snu, przed wstaniem z łóżka

snu, przed wstaniem z łóżka





 

Dni cyklu

temperat
ura

Hormonalne testy
czynnościowe



Próba progesteronowa

Próba progesteronowa



Próba estrogenno-progesteronowa

Próba estrogenno-progesteronowa



gonadoliberyna

gonadoliberyna



cytrynian klomifenu

cytrynian klomifenu



dexamethazon

dexamethazon



tyreoglobulina

tyreoglobulina



metoklopramid

metoklopramid



bromokryptyna

bromokryptyna

Próba progesteronowa



Dodatnia – krwawienie

Dodatnia – krwawienie



Ujemna – brak krwawienia

Ujemna – brak krwawienia

Np.: podajemy 100mg

Np.: podajemy 100mg

medroksyprogesteronu w dawkach

medroksyprogesteronu w dawkach

podzielonych, doustnie przez 10

podzielonych, doustnie przez 10

lub 5 dni

lub 5 dni

Próba estrogenno-
progesteronowa



Dodatnia – krwawienie

Dodatnia – krwawienie



Ujemna – brak krwawienia

Ujemna – brak krwawienia

Np. 2 mg estradiolu przez 21 dni,

Np. 2 mg estradiolu przez 21 dni,

ostatnie 10 dni razem z 10 mg

ostatnie 10 dni razem z 10 mg

medroksyprogesteronu

medroksyprogesteronu

Indeks masy ciała (BMI)

BMI =

Masa ciała
(kg)

Wzrost (m)

2

20-25: norma

25-30: nadwaga

30-40: otyłość

>40: otyłość znaczna

Wskaźnik talia:biodra
(WHR)

WHR
=

najmniejszy obwód ciała między
łukiem żebrowym a kolcami
biodrowymi

największy obwód ciała
między między talią a udami

Interpretacja:

WHR>0,85 - otyłość androidalna

WHR<0,85 - otyłość gynoidalna

Pochodzenie androgenów



DHEA-s w 90% z nadnerczy

DHEA-s w 90% z nadnerczy



DHEA w 80% z nadnerczy

DHEA w 80% z nadnerczy



Androstendion w 50% z nadnerczy

Androstendion w 50% z nadnerczy

i 50% z jajników

i 50% z jajników



Dihydrotestosteron powstaje w

Dihydrotestosteron powstaje w

tkankach docelowych

tkankach docelowych

Androgenizacja
pochodzenia
nadnerczowego



Wzrost stężenia DHEAS – 90%

Wzrost stężenia DHEAS – 90%

siarczanu dehydroepiandrosteronu jest

siarczanu dehydroepiandrosteronu jest

syntetyzowana w nadnerczach

syntetyzowana w nadnerczach



Wzrost stężenia DHEA – 80%

Wzrost stężenia DHEA – 80%

dehydroepiandrosteronu jest

dehydroepiandrosteronu jest

syntetyzowana w nadnerczach

syntetyzowana w nadnerczach



Wzrost stężenia 17 KS, 17 OHCS,

Wzrost stężenia 17 KS, 17 OHCS,

pregnandiolu, pregnantriolu, 17 OH

pregnandiolu, pregnantriolu, 17 OH

progesteronu

progesteronu

Androgenizacja
pochodzenia
jajnikowego



próba z deksametazonem ujemna

próba z deksametazonem ujemna



podwyższenie stężenia testosteronu w

podwyższenie stężenia testosteronu w

naczyniach jajnikowych

naczyniach jajnikowych



dodatnia próba z HCG:

dodatnia próba z HCG:

LH - androstendionu i testosteronu

LH - androstendionu i testosteronu



agoniści GnRH hamują wydzielanie

agoniści GnRH hamują wydzielanie

androstendionu i testosteronu

androstendionu i testosteronu

17 Ketosterydy – metabolit
androgenów

17 Ketosterydy – metabolit
androgenów

Wzrost stężenia:

Wzrost stężenia:



gruczolaki nadnerczy

gruczolaki nadnerczy



raki nadnerczy

raki nadnerczy



pourodzeniowy przerost

pourodzeniowy przerost

nadnerczy

nadnerczy



PCO

PCO



hormonalnie czynne guzy jajnika

hormonalnie czynne guzy jajnika

17KS – metabolity

androgenów

17KS – metabolity

androgenów



10 +/-3 mg/24h

10 +/-3 mg/24h



7+/-3 mg/24h

7+/-3 mg/24h

7OHCS – metabolity kortykosteroidów

7OHCS – metabolity kortykosteroidów

7OHCS – metabolity kortykosteroidów

7OHCS – metabolity kortykosteroidów

SHBG – globulina wiążąca
hormony płciowe



Główne białko wiążące androgeny w

Główne białko wiążące androgeny w

surowicy krwi

surowicy krwi



Produkowane przez wątrobę

Produkowane przez wątrobę



Stymulacja syntezy przez estrogeny

Stymulacja syntezy przez estrogeny



Hamowanie syntezy przez podwyższone

Hamowanie syntezy przez podwyższone

stężenia androgenów i niskie stężenia

stężenia androgenów i niskie stężenia

estrogenów

estrogenów



Silne hamowanie syntezy SHBG przez

Silne hamowanie syntezy SHBG przez

insulinę

insulinę

SHBG



Niskie stężenia w uszkodzeniach

Niskie stężenia w uszkodzeniach

wątroby

wątroby



Tylko wolne androgeny, nie

Tylko wolne androgeny, nie

związane z białkami są aktywne

związane z białkami są aktywne

biologicznie

biologicznie

PRL



Dopamina - hamuje wydzielanie PRL

Dopamina - hamuje wydzielanie PRL



stymulacja brodawek sutkowych

stymulacja brodawek sutkowych



karmienie: 100 ng/ml

karmienie: 100 ng/ml



c

c

iąża

iąża

:100-300 ng/ml, wzrost piersi

:100-300 ng/ml, wzrost piersi



E

E

strogeny

strogeny



Stres

Stres



sen

sen



hipoglikemia

hipoglikemia



TRH

TRH

Stymulacja wydzielania
PRL

Zaburzenia
miesiączkowania:
terminologia



Amenorrhoea

Amenorrhoea

primaria

primaria



Amenorrhoea

Amenorrhoea

paraprimaria

paraprimaria



Amenorrhoea

Amenorrhoea

secundaria

secundaria



Oligomenorrhoea

Oligomenorrhoea



Polymenorrhoea

Polymenorrhoea



Hypomenorrhoea

Hypomenorrhoea



Hypermenorrhoe

Hypermenorrhoe

a

a



Menorrhagia

Menorrhagia



Metrorrhagia

Metrorrhagia



Dysmenorrhoea

Dysmenorrhoea



Algomenorrhoea

Algomenorrhoea

Przyczyny
pierwotnego braku
miesiączki

•

Dysgenezja gonad

Dysgenezja gonad

•

Hypoplazja jajników

Hypoplazja jajników

•

Niewydolność podwzgórza

Niewydolność podwzgórza

•

Zespół Rokitansky-Mayer-Kuster

Zespół Rokitansky-Mayer-Kuster

•

Interseksualizm

Interseksualizm

•

Wrodzony przerost nadnerczy

Wrodzony przerost nadnerczy

•

Zespół braku wrażliwości na

Zespół braku wrażliwości na

androgeny

androgeny

•

Zarośnięcie błony dziewiczej

Zarośnięcie błony dziewiczej

•

Guzy przysadki

Guzy przysadki



19%

19%



15%

15%



14%

14%



9%

9%



8%

8%



7%

7%



7%

7%



6%

6%



4%

4%

Klasyfikacja
zaburzeń miesiączkowania



Pierwotna niewydolność jajników

Pierwotna niewydolność jajników

–

Zespół Turnera

Zespół Turnera

–

Czysta dysgenezja gonad

Czysta dysgenezja gonad

–

Niedorozwój jajników

Niedorozwój jajników

–

Przedwczesne wygasanie

Przedwczesne wygasanie

czynności jajników

czynności jajników

Przyczyny
wtórnego braku miesiączki

3,2%

0,8%

5,4%

0,8%

4,8%

1,0%

0,2%

5,8%

2,6%

13,4%

21,0%

40,9%

PODWZGÓRZOWY

PSYCHOGENNY

POPORODOWY

JADŁOWSTRĘT

PSYCHICZNY

HYPOPLAZJA
JAJNIKÓW

PCO

AGS

POURODZENIOWY

ZESPÓŁ

CUSHINGA

DYSFUNKCJA

TARCZYCY

MACICZNY

GUZY PRZYSADKI

ZESPÓŁ

SHEHANA