CHOROBY

CHOROBY

AFEKTYWNE

AFEKTYWNE

(zaburzenia nastroju)

(zaburzenia nastroju)

CHOROBY

CHOROBY

AFEKTYWNE

AFEKTYWNE



Psychopatologia - zaburzenia uczuciowości

Psychopatologia - zaburzenia uczuciowości



Klasyfikacja zaburzeń nastroju (afektywnych)

Klasyfikacja zaburzeń nastroju (afektywnych)

wg ICD-10 i DSM-IV

wg ICD-10 i DSM-IV



Zaburzenia afektywne - epidemiologia, etiologia

Zaburzenia afektywne - epidemiologia, etiologia



DEPRESJA

DEPRESJA



MANIA

MANIA



Choroba afektywna jedno- i dwubiegunowa

Choroba afektywna jedno- i dwubiegunowa



Inne zaburzenia nastroju (afektywne)

Inne zaburzenia nastroju (afektywne)



Choroby afektywne a samobójstwa

Choroby afektywne a samobójstwa



Postępowanie lecznicze

Postępowanie lecznicze

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

nastroju (afektywnych)

nastroju (afektywnych)

wg ICD-10

wg ICD-10

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

nastroju (afektywnych)

nastroju (afektywnych)

wg ICD-10

wg ICD-10

Przygnębienie fizjologiczne

Przygnębienie fizjologiczne

(„normalne”)

(„normalne”)

a depresja jako zjawisko

a depresja jako zjawisko

chorobowe

chorobowe

„

„

Jeżeli lęk (

Jeżeli lęk (

phobos

phobos

) i złe

) i złe

samopoczucie (dystymia) trwają

samopoczucie (dystymia) trwają

długo, to jest to melancholia.”

długo, to jest to melancholia.”

Hipokrates (ok.. 460-377 p.n.e)

Hipokrates (ok.. 460-377 p.n.e)

ZABURZENIA AFEKTYWNE

ZABURZENIA AFEKTYWNE

Epidemiologia

Epidemiologia



Roczna chorobowość w populacji osób dorosłych wyn. 6-

Roczna chorobowość w populacji osób dorosłych wyn. 6-

12%, wśród osób w wieku podeszłym - do 15%.

12%, wśród osób w wieku podeszłym - do 15%.



W Europie rozpowszechnienie „dużej depresji” wynosi

W Europie rozpowszechnienie „dużej depresji” wynosi

ok. 4-9%, „małej depresji” - 1.5-3%, innych - ok. 6-11%

ok. 4-9%, „małej depresji” - 1.5-3%, innych - ok. 6-11%



W populacji oddziałów somatycznych zaburzenia

W populacji oddziałów somatycznych zaburzenia

depresyjne dotyczą 10-50% chorych.

depresyjne dotyczą 10-50% chorych.



W populacji pacjentów POZ rozpowszechnienie zaburzeń

W populacji pacjentów POZ rozpowszechnienie zaburzeń

psychicznych szacuje się na 10-30%, z czego 90% to zab.

psychicznych szacuje się na 10-30%, z czego 90% to zab.

depresyjne, lękowe, uzależnienia i zab. somatyzacyjne

depresyjne, lękowe, uzależnienia i zab. somatyzacyjne



Średnio tylko co czwarty chory z depresją jest prawidłowo

Średnio tylko co czwarty chory z depresją jest prawidłowo

zidentyfikowany przez lekarza pierwszego kontaktu (?!)

zidentyfikowany przez lekarza pierwszego kontaktu (?!)



15-25% chorych z depresją ginie śmiercią samobójczą !

15-25% chorych z depresją ginie śmiercią samobójczą !

Ryzyko zachorowania na depresję

Ryzyko zachorowania na depresję

w populacji ogólnej - to 1:5

w populacji ogólnej - to 1:5



Kobiety 20 - 25%

Kobiety 20 - 25%



Mężczyźni 7 - 12%

Mężczyźni 7 - 12%



Różnice w częstości K:M - 2:1

Różnice w częstości K:M - 2:1

ewolucja m�czyzn ....wmv

ZABURZENIA AFEKTYWNE

ZABURZENIA AFEKTYWNE

Etiologia (1)

Etiologia (1)



Koncepcje przyczyn endogennych

Koncepcje przyczyn endogennych

(badania genet.; zab.

(badania genet.; zab.

neuro-przekaźnictwa - koncepcje monoaminergiczne; zmiany

neuro-przekaźnictwa - koncepcje monoaminergiczne; zmiany

regulacji hormonalnej; neuropeptydy; kindling, rytmy

regulacji hormonalnej; neuropeptydy; kindling, rytmy

biologiczne, sen; koncepcje psychoimmunologiczne; zmiany

biologiczne, sen; koncepcje psychoimmunologiczne; zmiany

strukturalne o.u.n.

strukturalne o.u.n.



Rola czynników egzogennych

Rola czynników egzogennych

(ch.somatycznych, leków i in.)

(ch.somatycznych, leków i in.)



Osobowość

Osobowość



Wydarzenia życiowe jako czynniki wyzwalające depresję

Wydarzenia życiowe jako czynniki wyzwalające depresję

(zwłaszcza aktualne straty)

(zwłaszcza aktualne straty)



Koncepcje psychoanalityczne

Koncepcje psychoanalityczne



Koncepcja poznawcza

Koncepcja poznawcza

(kognitywna)

(kognitywna)



Koncepcja „wyuczonej bezradności

Koncepcja „wyuczonej bezradności

” (learned helplessness)

” (learned helplessness)



Koncepcje behawioralne

Koncepcje behawioralne

ZABURZENIA AFEKTYWNE

ZABURZENIA AFEKTYWNE

Etiologia (2)

Etiologia (2)

Zab.

przekaźnictwa
synaptycznego:

- Hipoteza
katecholaminowa
- Hipoteza
serotoninowa
- Hipoteza
zaburzeń
hormonalnych

Predyspozycja
genetyczna

Predyspozycje
psychologiczne
(introwersja, reagowanie
lękiem)

Przeżycia
obciążające
lub traumatyzujące
Przeżycia straty
„Wyuczona
bezradność”

Aktualne obciążenia
psycho-społeczne

Czynniki fizykalne
np. pozbawienie
światła

Objawy depresji dotyczące emocji,
procesów poznawczych i stanu somatycznego

Czynniki genetyczne,

środowiskowe

Cardno

Cardno

i wsp.,

i wsp.,

1999

1999

Merikangas.,

Merikangas.,

199

199

7

7

Hettema

Hettema

i wsp.,

i wsp.,

19

19

98

98

Schizofrenia i

Schizofrenia i

choroby afektywne

choroby afektywne

Uzależnienia

Uzależnienia

Zespoły lękowe

Zespoły lękowe

Choroby psychiczne

Neuroanatomia
Neurochemia

1

Uszkodz. OUN

3

Podłoże

genetyczne

2

Czynniki

środowiskowe

4

Możliwe etiologie chorób

psychicznych

DEPRESJA

DEPRESJA

Objawy sugerujące

Objawy sugerujące

rozpoznanie depresji (1)

rozpoznanie depresji (1)



Wygląd:

Wygląd:

•

wyraz twarzy, mimika

wyraz twarzy, mimika

•

głos i wypowiedzi

głos i wypowiedzi

•

ruchy i pozycja ciała

ruchy i pozycja ciała

Objawy sugerujące

Objawy sugerujące

rozpoznanie depresji (2)

rozpoznanie depresji (2)



Zgłaszane skargi:

Zgłaszane skargi:

•

poczucie stałego zmęczenia,ociężałości

poczucie stałego zmęczenia,ociężałości

•

niechęć do pracy, wykonywania codziennych

niechęć do pracy, wykonywania codziennych

czynności

czynności

•

Skargi:,,nic nie cieszy”, ,,nic nie interesuje”,

Skargi:,,nic nie cieszy”, ,,nic nie interesuje”,

poczucie winy

poczucie winy

•

brak satysfakcji z życia, niechęć do życia,

brak satysfakcji z życia, niechęć do życia,

poczucie beznadziejności, myśli

poczucie beznadziejności, myśli

o śmierci

o śmierci

•

gorsza pamięć, trudności ze skupieniem

gorsza pamięć, trudności ze skupieniem

uwagi przy czytaniu, oglądaniu telewizji

uwagi przy czytaniu, oglądaniu telewizji

Objawy sugerujące

Objawy sugerujące

rozpoznanie depresji (3)

rozpoznanie depresji (3)



Zgłaszne skargi:

Zgłaszne skargi:

•

ciągłe marwienie się (o dzień dzisiejszy, o jutro)

ciągłe marwienie się (o dzień dzisiejszy, o jutro)

•

poczucie wewnętrznego napięcia, niepokoju,

poczucie wewnętrznego napięcia, niepokoju,

lęku

lęku

•

stronienie od kolegów, od znajomych

stronienie od kolegów, od znajomych

•

płytki sen, wczesne budzenie się

płytki sen, wczesne budzenie się

•

złe samopoczucie rano

złe samopoczucie rano

•

utrata apetytu, chudnięcie

utrata apetytu, chudnięcie

•

liczne dolegliwości somatyczne

liczne dolegliwości somatyczne

Kryteria diagnostyczne depresji

Kryteria diagnostyczne depresji

endogennej

endogennej

wg ICD-10

wg ICD-10

Współwystępowanie w tym samym czasie co najmniej 5 spośród

wymienionych niżej objawów, w tym cechy oznaczonej symbolem

1 i/lub 2. Objawy utrzymują się niemal przez cały dzień,

przez okres co najmniej 2 tygodni:

1. Nastrój depresyjny
2. Wyraźne zmniejszenie zainteresowań

lub satysfakcji z wykonywanych czynności

3. Wyraźna zmiana masy ciała (chudnięcie lub tycie)
4. Bezsenność lub wzmożona senność
5. Pobudzenie lub zahamowanie ruchowe

6. Zmęczenie (poczucie utraty energii)
7. Poczucie małej wartości, winy
8. Zaburzenia koncentracji,

trudności z podejmowaniem decyzji

9. Nawracające myśli o śmierci, samobójstwie

Kryteria diagnostyczne depresji

Kryteria diagnostyczne depresji

endogennej

endogennej

wg DSM-IV

wg DSM-IV

Czynniki somatyczne i organiczne

Czynniki somatyczne i organiczne

mogące wywołać depresję

mogące wywołać depresję

Choroby, w których może

Choroby, w których może

wystąpić depresja

wystąpić depresja

Zaburzenia wydzielania wewnętrznego…….20 - 30%

Zaburzenia wydzielania wewnętrznego…….20 - 30%

Cukrzyca……………………………………

Cukrzyca……………………………………

…

…

…..do 10%

…..do 10%

Zakażenia wirusowe…………………………….<10%

Zakażenia wirusowe…………………………….<10%

Nowotwory………………………………………

Nowotwory………………………………………

……

……

20 - 40%

20 - 40%

Choroby układu krążenia……………………

Choroby układu krążenia……………………

…

…

…15 - 25%

…15 - 25%

Choroby nerek………………………………....

Choroby nerek………………………………....

.

.

.do 20%

.do 20%

Choroby wątroby……………………….……

Choroby wątroby……………………….……

.

.

…do 15%

…do 15%

Choroby krwi……………………………………

Choroby krwi……………………………………

.

.

.b.d.

.b.d.

Choroby OUN ………………………………

Choroby OUN ………………………………

…

…

….do 60%

….do 60%

Zespoły bólowe………………………………... do 50%

Zespoły bólowe………………………………... do 50%

Leki, które mogą wyzwolić

Leki, które mogą wyzwolić

depresję

depresję



Leki hipotensyjne

Leki hipotensyjne



Kortykosteroidy

Kortykosteroidy



Antagoniści kanału Ca

Antagoniści kanału Ca



Gestageny

Gestageny



Leki przciwparkinsonowskie

Leki przciwparkinsonowskie



Leki psychotropowe

Leki psychotropowe



Leki przeciwnowotworowe

Leki przeciwnowotworowe

NAKŁADANIE SIĘ OBJAWÓW

NAKŁADANIE SIĘ OBJAWÓW

ZESPOŁU LĘKU UOGÓLNIONEGO I DEPRESJI

ZESPOŁU LĘKU UOGÓLNIONEGO I DEPRESJI

NAKŁADANIE SIĘ OBJAWÓW

NAKŁADANIE SIĘ OBJAWÓW

ZESPOŁU LĘKU UOGÓLNIONEGO I DEPRESJI

ZESPOŁU LĘKU UOGÓLNIONEGO I DEPRESJI

zespół lęku uogólnionego

zespół lęku uogólnionego

depresja

lęk

lęk

spowolnienie

apatia

brak zainteresowań

izolowanie się

poczucie

beznadziejności

napięcie nerwowe

napięcie nerwowe

niepokój

niepokój

męczliwość

drażliwość

dysforia

zaburzenia

apetytu

zaburzenia snu

napięcie mięśniowe

napięcie mięśniowe

bóle napięciowe

bóle napięciowe

okołodobowe

wahania

nastroju

zaburzenia

koncentracji

Nutt D. et al: „Generalised Anxiety Disorder: Diagnosis, Treatment and its Relationship to Other Anxiety Disorder” 2nd
Edition; Martin Dunitz Ltd; 1998

.

wrażliwość na

krytykę

Czym różni się depresja od

„reakcji żałoby”?

•    

W przebiegu normalnej reakcji na

stratę bliskiej osoby , reakcji żałoby, może

rozwinąć się pełny zespół depresyjny.

Jednakże przedłużanie się objawów

depresyjnych, które trwają ponad pół

roku, oraz wyraźne cechy poczucia

bezwartościowości, wyraźne spowolnienie

ruchowe, a wreszcie przedłużające się złe

funkcjonowanie ogólne, może świadczyć o

tym, że jest to raczej początek epizodu

depresji, w którym sytuacja straty była

tylko czynnikiem „spustowym”

(wyzwalającym) dla „dużej depresji”.

   

   Czym wyróżnia się depresja u

osób w podeszłym wieku?

• Depresja u osób wieku podeszły

występuje częściej niż w innych grupach

wiekowych. Przyczyny tej depresji

(dawniej niezbyt poprawnie nazywanej

depresją inwolucyjną) mogą być bardzo

różne, natomiast obraz kliniczny depresji

wieku podeszłego wyróżnia się: licznymi

dolegliwościami bólowymi, skargami na

kłopoty z pamięcią, oraz częstszym

występowaniem niepokoju ruchowego i

psychicznego.

Zaburzenia nastroju typowe dla

Zaburzenia nastroju typowe dla

kobiet

kobiet



Zaburzenia przedmiesiączkowe

Zaburzenia przedmiesiączkowe



Depresje okresu ciąży i poporodowe

Depresje okresu ciąży i poporodowe



Zaburzenia nastroju związane z

Zaburzenia nastroju związane z

menopauzą

menopauzą

Przedmiesiączkowe zaburzenia

Przedmiesiączkowe zaburzenia

nastroju

nastroju



Zespół przedmiesiączkowy (PMS)

Zespół przedmiesiączkowy (PMS)

>75%

>75%



Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne

Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne

3-8%

3-8%



Zaburzenia psychiczne nasilające się w tym

Zaburzenia psychiczne nasilające się w tym

okresie (depresja, zaburzenia lękowe, bulimia i

okresie (depresja, zaburzenia lękowe, bulimia i

inne)

inne)

Zespół przedmiesiączkowy

Zespół przedmiesiączkowy

(PMS)

(PMS)



Ponad 100 objawów: somatycznych i

Ponad 100 objawów: somatycznych i

psychicznych

psychicznych



Do rozpoznania wystarczy jeden uciążliwy objaw

Do rozpoznania wystarczy jeden uciążliwy objaw



Pojawienie się w tygodniu przed menstruacją

Pojawienie się w tygodniu przed menstruacją



Ustąpienie zaraz po menstruacji

Ustąpienie zaraz po menstruacji



Rozdrażnienie, napięcie,

Rozdrażnienie, napięcie,

dysforia, chwiejność emocji,

dysforia, chwiejność emocji,

depresja

depresja



Zakłócenie codziennego

Zakłócenie codziennego

funkcjonowania

funkcjonowania

i relacji z ludźmi

i relacji z ludźmi



2/3 przypadków nie reaguje na

2/3 przypadków nie reaguje na

tradycyjne leczenie

tradycyjne leczenie

Przedmiesiączkowe

Przedmiesiączkowe

zaburzenie dysforyczne

zaburzenie dysforyczne

(PMDD)

(PMDD)

Przedmiesiączkowe

Przedmiesiączkowe

zaburzenie dysforyczne

zaburzenie dysforyczne

(PMDD)

(PMDD)

Przedmiesiączkowe

Przedmiesiączkowe

zaburzenie dysforyczne

zaburzenie dysforyczne

(PMDD)

(PMDD)

Przedmiesiączkowe

Przedmiesiączkowe

zaburzenie dysforyczne

zaburzenie dysforyczne

(PMDD)

(PMDD)



Leczenie zachowawcze - jak w PMS

Leczenie zachowawcze - jak w PMS



Leki przeciwdepresyjne -

Leki przeciwdepresyjne -

serotoninergiczne (SSRI)

serotoninergiczne (SSRI)



Możliwość przerywanego podawania

Możliwość przerywanego podawania

leku:

leku:

tylko w fazie lutealnej każdego cyklu

tylko w fazie lutealnej każdego cyklu



Terapie hormonalne - agoniści GnRH,

Terapie hormonalne - agoniści GnRH,

danazol, estradiol (+ progesteron)

danazol, estradiol (+ progesteron)

Leczenie

Leczenie

Leczenie

Leczenie

Depresje w ciąży i

Depresje w ciąży i

poporodowe

poporodowe



Objawy depresji w czasie ciąży 25 -35%

Objawy depresji w czasie ciąży 25 -35%



Przygnębienie poporodowe

Przygnębienie poporodowe

50 - 85%

50 - 85%



Depresja poporodowa

Depresja poporodowa

10 - 20%

10 - 20%



Psychozy poporodowe

Psychozy poporodowe

0,1 - 0,2%

0,1 - 0,2%

Depresje w ciąży i

Depresje w ciąży i

poporodowe

poporodowe

Depresje w ciąży i

Depresje w ciąży i

poporodowe

poporodowe



Reakcja psychologiczna

Reakcja psychologiczna



Nadczynność osi PPN

Nadczynność osi PPN



Wahania stężenia hormonów płciowych

Wahania stężenia hormonów płciowych



Oś HPG a układ serotoninergiczny

Oś HPG a układ serotoninergiczny



Zaburzenia funkcji tarczycy

Zaburzenia funkcji tarczycy



Genetyczne lub rodzinne uwarunkowania

Genetyczne lub rodzinne uwarunkowania

Etiopatogeneza

Etiopatogeneza

Etiopatogeneza

Etiopatogeneza

Depresje w ciąży i

Depresje w ciąży i

poporodowe

poporodowe

Depresje w ciąży i

Depresje w ciąży i

poporodowe

poporodowe



Społeczno-ekonomiczne

Społeczno-ekonomiczne



Zaburzenia psychiczne

Zaburzenia psychiczne

w przeszłości, w rodzinie

w przeszłości, w rodzinie



Cechy osobowości

Cechy osobowości

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka

Depresja w czasie ciąży

Depresja w czasie ciąży



Objawy depresyjne u 30% kobiet

Objawy depresyjne u 30% kobiet

w ciąży, rzadziej niż w okresie

w ciąży, rzadziej niż w okresie

poporodowym

poporodowym



Szczyt objawów w 1 i 3 trymestrze

Szczyt objawów w 1 i 3 trymestrze



Zapowiedź depresji poporodowej

Zapowiedź depresji poporodowej

Przygnębienie

Przygnębienie

poporodowe

poporodowe

- postpartum ”blues”

- postpartum ”blues”

Przygnębienie

Przygnębienie

poporodowe

poporodowe

- postpartum ”blues”

- postpartum ”blues”



Najłagodniejsza postać zaburzeń

Najłagodniejsza postać zaburzeń

nastroju

nastroju

po porodzie

po porodzie



Objawy w kilka dni po porodzie,

Objawy w kilka dni po porodzie,

szczyt - 5 dnia, trwa do 14 dni

szczyt - 5 dnia, trwa do 14 dni



Nie zaburza istotnie

Nie zaburza istotnie

funkcjonowania kobiet

funkcjonowania kobiet

Depresja poporodowa

Depresja poporodowa



Ważne wczesne rozpoznanie

Ważne wczesne rozpoznanie

(często w formie utajonej)

(często w formie utajonej)



Edynburska skala depresji poporodowej

Edynburska skala depresji poporodowej



Objawy już w pierwszym tygodniu po

Objawy już w pierwszym tygodniu po

porodzie

porodzie



Większość depresji mija po 3-6 miesiącach

Większość depresji mija po 3-6 miesiącach



Depresja po poronieniu i aborcji - podobny

Depresja po poronieniu i aborcji - podobny

przebieg kliniczny

przebieg kliniczny

Depresja poporodowa

Depresja poporodowa

Depresja poporodowa

Depresja poporodowa



Bezsenność

Bezsenność



Zaburzenia apetytu

Zaburzenia apetytu



Obniżenie nastroju i/lub rozdrażnienie

Obniżenie nastroju i/lub rozdrażnienie



Brak energii/niemożność funkcjonowania

Brak energii/niemożność funkcjonowania



Unikanie kontaktów z ludźmi

Unikanie kontaktów z ludźmi



Narzekanie na brak wsparcia społecznego

Narzekanie na brak wsparcia społecznego



Niewłaściwa interpretacja zachowań dziecka

Niewłaściwa interpretacja zachowań dziecka



Problemy z pamięcią, koncentracją, logicznym

Problemy z pamięcią, koncentracją, logicznym

myśleniem

myśleniem



Zamartwianie się, zagubienie, dezorientacja

Zamartwianie się, zagubienie, dezorientacja

Objawy

Objawy

Objawy

Objawy

Psychozy poporodowe

Psychozy poporodowe



Rzadko występują: 1 na 500 do 1000 kobiet

Rzadko występują: 1 na 500 do 1000 kobiet



Gwałtowne objawy w kilka dni po porodzie

Gwałtowne objawy w kilka dni po porodzie



Pierwiastki, choroba psychiczna

Pierwiastki, choroba psychiczna

w przeszłości i w rodzinie

w przeszłości i w rodzinie



Obraz kliniczny: maniakalno-depresyjny lub

Obraz kliniczny: maniakalno-depresyjny lub

zaburzenia świadomości

zaburzenia świadomości



Samobójstwa i dzieciobójstwa

Samobójstwa i dzieciobójstwa



Konieczność hospitalizacji psychiatrycznej

Konieczność hospitalizacji psychiatrycznej

  

Co to jest depresja

maskowana?

• U części chorych na depresję objawy smutku, czy

spadku zainteresowań mogą być niezauważalne,
natomiast mogą oni cierpieć na liczne dolegliwości
bólowe, czy zgłaszać inne skargi somatyczne, np.
zaburzenia snu, spadek łaknienia, czy uczucie
osłabienia.

• Jeśli dolegliwości te nie znajdują odbicia w stanie

somatycznym chorych, nie reagują na leki
„somatyczne” (np. przeciwbólowe), nasilają się w
godzinach rannych, a w rodzinie chorego można
zidentyfikować przypadki depresji, to mamy do
czynienia z depresją maskowaną, a więc taką postacią
depresji, w której typowe objawy depresyjne nie są na
pierwszym planie. Depresja maskowana jest zwykle
postacią depresji endogennej.

Maski

Maski

zaburzenia lękowe (lęk przewlekły)

zaburzenia lękowe (lęk przewlekły)

psychopatologiczne natręctwa

psychopatologiczne natręctwa

zespół agorafobii

zespół agorafobii

jadłowstręt (anorexia)

jadłowstręt (anorexia)

Zaburzenia rytmów bezsenność

Zaburzenia rytmów bezsenność

biologicznych

biologicznych

nadmierna senność

nadmierna senność

Maski „wegetatywne”

Maski „wegetatywne”

zes.dławicy piersiowej (pseudoangina pect)

zes.dławicy piersiowej (pseudoangina pect)

i psychosomatyczne zab. Motoryki przewodu pokarmowego

i psychosomatyczne zab. Motoryki przewodu pokarmowego

stany spastyczne dróg żółciowych

stany spastyczne dróg żółciowych

zespół „niespokojnych nóg”

zespół „niespokojnych nóg”

świąd skóry

świąd skóry

Maski bólowe bóle głowy

Maski bólowe bóle głowy

neuralgia (np. nerwu trójdzielnego)

neuralgia (np. nerwu trójdzielnego)

Maski behawioralne okresowe nadużywanie alkoholu i/lub leków

Maski behawioralne okresowe nadużywanie alkoholu i/lub leków

Depresje maskowane

Depresje maskowane

wg „Psychiatrii” pod red. Prof. A. Bilikiewicza i in.

wg „Psychiatrii” pod red. Prof. A. Bilikiewicza i in.

Obrazy kliniczne (zespoły) depresji typu

Obrazy kliniczne (zespoły) depresji typu

endogennego

endogennego

wg „Psychiatrii” pod red. Prof. A. Bilikiewicza i in.

wg „Psychiatrii” pod red. Prof. A. Bilikiewicza i in.



Depresja prosta

Depresja prosta

(depresja typowa)

(depresja typowa)



Depresja zahamowana

Depresja zahamowana

(depresja z zahamowaniem,

(depresja z zahamowaniem,

osłupienie depresyjne)

osłupienie depresyjne)



Depresja urojeniowa

Depresja urojeniowa

(depresja psychotyczna, depresja z

(depresja psychotyczna, depresja z

urojeniami, zespół depresyjno-urojeniowy)

urojeniami, zespół depresyjno-urojeniowy)



Depresja lękowa

Depresja lękowa

(zespół depresyjno-lękowy)

(zespół depresyjno-lękowy)



Depresja hipochondryczna

Depresja hipochondryczna

(zespół depresyjno-

(zespół depresyjno-

hipochondryczny)

hipochondryczny)



Depresja z natręctwami

Depresja z natręctwami

(depresja anankastyczna, zespół

(depresja anankastyczna, zespół

depresyjno-anankastyczny)

depresyjno-anankastyczny)



Depresja depersonalizacyjna

Depresja depersonalizacyjna

(zespół depresyjno-

(zespół depresyjno-

depersonalizacyjny, depresja anestetyczna)

depersonalizacyjny, depresja anestetyczna)



Zespoły mieszane

Zespoły mieszane

Przebieg depresji nie

Przebieg depresji nie

leczonej

leczonej

Prawidłowy nastrój

Prawidłowy nastrój

remisja

remisja

6 - 24 miesiące

6 - 24 miesiące

czas

czas

depresja

depresja

Depresja leczona u której

Depresja leczona u której

nastąpił nawrót

nastąpił nawrót

Prawidłowy nastrój

Prawidłowy nastrój

Nawrót (relaps)

6 - 24 miesiące

czas

czas

2 miesiące

2 miesiące

depresja

depresja

Dystymia

Dystymia

Prawidłowy nastrój

Prawidłowy nastrój

>2 lata

>2 lata

czas

czas

depresja

depresja

dystymia

dystymia

Podwójna depresja

Podwójna depresja

(double depression)

(double depression)

Prawidłowy nastrój

Prawidłowy nastrój

>2 lata

>2 lata

czas

czas

dystymia

dystymia

częściowa remisja

6 - 24 miesiące

6 - 24 miesiące

Standardowe leczenie

Standardowe leczenie

pacjentów z depresją

pacjentów z depresją

Prawidłowy nastrój

Prawidłowy nastrój

8 tygodni

czas

czas

Start leczenia

Start leczenia

67%

67%

zareaguje

zareaguje

33%

33%

nie reaguje na lek

nie reaguje na lek

Podanie placebo w

Podanie placebo w

epizodzie depresyjnym

epizodzie depresyjnym

Prawidłowy nastrój

Prawidłowy nastrój

8 tygodni

8 tygodni

czas

czas

Podanie placebo

Podanie placebo

33%

33%

zareaguje

zareaguje

67%

67%

nie reaguje

nie reaguje

Podanie placebo po okresie

Podanie placebo po okresie

właściwego leczenia i uzyskania

właściwego leczenia i uzyskania

remisji epizodu depresyjnego

remisji epizodu depresyjnego

Prawidłowy nastrój

Prawidłowy nastrój

8 tygodni

czas

czas

Podanie leku

Podanie leku

placebo

placebo

50%

50%

pozostaje

pozostaje

w dobrej formie

w dobrej formie

50%

50%

ponownie

ponownie

zapadnie na

zapadnie na

epizod depresyjny

epizod depresyjny

6 - 12 miesięcy

6 - 12 miesięcy

Dalsze podawanie leku po

Dalsze podawanie leku po

wyleczeniu epizodu

wyleczeniu epizodu

depresyjnego

depresyjnego

Prawidłowy nastrój

Prawidłowy nastrój

8 tygodni

8 tygodni

czas

czas

Remisja + kontynuacja leczenia

Remisja + kontynuacja leczenia

85%

85%

pozostaje

pozostaje

w dobrej formie

w dobrej formie

15%

15%

następuje

następuje

nawrót

nawrót

1 rok

1 rok

MANIA

MANIA

Cechy charakterystyczne manii

Cechy charakterystyczne manii

Ogólna cecha

Ogólna cecha

Objaw

Objaw

Nastrój

Nastrój

Podniecenie

Podniecenie

Euforia

Euforia

Drażliwość

Drażliwość

Niecierpliwość

Niecierpliwość

Samoocena

Samoocena

Podwyższona

Podwyższona

Zaprzeczenie choroby

Zaprzeczenie choroby

Bagatelizowanie objawów somatycznych

Bagatelizowanie objawów somatycznych

Pewność siebie/pewność sukcesu

Pewność siebie/pewność sukcesu

Funkcjonowanie

Funkcjonowanie

społeczne

społeczne

Brak empatii

Brak empatii

Zachowania natrętne

Zachowania natrętne

Zachowania prowokacyjne

Zachowania prowokacyjne

Krytycyzm

Krytycyzm

Zaburzony

Zaburzony

Niebranie pod uwagę możliwych negatywnych konsekwencji

Niebranie pod uwagę możliwych negatywnych konsekwencji

ryzykownych zachowań

ryzykownych zachowań

Brak roztropności

Brak roztropności

Lekkomyślność

Lekkomyślność

Myślenie

Myślenie

Gonitwa myśli

Gonitwa myśli

Natłok pomysłów

Natłok pomysłów

Wzmożone kojarzenie

Wzmożone kojarzenie

Dźwięczenie

Dźwięczenie

Tworzenie kalamburów

Tworzenie kalamburów

Cechy charakterystyczne

Cechy charakterystyczne

manii cd.

manii cd.







Ogólna cecha

Ogólna cecha

Objaw

Objaw

Mowa

Mowa

Odpowiedzi natychmiastowe

Odpowiedzi natychmiastowe

Przyspieszona

Przyspieszona

Głośna

Głośna

Zachowanie

Zachowanie

Śmianie się

Śmianie się

Nadmierna mimika twarzy

Nadmierna mimika twarzy

Obfita gestykulacja

Obfita gestykulacja

Podstawa asertywna

Podstawa asertywna

Czasami cechy stereotypii lub katatonii

Czasami cechy stereotypii lub katatonii

Objawy

Objawy

neurowegetatywne

neurowegetatywne

Spadek zapotrzebowania na sen

Spadek zapotrzebowania na sen

Nadmiar energii

Nadmiar energii

Wzrost libido

Wzrost libido

Spadek apetytu

Spadek apetytu

Objawy psychotyczne

Objawy psychotyczne

(w niektórych

(w niektórych

przypadkach)

przypadkach)

Urojenia wielkościowe zgodne z nastrojem

Urojenia wielkościowe zgodne z nastrojem

Omamy zgodne z nastrojem

Omamy zgodne z nastrojem

Objawy zespołu maniakalnego

Objawy zespołu maniakalnego

wg „Psychiatrii” pod red. Prof. A. Bilikiewicza i in.

wg „Psychiatrii” pod red. Prof. A. Bilikiewicza i in.

OBJAWY PODSTAWOWE (OSIOWE)

OBJAWY PODSTAWOWE (OSIOWE)

Czynniki somatyczne i organiczne

Czynniki somatyczne i organiczne

mogące wywołać manię

mogące wywołać manię

Zaburzenia

Zaburzenia

afektywne

afektywne

jednobiegunow

jednobiegunow

e

e

i

i

dwubiegunowe

dwubiegunowe

Epidemiologia zaburzenia

Epidemiologia zaburzenia

afektywnego

afektywnego

dwubiegunowego (BD)

dwubiegunowego (BD)



Częstość występowania

Częstość występowania

•

BD – 1.2% populacji w

BD – 1.2% populacji w

czwartej dekadzie życia

czwartej dekadzie życia

[Weissman i in. 1988]

[Weissman i in. 1988]

•

BD I - 0.8%, BD II –0.5%

BD I - 0.8%, BD II –0.5%

populacji USA [APA-1994]

populacji USA [APA-1994]

•

BD – 3.3% populacji powyżej

BD – 3.3% populacji powyżej

18 r.ż. [Angst-1993]

18 r.ż. [Angst-1993]

•

Cyklotymia – 1.4% populacji

Cyklotymia – 1.4% populacji

M i 4% populacji K [Hagnell i

M i 4% populacji K [Hagnell i

in.-1982]

in.-1982]



Wiek pierwszego zachorowania:

Wiek pierwszego zachorowania:

•

Średnio: 21 lat, szczyt

Średnio: 21 lat, szczyt

zachorowań – 15-19 lat

zachorowań – 15-19 lat

[APA-1994]

[APA-1994]

•

Pierwsza terapia – śr. 22

Pierwsza terapia – śr. 22

lata, pierwsza hospitalizacja

lata, pierwsza hospitalizacja

– śr. 26 lat [Egeland-198]

– śr. 26 lat [Egeland-198]



K/M

K/M

•

BD I – K=M

BD I – K=M

•

BD II – K>M

BD II – K>M



Rasy

Rasy

•

Brak różnic

Brak różnic

ZABURZENIA AFEKTYWNE

ZABURZENIA AFEKTYWNE

JEDNO- I DWUBIEGUNOWE

JEDNO- I DWUBIEGUNOWE

Epidemiologia

Epidemiologia



Rozpowszechnienie chorób afektywnych szacuje się na 10-

Rozpowszechnienie chorób afektywnych szacuje się na 10-

15% (wzrasta po 45 r.ż.)

15% (wzrasta po 45 r.ż.)



Występują 2-3 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn

Występują 2-3 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn



Zab.afektywne jedno- jak i dwubiegunowe zwykle nawracają

Zab.afektywne jedno- jak i dwubiegunowe zwykle nawracają



Średnia długość nawrotów w ch.afektywnej jednobiegunowej

Średnia długość nawrotów w ch.afektywnej jednobiegunowej

wyn. 6 miesięcy, w ch.dwubiegunowej - 3 miesiące

wyn. 6 miesięcy, w ch.dwubiegunowej - 3 miesiące



W ch.afektywnej dwubiegunowej liczba faz maniakalnych

W ch.afektywnej dwubiegunowej liczba faz maniakalnych

i depresyjnych wykazuje różnice - przeważają

i depresyjnych wykazuje różnice - przeważają

zesp.depresyjne

zesp.depresyjne



U ok. 60% chorych z ch.afektywną dwubiegunową pierwszy

U ok. 60% chorych z ch.afektywną dwubiegunową pierwszy

epizod stanowi depresja

epizod stanowi depresja



15-25% chorych z depresją ginie śmiercią samobójczą !

15-25% chorych z depresją ginie śmiercią samobójczą !

Spektrum zaburzeń

Spektrum zaburzeń

afektywnych

afektywnych

dwubiegunowych

dwubiegunowych



Zaburzenie afektywne

Zaburzenie afektywne

dwubiegunowe typu I.

dwubiegunowe typu I.

(BD I):

(BD I):

•

Co najmniej jeden

Co najmniej jeden

epizod manii +/- epizody

epizod manii +/- epizody

depresyjne

depresyjne



Zaburzenie afektywne

Zaburzenie afektywne

dwubiegunowe typu II.

dwubiegunowe typu II.

(BD II):

(BD II):

•

Co najmniej jeden

Co najmniej jeden

epizod hipomaniakalny

epizod hipomaniakalny

+ epizody depresyjne

+ epizody depresyjne



Cyklotymia:

Cyklotymia:

•

Długotrwałe, niektóre

Długotrwałe, niektóre

objawy depresyjne

objawy depresyjne

i

i

hipomaniakalne

hipomaniakalne

•

Brak epizodu

Brak epizodu

depresji, manii

depresji, manii

i hipomanii

i hipomanii

Spektrum afektywne

Spektrum afektywne

[Ghemi i i. 2000]

[Ghemi i i. 2000]

cyklotymia

BD II

BD I

SA

BD NOS

RMDD

Depresja psychotyczna

Depresja atypowa

SMDE

dystymia

Kłopoty diagnostyczne –

Kłopoty diagnostyczne –

mania vs. hipomania

mania vs. hipomania



Nasilenie objawów

Nasilenie objawów



Brak objawów psychotycznych

Brak objawów psychotycznych



Czas trwania (7 dni v 4 dni)

Czas trwania (7 dni v 4 dni)



Brak konieczności hospitalizacji

Brak konieczności hospitalizacji

w hipomanii?

w hipomanii?



Brak konieczności stosowania leków

Brak konieczności stosowania leków

antypsychotycznych w

antypsychotycznych w

hipomanii (?)

hipomanii (?)

Kłopoty diagnostyczne

Kłopoty diagnostyczne

i

i

terapeutyczne -

terapeutyczne -

comorbidity

comorbidity



Nadużywanie substancji psychoaktywnych w grupie

Nadużywanie substancji psychoaktywnych w grupie

ChAD I.

ChAD I.

•

ośmiokrotnie częstsze niż w populacji bez innych

ośmiokrotnie częstsze niż w populacji bez innych

zaburzeń psychicznych [Regier-1990]

zaburzeń psychicznych [Regier-1990]

•

Gorsze rokowanie: krótsze remisje, dłuższe leczenie,

Gorsze rokowanie: krótsze remisje, dłuższe leczenie,

gorsza współpraca [Tohen i in.-1990]

gorsza współpraca [Tohen i in.-1990]



Zespół lęku napadowego i ChAD

Zespół lęku napadowego i ChAD

•

dwukrotnie częstsze niż w populacji bez innych zaburzeń

dwukrotnie częstsze niż w populacji bez innych zaburzeń

psychicznych [Regier-1990]

psychicznych [Regier-1990]

•

TLPD i precypitacja manii

TLPD i precypitacja manii



OCD

OCD

•

5-7% pacjentów z CHAD ma rozpoznanie również OCD

5-7% pacjentów z CHAD ma rozpoznanie również OCD

[Regier – 1990]

[Regier – 1990]

•

Konieczność przewlekłego przyjmowania leków

Konieczność przewlekłego przyjmowania leków

antydepresyjnych

antydepresyjnych

ZABURZENIA AFEKTYWNE

ZABURZENIA AFEKTYWNE

JEDNO- I DWUBIEGUNOWE

JEDNO- I DWUBIEGUNOWE

Różnicowanie

Różnicowanie

Główne zagadnienia terapii

Główne zagadnienia terapii

ChAD

ChAD

[Sachs-1996]

[Sachs-1996]



Terapia epizodu manii

Terapia epizodu manii



Terapia epizodu depresji

Terapia epizodu depresji



Zapobieganie nawrotowi manii

Zapobieganie nawrotowi manii



Zapobieganie nawrotowi depresji

Zapobieganie nawrotowi depresji

DYSTYMIA

DYSTYMIA



Termin wieloznaczny - dawniej:

Termin wieloznaczny - dawniej:

depresja nerwicowa

depresja nerwicowa



Rozpowszechnienie - do 5% populacji ogólnej

Rozpowszechnienie - do 5% populacji ogólnej



U kobiet (gł. 20-30 rż.) 2-krotnie częściej niż u mężczyzn

U kobiet (gł. 20-30 rż.) 2-krotnie częściej niż u mężczyzn



Współwystępowanie uzależnień, zab.osobowości, natręctw

Współwystępowanie uzależnień, zab.osobowości, natręctw



Klinicznie: umiark. obniżenie podstawowego nastroju, złe

Klinicznie: umiark. obniżenie podstawowego nastroju, złe

samopoczucie, poczucie ciągłego zmęczenia, ogólnej nie-

samopoczucie, poczucie ciągłego zmęczenia, ogólnej nie-

sprawności psychofiz, apatia, anhedonia, niska

sprawności psychofiz, apatia, anhedonia, niska

samoocena (zwykle przy zachowanej zdolności

samoocena (zwykle przy zachowanej zdolności

funkcjonowania społ.)

funkcjonowania społ.)



Nasilenie objawów łagodne / umiarkowane, z dobowym

Nasilenie objawów łagodne / umiarkowane, z dobowym

wahaniem samopoczucia, zaburzeniami snu, apetytu

wahaniem samopoczucia, zaburzeniami snu, apetytu



Objawy utrzymujące się przewlekle, przynajmniej 2 lata

Objawy utrzymujące się przewlekle, przynajmniej 2 lata

CYKLOTYMIA

CYKLOTYMIA



Def.: utrzymujące się przez długi czas (często przez całe

Def.: utrzymujące się przez długi czas (często przez całe

życie) wahania nastroju i aktywności w postaci

życie) wahania nastroju i aktywności w postaci

łagodnych stanów subdepresji oraz hipomanii

łagodnych stanów subdepresji oraz hipomanii

występujące zwykle naprzemiennie, niekiedy oddzielone

występujące zwykle naprzemiennie, niekiedy oddzielone

dłuższymi (kilku-miesięcznymi) okresami normalnego

dłuższymi (kilku-miesięcznymi) okresami normalnego

samopoczucia (na ogół niezależnie od bieżących

samopoczucia (na ogół niezależnie od bieżących

wydarzeń życiowych).

wydarzeń życiowych).



Rozpowszechnienie - szacowane na 3-5% populacji

Rozpowszechnienie - szacowane na 3-5% populacji



Równie często u kobiet, jak u mężczyzn

Równie często u kobiet, jak u mężczyzn



Zwykle niepostrzegane jako problem zdrowotny,

Zwykle niepostrzegane jako problem zdrowotny,

nieleczone

nieleczone



Potencjalne powikłania - uzależnienia (alkohol i/lub leki)

Potencjalne powikłania - uzależnienia (alkohol i/lub leki)

CHOROBY

CHOROBY

AFEKTYWNE

AFEKTYWNE

i samobójstwa

i samobójstwa

Przyczyny niepełnosprawności na świecie

Rok 1990

Rok 2020 - przewidywania

1.

Infekcje dolnych dróg

oddechowych

2.

Biegunki

3.

Powikłania

okołoporodowe

4.

Depresja

5.

Choroba

niedokrwienna serca

1. Choroba niedokrwienna
serca

2.

Depresja

3.

Wypadki drogowe

4.

Choroby naczyniowe

mózgu

5.

Przewlekła obturacyjna

choroba płuc

Murray, Lopez (WHO Bank, Harvard School of Public Health)

1. Badania rodzin, bliźniąt i dzieci adoptowanych

1. Badania rodzin, bliźniąt i dzieci adoptowanych

zgodnie dowodzą znaczenia czynników

zgodnie dowodzą znaczenia czynników

genetycznych w popełnianiu samobójstwa

genetycznych w popełnianiu samobójstwa

[Roy i wsp. 1997]

[Roy i wsp. 1997]

2. Chociaż 90 % osób podejmujących próbę

2. Chociaż 90 % osób podejmujących próbę

samobójczą ma w tym czasie zaburzenia

samobójczą ma w tym czasie zaburzenia

psychiczne, większość pacjentów nigdy nie

psychiczne, większość pacjentów nigdy nie

podejmuje prób samobójczych

podejmuje prób samobójczych

[Mann 2002]

[Mann 2002]

3. Nawet w przypadku pacjentów z ChAD o znanym

3. Nawet w przypadku pacjentów z ChAD o znanym

wyższym ryzyku samobójstwa, nie przekracza

wyższym ryzyku samobójstwa, nie przekracza

ono nigdy 50 %

ono nigdy 50 %

[Goodwin and Jamison 1990]

[Goodwin and Jamison 1990]

W populacji osób z próbami samobójczymi

W populacji osób z próbami samobójczymi

pewne cechy kliniczne niezależne od

pewne cechy kliniczne niezależne od

rozpoznania psychiatrycznego wiążą się

rozpoznania psychiatrycznego wiążą się

z wyższym ryzykiem:

z wyższym ryzykiem:



myśli samobójcze z poczuciem beznadziejności

myśli samobójcze z poczuciem beznadziejności



agresywność i cechy impulsywne

agresywność i cechy impulsywne



urazy czaszki w wywiadzie, schorzenia neurologiczne

urazy czaszki w wywiadzie, schorzenia neurologiczne



nadużywanie substancji psychoaktywnych i alkoholizm

nadużywanie substancji psychoaktywnych i alkoholizm



przemoc w rodzinie lub podjęta wcześniej próba

przemoc w rodzinie lub podjęta wcześniej próba

samobójcza

samobójcza

Czynniki socjodemograficzne

Czynniki socjodemograficzne

zidentyfikowane jako związane

zidentyfikowane jako związane

z samobójstwem niezależnie od

z samobójstwem niezależnie od

pierwotnego schorzenia

pierwotnego schorzenia

psychiatrycznego:

psychiatrycznego:

- bezrobocie

- bezrobocie

- zamieszkiwanie okolic wiejskich

- zamieszkiwanie okolic wiejskich

- posiadanie broni

- posiadanie broni

- ubóstwo

- ubóstwo

- izolacja społeczna

- izolacja społeczna

- samotność

- samotność

[Mann i wsp. 1999, 2002]

[Mann i wsp. 1999, 2002]

Badania laboratoryjne:

Badania laboratoryjne:

neurochemiczne korelacje

neurochemiczne korelacje

zachowań sambójczych:

zachowań sambójczych:

-

spadek ilości transportera serotoniny, szczególnie w korze

spadek ilości transportera serotoniny, szczególnie w korze

przedczołowej, niezależnie od wywiadu w kierunku MDD

przedczołowej, niezależnie od wywiadu w kierunku MDD

[Arango 1995, Mann 2000]

[Arango 1995, Mann 2000]

-

-

up-regulacja postsynaptycznych receptorów 5HT1A i 5HT2A

up-regulacja postsynaptycznych receptorów 5HT1A i 5HT2A

w korze ofiar samobójstw

w korze ofiar samobójstw

[Stanley 1983]

[Stanley 1983]

-

-

niskie stężenia serotoniny oraz jej głównego metabolitu -

niskie stężenia serotoniny oraz jej głównego metabolitu -

kwasu 5-hydroksyindolooctowego w preparatach z pnia

kwasu 5-hydroksyindolooctowego w preparatach z pnia

mózgu oraz w płynie mózgowo rdzeniowym u ofiar

mózgu oraz w płynie mózgowo rdzeniowym u ofiar

samobójstw niezależnie od diagnozowanych u tych ludzi

samobójstw niezależnie od diagnozowanych u tych ludzi

chorób psychicznych – cecha swoista- nie stwierdza się jej u

chorób psychicznych – cecha swoista- nie stwierdza się jej u

pacjentów ze współistniejącą chorobą psychiczną, lecz

pacjentów ze współistniejącą chorobą psychiczną, lecz

niepodejmujących prób

niepodejmujących prób

samobójczych

samobójczych

[Asberg 1986]

[Asberg 1986]

Zaburzenia osobowości są powszechnie uznawane jako

Zaburzenia osobowości są powszechnie uznawane jako

czynnik sprzyjający występowaniu prób samobójczych

czynnik sprzyjający występowaniu prób samobójczych

– samodzielnie lub w połączeniu z innymi

– samodzielnie lub w połączeniu z innymi

zaburzeniami osi I

zaburzeniami osi I

[Yen i wsp. 2003]

[Yen i wsp. 2003]

Zaburzenia osobowości mogą także stanowić czynnik

Zaburzenia osobowości mogą także stanowić czynnik

ryzyka samobójstwa współwystępując z

ryzyka samobójstwa współwystępując z

zaburzeniami, które jako takie nie niosą zagrożenia

zaburzeniami, które jako takie nie niosą zagrożenia

popełnieniem samobójstwa – np. u pacjentów

popełnieniem samobójstwa – np. u pacjentów

badanych z powodu paniki-agorafobii

badanych z powodu paniki-agorafobii

[Starevic

[Starevic

1999]

1999]

Spośród wielu zaburzeń osobowości wg DSM-IV,

Spośród wielu zaburzeń osobowości wg DSM-IV,

najczęściej z zachowaniami samobójczymi łączone są

najczęściej z zachowaniami samobójczymi łączone są

zaburzenia osobowości typu borderline oraz

zaburzenia osobowości typu borderline oraz

osobowość antysocjalna -

osobowość antysocjalna -

charakteryzują się wysoką

charakteryzują się wysoką

częstością zachowań impulsywnych

częstością zachowań impulsywnych

[Links 1999]

[Links 1999]

Spektrum impulsywności

Spektrum impulsywności

MANIA

OŚ B

Z

A

B

U

R

Z

E

N

IA

R

O

Z

W

O

JO

W

E

P

S

YC

H

O

Z

A

N

A

D

U

Ż

Y

W

A

N

IE

S

U

B

S

TA

N

C

JI

IMPULSYWNOŚĆ

Osoby uzależnione od alkoholu lub

Osoby uzależnione od alkoholu lub

substancji mają zwiększone ryzyko

substancji mają zwiększone ryzyko

zachowań samobójczych- do 30%; K=M

zachowań samobójczych- do 30%; K=M

[Hufford, 2001]

[Hufford, 2001]

często okazują się mieć zaburzenia

często okazują się mieć zaburzenia

osobowości, najczęściej typu

osobowości, najczęściej typu

dyssocjalnego

dyssocjalnego

[Mulder, 2002]

[Mulder, 2002]

Związki pomiędzy nadużywaniem lub

Związki pomiędzy nadużywaniem lub

uzależnieniem od alkoholu, cechami

uzależnieniem od alkoholu, cechami

osobowości i zachowaniami samobójczymi

osobowości i zachowaniami samobójczymi

nie są jeszcze poznane, ale kluczem do

nie są jeszcze poznane, ale kluczem do

nich wydaje się być impulsywność i poziom

nich wydaje się być impulsywność i poziom

agresywności

agresywności

[Koller 2002; Sher 2003; Conner i Duberstein, 2004]

[Koller 2002; Sher 2003; Conner i Duberstein, 2004]

Czynniki mogące wpływać na różnice

Czynniki mogące wpływać na różnice

w odsetku popełnianych

w odsetku popełnianych

samobójstw w

samobójstw w

zależności od regionu i okresu:

zależności od regionu i okresu:



czynniki socjodemograficzne

czynniki socjodemograficzne



etniczne

etniczne



religijne

religijne



prawne

prawne



odbiór społeczny samobójstwa

odbiór społeczny samobójstwa



strategie prewencji

strategie prewencji



rzetelność prowadzonej dokumentacji

rzetelność prowadzonej dokumentacji

[Schmidke 1997]

[Schmidke 1997]

Geografia

Geografia

samobójstw

samobójstw

Pośrednie dowody na istnienie różnic

Pośrednie dowody na istnienie różnic

w odsetku samobójstw wśród

w odsetku samobójstw wśród

różnych narodowości zebrano w trakcie

różnych narodowości zebrano w trakcie

badań prowadzonych w Stanach

badań prowadzonych w Stanach

Zjednoczonych

Zjednoczonych

i Australii

i Australii

Wykazały one istotne różnice w odsetku

Wykazały one istotne różnice w odsetku

samobójstw wśród imigrantów w

samobójstw wśród imigrantów w

zależności

zależności

od kraju pochodzenia

od kraju pochodzenia

[Sainsbury i Barraclough 1968; Burvill 1998]

[Sainsbury i Barraclough 1968; Burvill 1998]

Najwyższy odsetek samobójstw w

Najwyższy odsetek samobójstw w

Europie stwierdza się w krajach

Europie stwierdza się w krajach

bałtyckich (ponad 40 na 100 000

bałtyckich (ponad 40 na 100 000

mieszkańców) oraz w Federacji

mieszkańców) oraz w Federacji

Rosyjskiej

Rosyjskiej

Zaraz za nimi znajdują się kraje Europy

Zaraz za nimi znajdują się kraje Europy

Środkowej: Węgry, Słowenia, Ukraina

Środkowej: Węgry, Słowenia, Ukraina

i Białoruś oraz Finlandia na

i Białoruś oraz Finlandia na

północy

północy

Z drugiej strony, najniższy odsetek

Z drugiej strony, najniższy odsetek

samobójstw stwierdza się w Europie

samobójstw stwierdza się w Europie

południowej i zachodniej (poniżej 10 na

południowej i zachodniej (poniżej 10 na

100 000 mieszkańców rocznie)

100 000 mieszkańców rocznie)

[WHO 2003]

[WHO 2003]

Wysoki odsetek samobójstw

Wysoki odsetek samobójstw

(ponad 20 na 100 000 mieszkańców

(ponad 20 na 100 000 mieszkańców

rocznie)

rocznie)

Hipoteza linii J: od Uralu do Finlandii i Słowenii

Hipoteza linii J: od Uralu do Finlandii i Słowenii

J

Farmakoterapia (1)

Farmakoterapia (1)

poprawa

versus

remisja

6

miesięcy

(WHO)

Farmakoterapia (2)

Farmakoterapia (2)

1 nawrót

2

nawroty

względn

ie

bezwzględ

nie

5 lat

2 lata

względn

ie

bezwzględ

nie

leczyć

leczyć

Farmakoterapia (3)

Farmakoterapia (3)

remisja

1/3

poprawa

1/3

brak poprawy

1/3

1/3 1/3

1/3

Lata 90-te i współcześnie

5-HT

Da

Na

5-HT

Da

Na

1.

3

.

2.

HP

A

5-

5-

HT

HT

5-HT +

5-HT +

Na

Na

Na

Na

Sertralina