Odpowiedzialno
ść noksalna

Odpowiedzialność

właściciela za zobowiązania

DELIKTOWE osób będących

pod jego władzą

(niewolników i osób alieni

iuris)

Odpowiedzialność
noksalna



Gaius D. 50.17.133

Melior condictio nostra per servos
fieri potest, deterior fieri non potest
Dzięki niewolnikom nasze położenie
może się poprawić, ale nigdy
pogorszyć

Ale…

Odpowiedzialność
noksalna



Odpowiedzialność za delikty osób
będących pod władzą (niewolników i osób
alieni iuris):



Delikty: czyny sprzeczne z prawem (np.
kradzież rzeczy z cudzego majątku,
zniszczenie cudzej rzeczy, uszkodzenie
ciała innej osoby wolnej lub niewolnika,
zniewaga innej osoby)

Odpowiedzialność
noksalna



Skarga zawsze skierowana przeciwko
właścicielowi (actio noxalis)



Skarga występuje jedynie przy deliktach
prywatnych (jako „zemsta prywatna”). Za
przestępstwa prawa publicznego osoba pod
władzą odpowiadała sama



Osoba sprawująca władzę nie mogła być
współwinną przestępstwa (np. było ono
dokonane na jej polecenie lub za jej wiedzą)
– wówczas odpowiadała samodzielnie

Noxae datio



G. 4,75
[…] Byłoby niesprawiedliwe, że ich występki

przynoszą uszczerbki ojcom lub właścicielom

ponad ciała ich samych



Prawo wyboru:



Albo majątkowa odpowiedzialność

właściciela (np. naprawienie szkody, zapłata

kary prywatnej)



Albo wydanie sprawcy osobie poszkodowanej

(noxae datio)



Pierwotna kolejność wynikała z zasady talionu



Wydanie poprzez mancipatio lub in iure cessio

Noxa caput sequitur



G. 4,77
Noxa caput sequitur
Wszystkie skargi noksalne podążają

za sprawcą czynu



Odpowiada właściciel w chwili

rozpoczęcia procesu (litis

contestatio) np. nabywca

niewolnika; osoba adoptująca syna,

będącego sprawcą szkody

Noxa caput sequitur



Niewolnik wyzwolony oraz osoba, która

stała się osobą sui iuris odpowiadają

sami



Jeżeli osoba taka zmarła jako osoba

wolna lub sui iuris brak odpowiedzialności

[zobowiązania z deliktu nie były bowiem także

dziedziczne – co poznamy w przyszłości ]



Uwaga na przyszłość:
W wypadku sprzedaży niewolnika

obciążonego odpowiedzialnością noksalną

zbywca odpowiada za wady fizyczne rzeczy

Noxa caput sequitur



UWAGA !!!

Pokrzywdzony nie może mieć władzy
nad osobą sprawcy szkody ani w
chwili popełnienia przestępstwa ani w
chwili wytoczenia powództwa

np. niewolnik okrada swego właściciela przed
tym jak zostaje sprzedany innej osobie, sprawca
szkody wraz ze swoją całą rodziną wchodzi
przez adrogację pod władzę poszkodowanego