Karina Chmielewska / Helena

Baran

Zaburzenia psychiczne i zachowania

spowodowane przyjmowaniem

wybranych substancji psychoaktywnych

Psychologia – studenci

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Substancje stymulujące

F 14.- zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane przyjmowaniem

kokainy

F 15.- zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane przyjmowaniem

innych substancji stymulujących, w tym kofeiny

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Erythroxylon coca –

krasnodrzew peruwiański

• Boliwia, Kolumbia, dorzecze

Amazonki

• 1859 r Albert Niemann wyizolowanie

alkaloidu kokainy z liści coca

• Dzialanie stymulujące na OUN

reklamowano do lat 60-tych, jako lek

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Zależność czasu działania

kokainy od drogi podania i

postaci

• Kokaina HCL (proszek); liście kokainy –

doustnie – od 45 do 90 min.

• Kokaina HCL; donosowo - 30 do 45 min.

dożylnie - 10 do 20 min.

• Pasta kokainowa; palona - 5 do 10 min.
• „crack” czyli wolna zasada kokainy (free

base); wdychane opary – 5 do 10 min.

Jest to bardziej lotne postacie kokainy.

„Kryształki” przy podgrzewaniu w fajce

„pękają”. Crack można mieszać z tytoniem

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Alkohol + kokaina

• Przy stosowaniu w.w. w drodze

metabolizmu tych substancji dochodzi

do transesrtyfikacji kokainy (zamiana

grupy metylowej na rodnik etylowy) i

powstaje etylokokaina.

• Jest to związek który potęguje efekt

euforyczny, wydłuża czas trwania

zjawiska

• Jest bardziej toksyczny niż koka, daje

silniejsze objawy niepożądane

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Struktury oun – działanie

kokainy

• Bardzo silna stymulacja Układu nagrody

(mezolimbiczny układ dopaminergiczny)

• Układ nagrody: neurony

dopaminergiczne w nakrywce brzusznej

śródmózgowia (VTA) oraz docelowo:

1. Jądro półleżące (n. accumbens)
2. Jadro ogoniaste
3. Jadro migdałowate
4. Kora przedczołowa )prefrontal cortex)

Karina Chmielewska / Helena

Baran

c.d.

• Narkotyki zakłócają stan równowagi

dopaminy w układzie nagrody

• Narkotyki pobudzają sekrecję dopaminy

znacznie bardziej niż w warunkach

fizjologicznych

• Kokaina – blokuje wychwyt zwrotny w

VTA

• Amfetamina – j.w. + hamuje enzym

MAO + stymuluje sekrecję DOPA w

neuronach VTA

Karina Chmielewska / Helena

Baran

I m.in. z tego powodu

• Kokaina czy amfetaminy są łączone, w

kolejności z: alkoholem, opiatami, BZD w
celu „wyciszenia” psychicznego, zaśnięcia,
przyjęcia pokarmu.

• Do opiatów najczęściej dodawane są:

alkohol i stymulanty (stosowane jako
„dodatki energii”) oraz BZD
(„wzmocnienie” działania opioidów)

• Łączenie sub. psych. modyfikuje przebieg

uzależnienia oraz pogarsza rokowanie

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Kokaina - dlaczego biała

dama?

• Powoduje euforię nie do nasycenia, euforię

której nie można zaspokoić, stąd często

zużywa się cały zapas kokainy

• Wyostrzenie spostrzegania (gotowość do iluzji)
• Wzmożona samoocena, pewność siebie
• Zwiększona sprawność (tylko do określonej

granicy)

• Ustąpienie zmęczenia, bezsenność
• Potrzeba kontaktów emocjonalnych z ludźmi
• Ogólny wzrost aktywności

Granica psychozy,

przedawkowania

Karina Chmielewska / Helena

Baran

• Zmniejszenie lęku społecznego
• Podniecenie seksualne
• Spadek łaknienia
• Wytrzeszcz gałek ocznych

• Rozszerzenie źrenic
• Wzrost ciśnienia krwi, tachykardia i tachypnoe
• Ból w klatce piersiowe, poty, z dusznością

występują zazwyczaj w godzinę po przyjęciu

kokainy u 40% przyjmujących

Skurcz

mięśni

poruszającyc

h gałki

Karina Chmielewska / Helena

Baran

• Kokaina zwęża tętnice m.in. mózgowe
• Jeżeli poziom kokainy we krwi

utrzymuje się przez dłuższy czas –
występują objawy udaru

• Kokaina przespiesza rozwój miażdżycy

n. mózgowych !

• Krótkie ciągi, intensywne, zazwyczaj

powtarzane dawki co 30 min. (rush)

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Efekty działania wyższych

dawek kokainy – objawy

zatrucia

• Znaczne pobudzenie psychoruchowe
• Pocenie się, gorączka,
• Szerokie źrenice
• Suche śluzówki
• Bóle wieńcowe, zaburzenia rytmu serca, wysokie

• Biegunka, nudności, wymioty
• Lęk………………nastawienia urojeniowe
• Gadatliwość, przyspieszony tok myślenia aż do

mowy inkoherentnej

• majaczenie……napady drgawkowe

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Przewlekłe przyjmowanie

• Objawy psychotyczne: urojenia

prześladowcze, omamy wzrokowe i
słuchowe, niekiedy pseudoomamy
cenestetyczne

• Zaburzenia nastroju
• Zaburzenia snu
• Wyniszczenie
• Stereotypie ruchowe
• Szereg dolegliwości somatycznych

Robaczki pod

skórą

Agresja

Samobójstwa

Drażliwość

z. depresyjny

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Wybrane powikłania

somatyczne u

uzależnionych od

stymulantów

• Zaburzenia układu krążenia: rytmu serca,

nadciśnienie, przewlekły skurcz n.
krwionośnych, przyspieszenie rozwoju
miażdżycy n.wieńcowych, uszkodzenie płytek
krwi – bóle wieńcowe jako niedokrwienie -
zawał

• Zaburzenia układu oddechowego (głównie u

palaczy i przyjmujących donosowo): kaszel,
bóle w kl.p., duszność, rozedma, tzw.”płuca
palaczy kraku”, odmy samoistne, aseptyczna
martwica przegrody nosowej

Karina Chmielewska / Helena

Baran

• Zaburzenia ukł. nerwowego: napady

drgawkowe, udary mózgowe
(niedokrwienne i krwotoczne), bóle
głowy, stereotypie ruchowe, drżenia
mięśniowe, ataksja.

• Inne zaburzenia: nieprawidłowy

rozwój płodu, poronienia,
hiperprolaktynemia.

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Typ A

Typ B

powody

używania

raczej
środowiskowe

genetyczne

kobiety

79%

21%

mężczyźni

61%

39%

osobowość

Niska pobudliwość
Słabe dążenie do

intensywnych

przeżyć

Wysoka

pobudliwość
Wysokie dążenie do
Intensywnych

przeżyć

Inicjacja nar. późna

wczesna

Przebieg

używania

Lekki,

epizodyczny

b. ciężki, powikłany

przyjmowaniem

innych narkotyków

Uboczne

skutki

Słabo wyrażone

bóle w kl.p.,

agrasja

dawki

niskie

wysokie

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Stymulanty a ciąża

• 20% kobiet w ciąży używa kokainy

(USA)

• Crack babies – wady wrodzone (10%

dzieci); zespół abstynencyjny
(upośledzenie łaknienia,
nadpobudliwość, płaczliwość,
zaburzenia snu i czuwania, mały
przyrost wagi)

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Odstawienie amfetamin,

kokainy

• Ostra faza początkowa zespołu „crash”
• Spowolnienie psychoruchowe
• Przedłużony czas snu (nawet do kilku

dni), rzadziej bezsenność

• Uczucie krańcowego zmęczenia, apatii
• Obniżenie nastroju
• Nadmierne łaknienie
• Obniżenie napięcia mięśniowego

Karina Chmielewska / Helena

Baran

c.d. zespołu odstawienia

• Często zespół następuje samoistnie (zasypianie)

po „ciągu”

• Obniżenie nastroju porównywane jest do nastroju

w dużej depresji, często występują i są

realizowane myśli samobójcze

• Godzinowa zmienność ujemnego nastroju (złość,

drażliwość, rozpacz) jest cechą charakterystyczną

• ANHEDONIA, APATIA, ANERGIA, GŁÓD KOKAINY -

objawy mogą utrzymywać się do 3-6 tygodni.

• Faza wygasania objawów zespołu

abstynencyjnego

kokai

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Rozwój tolerancji -

stymulanty

• Szybki: efekt euforyczny,

anorektyczny, zaburzeń snu

• Wolniejszy: rozszerzenie źrenic,

hipertermia, tachykardia,

nadciś

nienie, tachypnoe,

pobudzenie

• BRAK tolerancji w zakresie działania

psychotycznego amfetamin i kokainy.

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Amfetaminy – pochodne

B-fenetyloaminy

• Amfetamina (prawo- i lewoskrętna,

racemiczna) okres biologicznego

półtrwania 4-6 godzin sprzedawana jako

sól kwasu siarkowego. Zmienność

produktów i technik pozwala ustalić nawet

laboratoria gdzie była produkowana.

• Synteza 1887 r.
• Zastosowanie w medycynie: dawniej:

otyłość, depresja, parkinsonizm,

nadmierne uspokojenie przy leczeniu

epilepsji. Obecnie: ADHD, narkolepsja

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Drogi przyjmowania

• Doustna, do nosa, dożylnie
• Palona (d-metamfetamina) „ice”
• „Run” – ciąg przyjmowania amfetamin trwa

zazwyczaj kilkanaście dni, po którym
następuje samoistny okres abstynencji.

• Dawki są indywidualnie zrożnicowane,

nawet do 2 g/doba

• „Rush” – występuje po przyjęciu amf. –

przeżycie zbliżone do orgazmu, krótkotrwałe

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Działanie amfetaminy –

optymalne dawki

• Pobudzające OUN
• Zniesienie uczucia zmęczenia
• Euforię
• Wzmożona koncentrację uwagi i

kojarzenia

• Poczucie wydolności fizycznej i

psychicznej

• Nasilają: inicjatywę, napęd, agresywność

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Działanie amfetamin c.d.

• Obniżają potrzebę snu
• Oraz łaknienia
• Rozszerzają źrenice
• Przyspieszają czynność serca,

podnoszą ciśnienie tętnicze

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Pośrednie skutki przewlekłego

przyjmowania amfetamin

• Choroby wszczepienne (wirusowe

choroby wątroby, HIV, posocznice)

• Zapalenie bakteryjne wsierdzia, ropnie
• Zapalenie żył
• Zatory, wylewy
• Przyczyny nagłych zgonów:

samobójstwa, wypadki, pobudzenie z
agresywnością, zatrucia

Karina Chmielewska / Helena

Baran

metamfetamina

• Okres biologicznego półtrwania do 9 godzin

• Ma silniejsze działanie ośrodkowe niż

amfetamina

• Przyjmowana dożylnie, doustnie, wdychana

przez nos

• Bardzo intensywne ciągi (run) b. szybko

narasta tolerancja na działanie euforyczne

• Chlorowodorek metamfetaminy „ice” ,

„cristal glass” jest palony (odgłosy jak crack)

• Neurotoksyna : niszczy zakończenia

serotoninergiczne i dopaminergiczne

Karina Chmielewska / Helena

Baran

kofeina

• Powoduje uzależnienie psychiczne,

fizyczne oraz wzrost tolerancji.

• Działa stymulująco na OUN powodując:
• Poczucie jasności myślenia
• Przyspieszenie akcji serca
• Dodatnie działanie inotropowe
• Pogłębienie i przyspieszenie oddechów
• Wzmożenie diurezy i wydzielania soków

żołądkowych

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Objawy uzależnienia od kofeiny

podobne do nerwicy lękowej

• Stany lękowe
• Zaburzenia snu oraz
• Nastroju: przygnębienie, drażliwość
• Niepokój, kołatanie serca
• Bóle głowy
• Nadwrażliwość na ból i dotyk
• Dzwonienie w uszach
• Drżenie i kurcze mięśniowe
• Zaparcia/biegunki

Karina Chmielewska / Helena

Baran

HALUCYNOGENY

• Sub. psychodeliczne – psyche-delos
• Sub. psychomimetyczne
• Sub. psychodysleptyczne

–”zakłócające umysł”

• Sub. oneirogeniczne – „powodujące

sen”

• Phantastica „przeżycia wyjątkowe,

niewyobrażalnie wspaniałe, boskie,

zbliżające do boskości”

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Efekty działania

halucynogenów:

• Bliżej „zniekształceniom” percepcji

niż prawdziwym omamom

(zmienność wielkości i kształtu,

intensywność barw-błyszczenie

rzeczywistych przedmiotów,

zaburzona siatka czasu)

• omamy
• Zmiany nastroju, myślenia
• Zaburzenia integracji osobowości

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Przedstawiciele halucynogenów

(pochodzenia naturalnego):

• Meskalina – z kaktusa pejotl – Luis Lewin

1886 r.

• Psylocybina – grzyb m.in.. Liberty cap’

• MDA, MMDA – gałka i kwiat muszkatałowy

• DMT – kora drzewa virola

(do 30 min.)”podróż bisnesmena„

• Sporysz – g. pasożytniczy
• bieluń

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Syntetyczne halucynogeny

• LSD –Albert Hofman, 1943 r.
• PCP fencyklidyna – przymglenie

świadomości, dezorientacja,
znieczulenie -dyscocjacyjne śr.
znieczulające

• Synestezja – „pomieszanie zmysłów”
• Początek działania halucynogenów –

pojaśnienie szarości po zamknięciu
oczu

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Narkotyki zmodyfikowane

_designer drug

Podział na dwie grupy
1. Pochodne o działaniu podobnym do

amfetaminy (analogi amfetaminy i
metamfetaminy)

2. Pochodne o działaniu podobnym do

opioidów (analogi fentanylu i
fencyklidyny)

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Działanie na OUN

• Działanie stymulujace – amfetamina i jej

analogi: amfetamina, metamfetamina,
efedryna, cat oraz zaliczane do
halucynogenów ICD-10

• Działanie dominujące halucynogenne

analogów amfetaminy: DOM, PMA, DOB

• Działanie stymulujaco-halucynogenne

analogow amf.:MDMA, MDEA, MDA, PMMA

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Ekstaza-MDMA

• Użytkownicy ekstazy z zasady są „poly drug

users”, używają innych s.p.: grzyby, LSD,
amfetamina, kokaina

• MDMA uszkadza przewodnictwa

serotoninergiczne

• Efekt: empatia,pokojowość, energia,

gadatliwość

• Zaliczane do halucynogenów mimo, że

dominuje działanie stymulujace,
halucynogenne jest poronne

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Skutki jednorazowego

przyjęcia LSD

Narastają w kolejności najpierw objawy

somatyczne:

• Rozszerzenie źrenic
• Drżenie mięśniowe,wzmożenie

odruchów scięgnistych –
ograniczenie koordynacji ruchowej

• Mdłości
• Wzrost RR, tętna, temperatury ciała

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Kolejna faza LSD: doznania

psychiczne

• Iluzje (złudzenia)
• Omamy, zwłaszcza wzrokowe
• Zaburzenia percepcji czasu (min wydają

się godzinami), odległości, położenia

ciała (uczucie lewitowania, pływania)

• Wyostrzenie percepcji barw – dominuje

oranż i żółty

• Zlewanie się doznań płynących z różnych

receptorów np. Kolory odbierane jako

dzwięki

Karina Chmielewska / Helena

Baran

c.d. doznań psychicznych

• Zaburzenia pamięci, wnioskowania
• Nasilenie przeżyć religijnych,

mistycznych

• Nastrój euforyczny, ekstatyczny
• Urojenia – często o różnej

fantastycznej treści

• Napady leku, paniki niekiedy z czynna

agresją wobec siebie i otoczenia

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Retrospekcja - flashback

• Krótkotrwałe, ponowne doznanie

niektórych aspektów „podroży
halucynogennej”, która mogła mieć
miejsce kilka tyg., mies. temu

• Zaburzenia wzrokowe: błyski, smugi
• Sprzyja powstawaniu stres,

zmęczenie, spożywanie THC

• Zachowany krytycyzm?

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Tabletki „gwałtu”

• GHB – kwas gamma-

hydroksymasłowy (proszek, roztwór)

łączony z alkoholem powoduje w

zależności od dawkowania:

• Senność, zawroty głowy, mdłości i

zachwiania równowagi

• Śpiączka, kłopoty z oddychaniem,

następowa amnezja

Karina Chmielewska / Helena

Baran

c.d.

• Rohypnol (BZD) tabletki – zaburzenia

świadomości i pamięci

• Ketamina, anestetyk (pochodna

fencyklidyny) tabletki, amp. –
znieczulenie dyssocjacyjne
(dyssocjacja układu limbicznego i
kory mózgu), poczucie utraty ciała,
stany zaburzeń świadomości

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Postacie przetworów konopi

indyjskich

• Marihuana – jak

suszona natka pietr.

• Haszysz – kulki, kostki

brązowe, czarne

• Olej – zielono

/brązowy

• THC syntetyczne –

tabl., kaps.

• Mix. suchych

kwiatostanów
żeńskich

• Żywica kwiatostanów

żeńskich i kwitnące
szczyty z pędami

• Wyciąg z marihuany

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Cannabis sativa

• W Cannabis zidentifikowano 421 substancji

w tym

• - węglowodory karcinogenne
• - terpeny silnie drażniące ukł. oddechowy
• - 60 kannabinoidów dlatego

Nie ma dwóch identycznych próbek

produktów cannabis (wygląd i właściwości)

z powodu rożnorodności roślin,

stosowanych technik, dodatków

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Receptory kannabinoidowe

• Wykryto w 1988 r. występują głównie
• CB1 – w tkankach mózgu
• CB2 – w tkankach obwodowych
• Endogenne ligandy receptorów:

anandamid, eter noladyny,
arachidonoiloglicerol

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Zawartość aktywnego THC

• Marihuana -0,5%-5%
• Żywica – 2%-10%
• Olej haszyszowy -10%-30%

• W odpowiedni sposób można wpływać

na zawartość THC w produktach

• THC szybko przenika z krwi do tkanek

gdzie jest magazynowany przez tłuszcze

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Efekty działania THC

• W 30 min. po podaniu THC stężenie

jest 6 x wyższe w mózgu niż we krwi

• Okres biologicznego półtrwania

wynosi 20 h.

• Efekty zależą od: jakości narkotyku;

osobowości i nastroju biorącego;
dawki narkotyku; doświadczeń z
używką; oczekiwań

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Fazy działania THC

• Faza dobrego samopoczucia, euforii,

wielomowności

• Faza nadwrażliwości zmysłowej zwłaszcza

słuchu, wzroku, zaburzenia poczucia czasu,
przestrzeni, niekiedy napady ostrego lęku

• Faza ekstatyczna
• Faza snu i przebudzenia

Między fazami występują okresy
wyciszenia psychicznego

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Działanie THC c.d.

• Fazy nie zawsze ujawniają się w pełni

(indywidualny odbiór s.p.)

• Ponadto występują:
wzrost RR, tętna;
wysuszenie śluzówek;
ataki kaszlu;
obrzęk powiek, przekrwienie białkówek;
zwiększenie apetytu;
pocenie się;
bóle i zawroty głowy.

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Działanie THC

• Zaburzenia koordynacji ruchowej
• Spadek koncentracji uwagi i

możliwości uczenia się

• Zaburzenia pamięci
• Ogólnie gorsza sprawność

psychofizyczna (wzrost urazowości)

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Objawy uzależnienia od THC

- psychiczne

• Zaburzenia: snu, pamięci, koncentracji

uwagi, w przyswajaniu nowych wiadomości

• Fragmentaryczność i magiczność myślenia
• Utrata umiejętności rozwiązywania

problemów, planowania przyszłości

• Spadek intuicji
• Zespół apatyczny z brakiem motywacji
• Ograniczenie kontaktów z ludźmi

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Somatyczne c.d.

• Wychudzenie
• Zaniedbanie higieniczne
• Przewlekle zapalenie krtani, oskrzeli
• Wysuszenie śluzówek dróg

oddechowych – metaplazja nabłonka

• Napady kaszlu
• Przekrwienie spojówek, białkówek

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Zastosowanie w medycynie

• p/wymiotne
• Rozkurczające

mięśnie

• p/drgawkowe
• Obniżające ciśnienie

śródgałkowe w

jaskrze

• Ograniczenia konopi

w leczeniu

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Czas wykrywalności w

moczu (Szukalski)

• Amfetamina
• Kokaina
• Morfina
• Kannabinoidy
• BZD
• barbiturany

• 48-72
• 48-72 i dłużej
• 48-72 i dłużej
• 5 dni---7 mies.
• 3 dni ---
• 2dni---7 dni
Okresy te są zależne

od: wieku, wagi,

zdrowia, dł.

uzależnienia, wys.

dawki

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Zespół abstynencyjny THC

• Drażliwość, złość
• Obniżony nastrój
• Bóle głowy
• Niepokój
• Brak apetytu
• Głód narkotyku
• Zaburzenia snu
• Koszmarne sny
Długo trwający (podobnie jak u palaczy nikotyny)

nękający zespół

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Lotne rozpuszczalniki

• Rodzaj sub. lotnej i sposób przyjmowania

mają charakter lokalny

• Różnorodna budowa chemiczna powoduje

odmienne skutki i objawy kliniczne

• Działanie toksyczne na ośrodkowy i

obwodowy ukł. Nerwowy

• Uszkodzenie wątroby – powinowactwo do

lipidów

• Wąchający ma wpływ na treść doznań

psychicznych (marzenia na jawie)

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Jeden z podziałów

• Rozpuszczalniki lotne (parują w

temperaturze pokojowej) np. kleje,
benzyna, śr. czyszczące

• Aerosole np. dezodoranty, lakier do włosów
• Gazy (np. butan, propan)wraz z gazami do

anestezji jak: eter, chloroform, halotan,
tlenek azotu (gaz rozweselający)

• Nitraty (cykloheksal, amyl-poppers, butyl) –

sexual enhancers

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Jednorazowe przyjęcie sub.

lotnej – podstawowe objawy

• Euforia z tendencją do fantazjowania,

wzmożoną samooceną i tendencją do

występowania omamów wzrokowych

• Nadwrażliwość na światło, podwójne

widzenie, dzwonienie w uszach

• Niezborność ruchowa
• Zamazana mowa
• Szerokie źrenice

Karina Chmielewska / Helena

Baran

Działanie rozpuszczalników

• Po szybko pojawiającej się euforii,

rozluźnieniu, marzeń na jawie
następuje faza doznań
nieprzyjemnych jak bóle głowy,
zaburzenia koordynacji ruchowej,
zaburzenia afektywne z napadami
wściekłości, lęku halucynacji i.t.p.