Kontrowersja I: Motywacja

świadoma

czy

nieświadoma

Nieświadoma + Świadoma

Psychoanaliza Freuda

Teorie ego

Teorie relacji z obiektem Psychologia
Neopsychoanaliza

analityczna Junga

Świadoma

Psychologia indywidualna Adlera

Personologia Murraya

Teoria Allporta

PSYCHOLOGIA

INDYWIDUALNA

Alfred ADLER

Biografia ilustruje teorię:

- kompleks starszego brata
- dążenie do perfekcji
- zainteresowania społeczne:
lekarz wojskowy
założyciel kliniki dziecięcej w Wiedniu
wykłady – popularyzacja psychologii

Społeczne i świadome motywy

• Ludzie są zdolni do racjonalnych

decyzji, świadomego życia,
wyznaczania sobie planów i

celów

• Osobowość kształtuje się w procesie

uczenia się w środowisku

• Człowiek jest zdolny do rozwoju i

kształtowania własnego Ja

Poczucie NIŻSZOŚCI

i

CELE

Jak kształtuje się

STYL ŻYCIA?

1. Sposób radzenia sobie z uczuciem

niższości w dzieciństwie - znaczenie
pierwszych świadomych doświadczeń

2. Świadomie wybrane

CELE -

znaczenie

przyszłości

 zasada

fikcyjnego finalizmu

Styl życia – od czego zależy?

 

Przeszłość:

Sposób radzenia sobie z poczuciem

NIŻSZOŚCI

STYL ŻYCIA

Przyszłość:

CELE

MOTYWACJA

Początkowo AGRESJA jako główny motyw:

DĄŻENIE DO MOCY

– doskonałości - kompensacja

poczucia bezradności z dzieciństwa;

poczucie niższości motywuje dążenie do

wyższości i przewagi, ale też perfekcji

DĄŻENIA I

ZAINTERESOWANIA SPOŁECZNE

poczucie wspólnoty, pragnienie współpracy

 

Motywacja:

• z przeszłości, dążenie do wyższości,
• ukierunkowanie ku przyszłości i cele osobiste,
• zainteresowania społeczne

Reasumując:

• Kompensacja

jako motywacja do działania

• Rola

zapamiętanych

doświadczeń z

dzieciństwa

 uwaga!! Fabrykowanie

wspomnień

• Znaczenie

celów

i świadomych dążeń

• Dążenie do

mocy

(doskonałości) i do

współpracy

• Indywidualny charakter celów i dążeń 

zainteresowania społeczne i sens życia

• Przystosowane

: dopasowanie między osobą

a środowiskiem

Kryzys psychoanalizy? Pierwsi dysydenci

!

Psychologia indywidualna

-

A. Adlera

i

Psychologia analityczna

-

C. G. Junga

Obydwaj nie godzili się z akcentowaniem popędu

seksualnego w tłumaczeniu zachowania, choć
stworzyli zupełnie odmienne teorie

• Adler

–

dążenie do mocy i wspólnoty, cele, sens

• Jung

–

nieświadomość kolektywna i

indywiduacja

Henry MURRAY:

PERSONOLOGIA

Harvard: Murray versus Allport

Połączenie wykształcenia przyrodniczego

(biochemia) i zainteresowań literaturą (wpływ
Junga)

Harvard

Psychological

Clinic



konsylium

diagnostyczne m.in.:

R. White, D. McKinnon, B. Smith,

J. Frank, S. Rosenzweig, E. Erikson, S. Beck, R. N.
Sanford, D. Levinson, J. Bruner, S. Tomkins

• badania interdyscyplinarne, podłużne
• wszechstronne poznanie osobowości

PERSONOLOGIA

– nauka o osobie

Explorations in Personality (1938)

OSOBOWOŚĆ – wymiar

temporalny !

• To abstrakcja, nie opis
• Odnosi się do wielu zdarzeń

(historia osobowości = osobowość)

• Obejmuje stałe i powtarzalne oraz nowe i

jedyne elementy zachowania

• Jako czynnik organizujący i kierujący

jednostką

• Jest zlokalizowana w mózgu

Czas

Życie człowieka przebiega w

CZASIE

• można wykraczać poza popędy i poza

bodźce

• można działać stosownie do swego poglądu

na przeszłość lub/i przyszłość – dystans
wobec doświadczeń

„Organizm składa się z nieskończenie złożonej

sekwencji aktywności uporządkowanych w
czasie, rozciągających się od urodzenia do
śmierci.”

Potrzeba

POTRZEBA - konstrukt, odpowiadający pewnej

sile w mózgu, która organizuje percepcję,
apercepcję, myślenie, dążenia i działanie w
taki sposób by przekształcić w określonym
kierunku niesatysfakcjonującą sytuację

PROCESY MOTYWACYJNE

• redukcja napięcia (reaktywna)
• zwiększanie napięcia  proces redukowania

napięcia daje satysfakcję (proaktywna)

POTRZEBY

• Osiągnięć
• Porządku
• Afiliacji
• Zabawy
• Agresji
• Wrażeń
• Autonomii

• Seksu
• Dominacji
• Wsparcia
• Znaczenia
• Zrozumienia
• Unikania

cierpienia

• Opiekuńczości

POTRZEBY

• Osiągnięć
• Porządku
• Afiliacji
• Zabawy
• Agresji
• Wrażeń
• Autonomii

• Seksu
• Dominacji
• Wsparcia
• Znaczenia
• Zrozumienia
• Unikania

cierpienia

• Opiekuńczości

POTRZEBY

• Osiągnięć
• Porządku
• Afiliacji
• Zabawy
• Agresji
• Wrażeń
• Autonomii

• Seksu
• Dominacji
• Wsparcia
• Znaczenia
• Zrozumienia
• Unikania

cierpienia

• Opiekuńczości

POTRZEBY

• Osiągnięć
• Porządku
• Afiliacji
• Zabawy
• Agresji
• Wrażeń
• Autonomii

• Seksu
• Dominacji
• Wsparcia
• Znaczenia
• Zrozumienia
• Unikania

cierpienia

• Opiekuńczości

Klasyfikacje potrzeb - wybrane

• pierwotne – wtórne

(biologiczne) (psychogenne)

• jawne – ukryte (czy jeszcze są

takie??)

POTRZEBA vs. PRESJA

(człowiek środowisko)

Koncepcja przystosowania

PRESJE:

Alfa – rzeczywiste

Beta – wyobrażone, oczekiwane

O zachowaniu decyduje relacja między:

osobą

(POTRZEBY) a

środowiskiem

(PRESJE)

Przystosowanie



zgodność między

presjami a potrzebami

Nieprzystosowanie



nie

zgodność

między presjami a potrzebami

Reasumując

• Wieloaspektowe ujęcie osobowości w

czasie

• Akcent na świadomość i rozwój
• Apercepcja – interpretacja
• Motywacja reaktywna i proaktywna
• Teoria potrzeb

• Metoda TAT

i badania całościowe

• Motywacja osiągnięć  McClelland

Gordon W. ALLPORT

Orientacja humanistyczna

Studia w USA i Europie – filozofia!
Wpływ

W. Sterna

- self i

E. Sprangera

- wartości

• 1937 -

Personality: A Psychological

Interpretation

OSOBOWOŚĆ jest dynamiczną organizacją w

jednostce tych systemów psychofizycznych,
które determinują jej specyficzne
przystosowanie do środowiska

• 1961 - Pattern and Growth in Personality

Psychologia jako nauka HUMANISTYCZNA

Celem jest poznanie i zrozumienie

człowieka, akcent pada na:

• Niepowtarzalność i złożoność jednostki
• Spójność głównych tendencji,

wyrażających się w

charakterze

• Świadomą motywację

• Znaczenie teraźniejszości

Osobowość pozostanie zawsze w pewnym

stopniu nie poznana, tajemnicza

zamiast potrzeby -

CECHA

• realnie istnieje jako zgeneralizowana

struktura neuropsychiczna

• jest czynnikiem przyczynowym w zachowaniu
• jest poznawalna przez obserwację

zachowania

• obejmuje wiele funkcjonalnie równoważnych

bodźców

• odpowiada za spójność zachowania
• umożliwia ustalanie praw i przewidywanie

zachowania

Narodziny teorii cech

• Cechy wspólne

: stałe, bipolarne, addytywne,

niezależne, ujmują różnice indywidualne

• Cechy indywidualne



dyspozycje

:

– Dominujące
– Zasadnicze
– Wtórne

Badania cech wspólnych (ich nasilenia) versus
idiograficzne studium unikatowych dyspozycji

Dla zrozumienia motywacji:

Zamiar

=

motyw

 nadzieje, pragnienia,

ambicje,

aspiracje

Autonomia funkcjonalna

motywów

• perseweracyjna

- nałogi, nawyki,

czynności mechaniczne

• propriacyjna

- zainteresowania, wartości,

zamiary, uczucia, motywy, dyspozycje
osobiste, obraz siebie, styl życia

Czy w psychologii konieczne jest pojęcie

self

?

Tak:

PROPRIUM

- od proprius (łac.) - własny

- poczucie ja cielesnego, tożsamość,

poczucie własnej wartości, obraz siebie

Rozwój osobowości

Rozwój:

„Człowiek wie, co robi i dlaczego to

robi”.

Od tworu biologicznego, ku świadomej jednostce

o rozszerzającej się strukturze cech, która

posiada

cele

i

aspiracje

Motywacja:
• biologiczna - zasada redukowania napięcia
• rosnąca świadomość „

ja

” – osoba tworzy nowe

motywy

Funkcjonowanie osoby jest:
(1)

świadome i racjonalne

,

(2)

osadzone w teraźniejszości

z odniesieniem

do przyszłości,

(3)

spójne

DOJRZAŁA OSOBOWOŚĆ

1.

Poszerzanie zasięgu „ja

” - poczucie

odrębności, zaangażowanie, otwartość

2.

Serdeczne kontakty

z ludźmi - towarzyskie

i intymne; szacunek, wolność, miłość

3.

Dojrzałość emocjonalna

: poczucie

bezpieczeństwa + samoakceptacja

4.

Realizm

- w podejściu do siebie i świata;

umiar, rozsądek

5.

Obiektywizacja samego siebie

: wgląd +

humor

6.

Jednocząca filozofia życia

- nadaje cel i

znaczenie

Study of Values - Allport, Vernon,

Lindzey

TEORETYCZNE - prawda
SPOŁECZNE - miłość
POLITYCZNE - władza
RELIGIJNE - doskonałość
EKONOMICZNE - użyteczność
ESTETYCZNE – piękno

Nowa wersja 2003

Odmienne zasady funkcjonowania

psychiki

Orientacja psychodynamiczna

:

• Popędy mają wpływ na funkcje wyższe
• Nieświadomość decyduje o treściach

świadomych

• Zasada zachowania energii

Orientacja „personologiczna”

• Funkcje wyższe mają wpływ na niższe
• Świadomość decyduje o kierunku

aktywności

• Osobowość wytwarza energię do zadań

Kontrowersja I: Motywacja ŚWIADOMA czy

NIEŚWIADOMA?

• Akcent na motywację

nieświadomą albo

świadomą - proaktywną

• Co wyznacza sposób i kierunek zachowania:

nieświadome konflikty, lęk albo autonomiczne
ego, świadome Ja, cechy, potrzeby, wartości,
cele

• Osobowość w ujęciu temporalnym: znaczenie

przeszłości albo teraźniejszości i przyszłości

• Akcent na powszechne mechanizmy, archetypy

albo na niepowtarzalność i świadomość (wybór)

• Wyjaśnianie genezy zaburzeń albo możliwości

przystosowania, zdrowia, rozwoju, dojrzałości