Co trzeba i warto wiedzieć?

• Życie psychiczne, uczucia, motywacja, nawet

przekonania nie wyczerpują w tym, co
świadome, mamy nieświadome motywy.

• Znamy część życia psychicznego, reszta

pozostaje ukryta, a ma wpływ na zachowanie.

• Na nasze zachowanie oddziałują siły, nad

którymi nie mamy kontroli, a nawet o nich nie
wiemy.

• Im większa część psychiki jest świadoma, tym

lepsze zdrowie psychiczne.

• Istnieją nieświadome mechanizmy obronne,

chroniące przed zbyt silnym lękiem.

Co łączy Jana Pawła

II z

psychodynamiczną

koncepcją

osobowości?

Psychoanaliza - inspiracje

• Jak badać podświadomość?  Metody !
• Czy jest podświadomość zbiorowa?
• Kiedy tworzy się osobowość i jak jest

trwała?

• Co decyduje – relacje czy popędy?
• Jaki jest mechanizm zdrowego rozwoju?
• Jak powstają zaburzenia osobowości?

Psychoanaliza - inspiracje

• Jak badać podświadomość?  Metody !
• Czy jest podświadomość zbiorowa?
• Kiedy tworzy się osobowość i jak jest

trwała?

• Co decyduje – relacje czy popędy?
• Jaki jest mechanizm zdrowego rozwoju?
• Jak powstają zaburzenia osobowości?

PSYCHOLOGIA ANALITYCZNA

Carl G. Jung

(1875-1961)

Nieświadoma motywacja wybiega poza

popęd seksualny i agresję, poszerzenie
koncepcji libido:

obok seksu i agresji, pragnienia twórczości,

jedności, śmierci, androgynii, mądrości,
niewinności…

pochodzą z dziedzictwa historyczno-

kulturowego

Życie nie jest tylko zmaganiem z
popędem,

jest znacznie bogatsze:

„Życie jest ciągłym i często
twórczym rozwojem, poszukiwaniem
pełni i spełnienia, pragnieniem
odrodzenia.”

Nowa wersja zasady zachowania energii

 zasada

równoważenia

(ekwiwalencji)
 zasada

entropii

(rozlewania się

energii)

Energia psychiczna libido wyraża się

poprzez



KOMPLEKSY

(całości, skupiska)

Nieświadomość zbiorowa

,

kolektywna, czyli skumulowane
doświadczenia pokoleń

ARCHETYPY:

• Wielka Matka
• Stary Mędrzec
• Anima
• Animus
• Cień
• Maska

Typy:

DWIE POSTAWY:

EKSTRAWERSJA
INTROWERSJA

+ 4 FUNKCJE:

» myślenie
» uczucia
» percepcja
» intuicja

PERCEPCJA

ODBIÓR
INFORMACJ
I

WARTOŚCIOWANIE

INFORMACJI

INTUICJA

MYŚLENIE

UCZUCIA

Typy psychiczne wg Junga – 8 czy

16?

• Ekstrawersja

+

– Myślenie, …, …, uczucia

MPIU, MIPU

– Uczucia, …, …, myślenie

UPIM, UIPM

– Percepcja, …, …, intuicja

PMUI, …

– Intuicja, …, …, percepcja

• Introwersja

+

– Myślenie, …, …, uczucia
– Uczucia, …, …, myślenie
– Percepcja, …, …, intuicja
– Intuicja, …, …, percepcja

Typy psychiczne

Uczuciowy

Kieruje się odbiorem subiektywnym, własnym odczuciem, a nie faktami lub

obiektywnym spojrzeniem. Reaguje (ekstrawertyk) lub nie reaguje

(introwertyk) na bodźce zależnie od doświadczanych uczuć; kieruje się

empatią, sympatią, współczuciem, sentymentami, nastrojami; osoby mniej

dojrzałe reagują emocjami, wzburzają się, fascynują lub lękają, nie mogąc

zatrzymać biegu wzruszeń przy zachowanej świadomości. Dojrzały typ

uczuciowy dobrze zna swoje potrzeby i łatwo mu określić swoje cele i wybory,

czuje siebie i prawdziwie odróżnia własne stany emocjonalne od zewnętrznych

wpływów albo emocji innych osób.

Intelektualny

Kieruje się zasadami obiektywnymi, faktami i logiką obiektywną, uzasadnia,

poznaje, wyjaśnia, szuka powiązań między zdarzeniami. Potrzebuje informacji,

zdobywa wiedzę, używa myślenia do rozwiązywania problemów, przy

podejmowaniu decyzji podaje powody i wszędzie doszukuje się przyczyny,

którą można odkryć.

Percepcyjny (zmysłowy)

Wrażliwy na bodźce wewnętrzne i zewnętrzne, nastawiony na odbieranie

wrażeń, ukierunkowany estetycznie (piękno i przyjemności) lub praktycznie

(fakty i zdarzenia); potrzebuje widzieć, dotknąć, wiedzieć, poczuć. Źle znosi

niepewny, nieokreślony stan, co jest upodobaniem typy intuicyjnego. Woli

dzień niż noc, łatwo się mobilizuje będąc pod bezpośrednim wpływem sytuacji,

trudniej używać mu wyobraźni.

Intuicyjny

Ukierunkowany na rzeczywistość pozazmysłową, wyczulony na sprawy i

zjawiska bezpośrednio niedostępne zmysłom; ma większe zaufanie do

własnych odczuć niż faktów i dostarczanych informacji; preferuje sytuacje

nieokreślone, niejasne, uruchamia wtedy wyobraźnię, podejmuje decyzje

przypadkowe, ale mają one swoją wewnętrzną logikę. Potrafi przewidywać

zdarzenia.

Czy masz osobowość?

Obawiam się, że (jeszcze) NIE

„Osobowość, to całościowa
realizacja pełni naszej istoty w
nieosiągalnym ideale (...), ideał ten
nie jest celem lecz kierunkiem
(rozwoju).”

Centralny system 

JA

(self)

Rozwój osobowości  zadanie na całe

życie

INDYWIDUACJA

- proces rozwoju

intensywny od „połowy życia”; brak

rozwoju

 LĘK

integracja przeciwieństw:

• młodość - starość
• męskość - kobiecość
• twórczość - destrukcja
• więź - oddzielenie

Funkcja transcendentna  wyraża się w

archetypie

MANDALI

(z sanskrytu - krąg)

 Patrz architektura, pieczęcie, symbole…

Podsumowanie:
1. Nieświadomość kolektywna czy indywidualna?
2. Popędowy czy duchowy wymiar człowieka?
3. Rozwój w dzieciństwie czy na przestrzeni

życia?

4. Fiksacja czy indywiduacja - świadome dążenia

do pełnego rozwoju Ja?

• Typy umysłu:

EKSTRAWERSJA - INTROWERSJA

oraz funkcje: myślenie-uczucia,
percepcja-intuicja

• Zasada jedności przeciwieństw 

integracja

• Nowe spojrzenie na dziedzictwo kulturowe

ludzkości

Bonus: C. Jung o rozwoju osobowości twórczej

1. Obdarzanie miłością siebie samego i innych;
2. Uświadamianie sobie własnej godności i

wartości oraz godności każdego innego
człowieka;

3. Przyjmowanie odpowiedzialności za siebie i

drugiego człowieka;

4. Przyjmowanie odpowiedzialności za dobro i

zło w sobie i innych. (…) Trzeba także
nauczyć się akceptować dobro i zło w
drugim człowieku i przyjąć za to
odpowiedzialność.

(za: Płużek, 2001, s. 38-39)

TEORIE RELACJI Z OBIEKTEM

 

Znaczenie najwcześniejszych kontaktów

interpersonalnych i formowania się
dzięki nim struktury

Ja – SELF

Struktura Ja – prototyp kontaktów z

ludźmi

Obiekt

- wewnętrzna, psychiczna

reprezentacja drugiej osoby

M. Klein, W. Fairbairn, M. Mahler, D.

Winnicott

1. Siłą napędową rozwoju jest dążenie do

obiektu

2. JA

kształtuje się w procesie rozwoju relacji

z obiektem, różnicowania między obiektem
a sobą, od zależności do niezależności

3. Relacje z obiektem kształtują się przez

mechanizmy ich uwewnętrznienia:
projekcja, introjekcja, identyfikacja
projekcyjna. Większość zachowań można
wyjaśnić przeniesieniem wzorców relacji z
matką na relacje interpersonalne 

PRZENIESIENIE

jest przedmiotem analizy

i terapii

Pozycje rozwojowe:

MELANIE KLEIN

Relacja z obiektem rozgrywa się w fantazji
dziecka: introjekcja, projekcja, identyfikacja

projekcyjna

• Pozycja schizoidalno-paranoidalna:

dobry

OBIEKT

rozszcze

pienie



Lęk

zły

• Pozycja depresyjna:

obiekt dobry

+

obiekt

zły

– tolerowanie ambiwalencji
– lęk przed utratą obiektu
– poczucie winy za uczucia agresywne

Projekcja

JA

Obiekt

Introjekcja

JA

Obiekt

Identyfikacja projekcyjna

1

JA

3

Obiekt

2

Zastosowania?

• Skłonność do czarno-białego widzenia

świata

• Idealizowanie „obiektów miłości” i

demonizowanie „wrogów”

• Obawa przed „zniszczeniem” ze

strony znienawidzonego obiektu
 identyfikacja projekcyjna?
 ślad pozycji schizoidalno-

paranoidalnej?

SEPARACJA – INDYWIDUACJA:

M. MAHLER

Stadia i fazy kształtowania się ja:
0 - 1 - stadium

autyzmu

2 - 5 - stadium

symbiozy

6 - 30 - stadium

separacji-indywiduacji

6 - 9 faza różnicowania - lęk przed

rozdzieleniem
10 - 15 faza praktyki - eksploracja

otoczenia
16 - 23 faza ponownego zbliżenia -

odrębność
24 - 30 faza konsolidacji - integracja

obrazu obiektu

DONALD WINNICOTT

Podejście interakcyjne:
Bezpośrednia relacja z matką

-

wystarczająco dobra matka

-

trzymanie

(holding)

Zapewnia

integrację –

scalenie psychiki

personalizację

– oddzielenie ja - świat

rozpoznawanie

– odróżnienie fantazji i faktów

Wystarczająco dobre przywiązanie

kształtuje

Ja

Prawdziwe Ja –

fałszywe Ja

(maska obronna)

Relacje z przedmiotami - obiekty przejściowe -

 lęk agonalny

Zastosowania?

• „Trzymanie” – jako model więzi
• Pomoc dzieciom w ramach interwencji

kryzysowej

• Autentyczne Ja kształtuje się w

warunkach więzi podtrzymującej, jej brak
lub zaburzenie przyczynia się do
ukształtowania fałszywego Ja

Interpersonalna teoria

psychiatrii

Harry S. Sullivan

Przedmiotem poznania są

RELACJE INTERPERSONALNE

SYSTEM JA tworzy się w warunkach

LĘKU



PERSONIFIKACJE

• Ja-dobry

– doświadczenia bezpieczne

• Ja-zły

– doświadczenia zagrażające

• Nie-Ja

– groza 

DYSOCJACJA

Energia psychiczna

pochodzi nie od popędów,

jest pochodną RELACJI INTERPERSONALNYCH,

w relacjach rodzi się też

LĘK

Źródła napięcia:

POTRZEBY



Dążenie do satysfakcji

LĘK



Dążenie do bezpieczeństwa 

Wzorce transformacji energii –

DYNAMIZMY

Myślenie: Zniekształcenia parataktyczne
Metody poznania:
• Obserwacja
• Wywiad

Zastosowania?

• Czy osobowość istnieje, skoro można

ją sprowadzić do relacji
interpersonalnych?

• Czy możliwa jest poza relacjami?
• Wywiad i obserwacja w psychiatrii

PSYCHOLOGIA JA

Heinz Kohut, Otto Kernberg, Daniel

Stern

 

W kierunku podmiotowej struktury Ja –

SELF

JA = świadomość:
- subiektywny podmiot + uwewnętrznione relacje
- ośrodek integracji wewnętrznej

Empatyczne odniesienie  zwarte zintegrowane

Ja

Heinz KOHUT

JA stanowi centrum osobowości

Narcyzm

-

przekonanie, że jest się centrum

świata, satysfakcja ze swego funkcjono-

wania,

przyjemność czerpana z poczucia

bycia

podziwianym

JA-obiekt - doświadczane jako część i
rozszerzenie ja
Dwa aspekty rozwoju Ja - dwa bieguny Ja:
(1) potwierdzanie przez rodzica poczucia
doskonałości dziecka 

ambicje siły i sukcesu

(2) podziwianie rodzica przez dziecko 

wyidealizo-wane cele i wartości

- pochodzące od

rodziców

Narcyzm

W formie dojrzałej zdrowe, spójne Ja oznacza:

(1) zaufanie do siebie i poczucie własnej wartości
(2) budowanie związków opartych na wzajemnym
przywiązaniu i wsparciu

Brak potwierdzenia ważności dziecka lub możliwości

idealizowania rodzica – zranienie Ja:



ZABURZENIA NARCYSTYCZNE

:

(1) ciągłe dążenie do doskonałości i patologiczne
uzależnienie od uznania innych ludzi
(2) niezdolność do troszczenia się o innych i
nawiązania stałych satysfakcjonujących związków

Przeniesienie

Analityk jest traktowany jako „lustro”, w

którym pacjent ogląda swoją wielkość,
poczucie doskonałości i domaga się
potwierdzenia Ja

Analityk jest traktowany jako obiekt idealny,

który uosabia całe dobro, doskonałość i moc
rodzica; pacjent podziwia osobowość
analityka widząc w niej same dobre cechy

Lustrzane

 Ja – obiekt lustrzany

(doskonałość)

Idealizujące

 Ja obiekt idealizujący (podziw)

Terapeuta:

Ja-obiekt

Zastosowania?

• Znaczenie obiektów wspierających w

cyklu życia?

• Więź między matką a dzieckiem służy

opracowaniu tożsamości

• Wrażliwość aksjologiczna? Możliwa

tylko w warunkach prawidłowej więzi?

Otto KERNBERG

Ja - suma wszystkich reprezentacji siebie

w relacji i wszystkich reprezentacji obiektu

Odpowiadają za to procesy

introjekcji

i

indentyfikacji

• jest zasadą organizacji doświadczenia 

funkcja integracyjna

• zapewnia poczucie ciągłości
• integruje doświadczenia przeszłe z

oczekiwaniami



funkcja antycypacyjna

Oddzielanie elementów obiektu

- rozszczepienie

ego

Trwałe 

defekt ego

Podsumowanie:

• Relacja z obiektem prototypem relacji

z ludźmi - przeniesienie

• Ja powstaje w procesie oddzielania się

od obiektu

• Procesowi temu towarzyszy frustracja
• Defekt w strukturze Ja
• Wartość aplikacyjna: Diagnoza i

terapia relacji z ludźmi

Zastosowania?

• Pierwsza osoba liczby mnogiej –

my w

Ja

• Znaczenie wysoce niespójnych

doświadczeń

– borderline,
– osobowość mnoga,
– dysocjacyjne zaburzenie osobowości

• Zdrowie  integracja i antycypacja

różnorodnych doświadczeń

• Czy dysocjacja może być adaptacyjna?

Czy możliwe są dialogi w

myśli z Janem Pawłem II?