Fasciola hepatica
Motylica wątrobowa
Linnaeus, 1758

Motylica wątrobowa (Fasciola hepatica) – z rodziny przywr – jest

pasożytem występującym w wątrobie i drogach żółciowych

człowieka, jest także pospolitym pasożytem przeżuwaczy

domowych (owca, koza, bydło) i dzikich (sarna, jeleń), a także

innych zwierząt ( świnia, dzik, koń, osioł). Pasożyt ten

rozprzestrzeniony jest na całej kuli ziemskiej. Na świecie

zarażonych jest ok. 50 mln ludzi. Zarażenie motylicą stanowi

ciągle poważny problem ekonomiczny w hodowli bydła i owiec,

w pewnych regionach ją uniemożliwiając.

Postacie rozwojowe motylicy:
-miracydium, (pierwsze stadium

larwalne)

-sporocysta,
-redia,
-cerkaria,
-metacerkaria,
-postać dorosła;



Ciało motylicy jest kształtu listkowatego, o długości 20 – 50 mm
i szerokości 8 – 13 mm. Żywa przywra ma zabarwienie szare. W
przedniej części ciała, przywra posiada dobrze wyodrębniony
stożek długości 3 -4 mm. Powierzchnia oskórka pokryta jest
mikroskopijnymi kolcami. Wór powłokowo-mieśniowy motylicy ma
budowę typową dla innych płazińców, ze szczególnie dobrze
rozwiniętymi mięśniami.

Motylica ma 2 przyssawki: gębową i nieco większą brzuszną. Na

dnie przyssawki gębowej położonej w przedniej części ciała,
znajduje się otwór gębowy, prowadzący do dobrze umięśnionej
gardzieli. Krótki przełyk pasożyta uchodzi do rozwidlonego, silnie
rozgałęzionego jelita. Protonefrydialny układ wydalniczy jest
dobrze rozwinięty; prowadzące od komórek płomykowych drobne
kanaliki łączą się i wpadają do głównego kanału wydalniczego
kończącego się otworem ekskrecyjnym na tylnym końcu ciała.



Motylica wątrobowa jest hermafrodytą (obojnakiem).

Męskie narządy rozrodcze składają się z parzystych rozgałęzionych jąder,

położonych jedno za drugim w środkowej części ciała, przewodów

wprowadzających oraz nasieniowodu, który przed ujściem do torebki

prącia rozszerza się w pęcherzyk nasienny i kończy prąciem.

Natomiast narządy rozrodcze żeńskie składają się z nieparzystego jajnika,

położonego po stronie prawej ku przodowi od jąder, krótkiego jajowodu

i kanału Laurera, parzystego żółtnika umieszczonego po bokach ciała

i przewodów żółtkowych, ootypu otoczonego gruczołem Melisa oraz

macicy. W przedniej części ciała znajduje się macica, która jest

nierozgałęziona i tworzy liczne sploty. Jednym końcem uchodzi do ootypu,

drugim zaś końcem na zewnątrz w przedsionku płciowym tuż powyżej

przyssawki brzusznej. Macica różni się od innych narządów nieco

ciemniejszym zabarwieniem i obecnością dość dużych

( wielkości około 130 – 150 µm na 65 – 90 µm) owalnych, koloru

złocistego, z wyraźnym wieczkiem jaj.



Jajo z wieczkiem dostaje się do przewodów żółciowych wątroby żywiciela
ostatecznego, a następnie wraz z kałem wydostaje się na zewnątrz. Wewnątrz
cienkiej skorupki jajowej znajduje się zygota, otoczona licznymi (do 40)
ziarnistymi komórkami żółtkowymi, spełniającymi funkcje ochronno-odżywcze.
Rozwój zygoty odbywa się w środowisku wodnym. Trwa on ok. 10-42 dni. W
temp. 13 –30 stopni C, przy dostępie światła (w ciemności miracydium nie
wykluje się) i tlenu. Po tym czasie w jaju rozwija się orzęsiona larwa, tzw.
miracydium. Osiąga długość do 0,2 mm. Żywicielem pośrednim motylicy są
ślimaki (najczęściej z rodzaju Galba) - w Europie zwykle G.truncatula
(błotniarka moczarowa) oraz G. occulta. Miracidium wnika aktywnie do
ciała mięczaka przez powłoki zewnętrzne i w trzustko-watrobie przekształca
się w kolejną postać rozwojową (odpadaj urzęsiony nabłonek) – workowatą
sporocystę z kulkami zarodkowymi, z których po 2-4 tyg. wykształcają
redie.

CYKL ŻYCIOWY



Redie z kolei przebijają ścianę sporocysty i przenikają do tkanek

ślimaka. Następnie w rediach wykształcają się ogoniaste

cerkarie zaopatrzone na bokach ciała w dobrze rozwiniete

gruczoły skorupkotwórcze, zwane także cystogennymi. Cerkarie

opuszczają redie i wydostają się najczęściej ze ślimaka przez

otwór oddechowy.



Cały okres rozwoju w ślimaku - od miracydium do cerkarii - trwa 5

-10 dni, od złożenia jaj do wykształcenia cerkarii upływa średnio

8 -13 tygodni. Z 1 miracydium może się rozwinąć 450 do 5000

cerkarii, które aktywnie i stopniowo opuszczają ciało ślimaka,

stanowiąc oprócz miracydium drugie wolno żyjące stadium

swobodnie poruszające się w wodzie. Miracydium czynnie, przez

24-48h poszukuje żywiciela, potem ginie.



Cerkarie przez kilka godzin poruszając się swobodnie w wodzie, wytwarzając

obficie lepką wydzielinę, przytwierdzają się do roślin wodnych lub przejściowo

zalanych wodą stanowiących pożywienie roślino- i wszystkożernych żywicieli

ostatecznych. Tam tracą ogonek i otoczywszy się torebką przekształcają się

w metacerkarie o średnicy ok.

0,2 mm. Metacerkarie mogą także przebywać swobodnie w wodzie i z nią

dostawać się do żywiciela. Metacerkaria (adoleskaria) może przetrwać w

zależności od warunków środowiska od 14 dni do ponad 6 miesięcy.

Zarażenie następuje po spożyciu nie gotowanych warzyw lub

wypiciu nie przegotowanej wody. W przewodzie pokarmowym

żywiciela ostatecznego metacerkaria uwalnia się i wędruje do

wątroby oraz jej przewodów żółciowych (może tam

przebywać ok. 9 lat), przebijając ścianę jelita i wykorzystując

naczynia krwionośne układu żylnego wrotnego lub aktywnie

przedostając się przez jamę otrzewnej. Dojrzałość płciową

osiąga po 3-4 miesiącach od chwili zarażenia. Obliczona, że

jedna motylica składa dziennie ok. 6000 jaj.

Chorobotwórczość



Motylica wątrobowa powoduje chorobę zwaną FASCJOLOZĄ.



Pierwsze objawy zarażenia pojawiają się po 1 – 2 miesiącach od chwili inwazji i zależą od jej

intensywności oraz od miejsca usadowienia się przywr w wątrobie.



Początkowo (w ciągu 4 do 6 dni) fascjoloza ma charakter ostrej choroby alergicznej. Przy takim

zakażeniu występują: złe samopoczucie, bóle głowy, osłabienie, nudności, brak łaknienia, bóle

w okolicy nadbrzusza oraz pokrzywka i podwyższona ciepłota ciała (nawet do 40 stopni C).

U niektórych chorych pojawiają się bóle w stawach i mięśniach, dolegliwości w zakresie przewodu

pokarmowego oraz obrzęk twarzy. W okresie tym występuje leukocytoza i eozynofilia (od 40 – 80%);

wątroba (a także i śledziona) bolesna przy ucisku stopniowo się powiększa.



Po kilku tygodniach pozostają niewielkie dolegliwości utrzymujące się nieraz przez kilkanaście lat.

W szczególnie silnej inwazji może dojść do niedrożności przewodów żółciowych wątroby

i do żółtaczki. Ponadto do rozrostu tkanki łącznej oraz zaniku miąższu wątroby, daje to obraz

marskości zanikowej i prowadzi do zaburzeń w krążeniu wrotnym, czego wyrazem jest tworzenie się

puchliny brzusznej.

Leczenie



Stosuje się jeden z wymienionych
preparatów:



Prazykwantel



Niklozamid



Dehyroemetyna



Butinol

Diagnostyka



Diagnostyka fascjolozy polega na
badaniu kału i treści dwunastniczej na
obecność jaj motylicy-fascjoloza
przewlekła oraz wykonaniu badania krwi-
fascjoloza ostra. Próbka stolca zostanie
przebadana pod kątem obecności jaj
przywr. Leczenie przeprowadzane jest w
poradni chorób zakaźnych

Profilaktyka



Ponieważ źródło zarażenia stanowi

zanieczyszczona woda lub rośliny, aby

uchronić się inwazji, nie należy pić

wody ze zbiorników, w których mogą

istnieć przywry (stawy itp.), a także

nie brać do ust traw ani roślin

wodnych, na których mogą przebywać

larwy. Konieczne jest również

odrobaczanie zarażonych zwierząt

oraz niszczenie żywicieli pośrednich.