Polityka

społeczna

(ubóstwo i praca)

Witold Toczyski http://panda.bg.univ.gda.pl/~toczyski/

UBÓSTWO

• Ubóstwo to:
-

brak dostatecznych środków do życia,

bieda i niedostatek,

- stan poniżej pewnego zmiennego w czasie

progu dochodowego lub progu realizacji
potrzeb w odniesieniu jednostki rodzinnej
lub grupy społecznej

Definicja:
W. Toczyski „Natura i kwestia ubóstwa”

UBÓSTWO

„odnosi się do osób, rodzin lub grup

osób,

których środki są ograniczone w

takim stopniu,

że poziom ich życia obniża się poza

akceptowane minimum w kraju za
mieszkania”

UBÓSTWO

Ubóstwo może być rozpatrywane w sposób obiektywny

lub subiektywny.

• W sposobie obiektywnym dokonuje się

oceny poziomu zaspokojenia potrzeb badanych

jednostek (osób, rodzin, gospodarstw domowych)

bez względu na ich osobiste wartościowania w tym

zakresie. Najczęściej oceny takiej dokonują eksperci.

• W sposobie subiektywnym badane

jednostki (osoby, rodziny, gospodarstwa domowe)

same dokonują oceny poziomu zaspokajania potrzeb.

UBÓSTWO

W Polsce dla określenia linii ubóstwa stosuje się:

• -minimum egzystencji (in. ubóstwo bezwzględne lub absolutne)-

jest to wysokość kosztów zaspokajania potrzeb egzystencjalnych:
żywność, odzież, dach nad głową, podstawowa ochrona zdrowia.

• -minimum socjalne – dla jego obliczenia obok wydatków

koniecznych do życia na poziomie minimum egzystencji
uwzględnia się poziom dochodów niezbędnych do zapewnienia
jednostce uczestnictwa w życiu społecznym

• -ubóstwo relatywne – dla jego obliczenia za próg, czyli linię

ubóstwa przyjmuje się 40%, 50% lub 60% średnich wydatków lub
dochodów gospodarstwa domowego.

• -

urzędową linię ubóstwa.

UBÓSTWO

• Ustalanie kryteriów ubóstwa:
-

Ocena poziomu zaspokojenia potrzeb wyłącznie przez

pryzmat dochodów-wydatków.

- Ustalenie progu ubóstwa, który oddziela ubogich od

reszty społeczeństwa (linia ubóstwa).

- Rozstrzygnięcie, czy za ubogie należy uznać osoby, które

chwilowo znalazły się w tej sferze, czy tylko te, u
których zjawisko ma charakter przewlekły (zasięg i
głębokość ubóstwa).

UBÓSTWO

Nierówności dochodowe w Europie

(stosunek 20% najbogatszych do 20% najbiedniejszych)

UBÓSTWO

Kategorie ze względu na przyczyny:

- losowe spowodowane niezależnie od woli człowieka,
- subiektywne powstałe na skutek małej aktywności

lub całkowitej bezradności, niskich kwalifikacji,
słabego wykształcenia, niechęci do pracy,
uzależnienia od zasiłków z pomocy, patologii itp.,

- strukturalne wynikające z zewnętrznych przyczyn

gospodarczych tj. bezrobocia, niskich wynagrodzeń,
polaryzcji dochodów, wysokich cen, itp.

UBÓSTWO

Minimum socjalne stanowi kategorie socjalną

mierzącą koszty utrzymania gospodarstw

domowych, uwzględniając podstawowe

potrzeby bytowo-konsumpcyjne.

Wzorzec minimum socjalnego

jest więc

modelem zaspokajania potrzeb na

generalnie niskim poziomie, ale jeszcze

wystarczającym dla reprodukcji sił witalnych

człowieka na każdym etapie jego

biologicznego rozwoju, dla posiadania i

wychowania potomstwa oraz dla utrzymania

więzi ze społeczeństwem.

UBÓSTWO

Minimum socjalne:
- koszyk dóbr i usług,aby rodzina określonego

typu mogła zaspokoić potrzeby biologiczne,
kulturalne i społeczne na poziomie uznanym za
niezbędny.

- jest granicą wyznaczającą sferę niedostatku,

poniżej której następuje deprywacja potrzeb
człowieka i pojawią się zagrożenie wchodzenia
w proces wykluczenia społecznego.

Wg. Narodowej Strategii Integracji Społecznej dla Polski

UBÓSTWO

• Minimum egzystencji:
- uwzględnia te potrzeby, których

zaspokojenie nie może być odłożone w
czasie,

- konsumpcja poniżej poziomu

wyznaczonego tą granicą prowadzi do
biologicznego wyniszczenia,

- wyznacza rozmiary skrajnego ubóstwa.

Wg. Narodowej Strategii Integracji Społecznej dla Polski

UBÓSTWO

• Główne przyczyny:
- bezrobocie,
- bezdomność,
- brak wykształcenia,
- brak komunikacji społecznej,
- niewłaściwa i niewystarczająca ochrona socjalna,
- nadmierne zadłużenie rodzin,
- odrzucenie pozytywnego modelu rodziny,
- nieodpowiednie i niewystarczające środki

przeznaczone dla ludzi strych.

UBÓSTWO

• Główne skutki ubóstwa:
- ograniczenie perspektywy życiowej

dzieci,

- powstanie sytuacji życiowych w

rodzinie,

- zagrożenie bezpieczeństwa

publicznego,

- konflikty między ludźmi.

WYKLUCZENIE SPOŁECZNE A UBÓSTWO

• „Kultura ubóstwa” - przekazywanie biedy

z pokolenia na pokolenie.
Stałe elementy:
- indywidualna bierność,
- skłonność do minimalizowania własnych
wysiłków,
- pasywność, uogólnione przekonanie, że
osobista aktywność nie zmieni sytuacji,

WYKLUCZENIE SPOŁECZNE A UBÓSTWO

„Enklawy biedy” - społeczności

zepchnięte na margines społeczny.

Towarzyszące problemy społeczne:

- bezrobocie,
- alkoholizm,
- niski poziom wykształcenia,
- wczesne rodzicielstwo,
- łamanie prawa.

WYKLUCZENIE SPOŁECZNE A UBÓSTWO

Cechy charakterystyczne biedy w Polsce

• Juwenilizacja, wyrażająca się jako

nadreprezentowanie dzieci i młodzieży
wśród ludności biednej

• Gettyzacja biednych dzieci, wyrażająca

się jako koncentracja biednych dzieci na
określonych terytoriach

Bezrobocie

Czynniki kreujące miejsca pracy

Wzrost zatrudnienia w SRK 2007 -2015

Strategie dotyczące zatrudnienia

Migracje w poszukiwaniu pracy

Powody migracji Europejczyków

* Źródło: Mobility in Europe, Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, 2006

Migracje w poszukiwaniu pracy

Dominujący profil migrującego Polaka

• osoba młoda (18-34/37 lat)
• częściej mężczyzna
• pochodząca z regionów mniej zurbanizowanych
• przemieszczająca się zarówno do dużych miast jak i regionów

peryferyjnych w krajach przyjmujących

• podatna na sieci migracyjne, związki historyczne i kulturowe
• bezdzietna
• stosunkowo dobrze wykształcona
• wykonująca prace nie wymagające wysokich kwalifikacji lub
• praca poniżej kwalifikacji
• wymagające wąskich specjalizacji
• transferująca część zarobków do kraju