Potencjał receptorowy  powstaje w następstwie pobudzenia
Potencjał receptorowy
FIZJOLOGIA RECEPTORÓW
FIZJOLOGIA RECEPTORÓW
receptora przez określony typ bodz
ca. Jest to lokalna zmiana
 Nie ma nic w umyśle, czego by
potencjału rejestrowanego na błonie receptora, będąca wynikiem
przedtem nie było w zmysłach..
zmiany rozkładu jonów w poprzek błony (rodzaj depolaryzacji)
(Arystoteles 384-322 p.n.e.)
Najwa\
niejsze cechy potencjału receptorowego:
" zale\
ność od wielkości bodz
ca - amplituda potencjału
receptorowego jest wprost proporcjonalna do natę\
enia bodz
ca, tj.
zwiększenie natę\
enia bodz
ca wyzwala większą reakcję
" niski próg reakcji
" lokalny zasięg - rozprzestrzenia się na zasadzie elektrotonusu
(maleje w funkcji czasu i odległości)
" sumowanie czasowe i przestrzenne
" brak okresu refrakcji
Nie ka\
dy potencjał receptorowy wywołuje powstanie potencjału
czynnościowego. Minimalna wartość potencjału receptorowego,
wyzwalająca impuls nerwowy we włóknie wstępującym nazywana
jest potencjałem generującym
potencjałem generującym
Lokalizacja bodz
ca:
Lokalizacja bodz
ca:
Jednostka fizjologiczna czucia  wszystkie
Kodowanie informacji o sile bodz
ca:
Kodowanie informacji o sile bodz
ca:
receptory wraz z pojedynczym neuronem, który je
Potencjał czynnościowy ma zawsze taką samą
amplitudę, intensywność bodz
ca nie zmienia jego
unerwia.
wielkości, dlatego istnieją następujące sposoby
kodowania informacji: Pole recepcyjne  obszar, na którym znajdują się
 zmiana częstotliwości potencjałów receptory pobudzające dany neuron czuciowy
czynnościowych w aksonie  częstotliwość
Pole recepcyjne mo\
e posiadać ró\
ny kształt i ró\
ną
proporcjonalna do natę\
enia bodz
ca
wielkość. Im większe znaczenie danego obszaru,
 rekrutacja jednostek czuciowych  wzrost liczby
uczynnionych receptorów ze wzrostem siły bodz
ca
tym więcej neuronów i mniejsze pole recepcyjne.
Pola recepcyjne mogą nakładać się na siebie
NARZ
D SA
UCHU
NARZ
D SA
UCHU
Przebieg drogi słuchowej:
" receptor - kom. rzęskowe (włoskowate) narządu
Cortiego
" zwój spiralny ślimaka (1. neuron)
" nerw ślimakowy (gałąz
n. przedsionkowo-
ślimakowego VIII)
" część włókien - jądra ślimakowe (brzuszne i
grzbietowe, dolna część mostu, 2. neuron)
" część włókien - jądro górne oliwki, obustronnie
(most, na poziomie jądra n. twarzowego VII, 2.
neuron)
" jądra i spoidła wstęgi bocznej
" wzgórki dolne pokrywy śródmózgowia (3. neuron)
" ciało kolankowate przyśrodkowe (4. neuron)
" promienistość słuchowa
" skroniowa kora słuchowa (I rzędowa, zakręty
Heschla, pole 41 i 42)  5. neuron
Uwaga: wysokie dz
więki (fale o du\
ej częstotliwości)
Uwaga: wysokie dz
więki (fale o du\
ej częstotliwości)
aktywują narz. Cortiego na początku ślimaka, natomiast
aktywują narz. Cortiego na początku ślimaka, natomiast
niskie dz
więki (fale o małej częstotliwości) pobudzają do
niskie dz
więki (fale o małej częstotliwości) pobudzają do
drgań błonę podstawną narz. Cortiego na szczycie
drgań błonę podstawną narz. Cortiego na szczycie
D.L. Felten  Atlas neuroanatomii i neurofizjologii Nettera 2003
ślimaka
ślimaka
Przenoszenie fali dz
więkowej w uchu:
- błona bębenka
 kosteczki słuchowe
 okienko owalne
 schody przedsionka
 pobudzenie kom. włoskowatych narządu Cortiego i n. ślimakowego
 schody bębenka
 okienko okrągłe
O. Narkiewicz, J. Moryś,  Neuroanatomia czynnościowa i
kliniczna PZWL Warszawa, 2003
Przykłady głośności wybranych dz
więków:
Jednostki fizyczne u\
ywane w akustyce są
mało przydatne do oceny zdolności
głośność
dz
więk
(dB)
słyszenia, poniewa\
nie zawierają
subiektywnej oceny stopnia głośności. Skalę
szept 10
głośności podzielono na 13 jednostek
nazwanych belami, do badań wygodniejsze wentylator 40-60
jest u\
ywanie dziesiętnych części  decybeli
rozmowa 60
Zakres słyszenia u człowieka:
Zakres słyszenia
częstotliwość: 16  20 000 Hz, zmniejsza się
hałas uliczny 70-80
z wiekiem
(umiarkowany)
Próg słyszenia  najmniejsze natę\
enie
Próg słyszenia
świder 80-90
danego tonu, przy którym jest on słyszalny
pneumatyczny
największa ostrość (rozdzielczość): 1000 
samolot 90-120
4000 Hz
Zakres mowy ludzkiej: 300-3000Hz
Zakres mowy ludzkiej:
dyskoteka 120
Najlepiej słyszalne tony: 500  5000 Hz;
dzieci  lepiej odbierają wysokie dz
więki, na
starość - odwrotnie
Próg bólu (górna granica słyszenia)  
Próg bólu (
natę\
enie, przy którym pojawia się odczucie
bólu (ok. 120 dB)
Niedosłuch przewodzeniowy (głuchota przewodzeniowa)  upośledzenie
Niedosłuch przewodzeniowy (głuchota przewodzeniowa)
przewodzenia dz
więków (ucho zewnętrzne i środkowe), np. stany zapalne,
otoskleroza
Niedosłuch odbiorczy - upośledzenie odbierania dz
więków (uszkodzenia ślimaka,
Niedosłuch odbiorczy
nerwu ślimakowego, dróg słuchowych lub kory słuchowej)
NARZ
D RÓWNOWAGI
NARZ
D RÓWNOWAGI
Znajduje się w uchu wewnętrznym:
 błędnik kostny wypełniony przychłonką
 błędnik błoniasty wypełniony śródchłonką
" woreczek i łagiewka (z plamkami)
" 3 przewody półkoliste, rozszerzające
się na końcach w bańki (z grzebieniami)
Przebieg dróg równowagi:
" receptory - kom. włoskowate w plamkach
woreczka i łagiewki oraz w grzebieniu
bańkowym
" zwój przedsionkowy (1. neuron)
" nerw przedsionkowy (gałąz
n. przedsionkowo-
ślimakowego VIII)
" jądra przedsionkowe w moście  2. neuron
" 3. neuron:
1) kora mó\
d\
ku
2) jądra okoruchowe nn. czaszkowych (III, IV i
VI)
3) rdzeń kręgowy (rogi przednie  do
motoneuronów mm. szyi i karku oraz tułowia i
kończyn)
4) jj. wzgórza (brzuszne tylno-boczne i tylno-
dolne) i kora przedsionkowa w pł.
ciemieniowym (zakręt zaśrodkowy, pole 2)
D.L. Felten  Atlas neuroanatomii i neurofizjologii Nettera 2003
NARZ
D WZROKU
NARZ
D WZROKU
Widzenie skotopowe = widzenie w ciemności (pręciki); widzenie
fotopowe = widzenie w dzień (czopki).
PR
CIKI: ok. 130 mln, bardzo wra\
liwe na światło (mogą zostać pobudzone pojedynczym kwantem światła), ale przy
pobudzeniu nieostry obraz, długo adaptujące się (do 30 min.), barwnik  rodopsyna (purpura wzrokowa)
CZOPKI: ok. 7 mln, 100 x mniej czułe ni\
pręciki (wysoki próg pobudliwości), przy pobudzeniu ostry, wyraz
ny obraz, krótko
adaptujące się (do 10 min.), barwnik - jodopsyna
Barwniki światłoczułe: rodopsyna pręcików = retinal + opsyna
Mutacja genu kodującego powstawanie opsyn powoduje ślepotę barwną - daltonizm.
Najczęściej występuje czerwowno-zielona ślepota barwna (chromosom X, ok. 9% populacji
mę\
czyzn wykazuje pewien stopień niedowidzenia koloru zielonego lub czerwonego),
rzadko ślepota niebieskiego (chromosom 7).
Główne zaburzenia widzenia barw:
Główne zaburzenia widzenia barw:
" PROTANOPIA  nierozpoznawanie barwy czerwonej
" DEUTERANOPIA- nierozpoznawanie barwy zielonej
" DALTONIZM  jednoczesna ślepota na barwę czerwoną i
zieloną
" CAA
KOWITA ŚLEPOTA NA BARWY  występuje rzadko
Nerw węchowy (nervus olfactorius) 
nerw czuciowy
Jedyny nerw czaszkowy o
bezpośredniej projekcji dokorowej, z
pominięciem wzgórza. Nerw tworzą
nici węchowe przechodzące przez
blaszkę poziomą kości sitowej.
Droga węchowa: 1. neuron - kom.
węchowe, 2. neuron  kom. nerwowe
opuszki (mitralne), pasmo węchowe,
trójkąt węchowy, ist. dziurkowana
przednia, prą\
ek węchowy, kora
węchowa (pole 34 w płacie
skroniowym  3-warstwowa kora
przedgruszkowa)
Przy uszkodzeniach  anosmia
(jednostronna)
Ryc. 297. Drogi węchowe
D.L. Felten  Atlas neuroanatomii i neurofizjologii Nettera 2003
Ryc. 223. Zmysł smaku  drogi
przewodzenia
Włókna smakowe znajdują się w 3
nerwach czaszkowych:
- n. twarzowy (VII)
- językowo-gardłowy (IX)
- błędny (X)
Droga: chemoreceptory (kubki
smakowe)  kom. zwojowe
(rzekomojednobiegunowe) w zwoju
kolanka n. VII, zwoju skalistym
dolnym n. IX i zwoju dolnym n. X - j.
pasma samotnego  (j. przyramienne
lub przykonarowe mostu)  j.
brzuszne tylne przyśrodkowe wzgórza
 kora smakowa w pł. ciemieniowym
(pole 43). Z jądra przyramiennego
impulsacja dociera równie\
do
podwzgórza i ciała migdałowatego
Ageusia  utrata czucia smaku
(uszkodzenia nn. VII lub IX)
D.L. Felten  Atlas neuroanatomii i neurofizjologii Nettera 2003
Ryc. 222. Zmysł smaku  kubki
smakowe i ich receptory
D.L. Felten  Atlas neuroanatomii i neurofizjologii Nettera 2003
WZGÓRZE (THALAMUS)
WZGÓRZE (THALAMUS)
1. jądra przednie wzgórza - określane jako limbiczne (powiązania z korą limbiczną), mają
połączenia ze striatum i korą ruchową (do nich dochodzi te\
pęczek suteczkowo-
wzgórzowy)
2. jądra grupy bocznej - przekaz
nikowe lub transmisyjne (ang. relay  przekazują pobudzenie
do kory somatosensorycznej, I-rzędowej  najbardziej tylne; do pola 4. i 6.  boczne, a
jądra przyśrodkowe grzbietowe do PFC
3. jądra linii pośrodkowej - jądra niespecyficzne (wśród nich jj. śródblaszkowe (środkowo-
pośrodkowe, CM, ciało Luysa), środkowe, i siatkowate (zewnętrzne)
Do jąder transmisyjnych (2. grupa) mo\
na zaliczyć ponadto ciała kolankowate przyśrodkowe  słuchowe i
boczne  wzrokowe
Z tyłu wzgórza znajduje się poduszka, której jądra łączą się z korą asocjacyjną płatów: skroniowego,
ciemieniowego i potylicznego
TWÓR SIATKOWATY (FORMATIO RETICULARIS)
TWÓR SIATKOWATY (FORMATIO RETICULARIS)
Preparaty Bremera:
1.  encephale isole  cięcie między rdzeniem
kręgowym a rdzeniem przedłu\
onym
(opuszką) - normalny sen i czuwanie
3.  cerveau isole  cięcie przez śródmózgowie
(między superior i inferior colliculi,
wzgórkami czworaczymi górnymi i dolnymi)
 synchronizacja EEG i zwę\
enie z
renicy-
śpiący mózg
Preparat Moruzziego i Magouna:
2.  midpontine cat  cięcie przez most (do
tyłu względem 3. preparatu)  70-90%
czuwania, z
renica rozszerzona, wodzi - rola
aktywującego tworu siatkowatego ARAS.
Sakai K., Crochet S.  A neural mechanism of
Stymulacja wzrokowa w okresie snu nie
sleep and wakefulness , 2003
daje wzbudzenia. Nasilone czuwanie, ale z
okresami snu
Wyniki 1. i 3. stanowiły podło\
e pasywnej teorii deaferentacji w
trakcie snu (Bremer, lata 40. XX w.). Interpretacja Moruzziego 
ciągły sen w preparacie  cerveau isole wynika z odcięcia
centrum czuwania - ARAS
Objaśnienia skrótów: TH - jądra przednie wzgórza; H - jądra uzdeczki; PP -
jądra przegrody (pole przegrodowe); CM - ciała suteczkowate (tylne
podwzgórze); VTA - brzuszne pole nakrywkowe; IP - jądro międzykonarowe
Najwa\
niejsze drogi układu limbicznego:
Najwa\
niejsze drogi układu limbicznego:
" sklepienie (fornix) - zasadnicza droga eferentna z hipokampa do przegrody i podwzgórza
" prą\
ek krańcowy (stria terminalis) - z ciała migdałowatego do jąder przegrody i podwzgórza
" pęczek przyśrodkowy przodomózgowia (MFB)  obustronne włókna łączące twór siatkowaty pnia z
podwzgórzem i kresomózgowiem; łączy wszystkie struktury systemu limbicznego ze sobą i ze
śródmózgowiem
" pęczek suteczkowo-wzgórzowy (Vicq d'Azyra)  z ciał suteczkowatych do jj. przednich wzgórza
" pasmo przekątne Broca - łączy ciało migdałowate z istotą dziurkowaną
" prą\
ek rdzenny wzgórza  z przegrody do uzdeczek
" pęczek tyłozgięty
W ścianach komory III występują narządy okołokomorowe (przykomorowe) - to obszary
W ścianach komory III występują narządy okołokomorowe (przykomorowe)
hemorecepcyjne (obszary neurohemalne), regulują skład płynu mózgowo-rdzeniowego,
są miejscami, gdzie nie ma bariery krew-mózg (mają okienka w ścianach naczyń
krwionośnych), z wyjątkiem narządu podspoidłowego. Nale\
y tu:
" narząd naczyniowy blaszki krańcowej (wytwarza hormony uwalniające hormon
luteinizujący i somatostatynę)
" wyniosłość pośrodkowa guza popielatego (reguluje stę\
enia hormonów uwalniających
podwzgórza)
" narząd podsklepieniowy (na poziomie otworów międzykomorowych Monroe, zawiera
receptory angiotensyny II, ma połączenia z jądrem nadwzrokowym podwzgórza oraz
narządem naczyniowym)
" narząd podspoidłowy (w miejscu przejścia komory III w wodociąg śródmózgowia)
" szyszynka (znajdują się w niej pinealocyty, ziarnistości i piasek; wytwarza serotoninę, a z
niej melatoninę, ma działanie antygonadotropowe i reguluje dobową rytmikę snu)
" pole najdalsze - komora IV (po obu stronach) - zawiera neurony i kom.
astrocytopodobne, jest obszarem chemowra\
liwym, reaguje na substancje wywołujace
wymioty