Monitoring fitopatologiczny i analiza danych z ostatnich lat oraz przebiegu
skutków chorób potwierdza, ze głównymi patogenami będącymi zagrożeniem
gospodarczym są korzeniowiec wieloletni oraz opieńki. Powierzchnia
występowania chorób w lasach gospodarczych zwiększa się, a nasilanie
symptomów może być wyraz
ne na terenach zalesień gruntów porolnych, gdzie
nie wykształcone są interakcje między patogenami i ich antagonistami.
Aktywność enzymatyczna tych chorobotwórczych mikroorganizamów
prowadzi do zamierania drewna, co generuje znaczną szkodliwość w
drzewostanie. Trudności diagnostyczne wynikają głównie
z ukrytego od bezpośredniej makroskopowej oceny miejsca bytowania.
Cykle rozwojowe Heterobasidion i Armillaria nie są ściśle powiązane z
warunkami atmosferycznymi, a w procesie infekcyjnym i przebiegu
choroby sprawcy trwale wiążą się z żywicielami nawet z chwilą zamarcia
zaatakowanego drzewa. Grzybnia korzeniowca może trwać w tkankach
żywiciela do siedemdziesięciu lat pozostając w aktywności infekcyjnej.
Taka strategia skutkuje trwałym ryzykiem zakażeń kolejnych generacji lasu
oraz zmniejsza odporność na inne czynniki biotyczne i abiotyczne.
Na terenie Polski zidentyfikowano cztery gatunki Armillaria: północna A.
borealis, bulwiasta A. bulbosa, maczugowata A. cepistipes oraz ciemna A.
ostoyae. Istniej duże prawdopodobieństwo, że na obszarach zalesień dawnych
nieużytków lub usuniętych sadów można spotkać piąty gatunek A. mellea,
który dotychczas stwierdzono na drzewach owocowych poza ekosystemami
leśnymi.
Wymienione gatunki różnią się preferencjami pokarmowymi, zasięgiem
występowania oraz patogenicznością, co należy wykorzystywać
w formowaniu składu gatunkowego upraw oraz racjonalnych metod
profilaktyki
i zwalczania opieniek. Największą szkodliwość porażonych powierzchni
powyżej 10 tys. ha stwierdzono w zaatakowanych drzewostanach różnych
klas wieku sosen, świerków oraz dębów wykazują RDLP we Wrocławiu,
Katowicach, Szczecinie, Olsztynie, Białymstoku i Toruniu.
Opieńki tworzą grzybnię infekcyjną, która zasiedla i rozkłada drewno oraz posiadające
cechy infekcji pasożytniczej ryzomorfy podkorowe i rozwijające się glebie, owocniki
zaś produkują zarodniki podstawkowe. Bariery morfologiczno-anatomiczne np.
korowina, taniny, zdolność odcinania porażonych tkanek skutecznie bronią drzewa przed
procesem infekcji. Inne biochemiczne cechy roślin takie jak wydzielanie związków
fenolowych, terpenowych zawartych w żywicy również działają inhibicyjnie na
Armillaria. Przy wzmożonym ataku patogena, często także w następstwie stresów
środowiskowych, sprawca opieńkowej zgnilizny trafia do strefy przykambialnej tkanek
gospodarza. Mycelium patogena ma postać białych strzępek rosnących płatowato. Stadia
inicjalne grzybni są zlokalizowane między korą a drewnem korzeni, a w toku rozwoju
przerastają strzałę rozkładając enzymatycznie drewno do kilku metrów jej wysokości. W
cyklu rozwojowym Armillaria tworzą się ryzomorfy, które mają cechy form
przetrwalnikowych oraz przyczyniają się do infekcji kolejnych organów roślinnych.
Bazą troficzną ryzomorf pozostają pniaki po wycięciu drzew,
a szczególnie preferowane są pniaki po bukach, dębach i leszczynie. Prace
służące przygotowaniu gleby pod uprawy mogą stymulować rozwój i
charakter infekcyjny ryzomorf, ale zarodniki podstawkowe są również
z
ródłem rozprzestrzeniania grzyba i strat gospodarczych w drzewostanach.
Aktualnie, predysponowane do pojawu huby korzeni tereny szacuje się na około
dwieście tysięcy hektarów, przy czym najwięcej doniesień o szkodliwości choroby
pochodzi z północno-wschodniej części Polski oraz rejonów górskich. Innymi
rodzajami drzew, o mniejszej podatności na hubę korzeni są jodła i modrzew, a
rzadziej gatunki liściaste. Sprawcę huby korzeni cechuje się wysoka patogeniczność,
co może skutkować wielkoobszarowymi lukami w uprawach zwłaszcza
jednogatunkowych i równowiekowych.
Badania taksonomiczne wykazały, że w Polsce występują trzy gatunki rodzaju
Heterobasidion: Heterobasidion annosum sensu stricto - forma P, która atakuje
głównie sosnę oraz dęby i buki, Heterobasidion parviporum - forma S porażająca
świerk, a także Heterobasidion abietinum - forma F preferująca jodłę. Stadium
konidialne grzyba
w nomenklaturze fitopatologicznej nosi nazwę Spiniger meineckellus (Olson)
Stalpers (indexfungorum).
infekcje pierwotne
od powierzchni ścięcia
owocniki
martwe drewno
infekcje pierwotne
od strony korzeni
infekcje wtórne kontakt
korzeni
infekcje wtórne kontakt
korzeni
Kierunki infekcji systemów korzeniowych sosny przez korzeniowca wieloletniego
y
ródło Z. Sierota  Choroby lasu Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa 2001
Badania prowadzone w małych odkrywkach glebowych na gruntach porolnych
wykazały, że korzeniowiec może zasiedlać także korzenie brzozy, co stwarza
kolejne zagrożenie w procesie hodowlanym zwłaszcza, że gatunek ten można
pozostawiać we wstępnym etapie zalesiania. Na korzeniach brzozy patogen
bytuje często jako saprotof, ale może tworzyć pomosty infekcji pasożytniczych
z docelowym gospodarzem.
Konsekwencją huby korzeni drzewostanów na gruntach porolnych może być
grupowe zamieranie drzew i obniżanie potencjału produkcyjnego lasów oraz
wzrost podatności na chorobotwórcze czynniki abiotyczne lub inne infekcyjne
czy też wzmożone żerowanie szkodliwej entomofauny
Kompensacja czynników środowiska
Przedział tolerancji względem czynnika jest
tym większy im bliższe optimum jest natężenie
pozostałych czynników.
Przedział tolerancji względem jakiegoś
czynnika jest tym węższy im dalsze od
optimum jest natężenie pozostałych
czynników.
Przykłady kompensowania: światło i temp:
borówka brusznica pod okapem na niżu, a w
górach na prześwietleniach  światło
kompensuje niedostatek ciepła, CO2 i światło 
asymilacja runa  wyższa koncentracja CO2
pozwala zachować wysokie tempo asymilacji
mimo niedostatków światła, Opady i gleba  na
lepszych (żyz
niejszych) glebach do
funkcjonowania prawidłowego wymagana jest
mniejsza ilość opadów, Światło i gleba 
odpowiednio wysoka żyzność gleby
kompensuje niedomiar światła.
Proekologiczny model hodowli lasu
Ogólne założenie:
cele hodowlane osiągać przez:
" Dążenie do pełnej zgodności składu gatunkowego (i ekotypowego) z siedliskiem
" Przebudowę drzewostanów w celu odtworzenia naturalnego składu gatunkowego
" Maksymalne wykorzystanie naturalnego odnowienia (docelowo około 25 %)
" Maksymalne wykorzystanie procesów dynamicznych (sukcesja, regeneracja)
" Odchodzenie od zbyt intensywnego przygotowania gleby
" Pielęgnowanie gleby, drogą optymalnego kształtowania składu gatunkowego i
fitoklimatu leśnego
" Odchodzenie od dużych zrębów zupełnych (które należy traktować jako
katastrofalne zaburzenie wekosystemie leśnym)
" Preferowanie rębni złożonych (częściowych, stopniowych, ciągłych)
zapewniających stałą osłonę wnętrza drzewostanu i kontynuację funkcji lasu
" Modyfikowanie rębni pod kątem zachowania różnorodności organizmów
(stare drzewa, kępy drzew)
" Zaniechanie zbędnych zabiegów melioracyjnych
(uproduktywnienia siedlisk) i pozostawianie użytków ekologicznych
" Maksymalne wykorzystanie lokalnych ras rodzimych gatunków drzew
leśnych
(regionalizacja pozyskania nasion)
" Stosowanie w szkółkach: biologicznych metod ochrony, racjonalnego
nawożenia, mikoryzowania sadzonek
Biotechnologia i środowisko: zalety
6. Zmniejsza zagrozenia naturalnych
1. Ułatwia uprawy
ekosystemów
2. Zmniejsza zapotrzebowanie na
7. Zmniejsza potrzebę nawadniania
chemiczne środki ochrony
8. Pozwala kontrolować
3. Zmniejsza ryzyko
zanieczyszczenia
zanieczyszczenia środowiska
9. Ułatwia rekultywację obszarów
chemikaliami
zanieczyszczonych
4. Poprawia kontrolę nad
szkodnikami
5. Zmniejsza zapotrzebowanie na
nawozy, ogranicza eutrofizację
zmniejsza erozję gleby
zmniejsza ryzyko pustynnienia
chroni bioróżnorodność
mniejsze zużycie paliw
ochrona środowiska:
kopalnych: oszczędność
ekosystemów naturalnych
energii
i ich zasobów genetycznych
Biotechnologia i środowisko: wady
4. zwiększa tempo zanikania
1. może powodować
gatunków
konieczność opracowywania
5. zmniejsza powierzchnię
ciągle nowych chemicznych
zajmowana przez ekosystemy
środków ochrony
naturalne
2. Zwiększa uprawy na
6. osłabia działania
terenach marginalnych
ekosystemów
3. może zwiekszać zuzycie
7. wzrost powierzchni
nawozów na obszarach
nawadnianych
marginalnych
zwiększa erozję gleby
wzrost ryzyka pustynnienia
spadek bioróżnorodności
wzrost zużycia paliw kopalnych:
degradacja środowiska i
wzrost globalnego ocieplenia utrata zasobów genetycznych