Etyka – zagadnienia ogólne

Romuald Krajewski

Etyka

2

Jakie mogą być definicje
etyki?

Etyka

3

• Etyka jest to ogół ocen i norm

moralnych przyjętych w danej
zbiorowości (społeczeństwie,
klasie lub grupie społecznej,
środowisku) w określonej
epoce historycznej. Można
traktować etykę jako synonim
moralności.

Etyka

4

• Etyka jest to nauka o

moralności, rozpatrywana w
aspekcie normatywnym (tzw.
etyka normatywna lub etyka
właściwa) i opisowo-
wyjaśniającym (tzw. etyka
opisowa lub etologia).

Etyka

5

Czym zajmuje się etyka
normatywna?

Etyka

6

• Etyka w aspekcie normatywnym

zajmuje się ustalaniem, co jest

moralnie dobre, a co złe oraz —

na podstawie przyjętych ocen i

związanych z nimi powinności —

wytyczaniem dyrektyw, tj. norm

moralnie pozytywnego

postępowania i wskazywaniem

sposobów takiego przekształcania

obiegowej moralności, by

dostosować ją do przyjętego

ideału moralnego.

Etyka

7

Jak można podzielić
etykę normatywną?

Etyka

8

• Zakres etyki normatywnej

dzieli się zwykle na:

• aksjologię, czyli teorię

wartości,

• deontologię, czyli naukę o

powinnościach.

Etyka

9

Czym zajmuje się etyka
opisowa?

Etyka

10

• Etyka w aspekcie opisowym

zajmuje się analizą, opisem i

wyjaśnianiem moralności

rzeczywiście przyjmowanej i

realizowanej (obiegowej) w

różnych epokach i środowiskach

społecznych, wskazywaniem

źródeł, struktury, funkcji

moralności jako formy

świadomości społecznej i

jednostkowej i wykrywaniem

prawidłowości jej rozwoju.

Etyka

11

Jak można podzielić
etykę opisową?

Etyka

12

• Etyka opisowa obejmuje
• socjologię moralności,
• psychologię moralności
• metaetykę (teorię i metodę

analizowania wypowiedzi na temat
etyki i moralności, badania logicznej
struktury wyrażeń normatywnych, ich
spójności, statusu logicznego,
sposobów i poprawności uzasadnień
różnych ocen i norm; ustalanie
znaczenia pojęć używanych w
dyskusjach o etyce).

Etyka

13

Jakie można wymienić
główne kierunki etyki?

Etyka

14

Według sposobu oceny
działań:

• Etyka oparta na wyniku

czynów (konsekwencjach)

• Etyka oparta na

przestrzeganiu zasad
(deontonomizm)

Etyka

15

Według najważniejszego
celu:

Etyka

16

• W starożytności - eudajmonizm

- szczęście jest najwyższym

dobrem i ostatecznym celem

człowieka. Rozumienie

szczęścia może być bardzo

różne, może to być skutek

rozumnego działania człowieka

(Arystoteles), zadowolenie ze

stanu harmonii (Demokryt z

Abdery), przyjemność

(epikurejczycy), cnota (stoicy).

Etyka

17

Co może dawać
szczęście?

• Dobro

– użyteczne
– przyjemne
– godziwe

• Odczucia

– przyjemność
– cnota
– kontemplacja

Etyka

18

• Hedonizm i epikureizm -

przyjemność (rozkosz) jest

jedynym lub najwyższym dobrem,

celem i głównym motywem

ludzkiego postępowania. Wartość

przyjemności zmysłowych jest

większa od innych wartości, a

dążenie do maksymalizacji

przyjemności i minimalizacji

przykrości jest główną zasadą

postępowania w życiu.

Etyka

19

• Cynizm i stoicyzm - największą

wartością jest cnota, czyli posiadanie
cech charakteru uważanych za
najwyższe dobro przez normatywny
system etyczny, doskonałość osobista
jest ideałem moralnym, bądź
kryterium idealnego sposobu życia.
Życie cnotliwe, czyli życie według
norm etyki, to przedkładanie dobra
etycznego nad przyjemności,
umiejętność ograniczania realizacji
swoich popędów.

Etyka

20

• Eudajmonizm w

Średniowieczu, to możliwość
oglądania Boga, obcowania z
Bogiem, służba Bogu i
ostatecznie osiągnięcie
zbawienia, czyli możliwości
stałego obcowania z Bogiem
(św. Augustyn i św. Tomasz z
Akwinu).

Etyka

21

• Humanizm - największą

wartością jest człowiek jako

osoba. Należy chronić relacje

osobowe, polegające na

akceptacji, zaufaniu lub

otwartości i spodziewaniu się

dobra. Człowiekowi należy

zapewnić nieskrępowany rozwój

osobowy. Może to się odbywać w

ramach wielu systemów

wartości, które są odmianami

humanizmu.

Etyka

22

• Personalizm – każdy człowiek

jest osobą i ma takie same,
niezbywalne prawa oraz
godność. Rozpoznanie tych praw,
ich respektowanie i umacnianie
jest najwyższą wartością
moralną. Osoba ludzka
urzeczywistnia się i osiąga swą
pełnię przez szacunek i służbę
dla innych osób.

Etyka

23

• Utylitaryzm - czyn jest dobry

wtedy i tylko wtedy, gdy
przyczynia się do stanowienia
szczęścia powszechnego,
rozumianego jako wzrost
przyjemności i redukcja
cierpień w świecie. (Bentham,
Mill, Singer)

Etyka

24

• Deontonomizm – najwyższym

dobrem etycznym jest
postępowanie według
ustalonych zasad i
wypełnianie obowiązków,
prawdziwie wolna jest tylko
jednostka, która świadomie i z
własnego wyboru wypełnia
swoje obowiązki (I. Kant).

Etyka

25

• Egzystencjalizm - losy jednostki

ludzkiej nie podlegają

społecznemu i historycznemu

zdeterminowaniu, jest ona

całkowicie wolna, tworzy

wszelkie wartości, sama decyduje

o sensie własnego istnienia

(egzystencja poprzedza esencję) i

ponosi w pełni odpowiedzialność

moralną za swoje czyny.

(Kierkegaard, Heidegger,

Jaspers, Sartre)

Etyka

26

Co to jest deontologia?

Etyka

27

• Deontologia jest to zbiór norm

moralnych określających
postępowanie przedstawicieli
danego zawodu, grupy
społecznej. Etyka zawodowa
przybiera często formę kodeksu
etycznego (kodeksu
deontologicznego) danego
zawodu, opisującego
akceptowany społecznie ideał
danego zawodu.

Etyka

28

Co to jest prawo?

Etyka

29

• Prawo jest to zespół zasad

postępowania ludzi, zwykle
spisany, określający minimalne
wymagania/oczekiwania jakie
powinien spełnić każdy członek
danej społeczności i
ustanawiający kary za
nieprzestrzeganie tych zasad. Jest
to także zespół zasad
rozstrzygania sporów pomiędzy
ludźmi.

Etyka

30

Jaka jest różnica
pomiędzy prawem a
etyką?

Etyka

31

• Powszechnie uważa się, że etyka

jest pierwotna w stosunku do
prawa. To znaczy, że stanowi
jego punkt oparcia i jest źródłem
norm prawnych oraz ostateczną
instancją rozstrzygania sporów
dotyczących tego czy prawo jest
sprawiedliwe. Etyka to pewna
teoria dobra i zła oraz system
sądów moralnych.

Etyka

32

• Normy moralne to reguły

postępowania, które w określonej

grupie społecznej domagają się

poważania i są najczęściej

akceptowane. Do przestrzegania

norm moralnych zmusza nas

opinia społeczna i własne

sumienie. Normy prawne różnią

się od norm moralnych tym, że

wiążą się z nimi sankcje przymusu

państwowego wobec jednostki,

zawarte w systemie kar.

Etyka

33

Jakie można podać
przykłady
najtrudniejszych
problemów etycznych w
ochronie zdrowia?

Etyka

34

• Eutanazja - poglądy ludzi i

społeczeństw na
dopuszczalność skrócenia
życia osób, które cierpią z
powodu nieuleczalnych
chorób i wyrażają wolę
przyspieszenia śmierci są
bardzo zróżnicowane zarówno
w zakresie etycznym jak i
prawnym.

Etyka

35

• Klonowanie i terapie

genetyczne - obiecująca i
potencjalnie bardzo użyteczna
technologia może być użyta
do różnych celów i może
wymagać poświęcenia
zarodków ludzkich.

Etyka

36

• Aborcja - starcie poglądów

religijnych z poglądami
świeckimi.

Etyka

37

• Limitowanie dostępu do

świadczeń zdrowotnych - czy
można jakiejkolwiek grupie
chorych ograniczać dostęp do
metod leczniczych i jeżeli tak,
to jakie kryteria przyjąć?

Etyka

38

Jakie problemy etyczne
pojawiają się w praktyce
pielęgniarskiej?

Etyka

39

• Informowanie pacjenta - czy

jest możliwe uzyskanie zgody
pacjenta na wszystkie
działania medyczne, jak
traktować odmowę i w jaki
sposób zgoda/odmowa
powinny być wyrażone?

Etyka

40

• Którym pacjentem należy w

pierwszej kolejności się zająć
jeżeli kilku jest w takim
samym stanie?

Etyka

41

• Jak pielęgnować chorego na

AIDS obawiając się o zdrowie
własne i bliskich?

Etyka

42

• Jak postąpić w sytuacji

niewłaściwego,
„nieetycznego” działania
członków zespołu (lekarzy,
pielęgniarek, położnych lub
innych)?

Etyka

43

• Jak rozmawiać z nieuleczalnie

chorym pacjentem? Czy
wobec pacjenta istnieje
bezwzględny, czy też
względny obowiązek
prawdomówności?