FENYLOPROPANOIDY

FENYLOPROPANOIDY

2005/06

2005/06

FENYLOPROPANOIDY 1

FENYLOPROPANOIDY 1

pierścień fenylowy + łańcuch propanu (C

pierścień fenylowy + łańcuch propanu (C

6

6

-C

-C

3

3

)

)



większość - 1/więcej grup OH–

większość - 1/więcej grup OH–





związki fenolowe

związki fenolowe



Fenylopropanoidowe

Fenylopropanoidowe

składniki ol. eterycznych:

składniki ol. eterycznych:

fenole: anetol, dianetol, apiol, eugenol

fenole: anetol, dianetol, apiol, eugenol

estragol = metylochawikol, mirystycyna, safrol

estragol = metylochawikol, mirystycyna, safrol

fenoloetery: azaron

fenoloetery: azaron

C

C

6

6

– C

– C

3

3

(fenylopropan)

(fenylopropan)

flawonoidy

flawonoidy

+ pierścień B z kondensacji 3 reszt malonowych

+ pierścień B z kondensacji 3 reszt malonowych



kumaryny i chromony

kumaryny i chromony

(izomeryczne z kumarynami)

(izomeryczne z kumarynami)



kwasy hydroksycynamonowe

kwasy hydroksycynamonowe

:

:

p-kumarowy, kawowy, ferulowy, synapinowy

p-kumarowy, kawowy, ferulowy, synapinowy

FENYLOPROPANOIDY 3

FENYLOPROPANOIDY 3

- składniki olejków eterycznych-fenole 1

- składniki olejków eterycznych-fenole 1

Anetol

Anetol

80-90% w olejku anyżowym

80-90% w olejku anyżowym

Anisi aetheroleum

Anisi aetheroleum

z owoców

z owoców

Pimpinella anisum

Pimpinella anisum

60-90% w ol. koprowym

60-90% w ol. koprowym

Foeniculi aetheroleum

Foeniculi aetheroleum

Foeniculum vulgarae

Foeniculum vulgarae

- wł. wykrztuśne

- wł. wykrztuśne

Dianetol

Dianetol

dimeryczny anetol=

dimeryczny anetol=

(dietylostilbestrol)

(dietylostilbestrol)

działanie estrogenne

działanie estrogenne

Apiol

Apiol

w olejku pietruszkowym

w olejku pietruszkowym

Petroselini aetheroleum

Petroselini aetheroleum

Petroselinum sativum

Petroselinum sativum

- pobudza skurcze macicy

- pobudza skurcze macicy

działa poronnie

działa poronnie

OMe

anetol

MeO

OMe

O

O

apiol

FENYLOPROPANOIDY 4 - składniki ol. eterycznych FENOLE 2

FENYLOPROPANOIDY 4 - składniki ol. eterycznych FENOLE 2

Eugenol-

Eugenol-

związek fenolowy

związek fenolowy



Caryophylli aetheroleum

Caryophylli aetheroleum

– z pączków kwiatowych (70-95%)

– z pączków kwiatowych (70-95%)



Syzygium aromaticum

Syzygium aromaticum



ok. 2% eugenolu, 80% - aldehydu cynamonowego

ok. 2% eugenolu, 80% - aldehydu cynamonowego



w

w

Cinnamomi aetheroleum

Cinnamomi aetheroleum

z

z

kory, liści pędów

kory, liści pędów

Cinnamomum ceylonicum

Cinnamomum ceylonicum

– Lauraceae

– Lauraceae



olejki z dużą zawartością eugenolu

olejki z dużą zawartością eugenolu

→

→

produkcja waniliny

produkcja waniliny

Właściwości eugenolu:

Właściwości eugenolu:



p.bakteryjne

p.bakteryjne



p.bólowe

p.bólowe



wiatropędne

wiatropędne



drażni skórę

drażni skórę



p.agregacyjne, p. zapalnie jak indometacyna

p.agregacyjne, p. zapalnie jak indometacyna

EUGENOLUM

EUGENOLUM

– miejscowo przeciwbólowo, w stomatologii

– miejscowo przeciwbólowo, w stomatologii

OH

MeO

eugenol

FENYLOPROPANOIDY 5

FENYLOPROPANOIDY 5

- składniki ol. eterycznych o właśc. toksycznych- fenole 1

- składniki ol. eterycznych o właśc. toksycznych- fenole 1

Estragol=metylochawikol

Estragol=metylochawikol



Foeniculi fruct, aetheroleum

Foeniculi fruct, aetheroleum



właściwości karcynogenne

właściwości karcynogenne



wg Komisji E: 4% olejku w którym max. 5% estragolu

wg Komisji E: 4% olejku w którym max. 5% estragolu

OMe

estragol

FENYLOPROPANOIDY 6

FENYLOPROPANOIDY 6

- składniki ol. eterycznych o właśc. toksycznych 2

- składniki ol. eterycznych o właśc. toksycznych 2

Mirystycyna

Mirystycyna



Myristica fragrans

Myristica fragrans



Myristicae

Myristicae

aether

aether

oleum

oleum

–

–

8-15% olejku w nasionach

8-15% olejku w nasionach



rejony tropikalne, zachodnie Indie

rejony tropikalne, zachodnie Indie



olejek w temp. pokoj. stały

olejek w temp. pokoj. stały

Mirystycyna→ metabolizm do zw. amfetaminopodobnych

Mirystycyna→ metabolizm do zw. amfetaminopodobnych

o wł. psychotropowych, halucynogennych (15 g)

o wł. psychotropowych, halucynogennych (15 g)



odczyny skórne, tachykardia, suchość w ustach

odczyny skórne, tachykardia, suchość w ustach

OMe

O

O

mirystycyna

FENYLOPROPANOIDY 7

FENYLOPROPANOIDY 7

- składniki ol. eterycznych o właśc. toksycznych 3

- składniki ol. eterycznych o właśc. toksycznych 3

Safrol

Safrol



80% w olejku eter. (50-100ml /kg) z kory, korzeni

80% w olejku eter. (50-100ml /kg) z kory, korzeni

płn. ameryk. drzewa

płn. ameryk. drzewa

Sassafras albidum

Sassafras albidum



1-2,5% w

1-2,5% w

Myristicae aetheroleum

Myristicae aetheroleum

:

:



czynnik karcynogenny

czynnik karcynogenny



olejek – środek zapachowy w kosmetykach (<0,01%)

olejek – środek zapachowy w kosmetykach (<0,01%)



pozbawione safrolu wyciągi z liści, kory korzeni

pozbawione safrolu wyciągi z liści, kory korzeni





wiatropędne, moczopędne,

wiatropędne, moczopędne,

antyseptyczne, p.reumatyczne,

antyseptyczne, p.reumatyczne,

schorzenia skórne

schorzenia skórne

O

O

safrol

FENYLOPROPANOIDY 8

FENYLOPROPANOIDY 8

- składniki ol. eterycznych o właśc. toksycznych 4

- składniki ol. eterycznych o właśc. toksycznych 4



Azaron –

Azaron –

fenoloeter

fenoloeter

-

-

formy

formy

α

α

(cis),

(cis),

β

β

(trans),

(trans),

γ

γ

-

-

sedatywnie

sedatywnie

Acorus calamus -

Acorus calamus -

europejski (3n)

europejski (3n)

- ślady

- ślady

β

β

–

–

azaronu

azaronu

- amerykański (2n) - brak

- amerykański (2n) - brak

- indyjski (4n) - 96% w olejku

- indyjski (4n) - 96% w olejku

Wyciągi - maceracja 60% alkohol - ślady

Wyciągi - maceracja 60% alkohol - ślady

β

β

–

–

azaronu

azaronu

Przedłużone stosowanie olejku indyjskiego:

Przedłużone stosowanie olejku indyjskiego:

rak dwunastnicy (szczury)

rak dwunastnicy (szczury)

rak wątroby (myszy)

rak wątroby (myszy)

UBOCZNE SKUTKI STOSOWANIA OLEJKÓW ETERYCZNYCH 1

UBOCZNE SKUTKI STOSOWANIA OLEJKÓW ETERYCZNYCH 1



olejki – mieszaniny związków

olejki – mieszaniny związków



zróżnicowane działanie/duża aktywność biologiczna

zróżnicowane działanie/duża aktywność biologiczna



detoksykacja w wątrobie przez z krwi → do organów wewnętrznych

detoksykacja w wątrobie przez z krwi → do organów wewnętrznych

m.in. układ cytochromów P-450

m.in. układ cytochromów P-450

katalizuje reakcje utleniania

katalizuje reakcje utleniania



Wątroba

Wątroba



-nie stosować łącznie z lekami uszkadzającymi wątrobę

-nie stosować łącznie z lekami uszkadzającymi wątrobę

szczur

szczur

SAFROL

SAFROL





hydrosafrol

hydrosafrol





eposafrol (mutageny

eposafrol (mutageny

/rakotwórczy)

/rakotwórczy)





P-450

P-450

wątroba człowieka

wątroba człowieka





utl.

utl.

di- i trihydrosafrol – nie mutagenny

di- i trihydrosafrol – nie mutagenny

duże ilości olejku

duże ilości olejku









zawart glutationu- czynn p.wolno-rodnikowego

zawart glutationu- czynn p.wolno-rodnikowego

UBOCZNE SKUTKI STOSOWANIA

UBOCZNE SKUTKI STOSOWANIA

OLEJKÓW ETERYCZNYCH - 2

OLEJKÓW ETERYCZNYCH - 2



Wątroba

Wątroba



metabolizm

metabolizm

mentolu

mentolu

- G6PD (glukozydo-6-fosforodehydrogenaza)

- G6PD (glukozydo-6-fosforodehydrogenaza)



niedobór uwarunkowany genetycznie

niedobór uwarunkowany genetycznie

mężczyźni mają go mniej

mężczyźni mają go mniej





dolegliwości wątrobowe

dolegliwości wątrobowe

Nerki

Nerki

metabolity składników olejków np.

metabolity składników olejków np.

apiolu, safrolu

apiolu, safrolu





O

O

w wodzie -

w wodzie -

drażnią nerki i układ moczowy

drażnią nerki i układ moczowy

zmniejszenie krzepliwości przy chorobach nerek

zmniejszenie krzepliwości przy chorobach nerek





krwotoki

krwotoki



Układ krwionośny

Układ krwionośny

– brak negatywnego działania olejków

– brak negatywnego działania olejków



Skóra

Skóra





wrażliwość na olejki cechą indywidualną

wrażliwość na olejki cechą indywidualną

do kąpieli aromatycznych 6 kropli/wannę

do kąpieli aromatycznych 6 kropli/wannę

zewnętrznie – 1-3% np. w oleju

zewnętrznie – 1-3% np. w oleju

FENYLOPROPANOIDY

FENYLOPROPANOIDY

LIGNANY

LIGNANY

FENYLOPROPANOIDY

FENYLOPROPANOIDY

LIGNANY

LIGNANY

LIGNANY

LIGNANY



dimeryczne C

dimeryczne C





-

-





’-

’-

fenylopropanoidy

fenylopropanoidy



często alkohol koniferylowy i synapinowy

często alkohol koniferylowy i synapinowy



Lignina

Lignina

- ścian kom. zdrewniałych tkanek- polimeryczne lignany

- ścian kom. zdrewniałych tkanek- polimeryczne lignany



Cyklolignany

Cyklolignany

– dodatkowa cyklizacja: podofilotoksyna

– dodatkowa cyklizacja: podofilotoksyna



Neolignany

Neolignany

– niesymetryczne fenylopropanoidy, włączony jeden

– niesymetryczne fenylopropanoidy, włączony jeden

węgiel

węgiel





Ca

R

1

R

2

Cb

Cb' Ca'

R

1

R

2

C

6

C

3

Cg

Cg'

A

B

2 x

Cg'

R

1

R

2

R

1

R

2

Cg

b

b'

A

B

Lignan

Cg

Cg'

b

b'

A

B

Cyklolignan

Lignany i neolignany

Lignany i neolignany

- rola ekologiczna, antyfidanty

- rola ekologiczna, antyfidanty



p. bakteryjnie, p. grzybiczo, p.wirusowo

p. bakteryjnie, p. grzybiczo, p.wirusowo



hamują: fosfodiesterazę cAMP, 5-LOX (

hamują: fosfodiesterazę cAMP, 5-LOX (

p.reumatycznie)

p.reumatycznie)

,

,

PAF- mediator właczony prawdopodobnie w

PAF- mediator właczony prawdopodobnie w

szok anafilaktyczny, stany zapalne, reakcje alergiczne

szok anafilaktyczny, stany zapalne, reakcje alergiczne



p.agregacyjnie, p.alergicznie,

p.agregacyjnie, p.alergicznie,

↓

↓

ciśnienie,

ciśnienie,

Lignany i metabolity

Lignany i metabolity

w pożywieniu: ↓ryzyko karcynogenezy

w pożywieniu: ↓ryzyko karcynogenezy

(prostaty, okrężnicy, sutka)

(prostaty, okrężnicy, sutka)

→

→

interakcja z receptorami

interakcja z receptorami

estrogenowymi, hamowanie aromatazy, antyoksydacyjnie

estrogenowymi, hamowanie aromatazy, antyoksydacyjnie

Lignany w

Lignany w

lecznictwie:

lecznictwie:



półsyntet. pochodne podofilotoksyny:

półsyntet. pochodne podofilotoksyny:

•

p. nowotworowo, p. mitotycznie

p. nowotworowo, p. mitotycznie



flawonolignany ostropestu plamistego

flawonolignany ostropestu plamistego



lignany

lignany

Cytryńca chińskiego

Cytryńca chińskiego

Podofilina –

Podofilina –

Podophyli resina

Podophyli resina

▪

▪

żywica z podziemnych organów stopkowca

żywica z podziemnych organów stopkowca

Podophyllum peltatum -

Podophyllum peltatum -

Półn Ameryka, Kanada

Półn Ameryka, Kanada

Podophyllum emodi -

Podophyllum emodi -

Himalaje

Himalaje



wilgotne, cieniste lasy

wilgotne, cieniste lasy

Podofilina- skład

Podofilina- skład

P. peltatum

P. peltatum

P. emodi

P. emodi

3-6% 11-12%

3-6% 11-12%

Podofilotoksyna i pokrewne:

Podofilotoksyna i pokrewne:

20%

20%

40%

40%

-

-





-peltatyna

-peltatyna

5%

5%







-peltatyna

-peltatyna

10%

10%

brak/ ślady

brak/ ślady

- glukozydy peltatyn

- glukozydy peltatyn

kwercetyna 5%

kwercetyna 5%

Żywica

Żywica

podofilina

podofilina



silnie przeczyszczająco, żółciopędnie (tradycyjne użycie)

silnie przeczyszczająco, żółciopędnie (tradycyjne użycie)



zewnętrznie roztwory alkoholowe

zewnętrznie roztwory alkoholowe

- brodawki ( kłykciny kończyste)

- brodawki ( kłykciny kończyste)

▪

▪

do otrzymywania podofilotoksyny

do otrzymywania podofilotoksyny

Przeciwskazania

Przeciwskazania

:

:



ciąża, okres karmienia, dzieciom

ciąża, okres karmienia, dzieciom



kobietom w okresie rozrodczym

kobietom w okresie rozrodczym

Podofilotoksyna i peltatyny

Podofilotoksyna i peltatyny



aktywność warunkuje: układ laktonowy,

aktywność warunkuje: układ laktonowy,

forma

forma

trans -

trans -

(nietrwała)

(nietrwała)

alkalia

alkalia





izomeryzacja

izomeryzacja





cis-

cis-

pikropodofilina

pikropodofilina

nieczynna fizjolog.,( stabilna)

nieczynna fizjolog.,( stabilna)

Podofilotoksyna i peltatyny

Podofilotoksyna i peltatyny

▪

▪

hamują: mitozę: łączą się z tubuliną, co blokuje

hamują: mitozę: łączą się z tubuliną, co blokuje

funkcje wrzeciona kariokinetycznego,

funkcje wrzeciona kariokinetycznego,

wzrost eksperyment. guzów/ myszy

wzrost eksperyment. guzów/ myszy

Podofilotoksyna

Podofilotoksyna

:

:

spożycie, kontakt ze skórą:

spożycie, kontakt ze skórą:



zaburzenia żołądkowe, encefalopatia, neuropatia

zaburzenia żołądkowe, encefalopatia, neuropatia

PÓŁSYNTETYCZNE POCHODNE PODOFILOTOKSYNY

PÓŁSYNTETYCZNE POCHODNE PODOFILOTOKSYNY

–

–

tenipozyd, etopozyd

tenipozyd, etopozyd

- w chemioterapii nowotworów:

- w chemioterapii nowotworów:

dobra aktywność

dobra aktywność

mniejsze dział. uboczne od podofilotoksyny

mniejsze dział. uboczne od podofilotoksyny

O

O

O

O

H

H

H

H

MeO

OMe

OMe

OH

podofilotoksyna

LIGNANY CYTRYŃCA CHIŃSKIEGO

LIGNANY CYTRYŃCA CHIŃSKIEGO

Schizandra chinensis

Schizandra chinensis

–

–

cytryniec chiński

cytryniec chiński



Krzew, Chiny

Krzew, Chiny



owoce:

owoce:

- lignany tzw.

- lignany tzw.

lignoidy

lignoidy

>30

>30

m.in.

m.in.

gomissyna A, (B, C, N)

gomissyna A, (B, C, N)

schizandryna

schizandryna



antyoksydanty- hamują utlenianie lipidów, stymulują aktywność

antyoksydanty- hamują utlenianie lipidów, stymulują aktywność

dysmutazy nadtlenkowej i katalazy

dysmutazy nadtlenkowej i katalazy



hepatoprotekcyjnie

hepatoprotekcyjnie



→

→

wirusowe zapalenie wątroby

wirusowe zapalenie wątroby

FLAWONOLIGNANY

FLAWONOLIGNANY

Silybi mariani fructus

Silybi mariani fructus

Silybum marianum –

Silybum marianum –

ostropest plamisty

ostropest plamisty

Sylimaryna

Sylimaryna

(1,5-3%): sylibina, sylidionina, sylikrystyna

(1,5-3%): sylibina, sylidionina, sylikrystyna



Ø w H

Ø w H

2

2

O

O



słabe wchłanianie w jelitach

słabe wchłanianie w jelitach



kompleksowanie z fosfolipidami

kompleksowanie z fosfolipidami

*

*





biodostępność

biodostępność

SYLIMAROL tabl. powl.

SYLIMAROL tabl. powl.

SYLICYNAR tabl.powl.

SYLICYNAR tabl.powl.



hepatoprotekcyjnie

hepatoprotekcyjnie

SYLIFLEX tabl.powl.*

SYLIFLEX tabl.powl.*

SYLIDERM maść*

SYLIDERM maść*

O

O

O

O

O

H

OH

CH

2

OH

OH

OH

OMe

taksyfolina+alkohol koniferylowy

DZIAŁANIE SYLIMARYNY

DZIAŁANIE SYLIMARYNY

wiąże się z receptorami sterydowymi

wiąże się z receptorami sterydowymi

zwiększa dostępności glutationu – naturalny czynn p.

zwiększa dostępności glutationu – naturalny czynn p.

wolnorodnikowy

wolnorodnikowy



zmiata wolne rodniki,

zmiata wolne rodniki,





LOX

LOX



stymuluje polimerazę RNA

stymuluje polimerazę RNA





synteza protein, regeneracja

synteza protein, regeneracja

hepatocytów

hepatocytów





uszczelnianie błony komórkowej

uszczelnianie błony komórkowej



Sylimaryna zapobiega

Sylimaryna zapobiega

:

:

utlenianiu lipidów

utlenianiu lipidów

syntezie prozapalnych prostaglandyn

syntezie prozapalnych prostaglandyn

Wskazania: uszkodzenia wątroby (toksyny grzybowe

Wskazania: uszkodzenia wątroby (toksyny grzybowe

,

,

leki, alkohol)

leki, alkohol)



stany zapalne, marskość

stany zapalne, marskość

Brak toksyczności, ubocznych efektów

Brak toksyczności, ubocznych efektów





rzadko dolegliwości żołądkowe

rzadko dolegliwości żołądkowe