Katedra i Klinika Gastroenterologii, Chorób Naczyń i
Katedra i Klinika Gastroenterologii, Chorób Naczyń i
Chorób Wewnętrznych
Chorób Wewnętrznych
Collegium Medicum im. L. Rydygiera w
Collegium Medicum im. L. Rydygiera w
Bydgoszczy
Bydgoszczy
UMK w Toruniu
UMK w Toruniu
POŁKNIĘCIE
SUBSTANCJI ŻRĄCYCH
Mariusz Kęsicki
Przemysław Majewski
Karol Haska
Kamil Małużyński
II rok Ratownictwo
Medyczne
Studia zaoczne
Epidemiologia
Epidemiologia
Trudno ustalić, ile osób rocznie ulega ostremu
Trudno ustalić, ile osób rocznie ulega ostremu
zatruciu. Opierając się na statystykach
zatruciu. Opierając się na statystykach
prowadzonych przez ośrodki ostrych zatruć
prowadzonych przez ośrodki ostrych zatruć
można przyjąć, że rocznie dochodzi do
można przyjąć, że rocznie dochodzi do
kilkudziesięciu tysięcy przypadków. Oczywiście
kilkudziesięciu tysięcy przypadków. Oczywiście
mają one zróżnicowany przebieg, najczęściej
mają one zróżnicowany przebieg, najczęściej
niegroźny. Jedynie około 5% ofiar ostrego zatrucia
niegroźny. Jedynie około 5% ofiar ostrego zatrucia
wymaga leczenia szpitalnego. 10% chorych
wymaga leczenia szpitalnego. 10% chorych
leczonych w oddziałach intensywnej terapii to
leczonych w oddziałach intensywnej terapii to
osoby z ostrym zatruciem. Aż 30% nagłych
osoby z ostrym zatruciem. Aż 30% nagłych
przyjęć do szpitali psychiatrycznych to przyjęcia z
przyjęć do szpitali psychiatrycznych to przyjęcia z
powodu ostrego samobójczego zatrucia.
powodu ostrego samobójczego zatrucia.
Połknięte środki mogą się przyczyniać do
znacznych uszkodzeń przełyku i żołądka. Stopień
uszkodzenia jest uzależniony od właściwości
żrących, stężenia i ilości spożytej substancji.
Najczęstszy podział obejmuje uszkodzenia w
wyniku połknięcia substancji o
odczynie
kwaśnym
oraz o
odczynie zasadowym.
Spożycie substancji o
Spożycie substancji o
odczynie alkalicznym
odczynie alkalicznym
Najczęściej powoduje poważne obrażenia
Najczęściej powoduje poważne obrażenia
przewodu pokarmowego. Najczęściej połykanym
przewodu pokarmowego. Najczęściej połykanym
środkiem alkalicznym jest ług. „Ług” jest ogólnym
środkiem alkalicznym jest ług. „Ług” jest ogólnym
określeniem obejmującym wodorotlenek sodu i
określeniem obejmującym wodorotlenek sodu i
potasu, węglan sodu i potasu, wodorotlenek
potasu, węglan sodu i potasu, wodorotlenek
amonu i nadmanganian potasu. Substancja żrąca
amonu i nadmanganian potasu. Substancja żrąca
w postaci płynnej jest znacznie bardziej niszcząca
w postaci płynnej jest znacznie bardziej niszcząca
niż w postaci krystalicznej.
niż w postaci krystalicznej.
Spożycie substancji o
Spożycie substancji o
odczynie alkalicznym c.d.
odczynie alkalicznym c.d.
Spożyte substancje alkaliczne powodują
Spożyte substancje alkaliczne powodują
postępujące i niszczące obrażenia przełyku
postępujące i niszczące obrażenia przełyku
w wyniku
w wyniku
martwicy rozpływnej.
martwicy rozpływnej.
Uszkodzenie występuje natychmiast po
Uszkodzenie występuje natychmiast po
spożyciu i stopniowo postępuje z upływem
spożyciu i stopniowo postępuje z upływem
czasu. Oddzielanie się zmienionej
czasu. Oddzielanie się zmienionej
martwiczo śluzówki następuje po kilku
martwiczo śluzówki następuje po kilku
dniach, a bliznowate zwężenia zaczynają się
dniach, a bliznowate zwężenia zaczynają się
formować po upływie 2- 3 tygodni. Przełyk
formować po upływie 2- 3 tygodni. Przełyk
staje się cieńszy pomiędzy 5 a 15 dniem.
staje się cieńszy pomiędzy 5 a 15 dniem.
Spożycie substancji o
Spożycie substancji o
odczynie kwaśnym
odczynie kwaśnym
Spożycie substancji o odczynie
Spożycie substancji o odczynie
kwaśnym szybko nasila uczucie
kwaśnym szybko nasila uczucie
dyskomfortu w obrębie gardła,
dyskomfortu w obrębie gardła,
powodując zmniejszenie ilości
powodując zmniejszenie ilości
spożytej substancji. Jednak
spożytej substancji. Jednak
spożycie w dużych ilościach
spożycie w dużych ilościach
kwaśnych substancji żrących może
kwaśnych substancji żrących może
być tragiczne w skutkach. Kwasy
być tragiczne w skutkach. Kwasy
powodują
powodują
martwicę koagulacyjną.
martwicę koagulacyjną.
Czynniki ryzyka
Czynniki ryzyka
Prawie
Prawie
80%
80%
oparzeń substancjami
oparzeń substancjami
żrącymi występuje u dzieci. Do grupy
żrącymi występuje u dzieci. Do grupy
szczególnego ryzyka wśród dorosłych
szczególnego ryzyka wśród dorosłych
należą osoby będące w depresji lub
należą osoby będące w depresji lub
działające w zamiarach samobójczych.
działające w zamiarach samobójczych.
Wypadki są spowodowane
Wypadki są spowodowane
substancjami powodującymi korozję,
substancjami powodującymi korozję,
pozostawionymi w nie oznakowanych
pozostawionymi w nie oznakowanych
pojemnikach.
pojemnikach.
Wywiad
Wywiad
Dokładne zebranie wywiadu i sumienne zbadanie
Dokładne zebranie wywiadu i sumienne zbadanie
chorego mają podstawowe znaczenie w
chorego mają podstawowe znaczenie w
rozpoznaniu, leczeniu i rokowaniu w razie spożycia
rozpoznaniu, leczeniu i rokowaniu w razie spożycia
substancji żrących. Do najważniejszych danych
substancji żrących. Do najważniejszych danych
uzyskanych w wywiadzie należy rodzaj spożytej
uzyskanych w wywiadzie należy rodzaj spożytej
substancji.
substancji.
Lekarz powinien w razie możliwości rozmawiać z
Lekarz powinien w razie możliwości rozmawiać z
chorym i żądać, aby rodzina powróciła na miejsce
chorym i żądać, aby rodzina powróciła na miejsce
wypadku i poszukiwała opakowania po spożytej
wypadku i poszukiwała opakowania po spożytej
substancji. Kiedy zostanie zidentyfikowana
substancji. Kiedy zostanie zidentyfikowana
substancja spożyta przez chorego, należy się
substancja spożyta przez chorego, należy się
skontaktować ze specjalistycznym ośrodkiem zatruć.
skontaktować ze specjalistycznym ośrodkiem zatruć.
Chory i rodzina powinni być wypytani o wymioty
Chory i rodzina powinni być wypytani o wymioty
treścią krwistą i/lub smoliste stolce.
treścią krwistą i/lub smoliste stolce.
Badanie przedmiotowe
Badanie przedmiotowe
W czasie badania przedmiotowego należy
W czasie badania przedmiotowego należy
zwrócić szczególną uwagę na objawy
zwrócić szczególną uwagę na objawy
perforacji przewodu pokarmowego. Objawy
perforacji przewodu pokarmowego. Objawy
te to podskórne trzeszczenia, kliniczne
te to podskórne trzeszczenia, kliniczne
objawy toksyczne i objawy ostrego brzucha.
objawy toksyczne i objawy ostrego brzucha.
Należy przeprowadzić badania na obecność
Należy przeprowadzić badania na obecność
krwi utajonej w stolcu. Badanie jamy ustnej
krwi utajonej w stolcu. Badanie jamy ustnej
i gardła nie jest wiarygodne w
i gardła nie jest wiarygodne w
odzwierciedleniu ciężkości i rozległości
odzwierciedleniu ciężkości i rozległości
uszkodzeń przełyku i żołądka.
uszkodzeń przełyku i żołądka.
Objawy przedmiotowe i
Objawy przedmiotowe i
podmiotowe
podmiotowe
–
Poważne uszkodzenia tkanek
Poważne uszkodzenia tkanek
Zaburzenia połykania
Zaburzenia połykania
Bolesne przełykanie
Bolesne przełykanie
Ból w części ustnej gardła, zamostkowy, brzucha
Ból w części ustnej gardła, zamostkowy, brzucha
–
Przedziurawienie przełyku
Przedziurawienie przełyku
Odma śródpiersia
Odma śródpiersia
Trzeszczenia
Trzeszczenia
Odma podskórna
Odma podskórna
Silny ból w klatce piersiowej
Silny ból w klatce piersiowej
–
Przedziurawienie części brzusznej przełyku, żołądka i jelit
Przedziurawienie części brzusznej przełyku, żołądka i jelit
Napięty, ostry brzuch
Napięty, ostry brzuch
Wolny gaz w obrębie jamy brzusznej na roentgenogramie
Wolny gaz w obrębie jamy brzusznej na roentgenogramie
–
Zaburzenia oddychania
Zaburzenia oddychania
Szorstki, wysoki świst oddechowy
Szorstki, wysoki świst oddechowy
Chrypka
Chrypka
Objawy przedmiotowe i
Objawy przedmiotowe i
podmiotowe c.d.
podmiotowe c.d.
–
Objawy przedmiotowe u małych dzieci
Objawy przedmiotowe u małych dzieci
Nadmierne wytwarzanie śliny
Nadmierne wytwarzanie śliny
Odmowa przyjmowania pokarmów
Odmowa przyjmowania pokarmów
–
Inne objawy przedmiotowe i podmiotowe
Inne objawy przedmiotowe i podmiotowe
Oparzenia w obrębie jamy ustnej
Oparzenia w obrębie jamy ustnej
Gorączka
Gorączka
Nudności i wymioty
Nudności i wymioty
Obrzęk krtani
Obrzęk krtani
Świszczący oddech
Świszczący oddech
Ból w nadbrzuszu
Ból w nadbrzuszu
Wymioty treścią krwistą i smoliste stolce
Wymioty treścią krwistą i smoliste stolce
Wstrząs
Wstrząs
Zgon
Zgon
Postępowanie lecznicze
Postępowanie lecznicze
Wstępne postępowanie polega na ocenie dróg
Wstępne postępowanie polega na ocenie dróg
oddechowych i stabilizacji krążenia.
oddechowych i stabilizacji krążenia.
Najważniejsza jest obserwacja kliniczna.
Najważniejsza jest obserwacja kliniczna.
Szczególną uwagę należy zwrócić na możliwość
Szczególną uwagę należy zwrócić na możliwość
przedziurawienia przewodu pokarmowego.
przedziurawienia przewodu pokarmowego.
Objawy otrzewnowe, które występują w bardzo
Objawy otrzewnowe, które występują w bardzo
wczesnym okresie, wskazują na zaawansowane
wczesnym okresie, wskazują na zaawansowane
uszkodzenie narządów wewnętrznych i rokują źle.
uszkodzenie narządów wewnętrznych i rokują źle.
Płukanie żołądka i wywoływanie wymiotów są
Płukanie żołądka i wywoływanie wymiotów są
przeciwwskazane. Badanie endoskopowe
przeciwwskazane. Badanie endoskopowe
wykonane wcześnie po spożyciu substancji
wykonane wcześnie po spożyciu substancji
żrących pozwala precyzyjnie określić uszkodzenia
żrących pozwala precyzyjnie określić uszkodzenia
w obrębie przewodu pokarmowego. Badanie
w obrębie przewodu pokarmowego. Badanie
kontrastowe nie jest pomocne w stanach ostrych.
kontrastowe nie jest pomocne w stanach ostrych.
W razie podejrzenia działania samobójczego
W razie podejrzenia działania samobójczego
należy dokonać jak najszybszej oceny
należy dokonać jak najszybszej oceny
psychiatrycznej.
psychiatrycznej.
Badanie radiologiczne
Badanie radiologiczne
Wszyscy chorzy po spożyciu znacznej ilości
Wszyscy chorzy po spożyciu znacznej ilości
substancji żrących powinni mieć wykonane
substancji żrących powinni mieć wykonane
zdjęcie klatki piersiowej oraz przeglądowe
zdjęcie klatki piersiowej oraz przeglądowe
jamy brzusznej. Chorzy z ciężkimi
jamy brzusznej. Chorzy z ciężkimi
uszkodzeniami z podejrzeniem
uszkodzeniami z podejrzeniem
przedziurawienia oraz ci z obecnym
przedziurawienia oraz ci z obecnym
uszkodzeniem dwunastnicy powinni mieć
uszkodzeniem dwunastnicy powinni mieć
wykonane badanie brzucha za pomocą
wykonane badanie brzucha za pomocą
tomografii komputerowej. W razie
tomografii komputerowej. W razie
podejrzenia przedziurawienia przełyku
podejrzenia przedziurawienia przełyku
należy wykonać tomografię komputerową
należy wykonać tomografię komputerową
klatki piersiowej.
klatki piersiowej.
Wczesne badanie
Wczesne badanie
endoskopowe
endoskopowe
Wszyscy chorzy z podejrzeniem spożycia znacznej ilości
Wszyscy chorzy z podejrzeniem spożycia znacznej ilości
substancji żrącej powinni mieć wykonane
substancji żrącej powinni mieć wykonane
badanie
badanie
endoskopowe
endoskopowe
w ciągu 36- 48h.
w ciągu 36- 48h.
Przeciwwskazaniami
Przeciwwskazaniami
do
do
badania są: przedziurawienie, wstrząs, ostry podgardłowy
badania są: przedziurawienie, wstrząs, ostry podgardłowy
obrzęk i martwica oraz niewydolność oddechowa.
obrzęk i martwica oraz niewydolność oddechowa.
Stwierdzenie obecności rozległych i zlewających się
Stwierdzenie obecności rozległych i zlewających się
owrzodzeń lub uszkodzenia dwunastnicy przyczynia się do
owrzodzeń lub uszkodzenia dwunastnicy przyczynia się do
pogorszenia rokowania i jest powodem rozważania
pogorszenia rokowania i jest powodem rozważania
leczenia chirurgicznego. Endoskop powinien być
leczenia chirurgicznego. Endoskop powinien być
zakładany tylko do wstępnej oceny uszkodzeń, ponieważ
zakładany tylko do wstępnej oceny uszkodzeń, ponieważ
późniejsze badania mogą prowadzić do przedziurawienia.
późniejsze badania mogą prowadzić do przedziurawienia.
Największe ryzyko perforacji występuje między 5 a 15
Największe ryzyko perforacji występuje między 5 a 15
dniem od spożycia substancji żrącej.
dniem od spożycia substancji żrącej.
Postępowanie
Postępowanie
chirurgiczne
chirurgiczne
Występowanie objawów otrzewnowych jest
Występowanie objawów otrzewnowych jest
sygnałem do przeprowadzenia wczesnego
sygnałem do przeprowadzenia wczesnego
pilnego zabiegu operacyjnego. Zadaniem
pilnego zabiegu operacyjnego. Zadaniem
leczenia operacyjnego jest zapobieganie
leczenia operacyjnego jest zapobieganie
wystąpieniu takich powikłań, jak: ostry
wystąpieniu takich powikłań, jak: ostry
krwotok i przedziurawienie oraz z czasem
krwotok i przedziurawienie oraz z czasem
rozwojowi łagodnego lub nowotworowego
rozwojowi łagodnego lub nowotworowego
zwężenia. Wskaźnik śmiertelności u chorych z
zwężenia. Wskaźnik śmiertelności u chorych z
ciężkimi uszkodzeniami wynosi 10- 30%.
ciężkimi uszkodzeniami wynosi 10- 30%.
Powszechnie stosowanym zabiegiem jest
Powszechnie stosowanym zabiegiem jest
resekcja żołądka.
resekcja żołądka.
Dziękuję za uwagę…
Dziękuję za uwagę…