Katedra i Klinika Gastroenterologii, Chorób Naczyń i

Katedra i Klinika Gastroenterologii, Chorób Naczyń i

Chorób Wewnętrznych

Chorób Wewnętrznych

Collegium Medicum im. L. Rydygiera w

Collegium Medicum im. L. Rydygiera w

Bydgoszczy

Bydgoszczy

UMK w Toruniu

UMK w Toruniu

POŁKNIĘCIE

SUBSTANCJI ŻRĄCYCH

Mariusz Kęsicki
Przemysław Majewski
Karol Haska
Kamil Małużyński

II rok Ratownictwo
Medyczne
Studia zaoczne

Epidemiologia

Epidemiologia

Trudno ustalić, ile osób rocznie ulega ostremu

Trudno ustalić, ile osób rocznie ulega ostremu

zatruciu. Opierając się na statystykach

zatruciu. Opierając się na statystykach

prowadzonych przez ośrodki ostrych zatruć

prowadzonych przez ośrodki ostrych zatruć

można przyjąć, że rocznie dochodzi do

można przyjąć, że rocznie dochodzi do

kilkudziesięciu tysięcy przypadków. Oczywiście

kilkudziesięciu tysięcy przypadków. Oczywiście

mają one zróżnicowany przebieg, najczęściej

mają one zróżnicowany przebieg, najczęściej

niegroźny. Jedynie około 5% ofiar ostrego zatrucia

niegroźny. Jedynie około 5% ofiar ostrego zatrucia

wymaga leczenia szpitalnego. 10% chorych

wymaga leczenia szpitalnego. 10% chorych

leczonych w oddziałach intensywnej terapii to

leczonych w oddziałach intensywnej terapii to

osoby z ostrym zatruciem. Aż 30% nagłych

osoby z ostrym zatruciem. Aż 30% nagłych

przyjęć do szpitali psychiatrycznych to przyjęcia z

przyjęć do szpitali psychiatrycznych to przyjęcia z

powodu ostrego samobójczego zatrucia.

powodu ostrego samobójczego zatrucia.

Połknięte środki mogą się przyczyniać do
znacznych uszkodzeń przełyku i żołądka. Stopień
uszkodzenia jest uzależniony od właściwości
żrących, stężenia i ilości spożytej substancji.
Najczęstszy podział obejmuje uszkodzenia w
wyniku połknięcia substancji o

odczynie

kwaśnym

oraz o

odczynie zasadowym.

Spożycie substancji o

Spożycie substancji o

odczynie alkalicznym

odczynie alkalicznym

Najczęściej powoduje poważne obrażenia

Najczęściej powoduje poważne obrażenia

przewodu pokarmowego. Najczęściej połykanym

przewodu pokarmowego. Najczęściej połykanym

środkiem alkalicznym jest ług. „Ług” jest ogólnym

środkiem alkalicznym jest ług. „Ług” jest ogólnym

określeniem obejmującym wodorotlenek sodu i

określeniem obejmującym wodorotlenek sodu i

potasu, węglan sodu i potasu, wodorotlenek

potasu, węglan sodu i potasu, wodorotlenek

amonu i nadmanganian potasu. Substancja żrąca

amonu i nadmanganian potasu. Substancja żrąca

w postaci płynnej jest znacznie bardziej niszcząca

w postaci płynnej jest znacznie bardziej niszcząca

niż w postaci krystalicznej.

niż w postaci krystalicznej.

Spożycie substancji o

Spożycie substancji o

odczynie alkalicznym c.d.

odczynie alkalicznym c.d.

Spożyte substancje alkaliczne powodują

Spożyte substancje alkaliczne powodują

postępujące i niszczące obrażenia przełyku

postępujące i niszczące obrażenia przełyku

w wyniku

w wyniku

martwicy rozpływnej.

martwicy rozpływnej.

Uszkodzenie występuje natychmiast po

Uszkodzenie występuje natychmiast po

spożyciu i stopniowo postępuje z upływem

spożyciu i stopniowo postępuje z upływem

czasu. Oddzielanie się zmienionej

czasu. Oddzielanie się zmienionej

martwiczo śluzówki następuje po kilku

martwiczo śluzówki następuje po kilku

dniach, a bliznowate zwężenia zaczynają się

dniach, a bliznowate zwężenia zaczynają się

formować po upływie 2- 3 tygodni. Przełyk

formować po upływie 2- 3 tygodni. Przełyk

staje się cieńszy pomiędzy 5 a 15 dniem.

staje się cieńszy pomiędzy 5 a 15 dniem.

Spożycie substancji o

Spożycie substancji o

odczynie kwaśnym

odczynie kwaśnym

Spożycie substancji o odczynie

Spożycie substancji o odczynie

kwaśnym szybko nasila uczucie

kwaśnym szybko nasila uczucie

dyskomfortu w obrębie gardła,

dyskomfortu w obrębie gardła,

powodując zmniejszenie ilości

powodując zmniejszenie ilości

spożytej substancji. Jednak

spożytej substancji. Jednak

spożycie w dużych ilościach

spożycie w dużych ilościach

kwaśnych substancji żrących może

kwaśnych substancji żrących może

być tragiczne w skutkach. Kwasy

być tragiczne w skutkach. Kwasy

powodują

powodują

martwicę koagulacyjną.

martwicę koagulacyjną.

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka

Prawie

Prawie

80%

80%

oparzeń substancjami

oparzeń substancjami

żrącymi występuje u dzieci. Do grupy

żrącymi występuje u dzieci. Do grupy

szczególnego ryzyka wśród dorosłych

szczególnego ryzyka wśród dorosłych

należą osoby będące w depresji lub

należą osoby będące w depresji lub

działające w zamiarach samobójczych.

działające w zamiarach samobójczych.

Wypadki są spowodowane

Wypadki są spowodowane

substancjami powodującymi korozję,

substancjami powodującymi korozję,

pozostawionymi w nie oznakowanych

pozostawionymi w nie oznakowanych

pojemnikach.

pojemnikach.

Wywiad

Wywiad

Dokładne zebranie wywiadu i sumienne zbadanie

Dokładne zebranie wywiadu i sumienne zbadanie

chorego mają podstawowe znaczenie w

chorego mają podstawowe znaczenie w

rozpoznaniu, leczeniu i rokowaniu w razie spożycia

rozpoznaniu, leczeniu i rokowaniu w razie spożycia

substancji żrących. Do najważniejszych danych

substancji żrących. Do najważniejszych danych

uzyskanych w wywiadzie należy rodzaj spożytej

uzyskanych w wywiadzie należy rodzaj spożytej

substancji.

substancji.

Lekarz powinien w razie możliwości rozmawiać z

Lekarz powinien w razie możliwości rozmawiać z

chorym i żądać, aby rodzina powróciła na miejsce

chorym i żądać, aby rodzina powróciła na miejsce

wypadku i poszukiwała opakowania po spożytej

wypadku i poszukiwała opakowania po spożytej

substancji. Kiedy zostanie zidentyfikowana

substancji. Kiedy zostanie zidentyfikowana

substancja spożyta przez chorego, należy się

substancja spożyta przez chorego, należy się

skontaktować ze specjalistycznym ośrodkiem zatruć.

skontaktować ze specjalistycznym ośrodkiem zatruć.

Chory i rodzina powinni być wypytani o wymioty

Chory i rodzina powinni być wypytani o wymioty

treścią krwistą i/lub smoliste stolce.

treścią krwistą i/lub smoliste stolce.

Badanie przedmiotowe

Badanie przedmiotowe

W czasie badania przedmiotowego należy

W czasie badania przedmiotowego należy

zwrócić szczególną uwagę na objawy

zwrócić szczególną uwagę na objawy

perforacji przewodu pokarmowego. Objawy

perforacji przewodu pokarmowego. Objawy

te to podskórne trzeszczenia, kliniczne

te to podskórne trzeszczenia, kliniczne

objawy toksyczne i objawy ostrego brzucha.

objawy toksyczne i objawy ostrego brzucha.

Należy przeprowadzić badania na obecność

Należy przeprowadzić badania na obecność

krwi utajonej w stolcu. Badanie jamy ustnej

krwi utajonej w stolcu. Badanie jamy ustnej

i gardła nie jest wiarygodne w

i gardła nie jest wiarygodne w

odzwierciedleniu ciężkości i rozległości

odzwierciedleniu ciężkości i rozległości

uszkodzeń przełyku i żołądka.

uszkodzeń przełyku i żołądka.

Objawy przedmiotowe i

Objawy przedmiotowe i

podmiotowe

podmiotowe

–

Poważne uszkodzenia tkanek

Poważne uszkodzenia tkanek

Zaburzenia połykania

Zaburzenia połykania

Bolesne przełykanie

Bolesne przełykanie

Ból w części ustnej gardła, zamostkowy, brzucha

Ból w części ustnej gardła, zamostkowy, brzucha

–

Przedziurawienie przełyku

Przedziurawienie przełyku

Odma śródpiersia

Odma śródpiersia

Trzeszczenia

Trzeszczenia

Odma podskórna

Odma podskórna

Silny ból w klatce piersiowej

Silny ból w klatce piersiowej

–

Przedziurawienie części brzusznej przełyku, żołądka i jelit

Przedziurawienie części brzusznej przełyku, żołądka i jelit

Napięty, ostry brzuch

Napięty, ostry brzuch

Wolny gaz w obrębie jamy brzusznej na roentgenogramie

Wolny gaz w obrębie jamy brzusznej na roentgenogramie

–

Zaburzenia oddychania

Zaburzenia oddychania

Szorstki, wysoki świst oddechowy

Szorstki, wysoki świst oddechowy

Chrypka

Chrypka

Objawy przedmiotowe i

Objawy przedmiotowe i

podmiotowe c.d.

podmiotowe c.d.

–

Objawy przedmiotowe u małych dzieci

Objawy przedmiotowe u małych dzieci

Nadmierne wytwarzanie śliny

Nadmierne wytwarzanie śliny

Odmowa przyjmowania pokarmów

Odmowa przyjmowania pokarmów

–

Inne objawy przedmiotowe i podmiotowe

Inne objawy przedmiotowe i podmiotowe

Oparzenia w obrębie jamy ustnej

Oparzenia w obrębie jamy ustnej

Gorączka

Gorączka

Nudności i wymioty

Nudności i wymioty

Obrzęk krtani

Obrzęk krtani

Świszczący oddech

Świszczący oddech

Ból w nadbrzuszu

Ból w nadbrzuszu

Wymioty treścią krwistą i smoliste stolce

Wymioty treścią krwistą i smoliste stolce

Wstrząs

Wstrząs

Zgon

Zgon

Postępowanie lecznicze

Postępowanie lecznicze

Wstępne postępowanie polega na ocenie dróg

Wstępne postępowanie polega na ocenie dróg

oddechowych i stabilizacji krążenia.

oddechowych i stabilizacji krążenia.

Najważniejsza jest obserwacja kliniczna.

Najważniejsza jest obserwacja kliniczna.

Szczególną uwagę należy zwrócić na możliwość

Szczególną uwagę należy zwrócić na możliwość

przedziurawienia przewodu pokarmowego.

przedziurawienia przewodu pokarmowego.

Objawy otrzewnowe, które występują w bardzo

Objawy otrzewnowe, które występują w bardzo

wczesnym okresie, wskazują na zaawansowane

wczesnym okresie, wskazują na zaawansowane

uszkodzenie narządów wewnętrznych i rokują źle.

uszkodzenie narządów wewnętrznych i rokują źle.

Płukanie żołądka i wywoływanie wymiotów są

Płukanie żołądka i wywoływanie wymiotów są

przeciwwskazane. Badanie endoskopowe

przeciwwskazane. Badanie endoskopowe

wykonane wcześnie po spożyciu substancji

wykonane wcześnie po spożyciu substancji

żrących pozwala precyzyjnie określić uszkodzenia

żrących pozwala precyzyjnie określić uszkodzenia

w obrębie przewodu pokarmowego. Badanie

w obrębie przewodu pokarmowego. Badanie

kontrastowe nie jest pomocne w stanach ostrych.

kontrastowe nie jest pomocne w stanach ostrych.

W razie podejrzenia działania samobójczego

W razie podejrzenia działania samobójczego

należy dokonać jak najszybszej oceny

należy dokonać jak najszybszej oceny

psychiatrycznej.

psychiatrycznej.

Badanie radiologiczne

Badanie radiologiczne

Wszyscy chorzy po spożyciu znacznej ilości

Wszyscy chorzy po spożyciu znacznej ilości

substancji żrących powinni mieć wykonane

substancji żrących powinni mieć wykonane

zdjęcie klatki piersiowej oraz przeglądowe

zdjęcie klatki piersiowej oraz przeglądowe

jamy brzusznej. Chorzy z ciężkimi

jamy brzusznej. Chorzy z ciężkimi

uszkodzeniami z podejrzeniem

uszkodzeniami z podejrzeniem

przedziurawienia oraz ci z obecnym

przedziurawienia oraz ci z obecnym

uszkodzeniem dwunastnicy powinni mieć

uszkodzeniem dwunastnicy powinni mieć

wykonane badanie brzucha za pomocą

wykonane badanie brzucha za pomocą

tomografii komputerowej. W razie

tomografii komputerowej. W razie

podejrzenia przedziurawienia przełyku

podejrzenia przedziurawienia przełyku

należy wykonać tomografię komputerową

należy wykonać tomografię komputerową

klatki piersiowej.

klatki piersiowej.

Wczesne badanie

Wczesne badanie

endoskopowe

endoskopowe

Wszyscy chorzy z podejrzeniem spożycia znacznej ilości

Wszyscy chorzy z podejrzeniem spożycia znacznej ilości

substancji żrącej powinni mieć wykonane

substancji żrącej powinni mieć wykonane

badanie

badanie

endoskopowe

endoskopowe

w ciągu 36- 48h.

w ciągu 36- 48h.

Przeciwwskazaniami

Przeciwwskazaniami

do

do

badania są: przedziurawienie, wstrząs, ostry podgardłowy

badania są: przedziurawienie, wstrząs, ostry podgardłowy

obrzęk i martwica oraz niewydolność oddechowa.

obrzęk i martwica oraz niewydolność oddechowa.

Stwierdzenie obecności rozległych i zlewających się

Stwierdzenie obecności rozległych i zlewających się

owrzodzeń lub uszkodzenia dwunastnicy przyczynia się do

owrzodzeń lub uszkodzenia dwunastnicy przyczynia się do

pogorszenia rokowania i jest powodem rozważania

pogorszenia rokowania i jest powodem rozważania

leczenia chirurgicznego. Endoskop powinien być

leczenia chirurgicznego. Endoskop powinien być

zakładany tylko do wstępnej oceny uszkodzeń, ponieważ

zakładany tylko do wstępnej oceny uszkodzeń, ponieważ

późniejsze badania mogą prowadzić do przedziurawienia.

późniejsze badania mogą prowadzić do przedziurawienia.

Największe ryzyko perforacji występuje między 5 a 15

Największe ryzyko perforacji występuje między 5 a 15

dniem od spożycia substancji żrącej.

dniem od spożycia substancji żrącej.

Postępowanie

Postępowanie

chirurgiczne

chirurgiczne

Występowanie objawów otrzewnowych jest

Występowanie objawów otrzewnowych jest

sygnałem do przeprowadzenia wczesnego

sygnałem do przeprowadzenia wczesnego

pilnego zabiegu operacyjnego. Zadaniem

pilnego zabiegu operacyjnego. Zadaniem

leczenia operacyjnego jest zapobieganie

leczenia operacyjnego jest zapobieganie

wystąpieniu takich powikłań, jak: ostry

wystąpieniu takich powikłań, jak: ostry

krwotok i przedziurawienie oraz z czasem

krwotok i przedziurawienie oraz z czasem

rozwojowi łagodnego lub nowotworowego

rozwojowi łagodnego lub nowotworowego

zwężenia. Wskaźnik śmiertelności u chorych z

zwężenia. Wskaźnik śmiertelności u chorych z

ciężkimi uszkodzeniami wynosi 10- 30%.

ciężkimi uszkodzeniami wynosi 10- 30%.

Powszechnie stosowanym zabiegiem jest

Powszechnie stosowanym zabiegiem jest

resekcja żołądka.

resekcja żołądka.

Dziękuję za uwagę…

Dziękuję za uwagę…