Fizjologia i żywienie

zwierząt

Wykład 2

Pasza

- jest to materiał pochodzenia roślinnego, zwierzęcego

lub mineralnego charakteryzujący się wartością odżywczą

dla zwierząt i nie zawierających substancji szkodliwych dla

zdrowia zwierząt i mogących ujemnie wpływać na produkty

zwierzęce.

Wartość pokarmowa pasz -

Wartość pokarmowa pasz -

wyraża się ilością danego składnika na jednostkę

wagową paszy o ustalonej wilgotności lub na jednostkę suchej masy paszy.

Wartość pokarmowa -

Wartość pokarmowa -

zawartość składników pokarmowych,

w tym białka,

tłuszczu, włókna, cukrów, skrobi, poszczególnych aminokwasów,

kwasów tłuszczowych, składników mineralnych, witamin oraz

energii.

Wartość odżywczą (pokarmową)

Wartość odżywczą (pokarmową)

- zawartość w paszy składników

strawnych,

wchłanianych

w

przewodzie

pokarmowym

i

wykorzystywanym w procesach metabolizmu.

Mierniki wartości pokarmowej paszy

Mierniki wartości pokarmowej paszy



skład chemiczny



strawność składników



wartość energetyczna



wartość białka



zawartość witamin i związków mineralnych



zawartość substancji antyodżywczych

Na przydatność żywieniową paszy składa się:

Na przydatność żywieniową paszy składa się:



działanie dietetyczne,



walory smakowe,



zawartość substancji antyodżywczych (antyżywieniowych)



wpływ na jakość produktów zwierzęcych,



negatywnie oddziaływanie na organizm zwierzęcy.

Wartość gospodarcza paszy będzie zależeć od:

Wartość gospodarcza paszy będzie zależeć od:



przydatności żywieniowej



wysokich czy niskich kosztów produkcji,



od wielkości plonów,



łatwości zbioru,



transportu,



łatwości przechowywania,



łatwości konserwacji



łatwości przyrządzania przed skarmianiem

Składniki pokarmowe pasz: fizyczne i

Składniki pokarmowe pasz: fizyczne i

chemiczne

chemiczne

Składniki fizyczne pasz roślinnych, zwierzęcych i mineralnych

W paszach pochodzenia roślinnego -

są to:



tkanki wegetatywne roślin

– pochodzące z łodyg, liści,

kłosów

i wiech, bulw, kłączy i korzeni,



tkanki generatywne roślin

– pochodzące z nasion i

owoców

W paszach pochodzenia zwierzęcego -

są

to:



rozdrobnione na mączkę tkanki zwierząt -

(tkanka mięsna,

tłuszczowa i kostna), keratyna (pierze, rogi, racice,

kopyta, włosie

i szczecina)



mleko i produkty jego przerobu - (

serwatka,

kazeina,

maślanka, laktoza)

poddane obróbce termicznej ciśnieniowej, jak
autoklawowanie, hydroliza i suszenie.

W paszach pochodzenia mineralnego -

są to

cząsteczki zmielonych minerałów lub substancji

chemicznych;



kopalnych

(kreda pastewna, dolomit, sól kopalna, zeolit),



z chemicznego przerobu kopalin

(fosforany paszowe)



z syntezy chemicznej

(chlorki, siarczany, tlenki, węglany-

magnezu,

cynku manganu, miedzi, kobaltu, żelaza, a także mocznik,

aminokwasy

syntetyczne i inne)

Woda

Sucha

masa

Substanc

je

organicz

ne

Popiół

surowy

Substancje i

związki

bezazotowe

Białko

ogólne

Związki

azotowe

niebiałkowe

Białko

właściwe

Węglowodany

Tłuszcz

surowy

Bezazotowe

wyciagowe

Włókno

surowe

Składniki pokarmowe pasz -

Składniki pokarmowe pasz -

chemiczne

chemiczne

Analiza weedeńska (5-copalcówka)

Białko ogólne

Białko ogólne

– to suma związków zawierających azot. Składa się ono z:



białka właściwego



związków azotowych niebiałkowych (NPN)

Białko

właściwe

Związki

azotowe

niebiałkowe

1. Białka proste:

Glebowe:

Strukturalne:

a) albuminy a)

keratyny

b) globuliny b) kolagen
c) histony c)

elastyna

2.

Białka złożone:

a)fosfoproteidy
b)nukleoproteidy
c)chromoproteidy
d)metaloproteidy
e) glikoproteidy
f) lipoproteidy

a) amidy
b) zasady purynowe
c) zasady pirymidowe
d) sole amonowe
e) mocznik
f) wolne aminokwasy
g) azotany
h) azotyny
i) betainy

Białko ogólne (N

*

6,25)

100g białka – 16gN
1 gN=100/16=6,25g białka

Białko

Białko

w organizmach zwierzęcych pełni bardzo ważna role – są to

przede wszystkim

:



funkcja strukturalna



funkcja regulacyjna



funkcja transportowa



udział w procesie widzenia



funkcja przekazywania cech genetycznych

Tłuszcz surowy

Tłuszcz surowy

(ekstrat eterowy)

Tłuszcz

surowy

Tłuszcz właściwy

:

1)tłuszcze obojętne

2)woski

3)kwasy tłuszczowe

Związki tłuszczopodobne:

1)fosfolipidy glicerolowe (fosfatydy)

2)sfingolipidy

3) lipidy izoprenowe

Podział tłuszczu surowego na frakcje ze względu na właściwości

chemiczne i budowę

Biologiczne znaczenie tłuszczu

Biologiczne znaczenie tłuszczu

Tłuszcz jest niezbędnym składnikiem organizmu. Tkanki pozbawione tłuszczu są

niezdolne do życia. Lipidy wchodzące w skład tkanek i płynów ustrojowych

spełniają następujące funkcje:



izolacyjną



strukturalną



energetyczną



transportową



funkcjonalną



informacyjną

Węglowodany

Włókno

surowe

Bezazotowe

wyciagowe

Wielocukrowe:

1. Jednoskładnikowe 2. Wieloskładnikowe:

a) celuzloza a) hemiceluloza

b) pektyny

c) ligniny

d) gumy

e) śluzy

f) kleje

Bezazotowe

wyciagowe

a)

dwucukrowc

e:

- sacharoza

- maltoza

- laktoza

- celobioza

b)

trójcukrowce

:

- rafinoza

a) pentozany:

- arabany

- ksylany

b) hektozany:

- skrobia

- glikogen

- insulina

Wielocukrowc

e

jednoskładnik

owe

Kilkucukrowce

(oligosachary

dy)

Jednocukrowc

e

(monosachary

dy)

a)

pentozy:

-

arabinoz

a

- ksyloza

- ryboza

b) heksoza:

-

glukoza

-

fruktoza

-

galaktoz

a

-

mamnoz

a

Składniki mineralne (popiół surowy)

Makroelementy

–

występują w organizmie zwierząt w ilościach powyżej

50 mg/1kg.

Zalicza się dno nich: Ca, P, Na, K, MG, Cl i S.

Mikroelementy

(pierwiastki śladowe

) –

występują w organizmie

zwierząt w ilościach mniejszych niż 50 mg/1kg.

Zalicza się do nich: Fe, Mn, Zn, Co, Se, Cr, J, Mo, Ni, F, Si, V, Sn.

Składniki mineralne pełnia w organizmie zwierząt wiele
różnorakich funkcji

:



stanowią elementy strukturalne organizmu, zarówno

układu

kostnego, jak i tkanek miękkich



są składowymi częściami różnych ważnych życiowo

związków

organicznych, takich jak białka, hormony witaminy



odgrywają ważna rolę w utrzymaniu właściwego ciśnienia

osmotycznego w komórkach i płynach ustrojowych



regulują koncentrację jonów wodoru w płynach

ustrojowych

i tkankach



zwierząt,

wpływają

na

prawidłowy

przebieg

przewodnictwa

mięśniowo- nerwowego



biorą udział w budowie licznych enzymów lub je aktywują

Według przepisów Unii Europejskiej pasze definiuje się jako środki

żywienia zwierząt, które dzieli się na :

1). materiały paszowe, w danym rozumieniu surowce paszowe, przeznaczone

do bezpośredniego skarmiania lub do produkcji mieszanek paszowych

2). dodatki paszowe i premiksy

3). mieszanki paszowe.

Materiały paszowe dzieli się na:

Materiały paszowe dzieli się na:



pochodzenia roślinnego (zielonki i produkty ich konserwowania, słoma, plewy,

łuski, bulwy i korzenie roślin okopowych, owoce, ziarna zbóż, nasiona roślin

strączkowych, nasiona roślin oleistych oraz produkty uboczne ich

przetwarzania przemysłowego)



pochodzenia zwierzęcego (świeże i wysuszone tkanki zwierzęce lub produkty

przerobu surowców pochodzenia zwierzęcego, jak również naturalne pasze

zwierzęce, np. mleko)



pochodzenia mikrobiologicznego (suszone lub liofilizowane mikroorganizmy

jedno- i wielokomórkowe, np. drożdże paszowe)



aminokwasy, ich sole i analogi



związki azotowe niebiałkowe



substancje mineralne (kopaliny mineralne lub sole mineralne otrzymywane w

wyniku syntezy chemicznej)

Dodatki paszowe

Dodatki paszowe

- są to substancje pojedyncze lub ich mieszaniny wpływające

na poprawę jakości mieszanek paszowych, zdrowia zwierząt i produktów

pochodzenia zwierzęcego

Premiksy paszowe

Premiksy paszowe

– są to dodatki paszowe produkowane na nośnikach, celem

lepszego mieszania się z innymi materiałami paszowymi

Do dodatków paszowych zalicza się:

Do dodatków paszowych zalicza się:



witaminy, prowitaminy i substancje o podobnym działaniu



pierwiastki śladowe



antybiotyki paszowe



probiotyki



przeciwutleniacze



substancje zapachowe i wzmacniające apetyt



kokcydiostatyki



emulgatory, wypełniacze, substancje wiążące, substancje

przeciwzbrylające



barwniki



konserwanty, detoksykanty



regulatory kwasowości, sole buforujące



dezodoranty (preparaty dezodoryzujące)



zioła



inne stymulatory wzrostu

Komisja Oceny Paszy przy Ministerstwie

Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Mieszanka pełnodawkowa

Mieszanka pełnodawkowa

– jest to mieszanina pasz, która

zawiera składniki pokarmowe w odpowiedniej ilości i proporcjach

Skarmiana do woli lub normowana, pokrywa zapotrzebowanie na

wszystkie niezbędne składniki pokarmowe i pod względem

struktury

fizycznej

odpowiada

gatunkowi

oraz

grupie

produkcyjnej

zwierząt

–

mieszanka

zbilansowana

mieszanka

zbilansowana

pełnowartościowa

pełnowartościowa

Mieszanka uzupełniająca

Mieszanka uzupełniająca

- jest to zestaw pasz, który służy

do uzupełniania poziomów składników w dawce pokarmowej.

Mieszanka ta cechuje się wyższą od wymaganej potrzebami

dziennymi zwierząt zawartością białka, energii i dodatków

paszowych.

Koncentraty białkowe i witaminowo-

Koncentraty białkowe i witaminowo-

mineralne

mineralne

Mieszanki specjalnego przeznaczenia

Mieszanki specjalnego przeznaczenia

– to pasze dietetyczne i

lecznicze

Najbardziej rozpowszechnionym systemu jest podział

Najbardziej rozpowszechnionym systemu jest podział

pasz na:

pasz na:



treściwe - < 4,1 MJ [EN] dla przeżuwaczy (w 1kg suchej masy)



objętościowe – zawierają < 4,1MJ [EN] dla przeżuwaczy i < 18 %

włókna

surowego (w 1 kg suchej masy)



mineralne - nie zawierają energii

W grupie pasz objętościowych wyróżnia

W grupie pasz objętościowych wyróżnia

się:

się:



objętościowe suche -siano, słomy i plewy



objętościowe soczyste – zielonki, kiszonki i okopowe, a także

pasze wodniste

pochodzenia przemysłowego , np. wywar gorzelniany, pulpę

ziemniaczaną

W grupie pasz treściwych i objętościowych

W grupie pasz treściwych i objętościowych

wyróżnia się:

wyróżnia się:



niskobiałkowe



średniobiałkowe



wysokobiałkowe

W zależności od miejsca produkcji wyróżnia się pasze

W zależności od miejsca produkcji wyróżnia się pasze



gospodarskie



pochodzące z zakupu

Biorąc pod uwagę rodzaj pasz dzieli się je na

Biorąc pod uwagę rodzaj pasz dzieli się je na

pochodzenia

pochodzenia



roślinnego



zwierzęcego



mineralnego

Ze względu na ilość składnika najbardziej charakterystycznego lub występującego w ilości

Ze względu na ilość składnika najbardziej charakterystycznego lub występującego w ilości

dominującej pasze dzielimy na:

dominującej pasze dzielimy na:



węglowodanowe



białkowe



witaminowe



mineralne



dietetyczne



tuczące

Można wyróżnić pasze które wpływające na ilość i jakość wytwarzanego produktu np.:

Można wyróżnić pasze które wpływające na ilość i jakość wytwarzanego produktu np.:



pasze mlekopędne



wpływające rozmiękczająco na zwierzęcą tkankę tłuszczową



wpływające utwardzająco na zwierzęcą tkankę tłuszczową

Uwzględniając najczęściej stosowane kryteria, przyjmuje się następujący podział pasz:

Uwzględniając najczęściej stosowane kryteria, przyjmuje się następujący podział pasz:

I – Pasze objętościowe

I – Pasze objętościowe

1. Pasze objętościowe soczyste;
a) zielonki z trwałych użytków zielonych – łąk i pastwisk,
b) zielonki z upraw polowych,
c) kiszonki i sianokiszonki,
d) okopowe,
e) wodniste produkty uboczne pochodzenia przemysłowego

II – Pasze treściwe

II – Pasze treściwe

1. Roślinne:
a) niskobiałkowe, zawierające do 20% białka – ziarna zbóż i produkty ich przerobu
(otręby), susz z okopowych,
b) o średniej zawartości białka, 20-30% - nasiona roślin strączkowych,
c) wysokobiałkowe o zawartości ponad 30% białka – makuch, ekspelery i śruty
poekstrakcyjne,
2. Pochodzenia zwierzęcego o zawartości białka ponad 30%:
a) maczki mięsne, maczki z krwi, mączka mięsno-kostna, mączka kostna
b) mączki rybne z odpadów i mączki z całych ryb,
c) mączka z mleka – mleko odtłuszczone suszone,
3. Pochodzenia zwierzęcego – naturalne

III – Przemysłowe mieszanki paszowe

III – Przemysłowe mieszanki paszowe

1. pełnodawkowe
2. uzupełniające
3. koncentraty białkowe

IV – Dodatki uzupełniające

IV – Dodatki uzupełniające

1. mineralne
2. witaminowe i witaminowo - minerlane