DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Poznaliśmy:



różne sposoby pomiaru produkcji (PKB) wynikające
z modelu ruchu okrężnego w gospodarce;



pochodne w stosunku do PKB mierniki dochodu oraz
ich krytykę.

Co jednak determinuje wielkość produkcji (dochodu) w

gospodarce, którą już potrafimy zmierzyć?

Uproszczenie:  



pojęcia: dochód narodowy, PNB i PKB są traktowane
zamiennie.

2

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Wprowadzamy rozróżnienie pomiędzy

produkcją

potencjalną a faktyczną:

 
 

PRODUKCJA FAKTYCZNA:

wielkość produkcji

rzeczywiście wytworzona w danej gospodarce w
analizowanym okresie.
 
 

PRODUKCJA POTENCJALNA:

wielkość produkcji, którą

wytworzyłaby gospodarka, gdyby wszystkie czynniki
produkcji zostały w pełni wykorzystane.



 

3

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Zastanówmy się:

Co oznacza „pełne wykorzystanie czynników

produkcji”?

Zatem:

PRODUKCJA POTENCJALNA:

wielkość produkcji, którą

wytworzyłaby gospodarka, gdyby wszystkie czynniki
produkcji zostały w pełni wykorzystane (

jest to

produkcja, jaką można by osiągnąć, gdyby wszystkie
rynki w gospodarce znajdowały się w stanie
równowagi).

4

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Od czego zależy wielkość produkcji potencjalnej?



Rozmiary produkcji potencjalnej zależą od wielkości
zasobów czynników produkcji występujących w
gospodarce oraz od efektywności ich wykorzystania.

Czy jednak produkcja faktyczna jest zawsze równa

produkcji potencjalnej? Niestety nie….



Krótki i długi okres w ekonomii: ekonomiści zakładają,
że
w długim okresie gospodarka dąży do osiągnięcia
produkcji potencjalnej, jednak w krótkim okresie
produkcja faktyczna może nie być równa produkcji
potencjalnej…

5

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Zbudujemy teraz model wyjaśniający przyczyny

krótkookresowych wahań produkcji faktycznej wokół
poziomu produkcji potencjalnej

Zatem do dzieła!

6

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Założenia modelu:

 

1.Wszystkie ceny i płace są ustalone na danym

poziomie (sztywne) – w gospodarce nie występuje
inflacja.

2.Przy sztywnych cenach i płacach, w gospodarce

występują nie wykorzystane zasoby – wolne moce
produkcyjne (pracownicy, którzy chcieliby pracować i
przedsiębiorstwa, które posiadają wolne moce
wytwórcze).

3.Interesuje nas tylko krótki okres – np. nie ma czasu na

rozbudowę zdolności produkcyjnych gospodarki.

7

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Przeanalizujmy ponownie założenie 2: istnienie

niewykorzystanych zasobów w gospodarce…

Oznacza to przecież, że Yf < Yp!

 
Ponieważ przy produkcji faktycznej mniejszej od

potencjalnej przedsiębiorstwa chętnie zwiększą

produkcję, a bezrobotni podejmą pracę,

faktyczne

rozmiary produkcji są zdeterminowane przez popyt:

 

Yf = AD

 
Wielkość popytu globalnego (AD) określa faktyczną

wielkość produkcji: jeśli pojawi się dodatkowy popyt,

przedsiębiorstwa zwiększą produkcję (ceteris

paribus)!

8

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Od czego jednak zależy popyt globalny (a więc także i

poziom produkcji faktycznej – czyli PKB) w gospodarce?

 
Przypomnienie: trzy sposoby pomiaru PKB wynikające

z modelu ruchu okrężnego w gospodarce:
 
 

1.Metoda produkcyjna

- PKB jako suma wartości dodanej

wytworzonej w poszczególnych fazach procesu

produkcji.
 

2.Metoda dochodowa:

PKB równa się też sumie

dochodów właścicieli czynników produkcji.
 

3.Metoda wydatkowa:

PKB jako suma wydatków na

dobra finalne – suma wydatków = popyt globalny!

9

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Popyt globalny (suma wydatków na dobra finalne):

1.gospodarka zamknięta bez państwa:

AD = C + I → AD=Y → Y = C + I
 
2. gospodarka zamknięta z państwem:

Y = C + I + G → AD=Y → Y = C + I + G
 
3. gospodarka otwarta:

Y = C + I + G + NX → AD=Y → Y = C + I + G +

NX

10

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

 

Model popytowy dla gospodarki zamkniętej bez państwa:

 
AD = C + I

 C - popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych: od

czego zależy wielkość C?

 
  Y

= C + S → C = Y - S

 
Wielkość C rośnie wraz ze wzrostem Y, ale: pewna część

konsumpcji (

C

a

– konsumpcja autonomiczna)

jest

niezależna od poziomu bieżącego dochodu – nawet przy
Y=0, gospodarstwa muszą realizować pewien poziom
konsumpcji..

11

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Zatem:

C składa się z dwóch zasadniczych elementów:

C

a

oraz konsumpcji zależnej od wielkości dochodów.

Jak wyprowadzić funkcję konsumpcji, obrazującą
zależność jej wielkości zarówno od C

a

, jak i wielkości

dochodu?

Jeszcze raz przypomnijmy sobie, że Y = C + S – a zatem
udziały konsumpcji i oszczędności w dochodach
właścicieli czynników produkcji wynoszą łącznie 100%!

 

12

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Ekonomiści opisują to w następujący sposób:

Krańcowa skłonność do konsumpcji

- (KSK – MPC: marginal

propensity to consume) - część każdego dodatkowego

dochodu (np. 1 USD, 1 zł), którą gospodarstwa domowe

przeznaczają na konsumpcję.
 
 

Krańcowa skłonność do oszczędzania

(KSO – MPS (marginal

propensity to save): część każdego dodatkowego dochodu

(np.

1 USD, 1 zł), którą gospodarstwa domowe przeznaczają na

oszczędności.

Ponieważ każda dodatkowa złotówka dochodu jest

przeznaczana albo na dodatkową zamierzoną konsumpcję,

albo na dodatkowe zamierzone oszczędności:
 
 

KSK + KSO = 1 

13

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Możemy również ująć KSK (i KSO) nieco inaczej:

Krańcowa skłonność do konsumpcji –

część każdego

dodatkowego dochodu (np. 1 USD, 1 zł), którą
gospodarstwa domowe przeznaczają na konsumpcję.

 

Gdy C rośnie z powodu wzrostu dochodu, MPC możemy
także wyrazić jako stosunek zmiany wydatków
konsumpcyjnych do zmiany dochodu:

MPC = Δ wydatków konsumpcyjnych/Δ dochodu

14

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

 

Powróćmy zatem do próby wyprowadzenia funkcji

konsumpcji:

Funkcja konsumpcji:

obrazuje wielkość zamierzonej

konsumpcji globalnej przy każdym poziomie
rozporządzalnych dochodów osobistych gospodarstw
domowych.
 
 

C

pl

= C

a

+ KSKxY

Pamiętajmy, że w gospodarce zamkniętej bez państwa
Y

d

= Y (nie ma Państwa – podatków i transferów)!!!

15

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Ilustracja graficzna funkcji konsumpcji:

16

Y

Y

C

C

C

pl

= C

a

+ KSKxY

0

0

C

a

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Ilustracja graficzna funkcji konsumpcji:

MPC decyduje zatem o nachyleniu funkcji konsumpcji –

przecież MPC = ΔC/ΔY

17

Y

Y

C

C

C

pl

= C

a

+ KSKxY

0

0

C

a

ΔY

ΔC

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

 
 Ilustracja graficzna funkcji konsumpcji:



przecięcie z osią rzędnych: autonomiczny popyt
konsumpcyjny (popyt konsumpcyjny niezależny od
wielkości dochodu).

 



tg kąta nachylenia funkcji konsumpcji – krańcowa
skłonność do konsumpcji.

 

18

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

 
Związek między funkcją konsumpcji a funkcją

oszczędności gospodarstw domowych:

 
Y = C + S czyli S = Y – C
S = Y – (C

a

+ KSKxY)

S = Y - C

a

– KSKxY

S = - C

a

+ Y - KSKxY

S = - C

a

+ Y (1-KSK)

Skoro KSK + KSO = 1 to 1-KSK=KSO
To:

S = - C

a

+ KSOxY

19

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Ilustracja graficzna funkcji oszczędności:

20

Y

Y

S

S

S = - C

a

+ KSOxY

0

0

-
C

a

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Budujemy model popytowy dla gospodarki zamkniętej
bez państwa:
 
AD = C + I

Znamy już funkcję konsumpcji, zastanówmy się nad
funkcją inwestycji…..

21

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Dygresja 

Ekonomiści dzielą wszystkie składniki popytu

globalnego na dwie grupy:

a)autonomiczne składniki popytu globalnego – czyli

takie które nie są zależne od wielkości bieżącego
dochodu (vide – konsumpcja autonomiczna!);

b)składniki popytu globalnego zależne od dochodu –

vide – KSKxY.

Jak zatem w tym kontekście sklasyfikować wydatki

inwestycyjne przedsiębiorstw?

22

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Inwestycje

(popyt inwestycyjny przedsiębiorstw):

powiększenie przez przedsiębiorstwa zasobów kapitału
trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu zapasów.

Przedsiębiorstwa inwestują

w celu zwiększenia zdolności

produkcyjnych i sprzedaży w przyszłości

– czyli kierują się

np. przewidywaniami dot. popytu na ich wyroby w
przyszłości, lecz także kosztem inwestycji (np. poziomem
oprocentowania kredytów)

Nie ma jednak bezpośredniego związku między poziomem I
i bieżącego dochodu –

wielkość I stanowi zatem

autonomiczny składnik popytu inwestycyjnego.

 

23

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Ilustracja graficzna I:

24

Y

Y

I

I

0

0

I

I

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Reasumując:

 
Popyt globalny (AD) – suma, którą przedsiębiorstwa i

gospo-darstwa domowe planują wydać na dobra i
usługi przy różnej wielkości dochodu.

 
W gospodarce zamkniętej bez państwa: AD = C + I
 

25

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Wykres funkcji popytu globalnego:

26

Y

Y

A

D

A

D

C

C

AD

AD

I

I

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Równowaga krótkookresowa:

przy stałych cenach i płacach,

równowaga krótkookresowa na rynku dóbr i usług istnieje
wtedy, kiedy popyt globalny (planowane wydatki) zrównują
się z faktycznie wytworzoną produkcją.
 
Yf=AD → stan krótkookresowej równowagi
makroekonomicznej
 
Znamy już wykres AD…. Jak pokazać Yf=AD?
 
Linia 45º - zbiór wszystkich punktów, które przybierają taką
samą wartość na obu osiach. 
 
Graficzna ilustracja krótkookresowej równowagi
makroekono-micznej – w punkcie przecięcia AD i linii 45º -
popyt globalny jest równy poziomowi produkcji (dochodowi).

27

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

E – punkt równowagi, w którym planowane wydatki są
równe faktycznej produkcji i faktycznemu dochodowi.

28

Produkcja,

Produkcja,

dochód

dochód

Linia 45

Linia 45

o

o

AD

AD

Planowa

Planowa

ne

ne

wydatki

wydatki

E

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Ruc

hy wzdłuż krzywej AD a przesunięcia krzywej:

 
 



dla danej wielkości wydatków autonomicznych (C

a

+

I), zmiany dochodu są ilustrowane przez ruchy wzdłuż
krzywej AD;



zmiany popytu globalnego wynikające z wszelkich
innych poza dochodem przyczyn, znajdą wyraz w
równoległym przesunięciu krzywej AD (wzrost C

a

lub

I) lub zmianie kąta jej nachylenia (zmiana KSK).

 

29

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Równowaga krótkookresowa: Y = AD

(przecięcie linii AD z linią 45º)

Stany nierównowagi krótkookresowej – gdy suma

planowanych wydatków różni się od wartości produkcji:

 

Y > AD (AE

pl

)

– produkcja jest większa od planowanych

zagregowanych wydatków, w efekcie powstają zapasy
(przymusowe inwestycje).

 

Y < AD (AE

pl

)

– produkcja jest mniejsza od planowanych

zagregowanych wydatków – tym razem w gospodarce
pojawiają się przymusowe oszczędności.

30

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Czy pamiętamy jeszcze rozróżnienie między inwestycjami
i oszczędnościami planowanymi, nieplanowanymi
(przymusowymi) i faktycznymi?

 
I faktyczne = I planowane + I nieplanowane
 

I nieplanowane

– zmiany zapasów, których

przedsiębiorstwa wcześniej nie zaplanowały (przy Y>AD,
wzrost zapasów, przy AD>Y – spadek zapasów)
 
w punkcie równowagi (Y=AD), I faktyczne = I
planowane (inwestycje nieplanowane nie występują)

31

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Czy pamiętamy jeszcze rozróżnienie między inwestycjami
i oszczędnościami planowanymi, nieplanowanymi
(przymusowymi) i faktycznymi?

 
I faktyczne = I planowane + I nieplanowane
 

I nieplanowane

– zmiany zapasów, których

przedsiębiorstwa wcześniej nie zaplanowały (przy Y>AD,
wzrost zapasów, przy AD>Y – spadek zapasów)
 
w punkcie równowagi (Y=AD), I faktyczne = I
planowane (inwestycje nieplanowane nie występują)

32

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Czy pamiętamy jeszcze rozróżnienie między inwestycjami
i oszczędnościami planowanymi, nieplanowanymi
(przymusowymi) i faktycznymi?

 

S faktyczne = S planowane + S nieplanowane
 
S nieplanowane: przy AD>Y, nie ma na co wydać
pieniędzy….
 
w punkcie równowagi (Y=AD), S faktyczne = S
planowane (oszczędności nieplanowane nie
występują)

33

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Równość dopływów i odpływów z ruchu okrężnego:
 

w punkcie równowagi (Y=AD)

planowane inwestycje są

równe planowanym oszczędnościom (nieplanowane S i I

nie występują, czyli faktyczne inwestycje = inwestycjom
planowanym, a faktyczne oszczędności = planowanym
oszczędnościom).

 

w sytuacji nierównowagi (Y≠AD)

– odpływy z ruchu

okrężnego nadal muszą być równe dopływom do ruchu
okrężnego (występują nieplanowane inwestycje lub
oszczędności, które powodują, że oszczędności
faktyczne = inwestycjom faktycznym, mimo, że
planowane S i I nie są sobie równe).

34

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Na lewo od punktu E planowane oszczędności
gospodarstw domowych są mniejsze niż wielkość
zamierzonych inwestycji przedsiębiorstw: czyli następuje
zmniejszanie zapasów przedsiębiorstw (nieplanowane
dezinwestycje).

35

Spl = -Ca + KSKxY

E

I

C

a

S, I

Dochód, produkcja

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Na prawo od punktu E, gospodarstwa domowe planują oszczędzić

więcej, niż wynoszą planowane inwestycje przedsiębiorstw.

Niedostateczny popyt konsumpcyjny powoduje nieplanowany

wzrost zapasów.

Choć w obu przypadkach planowane S i I nie są równe, faktyczne S

i I – są sobie równe.

36

Spl = -Ca + KSKxY

E

Ipl

C

a

S, I

Dochód, produkcja

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

W jaki sposób zmiany autonomicznych składników

popytu globalnego (np. poziomu I) wpływają na poziom

produkcji w punkcie równowagi?

 
Przyjmijmy, że w naszej gospodarce, w której panuje

równo-waga, planowane inwestycje przedsiębiorstw

rosną o Δ I

pl

:

 
 skoro w gospodarce są wolne moce produkcyjne, i

rośnie AD, produkcja także rośnie o Δ I

pl

 
 

 odpowiednio rosną także dochody gospodarstw

domowych – wartość dochodów właścicieli czynników

produkcji jest przecież równa wartości produkcji!
 
 

37

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

W jaki sposób zmiany autonomicznych składników popytu

globalnego (np. poziomu I) wpływają na poziom

produkcji

w punkcie równowagi

?

 
 
 część tych dodatkowych dochodów (wyznaczana przez

KSK) znowu powiększa AD (rośnie popyt konsumpcyjny):

a więc przedsiębiorstwa znowu podnoszą produkcję

 
 pojawia się następny przyrost produkcji i dochodów

(ich część odpowiadająca KSK po raz kolejny tworzy

zapotrzebowanie, produkcję i dodatkowe dochody).
 
 
„kamień wrzucony w wodę”...

38

 

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Jak zatem ostatecznie wzrośnie produkcja pod wpływem
jednorazowego wzrostu inwestycji o Δ I

pl

?



czyli: jaki jest stosunek wzrostu produkcji w punkcie

równowagi do powodującej zmiany produkcji w punkcie
równowagi zmiany autonomicznego składnika popytu
globalnego?

MNOŻNIK:

stosunek zmiany wielkości produkcji w

punkcie równowagi do powodującej ją zmiany wydatków
autonomicznych.

 M = ΔY/ΔAD

a

39

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Jak obliczyć mnożnik?



z każdego przyrostu wydatków autonomicznych (np. inwesty-

cyjnych), które tworzą zapotrzebowanie, a przez to –

zwiększają produkcję i dochody, na konsumpcję zostaje

wydana część równa KSK, co dodatkowo zwiększa produkcję i

dochody.

 



suma kolejnych cząstkowych przyrostów produkcji i

dochodów, ΔY1, ΔY2, ΔY3... wywołanych pierwotnym

przyrostem Δ I, jest równa:

 
ΔY = ΔI (pierwszy przyrost) + (KSK x ΔI) czyli drugi przyrost

+

+ [(KSK x ΔI) KSK] czyli trzeci przyrost + czwarty...

 
A zatem:
ΔY = ΔI + ΔI x KSK + ΔI x KSK

2

+ ΔI x KSK

3

itd...



 

40

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Jak obliczyć mnożnik?



całkowity przyrost dochodu narodowego ΔY,
wywołany impulsem w postaci pierwotnego wzrostu
inwestycji o ΔI, jest zatem sumą nieskończonego
ciągu geometrycznego którego pierwszy wyraz jest
równy ΔI, a iloraz wynosi KSK.

 
Stąd suma ciągu:
 
ΔY = ΔI/(1 – KSK)
 

Czyli ΔY/ΔI (mnożnik) = 1/1 – KSK

ΔY = M x /ΔI

41

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

PARADOKS ZAPOBIEGLIWOŚCI:

zmiana rozmiarów

oszczędności, jakie gospodarstwa domowe pragną
poczynić przy każdym poziomie dochodu, prowadzi do
zmiany wielkości dochodu zapewniającej równowagę. Nie
następuje natomiast zmiana oszczędności w punkcie
równowagi: nadal muszą się one równać planowanym
inwestycjom.

 

42

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Dlaczego „paradoks zapobiegliwości”?
 



gdy AD jest niski, a w gospodarce występują
niewykorzys-tane moce produkcyjne, zjawisko to
wskazuje, że obniżenie zamierzonych oszczędności
(spadek zapobiegliwości z punktu widzenia gospodarstw
domowych) spowoduje wzrost C, a co za tym idzie -
dochodu w punkcie równowagi.

Społeczeństwo

skorzysta z wyższego poziomu produkcji i zatrudnienia.



jeśli natomiast planowane oszczędności rosną (wzrost
zapobiegliwości z punktu widzenia gospodarstw
domowych), spadnie C i dochód w punkcie równowagi,
zatem –

spadnie produkcja i zatrudnienie.

 

43

DETERMINANTY DOCHODU
NARODOWEGO

Zakończyliśmy analizę modelu popytowego dla

gospodarki zamkniętej bez państwa.

Teraz przeanalizujemy model popytowy dla gospodarki

zamkniętej z państwem.

44