Metody oceny
lekowrażliwości

Aleksander Deptuła
Katedra i Zakład Mikrobiologii
Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy
UMK w Toruniu

Podstawowe pojęcia



Wrażliwość mikrobiologiczna: Dany
szczep należy do najbardziej wrażliwej
populacji i nie posiada mechanizmów
oporności



Wrażliwość kliniczna: Dany szczep jest
wrażliwy na standardowe dawki leku



Średnia wrażliwość: bakterie
klasyfikowane jako średniowrażliwe należą
do grupy szczepów pomiędzy klinicznie
wrażliwymi i klinicznie opornymi



Oporność mikrobiologiczna: Dany szczep
posiada mechanizm oporności



Oporność farmakologiczna: bakterie są
oporne w sensie farmakologicznym, jeśli
mogą przeżyć w obecności antybiotyku w
stężeniu wyższym, niż jest możliwe do
osiągnięcia in vivo



Oporność kliniczna: sukces terapeutyczny
jest niemożliwy do osiągnięcia, pomimo
zastosowania maksymalnych dawek leku



Oporność krzyżowa: niewrażliwość na
wszystkie leki z danej grupy chemicznej,
lub czasem niespokrewnionych grup, gdy
punkty uchwytu dla antybiotyków znajdują
się blisko siebie



Oporność naturalna: stała cecha danego
gatunku



Oporność nabyta: nowa cecha szczepu
wynikająca ze zmian materiału
genetycznego



Inokulum: liczba komórek bakteryjnych w

podłożu płynnym, wyrażana jako liczba CFU

(Colony Forming Units, jednostki tworzące

kolonie) na mililitr



Antybiogram podstawowy: zawiera

antybiotyki stosowane jako leki pierwszego

rzutu



Antybiogram rozszerzony: zawiera

rozszerzoną listę antybiotyków

stosowanych wobec drobnoustrojów

wielolekoopornych i/lub izolowanych z

ciężkich zakażeń

Metoda krążkowo-dyfuzyjna wg
Kirby’ego i Bauera



Metoda jakościowa



Cel: ocena lekowrażliwości

drobnoustrojów z zaklasyfikowaniem

do poszczególnych grup: wrażliwy,

średniowrażliwy, oporny



Zasada: antybiotyk dyfunduje z

krążka bibułowego do podłoża

agarowego wytwarzając gradient

stężenia



Wykonanie:



Z hodowli badanego szczepu na podłożu
obojętnym lub wzbogaconym sporządza się
zawiesinę o gęstości 0,5 według skali
MacFarlanda



Zawiesinę rozprowadza się wymazówką na
powierzchni podłoża



Po przeschnięciu układa się krążki z
antybiotykami w odpowiednich stężeniach



Oznaczenia należy przeprowadzać na

agarze Mueller – Hintona (lub agarze

Brucella z 5% krwią końską i heminą)



Grubość podłoża nie powinna

przekraczać 4 mm



Krążki powinny być ułożone w odległości

co najmniej 24 mm, nie więcej niż 5 na

płytce o średnicy 10 cm



Inkubację prowadzi się 16-18 h w

temperaturze 35

0

C

Odczyt i interpretacja wyników



Odczyt prowadzi się po inkubacji, w świetle

przechodzącym



Dokonuje się pomiaru średnic stref

zahamowania wzrostu



O klasyfikacji danego szczepu do

poszczególnych grup decyduje wielkość strefy

zahamowania wzrostu wokół krążka z danym

antybiotykiem



Interpretacja wyniku w oparciu o zalecenia

Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds.

Lekowrażliwości Drobnoustrojów i EUCAST

Metoda seryjnych rozcieńczeń w
podłożu płynnym



Metoda ilościowa



Cel: wyznaczenie MIC lub MBC
odpowiednich antybiotyków w
stosunku do badanego szczepu



Zasada: określone objętości podłoża
zawierają podwójne rozcieńczenia
odpowiednich antybiotyków



Wykonanie:



Do każdej z probówek wprowadza się określoną

objętość zawiesiny bakteryjnej w podłożu



Odczyt i interpretacja wyników:



Po 18- 24 godzinnej inkubacji ocenia się zmętnienie

podłoża w poszczególnych probówkach



MIC (minimal inhibitory concentration) – najmniejsze

stężenie leku, wyrażone w mg/l lub g/ml, określone

w warunkach in vitro, hamujące wzrost bakterii



MBC (minimal bactericidal concentration) –

najmniejsze stężenie leku, wyrażone w mg/l lub

g/ml, w którym ginie 99,9% komórek bakteryjnych

Metoda dyfuzyjna z zastosowaniem
Etestów



Metoda ilościowa



Cel: wyznaczenie MIC



Zasada: dyfuzja antybiotyku do
podłoża agarowego z paska
nasyconego stopniowo
zmniejszającymi się stężeniami



Wykonanie:



Na powierzchnię podłoża nanosi się zawiesinę
bakteryjną



Po przeschnięciu nakłada się Etest



Inkubacja 16-18 h w temperaturze 35

0

C



Odczyt i interpretacja wyników



Odczyt prowadzi się w świetle przechodzącym



MIC odczytuje się w punkcie przecięcia granicy
strefy zahamowania wzrostu ze skalą na pasku

Metoda przeglądowa



Metoda półilościowa



Cel: identyfikacja określonych
fenotypów ze względu na wybrane
MIC odpowiednich antybiotyków



Zasada: podłoże stałe zawiera ściśle
określone stężenie wybranego
antybiotyku



Stosuje się w stosunku do wszystkich
izolowanych szczepów z danego
gatunku lub rodzaju



Skład podłoża i zakres stosowania
metody jest określony w zaleceniach
Krajowego Ośrodka ds.
Lekowrażliwości Drobnoustrojów i
EUCAST na dany rok