UKŁAD POKARMOWY

1. Dziób

2. Jama gębowa (dziobowa) + język

3. Przełyk

4. Wole

5. Część gruczołowa żołądka

6. Część mięśniowa żołądka

7. Jelito cienkie

8. Dwunastnica

9. Jelito czcze i biodrowe

10. Jelito grube

11. Jelita ślepe

12. Jelito proste

13. Stek

+torebka fabrycjusza, wątroba, trzustka

1. Dziób

2. Jama gębowa (dziobowa) + język

3. Przełyk

4. Wole

5. Część gruczołowa żołądka

6. Część mięśniowa żołądka

7. Jelito cienkie

8. Dwunastnica

9. Jelito czcze i biodrowe

10. Jelito grube

11. Jelita ślepe

12. Jelito proste

13. Stek

+torebka fabrycjusza, wątroba, trzustka

Różnice w budowie w

porównaniu do układu

pokarmowego ssaków

U kury układ pokarmowy rozwija się między 26-

29godziną inkubacji jaja- wtedy najbardziej

zaawansowany rozwój cewy pokarmowej.

Łatwo przystosowuje się do różnych rodzajów

pokarmu (zmiana nie tylko fizjologii trawienia

ale też anatomia układu)

5-7 razy dłuższy od długości ciała ptaka

więcej soków trawiennych jest wydzielanych

ruchy antyperystaltyczne są bardzo normalne

brak zębów, policzków i warg

język zrogowaciały i mały

wole- u ssaków nie występuje

U kury układ pokarmowy rozwija się między 26-

29godziną inkubacji jaja- wtedy najbardziej

zaawansowany rozwój cewy pokarmowej.

Łatwo przystosowuje się do różnych rodzajów

pokarmu (zmiana nie tylko fizjologii trawienia

ale też anatomia układu)

5-7 razy dłuższy od długości ciała ptaka

więcej soków trawiennych jest wydzielanych

ruchy antyperystaltyczne są bardzo normalne

brak zębów, policzków i warg

język zrogowaciały i mały

wole- u ssaków nie występuje

DZIÓB

• Górna i dolna część łączą się w kącie ust

(tam są gruczoły kąta ust-podobne do

ślinianek)

• Rogowa pochwa szczęk, służy do pobierania

pokarmu

• Pokryty nabłonkiem wielowarstwowym

płaskim- rogowaciejącym

• W jego obrębie ciałka dotykowe
• U kaczek pokryty woskówką
• U piskląt wyrostek rogowy (zanika po

wykluciu)

• Górna i dolna część łączą się w kącie ust

(tam są gruczoły kąta ust-podobne do

ślinianek)

• Rogowa pochwa szczęk, służy do pobierania

pokarmu

• Pokryty nabłonkiem wielowarstwowym

płaskim- rogowaciejącym

• W jego obrębie ciałka dotykowe
• U kaczek pokryty woskówką
• U piskląt wyrostek rogowy (zanika po

wykluciu)

Rodzaje dziobów

• Dziób wszystkożercy: wrona orientalna

• dz. do kłucia w drewnie: dzięcioł białobrzuchy

• dz. filtracyjny: flaming

• dz. padlinożercy: sępnik pstrogłowy

• dz. drapieżnika: Jastrząb

• dz. do drążenia w błocie: szablodziób

• dz. owocożercy: tukan tęczodzioby

• dz. do przecedzania: pelikan brunatny

• dz. ziarnożercy: gil

• dz. owadożercy:muchołówka brunatna

• - Zakrzywiony - np. Orzeł

• - Płaski - np.Łłabędź

• - Długi - np. Długi dziób dudka. Ptak wyciąga nim owady z ziemi.

• - Szkrzyżowany - do wyłuskiwania nasion z szyszek

• Dziób wszystkożercy: wrona orientalna

• dz. do kłucia w drewnie: dzięcioł białobrzuchy

• dz. filtracyjny: flaming

• dz. padlinożercy: sępnik pstrogłowy

• dz. drapieżnika: Jastrząb

• dz. do drążenia w błocie: szablodziób

• dz. owocożercy: tukan tęczodzioby

• dz. do przecedzania: pelikan brunatny

• dz. ziarnożercy: gil

• dz. owadożercy:muchołówka brunatna

• - Zakrzywiony - np. Orzeł

• - Płaski - np.Łłabędź

• - Długi - np. Długi dziób dudka. Ptak wyciąga nim owady z ziemi.

• - Szkrzyżowany - do wyłuskiwania nasion z szyszek

JAMA GĘBOWA

• Nie występują wargi, dziąsła, policzk i zęby

• Brak podniebienia miękkiego

• Podniebienie twarde wyposażone w kilka rzędów

brodawek

• W linii strzałkowej podniebienia występuje

szczelina podniebienna łączącą jamę ustną z

jamą nosową.

• błona śluzowa podniebienia tworzy fałdy

śluzowe z postrzępionymi brzegami czyli

marszczki podniebienne

• W obrębie blaszki właściwej błony śluzowej

gruczoły ślinowe.

Enzym amylaza- początkowy rozkład cukrów

• Nie występują wargi, dziąsła, policzk i zęby

• Brak podniebienia miękkiego

• Podniebienie twarde wyposażone w kilka rzędów

brodawek

• W linii strzałkowej podniebienia występuje

szczelina podniebienna łączącą jamę ustną z

jamą nosową.

• błona śluzowa podniebienia tworzy fałdy

śluzowe z postrzępionymi brzegami czyli

marszczki podniebienne

• W obrębie blaszki właściwej błony śluzowej

gruczoły ślinowe.

Enzym amylaza- początkowy rozkład cukrów

JĘZYK

• U kury ukształtowany tak, że w całości mieści się w

granicy dzioba przyjmując jego kształt

• Pokryty nabłonkiem wielowarstwowym płaskim

rogowaciejącym z brodawkami nitkowatymi.

• Zamiast kubków smakowych występują pojedyncze

ciałka smakowe

• Mięśnie języka znacznie gorzej rozwinięte niż u

ssaków.

• W osi środkowej występuje kość lub chrząstka języka.

• Wyrostek językowy kości gnykowej tworzy zrąb

kostny języka

• Brak migdałków językowych

• Części: ostry wierzchołek, trzon i korzeń

• U kury ukształtowany tak, że w całości mieści się w

granicy dzioba przyjmując jego kształt

• Pokryty nabłonkiem wielowarstwowym płaskim

rogowaciejącym z brodawkami nitkowatymi.

• Zamiast kubków smakowych występują pojedyncze

ciałka smakowe

• Mięśnie języka znacznie gorzej rozwinięte niż u

ssaków.

• W osi środkowej występuje kość lub chrząstka języka.

• Wyrostek językowy kości gnykowej tworzy zrąb

kostny języka

• Brak migdałków językowych

• Części: ostry wierzchołek, trzon i korzeń

PRZEŁYK

• Długość odpowiednio długa do długości szyi, u

kury leży w przedniej jej części, grzbietowo od

tchawicy.

• Rozpoczyna się progiem gardłowo-przełykowym
• Błona mięśniowa elastyczna – przystosowanie do

przełykania dużych kęsów twardego pokarmu

• Błona śluzowa pokryta nabłonkiem

wielowarstwowym płaskim, tworzy podłużne fałdy.

• Ściana ma budowę 3-warstwową
• Przed wejściem do jamy ciała rozszerza się

tworząc wole

• Długość odpowiednio długa do długości szyi, u

kury leży w przedniej jej części, grzbietowo od

tchawicy.

• Rozpoczyna się progiem gardłowo-przełykowym
• Błona mięśniowa elastyczna – przystosowanie do

przełykania dużych kęsów twardego pokarmu

• Błona śluzowa pokryta nabłonkiem

wielowarstwowym płaskim, tworzy podłużne fałdy.

• Ściana ma budowę 3-warstwową
• Przed wejściem do jamy ciała rozszerza się

tworząc wole

WOLE

• Brzuszne uwypuklenie przełyku.

• Krótkie lub długie czyli zajmujące większy lub mniejszy

odcinek przełyku.

• Prawdziwe wyraźnie oddziela się od przełyku- u kury,

indyka, rzekome u wodnych.

• Czasowy zbiornik pokarmu (magazynowanie treści w

obrębie wola następuje dopiero po napełnieniu żołądka, na

drodze siły ssącej wola).

• Pokarm w wolu zostaje rozmiękczony wydzieliną gruczołów

ślinowych i śluzem

• Błona śluzowa wytwarza fałdy, jest wyścielona nabłonkiem

wielowarstwowym płaskim miejscami rogowaciejącym.

• Na granicy pomiędzy wolem a przełykiem występują (w

blaszce właściwej błony śluzowej) gruczoły cewkowe

złożone, wydzielające śluz.

• Ciekawostka u gołębi – ptasie mleczko

• Brzuszne uwypuklenie przełyku.

• Krótkie lub długie czyli zajmujące większy lub mniejszy

odcinek przełyku.

• Prawdziwe wyraźnie oddziela się od przełyku- u kury,

indyka, rzekome u wodnych.

• Czasowy zbiornik pokarmu (magazynowanie treści w

obrębie wola następuje dopiero po napełnieniu żołądka, na

drodze siły ssącej wola).

• Pokarm w wolu zostaje rozmiękczony wydzieliną gruczołów

ślinowych i śluzem

• Błona śluzowa wytwarza fałdy, jest wyścielona nabłonkiem

wielowarstwowym płaskim miejscami rogowaciejącym.

• Na granicy pomiędzy wolem a przełykiem występują (w

blaszce właściwej błony śluzowej) gruczoły cewkowe

złożone, wydzielające śluz.

• Ciekawostka u gołębi – ptasie mleczko

ŻOŁĄDEK GRUCZOŁOWY

• Mniejszy niż mięśniowy, kształtu wrzecionowatego,

położony między płatami wątroby.

• Jest to odpowiednik części wpustowej żołądka ssaków

• Blaszka właściwa tworzy okrężne fałdy otaczające

brodawki, na których znajdują się ujścia gruczołów

żołądkowych głębokich.

• U kury jest to narząd pozaotrzewnowy prawie w

całości (poza jego prawą częścią).

• Błona mięśniowa zbudowana z 2 warstw: zewnętrznej

- podłużnej, wewnętrznej – okrężnej.

• Kończy się cieśnią żołądka i przechodzi w ż.

mięśniowy

• Pomiędzy żołądkiem gruczołowym a mięśniowym

występuje strefa pośrednia zona intermedia.

• Mniejszy niż mięśniowy, kształtu wrzecionowatego,

położony między płatami wątroby.

• Jest to odpowiednik części wpustowej żołądka ssaków

• Blaszka właściwa tworzy okrężne fałdy otaczające

brodawki, na których znajdują się ujścia gruczołów

żołądkowych głębokich.

• U kury jest to narząd pozaotrzewnowy prawie w

całości (poza jego prawą częścią).

• Błona mięśniowa zbudowana z 2 warstw: zewnętrznej

- podłużnej, wewnętrznej – okrężnej.

• Kończy się cieśnią żołądka i przechodzi w ż.

mięśniowy

• Pomiędzy żołądkiem gruczołowym a mięśniowym

występuje strefa pośrednia zona intermedia.

ŻOŁĄDEK MIĘŚNIOWY

• Tak zwany mielec jest odpowiednikiem części

odźwiernikowej żołądka ssaków

• wytwarza on proste gruczoły cewkowe

wydzielające substancje śluzową (u kury 1mm

grubości, przypomina gruby arkusz celofanu).

• Blaszka właściwa błony śluzowej zbudowana z

tkanki łącznej, zawiera naczynia krwionośne.

• Ma on dwie powierzchnie- ścienną lewą i

trzewną prawą.

• Zasadnicza część to trzon

• Od góry i od dołu przylegają do niego dwa worki

(przedni i tylny).

• Tak zwany mielec jest odpowiednikiem części

odźwiernikowej żołądka ssaków

• wytwarza on proste gruczoły cewkowe

wydzielające substancje śluzową (u kury 1mm

grubości, przypomina gruby arkusz celofanu).

• Blaszka właściwa błony śluzowej zbudowana z

tkanki łącznej, zawiera naczynia krwionośne.

• Ma on dwie powierzchnie- ścienną lewą i

trzewną prawą.

• Zasadnicza część to trzon

• Od góry i od dołu przylegają do niego dwa worki

(przedni i tylny).

JELITO CIENKIE

• Układ warstw typowy dla cewy

pokarmowej.

• Zbudowane jednolicie na całym

przebiegu, nie występują wyraźne różnice
pomiędzy poszczególnymi odcinkami.

• Błona śluzowa we wszystkich odcinkach

pokryta kosmkami.

• Tworzy liczne skręty

• Układ warstw typowy dla cewy

pokarmowej.

• Zbudowane jednolicie na całym

przebiegu, nie występują wyraźne różnice
pomiędzy poszczególnymi odcinkami.

• Błona śluzowa we wszystkich odcinkach

pokryta kosmkami.

• Tworzy liczne skręty

DWUNASTNICA

• Wychodzi z worka przedniego żołądka mięśniowego

• Kształt wydłużonej litery U, której ramiona

obejmują trzustkę.

• Tu zachodzi właściwe trawienie żołądkowe – odczyn

silnie kwaśny.

• Ujścia przewodów żółciowych i trzustki wyznaczają

koniec dwunastnicy.

• Błona śluzowa tworzy kosmki, tu są najwyższe

(1,5mm), w dalszych odcinkach jelita stają się

grubsze i niższe.

• Gruczoły jelitowe liczne.

• Długość u kury to 33cm

• Części to : dwunastnica wstępująca, pętla

dwunastnicy i dwunastnica zstępująca

• Wychodzi z worka przedniego żołądka mięśniowego

• Kształt wydłużonej litery U, której ramiona

obejmują trzustkę.

• Tu zachodzi właściwe trawienie żołądkowe – odczyn

silnie kwaśny.

• Ujścia przewodów żółciowych i trzustki wyznaczają

koniec dwunastnicy.

• Błona śluzowa tworzy kosmki, tu są najwyższe

(1,5mm), w dalszych odcinkach jelita stają się

grubsze i niższe.

• Gruczoły jelitowe liczne.

• Długość u kury to 33cm

• Części to : dwunastnica wstępująca, pętla

dwunastnicy i dwunastnica zstępująca

JELITA CZCZE

• Długość u kury to 100-130cm

• Twój warstwowa ściana – błona śluzowa,

mięśniowa, surowicza

• W błonie śluzowej kosmki jelitowe
• W połowie jelita czczego jest ślepy uchyłek

żółtkowy (pozostałość po pęcherzyku

żółtkowym dawniej nazywane zachyłkiem

Meckela).

JELITO BIODROWE

• nie tworzy pętli. To ostatni odcinek jelita

cienkiego.

JELITA CZCZE

• Długość u kury to 100-130cm

• Twój warstwowa ściana – błona śluzowa,

mięśniowa, surowicza

• W błonie śluzowej kosmki jelitowe
• W połowie jelita czczego jest ślepy uchyłek

żółtkowy (pozostałość po pęcherzyku

żółtkowym dawniej nazywane zachyłkiem

Meckela).

JELITO BIODROWE

• nie tworzy pętli. To ostatni odcinek jelita

cienkiego.

JELITAŚLEPE

• Dwa symetryczne jelita, choć są przypadki

występowania pojedynczego jelita lub całkowitego

ich braku.

• U kury każde ma 8-25cm długości

• Odchodzą od miejsca połączenia jelita cienkiego z

grubym.

• Dzielą się na wierzchołek, trzon i ujście

• U kury jest to miejsce trawienia włókna surowego,

syntezy witamin i wchłanianie wody.

• Wyróżnia się 3 odcinki różniące się budową

histologiczną:

odcinek proksymalny, odcinek środkowy i końcowy

• Dwa symetryczne jelita, choć są przypadki

występowania pojedynczego jelita lub całkowitego

ich braku.

• U kury każde ma 8-25cm długości

• Odchodzą od miejsca połączenia jelita cienkiego z

grubym.

• Dzielą się na wierzchołek, trzon i ujście

• U kury jest to miejsce trawienia włókna surowego,

syntezy witamin i wchłanianie wody.

• Wyróżnia się 3 odcinki różniące się budową

histologiczną:

odcinek proksymalny, odcinek środkowy i końcowy

JELITO PROSTE

• Rozpoczyna się w miejscu ujścia jelit

ślepych, wpada do kloaki.

• Błona śluzowa wytwarza kosmki jelitowe.
• W błonie śluzowej skupienia tkanki

limfatycznej.

• Stopniowo zmniejsza się liczba

gruczołów jelitowych.

• Oddzielone od steku zwieraczem

zbudowanym z mięśni poprzecznie

prążkowanych

• Rozpoczyna się w miejscu ujścia jelit

ślepych, wpada do kloaki.

• Błona śluzowa wytwarza kosmki jelitowe.
• W błonie śluzowej skupienia tkanki

limfatycznej.

• Stopniowo zmniejsza się liczba

gruczołów jelitowych.

• Oddzielone od steku zwieraczem

zbudowanym z mięśni poprzecznie

prążkowanych

STEK

• Rozszerzona końcowa cześć przewodu

pokarmowego, dwa okrężne fałdy dzielą go na

trzy części: przednią - coprodeum, środkową -

urodeum i końcową - proctodeum

• Uchodzą do niego moczowody i przewody

płciowe.

• Błona śluzowa tworzy niskie, szerokie kosmki

• W obrębie błony śluzowej liczne elementy

limfatyczne

• W grzbietowej ścianie steku występuje

zagłębienie zwane kieszonką Fabrycjusza

otwierające się do proctodeum

• Ujście steku posiada silny zwieracz

• Rozszerzona końcowa cześć przewodu

pokarmowego, dwa okrężne fałdy dzielą go na

trzy części: przednią - coprodeum, środkową -

urodeum i końcową - proctodeum

• Uchodzą do niego moczowody i przewody

płciowe.

• Błona śluzowa tworzy niskie, szerokie kosmki

• W obrębie błony śluzowej liczne elementy

limfatyczne

• W grzbietowej ścianie steku występuje

zagłębienie zwane kieszonką Fabrycjusza

otwierające się do proctodeum

• Ujście steku posiada silny zwieracz

TOREBKA FABRYCJUSZA

• Woreczkowate uwypuklenie grzbietowej

części kloaki. Otwierające się do proctodeum

• Budowa ściany ma budowę

czterowarstwową.

• Błona śluzowa tworzy podłużne fałdy (w ich

obrębach usytuowane grudki chłonne).

• Grudki są miejscem produkcji limfocytów B.

• Woreczkowate uwypuklenie grzbietowej

części kloaki. Otwierające się do proctodeum

• Budowa ściany ma budowę

czterowarstwową.

• Błona śluzowa tworzy podłużne fałdy (w ich

obrębach usytuowane grudki chłonne).

• Grudki są miejscem produkcji limfocytów B.

WĄTROBA

• Budowa histologiczna podobna do budowy tego

gruczołu u ssaków. Przylega do mostka

• Ma 2 płaty (prawy i lewy) przedzielone wcięciem

między płatowym (u kury lewy większy)

• Masa 35-55g

TRZUSTKA

• Wąski blado-żółtawy narząd leżący w ramionach

pętli dwunastnicy, na ogół trójpłatowy (2 górne

większe i 1 dolny)

• Budowa histologiczna niemalże identyczna do

ślinianek dlatego często nazywana jest ślinianką

brzuszną

• Masa 25-40g