Pojęcia

• Kultura
• Tożsamość kulturowa
• Centrum kultury
• Kultura polska
• Kultura postmodernizmu

Badacze

• Antonina Kłoskowska
• Leon Dyczewski
• Jerzy Smolicz
• Florian Znaniecki
• Hanna Świda
• Henryk Skolimowski

Badania – przykład Katedra

Socjologii Kultury

L. Dyczewski od lat dziewięćdziesiątych,
prowadzi badania nad tożsamością w
Katedrze Socjologii Kultury Katolickiego
Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Zob.: L. Dyczewski (red.). Społeczno-
kulturowe czynniki rozwoju regionu
środkowo-wschodniej Polski i Euroregionu
Bug...; L. Dyczewski. Polacy w Bawarii...;

Zobacz także:

• Oblicza polskości. Red. A. Kłoskowka.

Warszawa 1990

• L. Dyczewski. Trwałość i zmienność

kultury polskie. Lublin 2002

• L. Dyczewski. Kultura polska w

procesie przemian

Czym jest kultura?

Nie ma jednej definicji pojęcia kultura.
U. Eco twierdził, że kultura służy

międzyosobowej komunikacji za pomocą

systemu znaków
A. Kłoskowska - że kultura jest to

względnie zintegrowana całość

obejmująca zachowania ludzi

przebiegające według wspólnych dla

zbiorowości społecznej wzorów

wykształconych i przyswajanych w toku

interakcji oraz zawierająca wytwory

takich zachowań

Czym jest kultura…

J. Szczepański uważa z kolei, że kultura
jest to ogół wytworów działalności
ludzkiej materialnych i
niematerialnych, wartości i
uznawanych sposobów postępowania,
zobiektywizowanych i przyjętych w
dowolnych zbiorowościach,
przekazywanych innym zbiorowościom
i następnym pokoleniom

Czym jest kultura…

A. Kłoskowska podaje różne typy

definicji pojęcia kultura:

• Definicje historyczne

• Definicje normatywne

• Definicje psychologiczne

• Definicje strukturalne

• Definicje genetyczne

Cechy kultury

• Kultura jest nierozerwalnie związana z

życiem społecznym

• Kultura to świat tworzony przez

człowieka

• Kultura to świat wartości
• Wytwory kulturowe są dziełem człowieka
• Działania ludzkie są realizacją wartości
• Kultura ma charakter kumulatywny
• Kultura ma cechę pluralizmu

Cechy kulturowe

• Patrz: Słownik etnologiczny
• Materialna lub niematerialna część

składowa kultury, która przez
powiązanie z innymi tak samo
określonymi elementami kultury
warunkuje odrębne oblicze danej
kultury

Cechy kulturowe c.d.

• Podejście analityczne do kultury –

element kulturowy

• Podejście szersze systemowe – cecha

kulturowa

Dyskusja

• Czym jest kultura systemem czy

zbiorem?

Centrum kultury podstawą

tożsamości kulturowej

„Osnową tożsamości kulturowej są wartości

naczelne, ogniskowe kultury, etos grupy” –

pisze M. Wieruszewska M. Wieruszewska.

Wieś. Poszukiwaniu całości społeczno-

kulturowej. Warszawa: PWN 1991 s. 80.

E. Erikson: „tożsamość ego jest zakorzeniona

w tożsamości kulturowej”, czy w innym

miejscu „rodząca się tożsamość spaja

poszczególne fazy dzieciństwa, kiedy to

cielesne „ja” oraz wizerunek rodziców

otrzymują swe konotacje kulturowe” E.

Erikson. Dzieciństwo i społeczeństwo… s. 283.

Funkcje tożsamości

kulturowej

• Tożsamość kulturowa pełni wiele funkcji

wobec jednostki i grupy. Najważniejszą
wydaje się zakorzenienie jednostki w życie
społeczne

• Tożsamość kulturowa to łącznik między

systemem kultury, a systemem
społecznym

• Kultura jest czynnikiem międzyosobowej

Tożsamość kulturowa niesie za sobą
mechanizmy

Tożsamość….

• W przypadku tożsamości grupy i

społecznej tożsamości jednostki
mamy do czynienia z dwoma
grupami elementów: 1) obiektywnym
i subiektywnym 2) samookreśleniem
i określeniem przez inne grupy
jednostki.

Centrum kultury…

• Centrum kultury to „zintegrowany zbiór

centralnych wartości kulturowych i

utrwalających je wytworów oraz

ukształtowanie w związku z obydwoma

poprzednimi elementami wzory reakcji

uczuciowych, struktury myślowe, wzory

międzyosobowych kontaktów wewnątrz

społeczeństwa, jak też tego

społeczeństwa z innymi społeczeństwami”

L. Dyczewski. Trwałość kultury polskiej. W:

Wartości w kulturze polskiej... s. 32.

Trzy elementy centrum

kultury:

• Wartości
• Wytwory kulturowe
• Stany psychospołeczne

Treść centrum kultury

polskiej

• Dotykając problemu kultury polskiej

odnosimy się do zagadnienia polskiej
tożsamości kulturowej

• Kim jesteśmy?
• Jacy jesteśmy?
• Skąd się wywodzimy?
• Przy czym trwać a co odrzucać?

Treść centrum kultury

polskiej

• Mieczysław Porębski – ziemia od sarmackich

Alp po Bałtyk, polski język, twórczość

literacka, twórczość artystyczna, kolory biały

i czerwony, flaga

• Józef Borzyszkowski – …wspólnota ludzi

jednego języka, religii, tolerancyjna, miłująca

wolność, zdolna do poświęceń i ofiar…

• Henryk Skolimowski – upór w imię ideałów,

honor, romantyzm, pańskość, troska o

sprawy wielkie, duma ale nie pyszałkowatość

Wartości naczelne, centralne,

rdzenne…

Badania Katedry Socjologii

Kultury

• rodzina, rodzinność, dom

• Wspólnotowość, poczucie wspólnoty

• Umiłowanie rodziny i dziecka, ważna rola kobiety

• Wrażliwość na wartości transcendentne

• Uczuciowość irracjonalizm, romantyzm

• Wewnętrzna wolność, indywidualizm, honor, osobista godność

• Zdolność przebaczania, brak okrucieństwa, mściwości

• Gotowość do poświęceń, ofiar

• Umiłowanie wolności, patriotyzm

• Otwartość na inne kultury, tolerancja, uniwersalizm

• Szacunek dla pracy twórczej

• Demokracja, krytycyzm wobec władzy, obywatelskość

Wytwory kulturowe

• Język polski, biały orzeł, flaga

• Wydarzenia takie jak chrzest Polski, bitwy

np. Grunwald, wojna

• Miejsca kultu religijnego i pamięci

narodowej Jana Góra, Wawel

• Epopeje narodowe, Pan Tadeusz

• Twórczość literacka, artystyczna

Sienkiewicz, Matejko, Chopin

• Bohaterowie i postacie znaczące Piłsudski

• Obrzędy i zwyczaje kolędy, Wielkanoc

Wyzwania dla polskiej

tożsamości kulturowej po 1989

roku

• Sekularyzacja i desakralizacja
• Fascynacja nienormalnością i złem
• Cechy kultury postmodernizmu
• Nowe wzory życia społecznego

Problemy, pytania

• Jak daleko mogą pójść zmiany w

kulturze polskiej?

• Co znaczy być Polakiem, czym jest

owa „polskość”?

• Doświadczenia zagraniczne, kontakt

z kulturą polską za granicą.