BADANIE SERCA – TOPOGRAFIA
(1)



Przednia ściana serca w przeważającej części

Przednia ściana serca w przeważającej części

utworzona jest przez prawą komorę.

utworzona jest przez prawą komorę.



Naprawo od prawej komory znajduje się

Naprawo od prawej komory znajduje się

prawy przedsionek (prawa krawędź rzutu

prawy przedsionek (prawa krawędź rzutu

serca).

serca).



Lewa komora znajduje się na lewo i z tyłu od

Lewa komora znajduje się na lewo i z tyłu od

prawej komory

prawej komory



Lewy przedsionek leży w tylnej części serca

Lewy przedsionek leży w tylnej części serca

(rzutuje się tylko uszko lewego przedsionka)

(rzutuje się tylko uszko lewego przedsionka)

4 etapy badania

1.

1.

Oglądanie

Oglądanie

2.

2.

Palpacja

Palpacja

3.

3.

Opukiwanie

Opukiwanie

4.

4.

Osłuchiwanie

Osłuchiwanie

Oglądanie

Sinica:

Sinica:

a) sine (niebieskawe) zabarwienie powłok i śluzówek

a) sine (niebieskawe) zabarwienie powłok i śluzówek

spowodowane wzrostem zawartości hemoglobiny

spowodowane wzrostem zawartości hemoglobiny

odtlenowanej > 5 g/dl.

odtlenowanej > 5 g/dl.

b)

b)

obwodowa

obwodowa

– spowodowana spadkiem perfuzji

– spowodowana spadkiem perfuzji

systemowej (niewydolność serca); występuje na

systemowej (niewydolność serca); występuje na

palcach rąk i stóp, uszach, nosie, nieobecna na

palcach rąk i stóp, uszach, nosie, nieobecna na

śluzówkach jamy ustnej.

śluzówkach jamy ustnej.

c)

c)

centralna

centralna

– spowodowana spadkiem pO

– spowodowana spadkiem pO

2

2

– w

– w

siniczych wadach serca lub niewydolności

siniczych wadach serca lub niewydolności

oddechowej; obecna głównie lub wyłącznie na

oddechowej; obecna głównie lub wyłącznie na

śluzówkach jamy ustnej i języka.

śluzówkach jamy ustnej i języka.

Oglądanie

Okolica przedsercowa:

Okolica przedsercowa:

(zmiany bardzo rzadko spotykane)

(zmiany bardzo rzadko spotykane)

a)

a)

rozlane uwypuklenie:

rozlane uwypuklenie:

garb sercowy

garb sercowy

–

–

najczęściej

najczęściej

wrodzone wady serca prowadzące do znacznego

wrodzone wady serca prowadzące do znacznego

powiększenia prawej komory, np. tetralogia

powiększenia prawej komory, np. tetralogia

Fallota,

Fallota,

rzadziej nabyte wady zastawkowe (we wczesnym

rzadziej nabyte wady zastawkowe (we wczesnym

dzieciństwie).

dzieciństwie).

b)

b)

umiejscowione uwypuklenia:

umiejscowione uwypuklenia:

tętniaki serca i

tętniaki serca i

wielkich naczyń.

wielkich naczyń.

Oglądanie i palpacja

Obrzęki kardiogenne

Obrzęki kardiogenne

–

–

c

c

iastowate

iastowate

– po uciśnięciu pozostaje dołek

– po uciśnięciu pozostaje dołek

–

–

lokalizacja:

lokalizacja:

a) chorzy leżący – okolica krzyżowa.

a) chorzy leżący – okolica krzyżowa.

b) chorzy chodzący – kończyny dolne;

b) chorzy chodzący – kończyny dolne;

najczęściej ograniczone do podudzi, bardziej

najczęściej ograniczone do podudzi, bardziej

zaawansowane sięgają coraz wyższych

zaawansowane sięgają coraz wyższych

partii,

partii,

niekiedy przechodzą na tułów – anasarca.

niekiedy przechodzą na tułów – anasarca.

Palpacja

1.

1.

Uderzenie koniuszkowe

Uderzenie koniuszkowe

2.

2.

Impuls prawej komory

Impuls prawej komory

3.

3.

Tętnienia w okolicy przedsercowej,

Tętnienia w okolicy przedsercowej,

na szyi i w innych okolicach

na szyi i w innych okolicach

4.

4.

Mruki

Mruki

5.

5.

Ocena tętna obwodowego

Ocena tętna obwodowego

Palpacja – uderzenie
koniuszkowe

Wstrząsanie ściany klatki piersiowej w okolicy

Wstrząsanie ściany klatki piersiowej w okolicy

koniuszka serca spowodowane uderzaniem

koniuszka serca spowodowane uderzaniem

części

części

koniuszkowej lewej komory i dolnej części

koniuszkowej lewej komory i dolnej części

przegrody

przegrody

międzykomorowej.

międzykomorowej.

lokalizacja uderzenia koniuszkowego:

lokalizacja uderzenia koniuszkowego:

V lewa PMŻ 1cm do wewnątrz od linii

V lewa PMŻ 1cm do wewnątrz od linii

środkowo – obojczykowej

środkowo – obojczykowej

Przemieszczenie
uderzenia koniuszkowego

1. Na lewo:

1. Na lewo:

powiększenie prawej

powiększenie prawej

komory;

komory;

2.

2.

Na lewo i w dół:

Na lewo i w dół:

powiększenie lewej

powiększenie lewej

komory.

komory.

Osłabione uderzenie
koniuszkowe

1.

1.

Otyłość

Otyłość

2.

2.

Płyn w opłucnej, odma

Płyn w opłucnej, odma

opłucnowa lewostronna

opłucnowa lewostronna

3.

3.

Płyn w osierdziu

Płyn w osierdziu

Opukiwanie

Znaczenie marginalne w dobie

Znaczenie marginalne w dobie

echokardiografii

echokardiografii

i diagnostyki radiologicznej.

i diagnostyki radiologicznej.

Ocena:

Ocena:

1. Znacznego powiększenia jam serca

1. Znacznego powiększenia jam serca

2. Obecności dużej ilości płynu w worku

2. Obecności dużej ilości płynu w worku

osierdziowym

osierdziowym

3. Dekstrokardii

3. Dekstrokardii

Stłumienie serca

Małe (bezwzględne):

Małe (bezwzględne):

rzut na przednią

rzut na przednią

powierzchnię klatki piersiowej tej części

powierzchnię klatki piersiowej tej części

serca która przylega bezpośrednio, tzn.

serca która przylega bezpośrednio, tzn.

nie jest przysłonięta przez tkankę płucną.

nie jest przysłonięta przez tkankę płucną.

Duże (względne):

Duże (względne):

rzut całego serca na

rzut całego serca na

przednią powierzchnię klatki piersiowej.

przednią powierzchnię klatki piersiowej.

JEST MIARĄ WIELKOŚCI SERCA!!!

JEST MIARĄ WIELKOŚCI SERCA!!!

Patologiczne zmiany
dużego stłumienia serca

1.

1.

powiększenie lewej komory serca:

powiększenie lewej komory serca:

zwiększenie

zwiększenie

dużego stłumienia w lewo i w dół.

dużego stłumienia w lewo i w dół.

2.

2.

powiększenie lewego przedsionka:

powiększenie lewego przedsionka:

zatarcie

zatarcie

talii serca – sylwetka mitralna.

talii serca – sylwetka mitralna.

3. powiększenie prawego przedsionka:

3. powiększenie prawego przedsionka:

przesunięcie

przesunięcie

prawej granicy na zewnątrz.

prawej granicy na zewnątrz.

4.

4.

powiększenie prawej komory:

powiększenie prawej komory:

poszerzenie

poszerzenie

stłumienia najpierw na lewo (przesunięcie lewej

stłumienia najpierw na lewo (przesunięcie lewej

komory) następnie na prawo.

komory) następnie na prawo.

BADANIE SERCA - osłuchiwanie



TON PIERWSZY: jest to głównie dźwięk

TON PIERWSZY: jest to głównie dźwięk

zamykania się zastawki dwudzielnej i

zamykania się zastawki dwudzielnej i

trójdzielnej (początek skurczu komór).

trójdzielnej (początek skurczu komór).

Jest najlepiej słyszalny na koniuszku

Jest najlepiej słyszalny na koniuszku

lub między koniuszkiem a lewym

lub między koniuszkiem a lewym

dolnym brzegiem mostka. Prawidłowo

dolnym brzegiem mostka. Prawidłowo

jest głośniejszy od tonu drugiego tonu

jest głośniejszy od tonu drugiego tonu

w okolicy koniuszka („prawidłowa

w okolicy koniuszka („prawidłowa

akcentacja tonów serca”).

akcentacja tonów serca”).

BADANIE SERCA - osłuchiwanie



TON DRUGI: jest to dźwięk zamykania

TON DRUGI: jest to dźwięk zamykania

zastawek ujść tętniczych. Powstaje pod

zastawek ujść tętniczych. Powstaje pod

koniec skurczu komór.Jest on najlepiej

koniec skurczu komór.Jest on najlepiej

słyszalny na brzegu mostka w II m.ż. (u

słyszalny na brzegu mostka w II m.ż. (u

podstawy serca)- głośniejszy od T1-

podstawy serca)- głośniejszy od T1-

prawidłowa akcentacja. Drugi ton może

prawidłowa akcentacja. Drugi ton może

być rozdwojony (komponenta aortalna A2

być rozdwojony (komponenta aortalna A2

wyprzedza komponentę płucną P2)

wyprzedza komponentę płucną P2)

fizjologicznie- gł. u młodych ludzi na

fizjologicznie- gł. u młodych ludzi na

szczycie wdechu.

szczycie wdechu.

BADANIE SERCA - osłuchiwanie



TON TRZECI: odpowiada początkowi

TON TRZECI: odpowiada początkowi

szybkiej fazy rozkurczowego

szybkiej fazy rozkurczowego

napełniania komór. Najlepiej słyszalny

napełniania komór. Najlepiej słyszalny

na koniuszku. Może być słyszalny

na koniuszku. Może być słyszalny

fizjologicznie u młodych dobrze

fizjologicznie u młodych dobrze

wysportowanych osób.

wysportowanych osób.



TON CZWARTY: jest wynikiem skurczu

TON CZWARTY: jest wynikiem skurczu

przedsionków (faza rozkurczu komór).

przedsionków (faza rozkurczu komór).

MIEJSCA OSŁUCHIWANIA ZASTAWEK
SERCA



1) – lewe ujście tętnicze - (zastawka aortalna)

1) – lewe ujście tętnicze - (zastawka aortalna)

- II prawa PMŻ przy mostku.

- II prawa PMŻ przy mostku.

2) – prawe ujście tętnicze

2) – prawe ujście tętnicze

- (zastawka

- (zastawka

t.płucnej) - II lewa PMŻ przy mostku

t.płucnej) - II lewa PMŻ przy mostku

3) – punkt Erba – anatomiczny

3) – punkt Erba – anatomiczny

rzut zastawki

rzut zastawki

dwudzielnej - III lewa PMŻ przy mostku

dwudzielnej - III lewa PMŻ przy mostku

4) – prawe ujście żylne - (zastawka

4) – prawe ujście żylne - (zastawka

trójdzielna) - V lewa PMŻ przy mostku

trójdzielna) - V lewa PMŻ przy mostku

5) – lewe ujście żylne - (zastawka dwudzielna)

5) – lewe ujście żylne - (zastawka dwudzielna)

- okolica uderzenia koniuszkowego

- okolica uderzenia koniuszkowego

Szmery serca

Zjawiska osłuchowe związane z występowaniem

Zjawiska osłuchowe związane z występowaniem

przepływu turbulentnego (zamiast prawidłowo

przepływu turbulentnego (zamiast prawidłowo

obecnego laminarnego) w obrębie serca i dużych naczyń.

obecnego laminarnego) w obrębie serca i dużych naczyń.

Mechanizmy powstawania:

Mechanizmy powstawania:

1.

1.

Przepływ krwi przez zwężone ujście (zastawkę).

Przepływ krwi przez zwężone ujście (zastawkę).

2.

2.

Cofanie się krwi wskutek niedomykalności zastawki.

Cofanie się krwi wskutek niedomykalności zastawki.

3.

3.

Przeciek przez nieprawidłowe połączenia np.

Przeciek przez nieprawidłowe połączenia np.

przewód

przewód

Botalla.

Botalla.

4. Zwiększony przepływ przez prawidłowe ujście.

4. Zwiększony przepływ przez prawidłowe ujście.

Głośność szmerów – skala
Levine’a

1/6

1/6

Szmer bardzo cichy, wykrywany przy dłuższym

Szmer bardzo cichy, wykrywany przy dłuższym

starannym osłuchiwaniu.

starannym osłuchiwaniu.

2/6

2/6

Szmer cichy, słyszalny od razu po przyłożeniu

Szmer cichy, słyszalny od razu po przyłożeniu

stetoskopu.

stetoskopu.

3/6

3/6

Szmer o głośności zbliżonej do tonów serca (lub

Szmer o głośności zbliżonej do tonów serca (lub

szmerów oddechowych).

szmerów oddechowych).

4/6

4/6

Szmer głośny z towarzyszącym drżeniem.

Szmer głośny z towarzyszącym drżeniem.

5/6

5/6

Szmer o głośności zbliżonej do 4/6,słyszlany

Szmer o głośności zbliżonej do 4/6,słyszlany

stetoskopem lekko przyłożonym do klatki

stetoskopem lekko przyłożonym do klatki

piersiowej.

piersiowej.

6/6

6/6

Szmer bardzo głośny, słyszalny po oderwaniu

Szmer bardzo głośny, słyszalny po oderwaniu

stetoskopu (z odległości 1 cm od powierzchni klatki

stetoskopu (z odległości 1 cm od powierzchni klatki

piersiowej).

piersiowej).

SZMERY SERCA



Możemy je również podzielić na:

Możemy je również podzielić na:

1)

1)

szmery organiczne:

szmery organiczne:

anomalie

anomalie

anatomiczne

anatomiczne

(zwężenia i niedomykalności zastawek)

(zwężenia i niedomykalności zastawek)

2)

2)

szmery czynnościowe :

szmery czynnościowe :

zaburzenia

zaburzenia

czynności zastawek bez anatomicznych zmian

czynności zastawek bez anatomicznych zmian

(np. w prebiegu zawału serca)

(np. w prebiegu zawału serca)

3)

3)

szmery przygodne:

szmery przygodne:

bez zmian organicznych

bez zmian organicznych

i czynnościowych w sercu ( szmery

i czynnościowych w sercu ( szmery

„niewinne”).

„niewinne”).

BADANIE SERCA - osłuchiwanie



Czynność serca powinna być miarowa.

Czynność serca powinna być miarowa.



Częstość > 100/min, to

Częstość > 100/min, to

tachykardia.

tachykardia.



Częstość < 50/min, to

Częstość < 50/min, to

bradykardia.

bradykardia.



Arytmia zatokowa (niemiarowość

Arytmia zatokowa (niemiarowość

oddechowa) - przyspieszenie czynności

oddechowa) - przyspieszenie czynności

serca na wdechu, a zwolnienie na

serca na wdechu, a zwolnienie na

wydechu. Jest normą u dzieci,

wydechu. Jest normą u dzieci,

młodzieży i młodych dorosłych.

młodzieży i młodych dorosłych.

OSŁUCHIWANIE SERCA



Porównujemy cechy osłuchowe i cechy tętna

Porównujemy cechy osłuchowe i cechy tętna

na tętnicach szyjnych. Określamy cechy tonów

na tętnicach szyjnych. Określamy cechy tonów

i obecność ewentualnych szmerów.

i obecność ewentualnych szmerów.

Określamy zgodność tętna z czynnością serca.

Określamy zgodność tętna z czynnością serca.



Przykładowy opis wyniku osłuchiwania

Przykładowy opis wyniku osłuchiwania

prawidłowei czynności serca:

prawidłowei czynności serca:

czynność serca

czynność serca

miarowa, 78/min., tony głośne, dźwięczne, o

miarowa, 78/min., tony głośne, dźwięczne, o

prawidłowej akcentacji. Tonów 3 i 4 nie

prawidłowej akcentacji. Tonów 3 i 4 nie

stwierdzono. Szmerów nie stwierdzono

stwierdzono. Szmerów nie stwierdzono

TYPOWE MIEJSCA BADANIA
TĘTNA



tętnice promieniowe

tętnice promieniowe



tętnice łokciowe

tętnice łokciowe



tętnice ramienne

tętnice ramienne



tętnice szyjne

tętnice szyjne



tętnice udowe

tętnice udowe



tętnice podkolanowe

tętnice podkolanowe



tętnice piszczelowe

tętnice piszczelowe



tętnice grzbietowe stopy

tętnice grzbietowe stopy

SYMETRYCZNIE!!!

SYMETRYCZNIE!!!

Tętno obwodowe

Ocena:

Ocena:

–

–

częstości (szybkie/wolne)

częstości (szybkie/wolne)

–

–

miarowości (miarowe/niemiarowe)

miarowości (miarowe/niemiarowe)

–

–

amplitudy (małe/duże = wysokie)

amplitudy (małe/duże = wysokie)

–

–

czasu trwania fali skurczowej (chybkie i

czasu trwania fali skurczowej (chybkie i

leniwe)

leniwe)

–

–

zgodności z akcją serca

zgodności z akcją serca

Tętno naprzemienne –
pulsus alterans

Tętno, w którym występujące regularnie

Tętno, w którym występujące regularnie

fale różnią się amplitudą: na przemian

fale różnią się amplitudą: na przemian

pojawia się fala o dużej i małej

pojawia się fala o dużej i małej

amplitudzie.

amplitudzie.

Występuje w znacznej niewydolności

Występuje w znacznej niewydolności

lewokomorowej.

lewokomorowej.

Tętno niemiarowe

Tętno, w którym odstępy czasowe

Tętno, w którym odstępy czasowe

pomiędzy poszczególnymi falami są

pomiędzy poszczególnymi falami są

różne.

różne.

Dwie najczęstsze przyczyny

Dwie najczęstsze przyczyny

:

:

skurcze dodatkowe (zwłaszcza

skurcze dodatkowe (zwłaszcza

liczne) oraz migotanie przedsionków

liczne) oraz migotanie przedsionków

(niemiarowość zupełna!).

(niemiarowość zupełna!).

Deficyt fali tętna

Liczba fal tętna różna od liczby uderzeń serca w

Liczba fal tętna różna od liczby uderzeń serca w

jednostce czasu (np. w ciągu minuty).

jednostce czasu (np. w ciągu minuty).

Tętno niezgodne z akcją serca.

Tętno niezgodne z akcją serca.

Najczęstsza przyczyna: migotanie przedsionków;

Najczęstsza przyczyna: migotanie przedsionków;

tętno zupełnie niemiarowe i niezgodne z akcją

tętno zupełnie niemiarowe i niezgodne z akcją

serca.

serca.

Ocena: jednoczesne osłuchiwanie serca i

Ocena: jednoczesne osłuchiwanie serca i

badanie tętna na t. promieniowej.

badanie tętna na t. promieniowej.

POMIAR CIŚNIENIA TĘTNICZEGO

- metoda Korotkowa



Pacjent możliwie zrelaksowany (stres może

Pacjent możliwie zrelaksowany (stres może

podnieść ciśnienie krwi nawet o 30-50 mmHg)

podnieść ciśnienie krwi nawet o 30-50 mmHg)



Mankiet właściwej szerokości ( źle dobrany

Mankiet właściwej szerokości ( źle dobrany

fałszuje pomiar) : ok. 2/3 długości ramienia

fałszuje pomiar) : ok. 2/3 długości ramienia



Pierwsze tony Korotkowa – ciśnienie

Pierwsze tony Korotkowa – ciśnienie

skurczowe

skurczowe



Zaniknięcie tonów Korotkowa – ciśnienie

Zaniknięcie tonów Korotkowa – ciśnienie

rozkurczowe

rozkurczowe



Pojedynczy pomiar nie jest miarodajny

Pojedynczy pomiar nie jest miarodajny

Normy ciśnienia
tętniczego



SKURCZOWE

SKURCZOWE

90-139 mmHg

90-139 mmHg



ROZKURCZOWE

ROZKURCZOWE

60-89 mmHg

60-89 mmHg