ODŻYWIANIE

ODŻYWIANIE

UKŁAD POKARMOWY

UKŁAD POKARMOWY

SKŁADNIKI ODŻYWCZE

• Składniki odżywcze - substancje chemiczne

dostarczane do organizmu przez pokarm:

1.

białka

•pełnowartościowe (zwierzęce)
•niepełnowartościowe (roślinne)

2.

tłuszcze

•roślinne
•zwierzęce

3.

węglowodany

•proste (fruktoza, glukoza, mannoza, galaktoza)
•złożone: dwucukry (laktoza, sacharoza,

maltoza)

•wielocukry (skrobia, błonnik, pektyny)

4. Witaminy

5. sole mineralne

6. makroskładniki (Ca, P, K, Mg, Cl, S, Na, N,

H)

7. mikroskładniki (Fe, Zn, Cu, Mo,I, Mn, Co,

F,

Se, Cr)

8. Woda

• Składniki odżywcze spełniają trzy funkcje w

organizmie:

•budulcową (białko, składniki mineralne)

- dostarczają budulca do tworzenia,
odbudowy lub utrzymania tkanek,

•energetyczną (węglowodany, tłuszcze) -

służą jako "paliwo" dostarczające
energii.

•regulującą (witaminy, składniki

mineralne) - pomagają regulować
procesy zachodzące w ciele.

AWITAMINOZY

• witamina B1- choroba beri-beri której objawami są

niestrawność, brak apetytu, utrata masy ciała, osłabienie,
nudności i wymioty

• Witamina C - szkorbut pojawia się po 3-12 miesiącach

spożywania pokarmów pozbawionych lub o bardzo małej
zawartości witaminy C.
•anemia(niedobór czerwonych ciałek krwi(erytrocytów)
•ślepota zmierzchowa(tzw. kurza ślepota)
•słaba pamięć
•zahamowanie wzrostu
•podatność na depresje
•nerwowość
•trudne gojenie ran
•obniżona odporność organizmu
•krzywica u dzieci i łatwość złamań kości u dorosłych
•choroby skóry i oczu

• Witamina A - wysychanie rogówki i spojówek oka

/kseroftalmia/, kurza ślepota, choroby skóry, łuszczyca,
rogowiec dłoni, stóp, trądzik pospolity, łysienie
plackowate, zmniejszone wydzielanie kwasu solnego
żołądka, skłonność do biegunek. Hiperwitaminoza
powoduje zmęczenie, drażliwość, brak łaknienia,
wymioty, ból głowy, wypadanie włosów, świąd, pękanie i
krwawienie warg, zahamowanie wzrostu u dzieci,
łuszczenie się skóry.

• Witamina D - Awitaminoza powoduje krzywicę, kruchość

kości i rozmiękczenie, niedorozwój zębów i szkliwa,
chroniczny reumatyzm stawowy, tężyczkę, biegunki,
dolegliwości dróg żółciowych, próchnica zębów.
Hiperwitaminoza powoduje brak łaknienia, ospałość,
nudności, ból głowy, obfite pocenie się, wymioty,
wielomocz, uporczywe pragnienie, biegunka,
niewydolność nerek przez odkładanie się wapnia, co
może doprowadzić do nadciśnienia.

• Witamina B12 – powoduje niedokrwistość

makrocytarną powstała na skutek nieprawidłowej
syntezy DNA (do której te witaminy są niezbędne)
przy prawidłowej syntezie białek i RNA. Efektem
jest zaburzenie dojrzewania komórek krwi, zwane
dyssynchronizacją. Niedokrwistość
megaloblastyczna jest wynikiem niedoboru
witaminy B12 lub kwasu foliowego.

• Witamina B3/PP – pelagra choroba wywołana

niedoborem niacyny, inaczej witaminy B3 lub
witaminy PP. Nazwa pelagra pochodzi od łac. pella
agra, co znaczy: szorstka skóra. Zapalenia skóry ,
biegunka i otępienie to główne objawy
awitaminozy.

• Zdecydowana większość składników pokarmowych

(węglowodany, tłuszcze, białka), aby mogła zostać

przyswojona musi wcześniej zostać strawiona.

• Polega to na rozłożeniu wielkocząsteczkowych organicznych

związków chemicznych na ich proste składniki budulcowe.

• Budowa układu pokarmowego jest silnie zależna od rodzaju

pokarmu trawionego przez zwierzę – na przykład u

drapieżników.

• U roślinożernych jest dłuższy z powodu konieczności

trawienia większej ilości pokarmu trudno przyswajalnego.

UKLAD POKARMOWY CZŁOWIEKA

TRAWIENIE

1. Jama ustna
• W jamie ustnej zachodzi zwiększenie

wydzielania śliny, która zawiera enzym
trawienny –

amylazę ślinową

.

• Pożywienie jest rozdrabniane, mieszane ze

śliną i przeżuwane za pomocą zębów i języka.

• Amylaza rozpoczyna trawienie

węglowodanów zawartych w pożywieniu.

• Następnie pokarm formowany jest w kęs

pokarmowy i połykany.

2. Żołądek
• W żołądku pokarm mieszany jest z sokiem

żołądkowym, który ze względu na wysokie
stężenie kwasu solnego inaktywuje amylazę
ślinową.

• W żołądku trawione są głównie białka, dzięki

wydzielanej tam

pepsynie

, a

lipaza

żołądkowa

zapoczątkowuje trawienie tłuszczów, ale tylko
zemulgowanych, np. pochodzenia mlecznego.

• Brak trawienia tłuszczów jest spowodowanych

brakiem emulgatora- żółć jest wydzielana
dopiero do dwunastnicy.

3. Jelito cienkie
• Treść pokarmowa jest partiami przekazywana do

dwunastnicy.

• W jelicie cienkim, a zwłaszcza w dwunastnicy ma

miejsce zasadnicze trawienie.

• Kwaśna treść pokarmowa przechodząca z żołądka,

jest neutralizowana przez zasadowy sok trzustkowy,

w celu umożliwienia działania enzymów trawiennych

takich jak

amylaza trzustkowa, trypsyna, lipaza

i

innych.

• Do dwunastnicy wydzielana jest również żółć

zawierająca sole żółciowe, których zadaniem jest

zemulgowanie tłuszczów.

• Elementami układu pokarmowego są również duże

gruczoły wydzielania wewnętrznego: wątroba i
trzustka.

• Wątroba bezustannie produkuje żółć, substancja ta

przedostaje się przez kanaliki żółciowe do pęcherzyka
żółciowego, gdzie ulega zagęszczeniu.

• Substancja ta nie zawiera żadnego enzymu

trawiennego, posiada natomiast zasadowy odczyn,
dzięki któremu zobojętnia kwaśną treść pochodzącą z
żołądka.

• Głównym składnikiem żółci są sole żółciowe, które

posiadają właściwości emulgujące tłuszcze. Zapewnia
to skuteczniejsze działanie lipaz.

• Drugim gruczołem pokarmowym jest trzustka, która ma

nieregularny kształt i leży pomiędzy dwunastnicą a

żołądkiem.

• Trzustka spełnia podwójną rolę. Z jednej strony bowiem

wytwarza enzymy trawienne ale także produkuje

niektóre hormony, w tym między innymi insulinę.

• W skład soku trzustkowego wchodzą enzymy

rozkładające białka, kwasy nukleinowe, tłuszcze oraz

węglowodany.

• Dostaje się on poprzez przewód trzustkowy do

dwunastnicy. Jest to przezroczysty płyn o silnie

zasadowym odczynie. Dzięki temu możliwe jest

zobojętnienie kwaśnej treści pokarmowej pochodzącej z
żołądka

.

1) jama ustna
• Amylaza (ptialina) - enzym hydrolityczny z grupy

hydrolaz, rozkładający skrobię i inne wielocukry.

2) żołądek
• Pepsyna - czynna postać pepsynogenu, enzymu

wydzielanego przez komórki gruczołowe (komórki
główne) żołądka. W procesie trawienia pepsyna rozkłada
białka do krótszych łańcuchów polipeptydowych Pepsyna
jest składnikiem soku żołądkowego.

• Podpuszczka - występuje w żołądku człowieka, ale jedynie

w okresie niemowlęcym, zanika u dzieci około trzeciego
roku życia - powoduje denaturację białka z mleka matki.
Katalizuje rozkład rozpuszczalnego kazeinianu wapnia do
nierozpuszczalnego parakazeinianu (twaróg) , który jest
następnie trawiony pepsyną.

• Lipaza – rozkład wiązań estrowych znajdujących się w

tłuszczach

3) Trzustka
• Trypsyna - jest wydzielana w postaci nieaktywnego proenzymu

- trypsynogenu, który wchodzi w skład soku trzustkowego. W
dwunastnicy pod wpływem niewielkich nawet ilości innego
enzymu - enterokinazy dochodzi do aktywacji trypsynogenu.
Trypsyna należy do endopeptydaz.

• Chymotrypsyna - enzym trawienny, produkowany przez

trzustkę (jako proenzym chymotrypsynogen) i wchodzący w
skład soku trzustkowego. Zostaje uczynniony przez trypsynę.
Wykazuje maksimum aktywności przy pH 8-9.

Chymotrypsyna

należy do hydrolaz i w jelicie cienkim trawi łańcuchy
peptydowe białek.

• Lipaza
• Amylaza trzustkowa
• Karboksypeptydaza -

egzopeptydaza

• Rybonukleaza – trawi RNA
• Deoksyrybonukleaza – trawi DNA

4) Jelito cienkie
• maltaza (α-D-glukozydaza)
• sacharaza (β-D-fruktofuranozydaza)
• laktaza (β-D-galaktozydaza)
• aminopeptydaza, dipeptydaza (należą do

egzopeptydaz)

UKŁAD POKARMOWY PRZEŻUWACZY

• Pokarm roślinny pomimo, iż jest łatwo dostępny

to większość jego składników stanowi celuloza,
której ssaki nie potrafią strawić.

• Taki pokarm wykorzystuj przeżuwacze, u których

występuje szereg specyficznych przystosowań.

• Zwierzęta te posiadają duży żołądek,

zbudowany z czterech komór. Pojemność
takiego żołądka jest bardzo duża, u krowy może
on osiągać nawet 150 litrów.

• Pierwszym odcinkiem żołądka jest żwacz - komora

fermentacyjna, w której rozwijają się bakterie
symbiotyczne oraz orzęski, posiadające zdolność
rozkładania celulozy.

• Cała zawartość żwacza powraca do pyska i zastaje

tam ponownie przeżuta i ponownie połknięta.

• Tym razem pokarm ( który stanowią bakterie wraz

z rozłożonymi związkami celulozowymi) dostaje się
do ksiąg oraz trawieńca.

• W częściach tych następuje enzymatyczne

trawienie pokarmów, a więc proces odpowiadający
jednokomorowemu żołądkowi ssaków.

UKŁAD POKARMOWY PTAKÓW

• Ptaki nie posiadają zębów umożliwiających

rozdrabnianie pokarmu, więc połytają pokarm w
całości.

• Połknięty pokarm mogą gromadzić w

elastycznym, rozciągliwym przełyku.

• U niektórych ptaków, jak np. u gołębi

specjalizacja doprowadziła do trwałego
rozszerzenia się górnej części przełyku w tzw.
wole - połknięty twardy
i nie rozdrobniony pokarm ulega wstępnemu
rozmiękczeniu.

• Żołądek składa się z dwu części:

• żołądka gruczołowego, produkującego

soki trawienne

• żołądka mięśniowego, który spełnia

funkcję mechaniczną, miażdżenia i
rozcierania pokarmu

• Niektóre ptaki wydalają niestrawne części

pożywienia, jak kości, sierść i pióra, przez
przełyk w postaci tzw. wypluwek lub zrzutek i
tym
sposobem odciążają przewód pokarmowy.

CHOROBY UKŁADU POKARMOWEGO

1. przełyku:

-

zapalenie przełyku

-

żylaki przełyku

-

rak przełyku

2. żołądka :

-

zapalenie błony śluzowej żołądka

-

choroba wrzodowa żołądka

-

rak żołądka

3. dwunastnicy:

-

choroba wrzodowa dwunastnicy

4. jelit:

-

zapalenie jelit

-

rak jelita grubego

5.

wątroby i dróg żółciowych:

-

wirusowe zapalenie wątroby

-

marskość wątroby

-

kamica żółciowa

-

zapalenie pęcherzyka żółciowego

6.

trzustki

-

ostre zapalenie trzustki

-

przewlekłe zapalenie trzustki

-

rak trzustki

7.

choroby pasożytnicze:

-

tasiemce

-

włośnica

-

owsica

-

glistnica