Controlling finansowy

Controlling finansowy

dr Teresa Szot-Gabryś

dr Teresa Szot-Gabryś

Controlling finansowy

•

Wykład – 15 godz. – zaliczenie z oceną

•

Ćwiczenia – 15 godz. – zaliczenie

•

Cele kształcenia:

Cele poznawcze: rola i miejsce controllingu

finansowego w systemie controllingu
przedsiębiorstwa. Metody i narzędzia
controllingu finansowego. Zasady aplikacji
controllingu finansowego.

Kompetencje: nabycie umiejętności

zastosowania wybranych narzędzi
controllingu finansowego w praktyce.

Controlling finansowy

Literatura podstawowa:

•

Deyhle A., Olech S., Controlling w

przedsiębiorstwie, Ośrodek Doradztwa i Treningu

Kierowniczego, Gdański, 1997

•

Vollmuth H.J., Controlling. Planowanie, kontrola,

kierowanie, Agencja Wydawnicza Placet,

Warszawa 2003

•

Sierpińska M., Niedbała B., Controlling operacyjny

w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa 2003

•

Marciniak S., Controlling. Filozofia, planowanie,

Difin, Wyd. II, Warszawa 2004

•

Kowalska K., (red.), Controlling w zarządzaniu

przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Biznesu w

Dąbrowie Górniczej, Dąbrowa Górnicza 2001

Controlling finansowy

Literatura uzupełniająca:

•

Mońka J., (red.), Controlling – prezentacja i

analiza przypadków, Wydawnictwo Akademii

Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu,

Wrocław 2001

•

Nowak E., (red.), Controlling w działalności

przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo

Ekonomiczne, Warszawa 2004

•

Niedbała B., Controlling w przedsiębiorstwie

zarządzanym przez projekty, Oficyna Wydawnicza

Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Warszawa 2008

•

Świderska G., (red.), Controlling kosztów i

rachunkowość zarządcza, Difin, Warszawa 2010

•

Leszczyński Z., Wnuk T., Controlling, Fundacja

Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa

1999

(c) dr Teresa Szot-Gabryś

Controlling finansowy

Zakres tematyczny:

•

Przesłanki i cele wdrażania systemu

controllingu w przedsiębiorstwie

•

Controlling finansowy w systemie

controllingu przedsiębiorstwa

•

Controlling finansowy a rachunkowość

finansowa i zarządcza

•

Controlling finansowy jako system

wspomagania zarządzania finansami

przedsiębiorstwa

•

Metodologia i wybrane narzędzia controllingu

finansowego

•

Controlling finansowy w zarządzaniu

operacyjnym

•

Controlling finansowy w zarządzaniu

strategicznym

•

Problematyka aplikacji systemu controllingu

finansowego

(c) dr Teresa Szot-Gabryś

Przesłanki i cele wdrażania controllingu

w przedsiębiorstwie

W ostatnich latach bardzo szybko następują w

gospodarce procesy globalizacji. W konsekwencji

podmioty gospodarcze działają w coraz

trudniejszych warunkach zewnętrznych,

wynikających głównie z silnej konkurencji na rynku.

Z tego powodu decydenci starają się w sposób coraz

bardziej racjonalny podchodzić do podejmowanych

przez siebie decyzji. W tym celu coraz intensywniej

poszukiwane są różne narzędzia, które mogłyby

wspomóc procesy podejmowania decyzji.

Wspomaganie to polega przede wszystkim na takim

opisie sytuacji decyzyjnej, który pozwala

decydentowi na podjęcie jak najbardziej efektywnej

i racjonalnej decyzji w danych warunkach. Jednym z

narzędzi, które cechuje się wysokim poziomem

aplikacyjności w aktualnie istniejących bardzo

skomplikowanych warunkach wewnętrznych i
zewnętrznych jest controlling.

Przesłanki i cele wdrażania controllingu

w przedsiębiorstwie

Controlling najczęściej rozumiany jest jako

ponadfunkcyjny instrument (narzędzie)

zarządzania, wykorzystujący takie funkcje

zarządzania jak planowanie,

organizowanie i kontrola. Odpowiednie

spełnienie wymienionych funkcji umożliwia

przede wszystkim racjonalne

zaprojektowanie, a następnie wdrożenie

systemu controllingu. Dlatego budując

system controllingu należy dokładnie

zaprojektować struktury i określić tryb

funkcjonowania, który umożliwia

efektywne planowanie, organizowanie

oraz kontrolę w jednostce gospodarczej.

Problemy metodyczne w zarządzaniu

W przedsiębiorstwach, które stosują

tradycyjne narzędzia zarządzania w

zakresie gromadzenia informacji,

planowania, kontroli, rachunku kosztów i

wyników, obserwuje się wiele

problemów, których konsekwencją jest

występowanie zjawisk

dysfunkcjonalnych w zarządzaniu:

•

Problemy ogólne w zarządzaniu

•

Problemy koordynacji

•

Opóźnienia informacyjne

•

Luki informacyjne w zarządzaniu

•

Deformacje informacyjne w zarządzaniu

•

Czas reakcji systemu zarządzania

Podstawy zarządzania współczesnym

przedsiębiorstwem

•

Wizja przedsiębiorstwa

•

Problemy w zarządzaniu operacyjnym

•

Problemy strategiczne w zarządzaniu:

-

problem inwestycji

-

problem struktury majątku

-

problem struktury kapitału

-

problem podziału zysku i struktura

dywidendy

•

Ryzyko i jego implikacje w zarządzaniu:

-

implikacje informacyjne

-

implikacje strategiczne

-

implikacje w planowaniu

-

implikacje w kontroli

-

implikacje decyzyjne

Pojęcie controllingu

Termin controlling pochodzi od angielskiego

czasownika „control” – który posiada

znaczenie: kierować, sterować, regulować,

skierować, badać, kontrolować, pilnować,

dozować, zapanować, przezwyciężać. Nie

można controllingu utożsamiać z kontrolą, bo

jest ona jedynie tylko jego częścią.

Kontrola odnosi się do przeszłości i jej efektem

jest:

•

stwierdzenie popełnionych błędów, odchyleń

od przyjętych założeń, zakłóceń w procesie

działania

•

wyspecyfikowanie przyczyn zaistniałych

odchyleń i ustalenie osób odpowiedzialnych

za te odchylenia

Pojęcie controllingu

Controlling jest ukierunkowany na sterowanie

działaniami w przyszłości, które powinny zapewnić
firmie długotrwałą egzystencję. Istotą controllingu
jest sterowanie. W jego ramach następuje:

•

koordynacja planów strategicznych, taktycznych i

operacyjnych

•

powiązanie planów cząstkowych w plany całościowe

na każdym z powyższych poziomów planowania

•

powiązanie budżetowania z planami przedmiotowymi

i w efekcie:
- ustalenie systemu planów
- pomiar odchyleń rzeczywistych wartości wielkości

od ich wartości planowanych
- analiza przyczyn zidentyfikowanych odchyleń

•

dobór środków likwidujących odchylenia (tworzenie

warunków mających na celu likwidację odchyleń)

•

obserwacja skutków ich stosowania

Pojęcie i klasyfikacja controllingu

•

Sprzężenia w układzie: planowanie,

realizacja – kontrola, czynią z

controllingu system samoregulujący

•

Wybrane definicje controllingu

Klasyfikacji controllingu można dokonać

według następujących kryteriów:

•

przedmiotu / rodzaju działalności

•

horyzontu czasu / funkcji

•

zakresu

•

idei / celu działania

Klasyfikacja controllingu

W oparciu o kryterium przedmiotu / rodzaju

działania wyróżnia się następujące rodzaje
controllingu:

•

wytwarzania (gospodarczy)

•

zabezpieczenia procesów wytwarzania

•

finansowy

•

logistyczny

•

ochrony środowiska

•

zasobów ludzkich

•

marketingu

•

w przekroju innych działalności, takich jak:

społeczny, edukacyjny, ochrony zdrowia

Klasyfikacja controllingu

Ze względu na zakres sterowania wyróżnia się:

•

controlling kompleksowy (A) – obejmujący

wszystkie funkcje przedsiębiorstwa oraz pełne

oddziaływanie otoczenia na podmiot

gospodarczy

•

controlling produkcyjno – finansowy (B) –

obejmujący wszystkie funkcje przedsiębiorstwa i

w ograniczonym zakresie uwzględniający

oddziaływania otoczenia na podmiot

gospodarczy

•

controlling finansowy (C) – obejmujący tylko

podstawowe funkcje zarządzania oraz finansowe

przedsiębiorstwa i w ograniczonym zakresie

uwzględniający oddziaływania otoczenia na

podmiot gospodarczy

Klasyfikacja controllingu

W procesie rozwoju controllingu wyróżnia się

generacje, z punktu widzenia horyzontu

czasu:

•

controlling operacyjny (operatywny)

•

controlling strategiczny

Controlling strategiczny – jego celem jest rozwój

przedsiębiorstwa i zapewnienie zdolności do

tworzenia zysku. Jego zadaniem jest

zapewnienie długotrwałej egzystencji

przedsiębiorstwa przez lepsze i wcześniejsze

(wyprzedzające) dopasowywanie możliwości

przedsiębiorstwa do czynników zewnętrznych

– wymogów otoczenia. Jest on ściśle

powiązany z planowaniem strategicznym.

Klasyfikacja controllingu

Controlling operacyjny (operatywny) – oznacza

sterowanie zyskiem, opiera się na danych

przygotowanych na podstawie metod, technik i

koncepcji rachunkowości zarządczej (rachunek

kosztów zmiennych, rachunek wyników). Jest

nastawiony na badanie sytuacji przedsiębiorstwa

głównie za pomocą metod ilościowych. Controlling

operacyjny dotyczy krótkich okresów i regulacji

procesów wewnętrznych przedsiębiorstwa:

kontroluje, analizuje i kształtuje zgodnie z przyjętym

celem wielkości ekonomiczne, typu przychody,

koszty, środki obrotowe, itd. Jego zadaniem jest

eliminowanie wąskich gardeł utrudniających

osiąganie zysku. Controlling tego rodzaju

wykorzystuje jako narzędzie planowanie, sterowanie,

kontrolę i analizę wyniku finansowego oraz związaną

z tym wynikiem motywację.

Klasyfikacja controllingu

Controlling struktur i wyników
W ujęciu statycznym zarządzanie można rozumieć jako

zbiór struktur i funkcji ułatwiających podejmowanie

optymalnych decyzji. Wtedy zarządzanie opiera się na

strukturach i funkcjach, które poprzez swoje

właściwości umożliwiają uzyskanie przez decydenta

lepszych lub gorszych wyników. Wówczas można

sformułować stwierdzenie, że im bardziej prawidłowo

zaprojektowane są i działają poszczególne struktury i

funkcje, tym jest większe prawdopodobieństwo na

podstawie danej decyzji uzyskania optymalnych

wyników. Przyjmując tę tezę za słuszną możemy

wyodrębnić dwa rodzaje hierarchicznych czasowo

rodzajów controllingu:

•

controlling wstępny dotyczący struktur i funkcji

(controlling struktur)

•

controlling właściwy dotyczący wyników, będących

efektem działania struktur, funkcji oraz przyjętego

poziomu racjonalności decyzji (controlling wyników)

Controlling finansowy

Istotą zarządzania finansami przedsiębiorstwa jest

podejmowanie optymalnych decyzji finansowych.

Controlling finansowy jest systemem

wspomagającym zarządzanie finansami. Controlling

finansowy wspomaga procesy diagnozy sytuacji

finansowej oraz umożliwia ocenę efektywności

planowanych działań mających skutki finansowe, a

po ich wdrożeniu określa zaistniałe odchylenia

zrealizowanych działań w stosunku do dokonanych
założeń i bada ich przyczyny.

Controlling finansowy umożliwia skuteczne sterowanie

procesami ekonomicznymi w przedsiębiorstwie w celu

optymalizacji wykorzystania posiadanych zasobów.

•

w wymiarze krótkookresowym celem controlingu

finansowego jest zachowanie płynności finansowej

•

w wymiarze długookresowym celem controllingu

finansowego jest zapewnienie generowania zysku oraz

wzrostu wartości przedsiębiorstwa

Controlling finansowy

Celem controllingu finansowego może być:

•

„… niedopuszczanie do powstania

krytycznej sytuacji w dziedzinie finansów”

•

dążenie do „… zapewnienia płynności

finansowej rozumianej jako zdolność

przedsiębiorstw do wypełniania

zobowiązań płatniczych w każdym okresie”

•

dążenie do maksymalizacji wartości

przedsiębiorstwa

•

dążenie do poprawy kondycji finansowej

Strategiczny controlling

finansowy

Celami strategicznego controllingu finansowego są:

•

dążenie do maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa

•

dążenie do uzyskania stabilizacji finansowej

•

poprawa wyników finansowych w dłuższym okresie

•

dążenie do zachowania płynności finansowej

•

wybranie najlepszej strategii finansowej

•

kontrolowanie finansów przedsiębiorstwa

Zadania controllingu strategicznego:

•

tworzenie długookresowych planów finansowych

•

realizacja strategicznych inwestycji

•

prognozowania warunków zewnętrznych przedsiębiorstwa

•

poszukiwanie nowych źródeł finansowania działalności

•

działania zmierzające do wzrostu wartości aktywów

•

kontrolowanie efektywności wdrożenia controllingu

finansowego

Strategiczny controlling

finansowy

Instrumentami strategicznego controllingu

finansowego są:

•

dobór i wyznaczanie strategii

•

budżetowanie kapitałów

•

wyodrębnianie ośrodków odpowiedzialności

•

długookresowe plany finansowe

•

analiza możliwości

•

analiza konkurencji

•

analiza portfelowa

Operacyjny controlling finansowy

Zadania operacyjnego controllingu finansowego

to czynności dotyczące bieżących działań,
które są często przełożeniem zadań
strategicznego controllingu finansowego na
krótkie okresy. Należy do nich zaliczyć:

•

budżetowanie i analizowanie odchyleń

•

sporządzanie krótkoterminowych rachunków

wyników

•

przeprowadzenie krótkookresowych analiz

finansowych

•

kontrolowanie przepływów pieniężnych

•

monitorowanie poziomu kosztów

Operacyjny controlling finansowy