Uwaga

Odpowiada za redukcję nadmiaru informacji.
Uwaga jest mechanizmem, dzięki któremu

spostrzegamy tylko część docierających do
nas bodźców, przywołujemy z pamięci tylko
część zakodowanych w niej informacji,
uruchamiamy tylko jeden z wielu procesów
myślenia i wykonujemy tylko jedną z
możliwych do wykonania reakcji.

(J. Strelau, D.Doliński)

Uwaga jest objęciem w posiadanie

umysłu, w czystej i żywej postaci,
jednego z-jak się wydaje-wielu
obiektów lub myśli, możliwych do
objęcia w tym samym czasie.
Oznacza wycofanie się z pewnych
rzeczy, w celu skutecznego
radzenia sobie z innymi.

(William James)

Fizjologiczne mechanizmy uwagi



odruch orientacyjny – organizm nastawia

się na napływ nowych bodźców

(aktywizacja receptorów)



indukcja ujemna – pobudzenie w pewnej

okolicy mózgowej powoduje hamowanie

w okolicach sąsiednich



habituacja - zmniejszenie wrażliwości na

bodźce monotonne, powtarzające się i

nie wymagające reakcji



mechanizm związany z funkcjonowaniem

układu siatkowatego-układ ten decyduje

o uwrażliwieniu ośrodków zawiadujących

różnymi zmysłami

Cechy uwagi:



Koncentracja - skupiamy się na danych
bodźcach



Dynamika – podłoże przerzutności uwagi
jest indywidualne



Zakres – liczba elementów jakie
jednostka jest w stanie objąć na raz



Wybiórczość – zdolność do
wyodrębnienia pewnych cech, bodźców,
sygnałów



Stabilność – stosunek natężenia uwagi
do dynamiki i czasu

Funkcje uwagi



Selekcjonowanie docierających
informacji



Wykorzystywanie do tworzenia wiedzy
i regulowanie zachowania tych
informacji, które są uważane za ważne



Fizyczne właściwości - intensywne,
nagłe, wyróżniające się



Nowość bodźca - kontrast z innymi
np. mała reklama na pustej stronie

cd…



zgodność z kontekstem
sytuacyjnym – pewne bodźce, które
odbieraliśmy uprzednio wpływają
na to na jakich bodźcach się
koncentrujemy



zgodność bodźca z kontekstem -
hierarchią wartości (np. ktoś mówi
o mnie)

Procesy przeduwagowe

Procesy przeduwagowe polegają na

przedświadomej obróbce bodźców,
prezentowanych w bardzo krótkim
czasie lub w sposób zdegradowany.
Inaczej mówiąc polegają na
odbiorze, selekcji i obróbce
bodźców, z których działania nie
zdajemy sobie sprawy.

Czynniki warunkujące

proces uwagi:



trudność zadania



brak wprawy i doświadczenia



zagrożenie i niepokój



nuda



stopień podobieństwa bodźców:im

bardziej są podobne następujące po

sobie bodźce, tym trudniej przyciągają

uwagę, dopiero wyraźnie różny od nich

bodziec przykuje uwagę

cdn…

cd…



uprzedzenia i roztargnienie: uprzedzenia
ukierunkują uwagę na bodźce zgodne z ich
treścią i skrajnie niezgodne z nią,
roztargnienie rozprasza uwagę, istotne z
punktu widzenia danego zadania bodźce
mogą umknąć uwadze



przyzwyczajenie do danego bodźca, przy
braku zmian bodźca przez pewien okres
czasu, następuje osłabienie fizjologicznych i
psychologicznych reakcji, receptory przestają
reagować na ten bodziec - zjawisko habituacji

Automatyzm

Wykonywanie czynności(zachowań)

bezwiednie, niezależnie od

świadomości, bez koncentrowania

uwagi;

Fizjologicznie: zdolność niektórych

narządów do działania samoczynnego,

automatycznego a pod wpływem

substancji chemicznych krwi.

(W.Kopaliński)

Automatyzm

Proces pozornie nie wymagający wysiłku, ani woli, wyzwalany bez

intencji podmiotu.



reakcje odruchowe: przełykanie śliny,

oddychanie



reakcje zrutynizowane i nawykowe:

chodzenie, pisanie



reakcje związane z nastawieniami:

złudzenie, wycieranie butów przy

chodzeniu, bo jest wycieraczka



reakcje skierowane przez podprogowe

bodźce zewnętrzne o charakterze

intruzyjnym i przymusowe czynności:

przymusowe myśli



reakcje wynikające z chwilowego lub

względnie trwałego odłączenia mózgu

cd…

Człowiek prawie zawsze wykonuje wiele

czynności w tym samym czasie, np.
sprzątając - słucha radia, lub
słuchając wykładu - sporządza notatki
itd.

Wykonywanie kilku czynności nie

pociąga za sobą negatywnych
skutków, ponieważ czynności są dość
proste, albo dobrze
zautomatyzowane.

Problem pojawia się wówczas gdy

przynajmniej jedna z wykonywanych

czynności staje się bardziej

wymagająca.

Czynności wykonywane w tym samym

czasie, nawet jeśli nie powodują

spadku sprawności wykonania, zwykle

spowalniają się wzajemnie.

Takie zjawisko nazwano

psychologicznym okresem refrakcji

(Pashler 1994), sugeruje on , że

kontrola czynności jednoczesnych

polega na przetwarzaniu szeregowym.

Czynności kontrolowane są

wykonywanie wolniej, mniej płynnie i
z większym wysiłkiem, jedna po
drugiej.

Kontrolując możemy wpływać na swoje

otoczenie, przyczyniając się do
pozytywnych bądź negatywnych
skutków jej oddziaływania.

Dzięki kontrolowaniu możemy

nadzorować, regulować,
monitorować, sterować przebiegiem
zdarzeń, czyli możemy wpływać na
kierunek i sposób przebiegu procesu
uwagi.

Możemy także hamować niepożądane

reakcje i bodźce zakłócające.

Hamowanie jest mechanizmem kontrolnym,

wspomagającym proces selekcji informacji.
Jego funkcja polega na utrudnieniu dostępu
do informacji nieistotnych względem
aktualnie przetwarzanych danych oraz na
powstrzymywaniu niepożądanej w danym
momencie aktywności neuronalnej,
mentalnej lub behawioralnej. Podstawowym
zadaniem hamowania jest blokowanie
pobudek, zarówno zewnętrznych jak
wewnętrznych, które mogłyby wyzwolić
reakcje konkurencyjne względem aktualnie
wykonywanych czynności.

(E.Nęcka)

1.

Strelau J., Doliński D., Psychologia,
1 t., Podręcznik akademicki,
Gdańsk 2008, Wyd. GWP

2.

J. Berryman, Psychologia moje
hobby, Gdańsk 2005, GWP

3.

E.Nęcka, J. Orzechowski, B.
Szymura, Psychologia poznawcza,
Wa-wa 2008, PWN

Dziękujemy 