Patrystyczna koncepcja
wychowania

Pedagogika chrześcijańska

(ćwiczenia)

Ojcowie Kościoła



Byli to pisarze i teologowie wczesnego

chrześcijaństwa, w epoce, która nastąpiła po

Ojcach Apostolskich i trwała aż do VIII wieku



W starożytności popularne było utożsamianie

ojcostwa duchowego z nauczaniem.

W przekonaniu pierwszych chrześcijan

biskup był nauczycielem zasad wiary, stąd jemu

przede wszystkim przysługiwał ten zaszczytny

tytuł. Później określenie Ojcowie Kościoła

związano z pisarzami o niekwestionowanej

wiedzy, świętym życiu i zaaprobowanych przez

Kościół świadków nauki o wierze

Ojcowie Kościoła



Kościół wyodrębnił Ojców Kościoła na
podstawie czterech kryteriów:

        *  działalność we wczesnym

okresie chrześcijaństwa (antiquitas),
     *  głoszenie prawowiernej nauki
(doctrina ortodoxa),
     *  świętość życia (sanctitas vitae),
     *  powszechne uznanie przez
Kościół (approbatio ecclesiae).

Bazyli Wielki – biskup
Kapadocji



zwany Bazylim z Cezarei



ur. w 329, zm. 1 stycznia 379

r.



mówiąc o wychowaniu dziecka

przekazywał to, co sam

przeżył jako dziecko

wychowując się w

wielodzietnej chrześcijańskiej

rodzinie.



W Annesis założył szkołę dla

dzieci i młodzieży w formie

„nowicjatu”

Bazyli Wielki – biskup
Kapadocji



Autor mowy do młodzieży
„O pożytku z czytania
klasycznych dzieł pogańskich”



Liczne podpowiedzi dotyczące
wychowania znajdujemy
w homiliach, komentarzach,
listach i regułach moralnych.

Bazyli Wielki – podstawowe
założenia



Obowiązek wychowywania dzieci, w
pierwszym rzędzie ciąży na
rodzicach,



Nauczyciel porównany jest do
duchowej matki, która przez
przekazywanie wiadomości
kształtuje jakby w swoim łonie
duszę dziecka.

Bazyli Wielki – podstawowe
założenia



Wychowanie dziecka należy

rozpocząć jak najwcześniej,

wówczas dusza dziecka jest jeszcze

niezapisana, chłonna, łatwa do

kształtowania.



W wychowaniu należy stosować

kary (nawet cielesne)



Za wychowanie rodzicom należy się

wdzięczność od dzieci.

Bazyli Wielki – cel i droga
wychowania



Celem wychowania jest uczynienie wychowanka

takim, by był zdolny osiągnąć swój cel ostateczny –

drugie życie po śmierci.



Bezpośrednim celem wychowania jest wypracowanie

w duszy dziecka takich cnót, które by mu ułatwiły

powrót do pierwotnej, nieskażonej grzechem natury,

do przywrócenia równowagi wewnętrznej,

wykorzenienia z grzechów, do nawiązania trwałej

relacji z Bogiem.



Cel wychowania osiąga się przez umartwienia,

wyrzeczenia, panowanie nad sobą.

Św. Hieronim



urodził się ok. 345 r., zmarł

osamotniony 30 września

419 lub 420 r.



Zasłynął ze wskazówek na

temat wychowania

dziewcząt, które zawarł w

dwóch listach:

-

Do Lety o wychowaniu

małej Pauli

-

Do Gaudencjusza o

wychowaniu jego córeczki

Pakatuli

Św. Hieronim – podstawowe
założenia



Rodzina jest pierwszym środowiskiem

wychowawczym, (zwrócenie uwagi na rolę

całej rodziny w wychowaniu - zarówno

bliższej jak i dalszej).



Wychowawca powinien być zawsze bardzo

starannie dobrany do wieku dziecka,

o wysokich kwalifikacjach moralnych

i nienagannym zachowaniu.



Główne metody wychowawcze:

-

Chronić dzieci przed źródłem zła,

-

Zło dobrem zwyciężać.

Św. Hieronim – wychowanie
intelektualne

W wychowaniu intelektualnym wyróżnił 2

okresy:

-

Do 7r. rodzice powinni troszczyć się o

poprawność i piękno mowy oraz naukę

czytania i pisania,

-

Od 8 roku życia nauka psałterza, Pisma

Świętego i ściśle wskazanego kanonu

lektur,

-

W każdym wieku wskazanie na ogromą

wartość pracy

Św. Hieronim – wychowanie
moralno – ascetyczne

Przestrzeganie określonych zakazów lub

nakazów, które miały uchronić

wychowankę przed zepsuciem moralnym,

Zalecanie odpowiedniego odżywiania i

należytej higieny

Odpowiedni dobór towarzystwa
Zalecanie bezpośredniego kontaktu dziecka

z Pismem Świętym pod kierunkiem

rodziców i wychowawców.

Zwrócenie uwagi na kształtowanie

skromności w zachowaniu i ubiorze.

POŚWIĘCONA BOGU



Musi mieć wyrobioną bojaźń boża



Nie można znać brzydkich słów oni pieśni świeckich



Powinna w zabawie poznawać litery



Powinna być zachęcana do czytania Biblii



Nie powinna używać kolczyków, kosmetyków



Nie powinna nosić powłóczystych szat



Powinna we wszystkim naśladować NMP



Należy od dziewcząt odsuwać mężczyzn



Nie powinna nigdy wychodzić z domu sama



Jeśli ma koleżanki to powinne być one podobne do

niej



Powinny jeść jarskie dania



W łaźni nie powinna być z zamężnymi kobietami



Jeśli czyta do poduszki powinna czytać dzieła pobożne

PANNA ŚWIECKA



Powinna się uczyć, czcić dziadków



Nie powinna wychodzić z domu
sama i być sama



Nie powinna pić wina w nadmiarze



Winna się uczyć tkania



W wieku 13 lat-powinno się jej
znaleźć stałego mężczyznę

Św. Ambroży



Ambrosius Aurelius

(ur. ok.339 r. w

Trewirze, zm.

4 kwietnia 397r.
w Mediolanie) –

święty, biskup

Mediolanu, ojciec

i doktor Koscioła

Św. Ambroży - Proces
nauczania:

-

Do właściwego zrozumienia nauki Bożej

konieczne jest studium Pisma Świętego

i udział w liturgii,

-

Pismo Święte jest podstawą codziennego

samokształcenia i samodoskonalenia.

W procesie nauczania bardzo ważną rolę

odgrywa proces poznania – uczeń nie

tyle ma przyjmować głoszoną naukę w

sposób bezmyślny, ale powinien we

wszystkim doszukiwać się prawdy

i starać się ją zrozumieć.

Św. Ambroży -

Rola

nauczyciela:

-

Nauczyciel nigdy nie może sam przestać się

uczyć, musi ciągle sam na nowo zdobywać

wiedzę, by móc przekazywać ją swoim

uczniom

-

W wychowaniu bardzo ważną rolę odgrywa

przykład wychowawcy.

-

Postulował zachowanie zdrowej równowagi

pomiędzy tym co ludzkie i tym co boskie.

-

Wymagania stawiane uczniowi nigdy nie

mogą wykraczać poza możliwości jego

natury.

Św. Ambroży – metody



W pracy nauczjąco – wychowawczej

stosował:

-

metodę narratywno-udytywną, zakazał

słuchaczom robienia notatek, należało go

uważnie słuchać i zapamiętywać,

-

metodę historyczno – indukcyjną,

podstawą nauczania były teksty biblijne

-

w wychowaniu chodziło mu o

formowanie osobowości

-

starał się pokazać jak bardzo poznanie

religii chrześcijańskiej pomaga w

codziennym życiu

Św. Ambroży – metody



Pracę nauczyciela i duszpasterza

traktował jako pracę przygotowującą

grunt, w którym zakiełkuje źródło prawdy i

umiłowanie poznawania,



Brał pod uwagę zdolności intelektualne

uczniów, środowisko z jakiego pochodzili,

ich mentalność i stopień zaawansowania

w kształceniu,



Dążył do kształtowania dynamicznego

środowiska ludzi doskonalących się

duchowo, którzy z kolei będą wywierali

wpływ na innych wiernych.

Klemens Aleksandryjski

właściwie

Titus Flavius

Clemens (ur.

prawdopodobnie

150

-

zm. ok.

212

) – piszący

po grecku pisarz i

teolog chrześcijański,

kapłan, Ojciec

Kościoła.



Główne dzieła o

wychowaniu:

Pedagog, Kobierce

Klemens Aleksandryjski - założenia
pedagogiczne



Założenia pedagogiczne grupuje według 5
zagadnień tematycznych:

-

Wychowanków

-

Wychowawców

-

Procesie prowadzenia, tj. o metodzie

-

Programie formacji intelektualnej i
moralnej

-

O celu całego procesu formacyjnego.

Klemens Aleksandryjski -
wychowanek



Wychowankami szkoły Boskiego Logosu są

wszyscy ci, którzy przynależą do Ludu Bożego,

niezależnie od grupy wiekowej.



Ze względu na stopień zaawansowania w procesie

doskonalenia wychowankowie mogą być

zaszeregowani do trzech grup:

-

Grzesznicy o zatwardziałych sercach, zniewoleni

przez grzech „niewolnicy”

-

Średnio zaawansowani, porzucili grzeszne nałogi i

ćwiczą się w cnotach „wierni słudzy”

-

„Przyjaciele Chrystusa”, którzy przez

doskonałą miłość upodobnili się do Boga

Klemens Aleksandryjski -
wychowawca



Wychowawca – Słowo Ojca, Syn
Boży, Boski Pedagog:

-

Lekarz – wyprowadza grzeszników z
niewoli grzechu,

-

Wychowawca – ćwiczy wierne sługi
w cnocie

-

Nauczyciel – poucza treścią
tajemnic ludzi dojrzałych.

Klemens Aleksandryjski - Metody
Bożej Pedagogii

Wobec ludzi zatwardziałego serca – stosuje

kary i nagany, bądź zachęty i rady.

Wobec wiernych sług środkiem

motywującym dobre postępowanie jest
idea posłuszeństwa oparta na
autorytecie doskonałego Pedagoga

Wobec Przyjaciół Boga motywującą do

działania jest miłość doskonała.

Klemens Aleksandryjski -

Program formacji
intelektualnej i moralnej:

-

Formacja intelektualna:

•

Wykształcenie ogólne

•

Filozofia

•

Mądrość

•

Poznanie mistyczne

- Formacja moralna:

•

Posłuszeństwo przykazaniom oparte na bojaźni

Bożej,

•

Powściągliwość oparta na nadziei

•

Ćwiczenie się w dobrym oparte na naśladowaniu

dobroci Boga

•

Pełne zespolenie woli z wolą Bożą – Mądrość

gnostyczna

Bibliografia:



G. Groppo, Wychowanie mądrościowe objawione w tradycji

Kościoła, w. A. Rynio (red.) Pedagogika Katolicka. Zagadnienia

Wybrane, Stalowa Wola 1999, s. 167-182.



S. Longosz, Rodzinne wychowanie dziecka według św. Bazylego,

w. A. Rynio (red.) Pedagogika Katolicka. Zagadnienia Wybrane,

Stalowa Wola 1999, s. 299-312.



A. Stępniewska, wychowanie rodzinne dziewcząt w pedagogice

św. Hieronima, w. A. Rynio (red.) Pedagogika Katolicka.

Zagadnienia Wybrane, Stalowa Wola 1999, s. 313-332.



J. Pałucki, Św. Ambroży – Pedagog z Mediolanu, w. A. Rynio (red.)

Pedagogika Katolicka. Zagadnienia Wybrane, Stalowa Wola 1999,

s. 383-396.



A. Maryniarczyk, O etosie nauczyciela w ujęciu św. Tomasza z

Akwinu, w. A. Rynio (red.) Pedagogika Katolicka. Zagadnienia

Wybrane, Stalowa Wola 1999, s.397-402.



S. Pieszczoch, Patrologia, T. I i II, Gniezno 1994.