Wiek rozwojowy i inne

Wiek rozwojowy i inne

parametry oceny rozwoju

parametry oceny rozwoju

dzieci

dzieci

Materiały wykładowe dla studentów III

Materiały wykładowe dla studentów III

roku kierunku fizjoterapia i rehabilitacja

roku kierunku fizjoterapia i rehabilitacja

opracowane na podstawie

opracowane na podstawie

:

:

B. Wojnarowska:

B. Wojnarowska:

Rozwój fizyczny dzieci i młodzieży.

Rozwój fizyczny dzieci i młodzieży.

W: K. Kubicka, W. Kawalec (red.) Pediatria,

W: K. Kubicka, W. Kawalec (red.) Pediatria,

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 1999

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 1999

AWF Kraków 2012

AWF Kraków 2012

Pojęcie wieku rozwojowego

Pojęcie wieku rozwojowego

Wiek kalendarzowy

Wiek kalendarzowy

(metrykalny,

chronologiczny) - czas mierzony liczbą dni,

miesięcy, lat jaki upłynął od urodzenia do

momentu badania dziecka.

Wiek rozwojowy

Wiek rozwojowy

– miara dojrzałości biologicznej

organizmu.

1.

Wskazuje on na stopień zaawansowania w rozwoju

niektórych cech lub funkcji organizmu

2.

Informuje w jakiej fazie drogi rozwojowej znajduje

się dziecko – jaki odcinek przebyło, a jaki pozostał

do przebycia

3.

Jest miarą tej drogi – od startu (poczęcia) do mety

(osiągnięcia pełnej dojrzałości biologicznej)

4.

Wiek rozwojowy określamy w latach. Punktem

odniesienia jest pewien „wzorzec” czyli typowy

wiek, w którym większość zdrowych dzieci osiąga

określony poziom rozwoju danej cechy lub funkcji.

Akceleracja rozwoju fizycznego

Akceleracja rozwoju fizycznego

Akceleracja (przyspieszenie) rozwoju

fizycznego - proces międzypokoleniowych

zmian polegających na:

• powiększaniu się wysokości ciała osób dorosłych w

następujących po sobie pokoleniach;

• powiększaniu się wysokości ciała dzieci w każdym

wieku w stosunku do rówieśników we wcześniejszym

roczniku;

• wcześniejszym dojrzewaniu płciowym i szybszym

tempie wzrastania.

• Utrzymywanie się wymienionych zmian z pokolenia na

pokolenie określa się jako trend sekularny

(tendencja przemian).

TU: URBANIZACJA, MIGRACJA, POSTĘĘP
CYWILIZACYJNY - stymulacja OUN !

Najczęstsze zaburzenia we

Najczęstsze zaburzenia we

wzrastaniu i dojrzewaniu

wzrastaniu i dojrzewaniu

Otyłość ( obesitas )

– nadmiar tkanki

tłuszczowej w organizmie – jest najczęstszym

zaburzeniem w rozwoju fizycznym. W

zależności od wieku i płci dotyczy 5-15% dzieci

i młodzieży

Następstwem otyłości mogą być :

– zaburzenia rozwoju motorycznego,
– przeciążenie układu ruchu,
– zaburzenia rozwoju psychospołecznego

( kompleksy, poczucie mniejszej wartości),

– ryzyko utrzymywania się otyłości w wieku

dojrzałym,

– przedwczesny rozwój miażdżycy.

Zaburzenia wzrastania -

Zaburzenia wzrastania -

otyłość

otyłość

W praktyce klinicznej wyróżnia się otyłość :
• prostą (pierwotną) – nadmiar tkanki

tłuszczowej jest skutkiem zachwiania
równowagi między podażą energii a jej
wydatkowaniem przez organizm;

• wtórną – towarzyszy ona różnym

zaburzeniom i zespołom chorobowym;
nadmiar masy ciała jest skutkiem
uszkodzenia układów regulujących
pobieranie i wydatkowanie energii.

Kryteria otyłości

Kryteria otyłości

Najczęściej stosowane metody określania stopnia

Najczęściej stosowane metody określania stopnia

otyłości polegają na ocenie proporcji wysokości i

otyłości polegają na ocenie proporcji wysokości i

masy ciała na podstawie

masy ciała na podstawie

:

– Siatek centylowych – pozycja masy ciała przekracza

najmniej co najmniej 2 pasma centylowe pozycję

wysokości ciała;

– Siatek standardowych – różnica między wysokością i

masą ciała przekracza dwa odchylenia standardowe

– Obliczania procentu należnej masy ciała w stosunku

do aktualnej wysokości ciała; 115-120% traktowane

jest jako nadwaga i otyłośc;

– Ilorazowych wskaźników wagowo-wzrostowych; np.

wskaźnika Queteleta II – BMI (Body Mass Index)

Ocena masy ciała za pomocą

Ocena masy ciała za pomocą

wskaźnika BMI

wskaźnika BMI

1. Wzór

2. Zakresy wartości

Zgodnie z rekomendacjami Światowej Organizacji
Zdrowia, uznano:

• Za nadwagę wartości BMI równe i powyżej 85 centyla
(a mniejsze od 95 centyla)

• Za otyłość równe i powyżej 95 centyla, odpowiednio
do płci i wieku.

BMI = masa [kg] / wzrost

BMI = masa [kg] / wzrost

2

2

[m

[m

2

2

]

]

Ocena grubości fałdów

Ocena grubości fałdów

tłuszczowych

tłuszczowych

• Bardziej obiektywnym kryterium

otyłości u dzieci może być pomiar
stopnia otłuszczenia. Najczęściej w
praktyce stosuje się pomiar grubości
fałdów skórno-tłuszczowych za
pomocą fałdomierza (kalipera) o
stałym nacisku (10 g/mm).

Ocena grubości fałdów

Ocena grubości fałdów

tłuszczowych

tłuszczowych

• Pomiar grubości fałdów skórno-tłuszczowych jest niezależną od BMI i

obwodów (talii i bioder) miarą otłuszczenia, która wykazuje najlepszą

charakterystykę pod względem przydatności jako test skriningowy w

kierunku otyłości w niektórych grupach wiekowych i płci dzieci i

młodzieży

 

Sardinha LB et al. Receiver operating characteristic analysis of body mass index,

triceps skinfold thickness, and arm girth for obesity screening in children and

adolescents. Am. J. Clin. Nutr. 1999;70:1090-5

.

• Podstawą diagnostyki nadwagi i otyłości jest ocena Body Mass Index

(BMI), z uwzględnieniem siatek centylowych tego parametru w

poszczególnych grupach wiekowych. W badaniach naukowych

podkreśla się także znaczenie pomiarów grubości fałdów skórnych, co

ma dawać dodatkowe informacje o ilości i rozkładzie tkanki tłuszczowej.

Jak wykazują badania naukowe, wydaje się jednak, że u dzieci w wieku

powyżej 5 lat, z BMI ocenionym na siatkach centylowych jako powyżej

95 centyla, dodatkowe pomiary fałdów skórnych nie wnoszą wielu

nowych informacji i nie zwiększają czułości oraz specyficzności

badania. Należy jedynie pamiętać, że wynik BMI u dziecka zawsze

należy nanosić na siatki centylowe dla danego wieku i płci.

Zuguo Mei, Laurence M. Grummer-Strawn, Jack Wang, John C. Thornton, David S.

Freedman, Richard N. Pierson, Jr, William H. Dietz, and Mary Horlick , Pediatrics

2007; 119: e1306-e1313.

Otyłość dzieci – problem

Otyłość dzieci – problem

medyczny, społeczny

medyczny, społeczny

Leczenie otyłości

Leczenie otyłości

u dzieci jest trudne

u dzieci jest trudne

, czasochłonne i mało skuteczne.

, czasochłonne i mało skuteczne.

Polega na zwiększeniu wydatkowania

Polega na zwiększeniu wydatkowania

nadmiaru energii (zmagazynowanej

nadmiaru energii (zmagazynowanej

w organizmie w postaci tkanki

w organizmie w postaci tkanki

tłuszczowej) przez ograniczenie jej

tłuszczowej) przez ograniczenie jej

podaży w pokarmach (dieta

podaży w pokarmach (dieta

ubogokaloryczna) i wzmożoną

ubogokaloryczna) i wzmożoną

aktywność fizyczną.

aktywność fizyczną.

Zespół metaboliczny u dzieci

Zespół metaboliczny u dzieci

•

Zespół metaboliczny – współwystępowanie zaburzeń

Zespół metaboliczny – współwystępowanie zaburzeń

gospodarki węglowodanowej, lipidowej i nadciśnienia

gospodarki węglowodanowej, lipidowej i nadciśnienia

tętniczego, u podłoża których leży otyłość i

tętniczego, u podłoża których leży otyłość i

insulinooporność (…towarzyszące PChN ale i cukrzycy)

insulinooporność (…towarzyszące PChN ale i cukrzycy)

• Metabolic syndrome in childhood predicts adult metabolic

syndrome and type 2 diabetes mellitus 25 to 30 years later

(

(

Morrison, J. J. Pediatr. 2008)

Morrison, J. J. Pediatr. 2008)

• Insulinooporność koreluje liniowo ze spadkiem funkcji

nerek
• Niezależne czynniki ryzyka rozwoju insulinooporności u

pacjentów z przewlekła chorobą nerek to stopień kwasicy

metabolicznej (stężenie dwuwęglanów) i stężenie Apo A-1/B

(Kobayashi, Am J Kidney Dis, 2005)

Kryteria diagnostyczne ZM u dzieci

Kryteria diagnostyczne ZM u dzieci

wg

wg

de Ferranti

de Ferranti

•

Hipertiglicerydemia ≥ 1,1 mmol/l

Hipertiglicerydemia ≥ 1,1 mmol/l

•

Cholesterol frakcji HDL < 1,3 mmol/l ( u chł w wieku

Cholesterol frakcji HDL < 1,3 mmol/l ( u chł w wieku

15-19 lat <1,17)

15-19 lat <1,17)

•

Glukoza w surowicy krwi na czczo ≥ 6,1 mmol/l

Glukoza w surowicy krwi na czczo ≥ 6,1 mmol/l

•

Obwód pasa > 75. percentyl dla płci i

Obwód pasa > 75. percentyl dla płci i

wieku

wieku

•

Ciśnienie tętnicze > 90. percentyla dla płci

Ciśnienie tętnicze > 90. percentyla dla płci

wieku

wieku

Obecność 3 lub więcej czynnników

Obecność 3 lub więcej czynnników

wystarcza do rozpoznania ZM!

wystarcza do rozpoznania ZM!

Niskorosłość

Niskorosłość

Niskorosłość (

Niskorosłość (

hipostatura

hipostatura

) –

) –

niedobór

niedobór

wysokości ciała u dzieci

wysokości ciała u dzieci

, których wysokość

, których wysokość

ciała zlokalizowana jest poniżej 10 centyla

ciała zlokalizowana jest poniżej 10 centyla

lub 1,5 odchylenia standardowego

lub 1,5 odchylenia standardowego

.

.

•

towarzyszy wielu chorobom:

towarzyszy wielu chorobom:

chromosomowym (np. zespół Downa, Tunera)

chromosomowym (np. zespół Downa, Tunera)
•

zaburzeniom hormonalnym (niedoczynność

zaburzeniom hormonalnym (niedoczynność

somatotropinowa przysadki)

somatotropinowa przysadki)

•

przewlekłym chorobom układu pokarmowego

przewlekłym chorobom układu pokarmowego

(celiakia)

(celiakia)

•

przewlekłym chorobom nerek (PChN)

przewlekłym chorobom nerek (PChN)

•

może być uwarunkowana rodzinnie (niscy rodzice!)

może być uwarunkowana rodzinnie (niscy rodzice!)

Niskorosłość

Niskorosłość

•

wczesne pokwitanie, niskie

wczesne pokwitanie, niskie

tempo wzrastania, wczesne

tempo wzrastania, wczesne

zakończenie wzrastania, niski

zakończenie wzrastania, niski

wzrost ostateczny

wzrost ostateczny

•

poważny problem chłopców w II

poważny problem chłopców w II

dekadzie życia (dysmorfofobia!)

dekadzie życia (dysmorfofobia!)

Nieograniczony

Nieograniczony

zespół

zespół

opóźnienia rozwoju

opóźnienia rozwoju

Nieorganiczny zespół opóźnienia

Nieorganiczny zespół opóźnienia

rozwoju

rozwoju

(NZOR) wyodrębniono w celu

(NZOR) wyodrębniono w celu

określenia stanów opóźnienia rozwoju w

określenia stanów opóźnienia rozwoju w

których:

których:

•

Nie stwierdza się chorób organicznych

Nie stwierdza się chorób organicznych

(genetycznych, metabolicznych i

(genetycznych, metabolicznych i

układowych)

układowych)

•

pierwotną przyczynę upośledzenia rozwoju

pierwotną przyczynę upośledzenia rozwoju

stanowią różnorodne nieprawidłowości w

stanowią różnorodne nieprawidłowości w

środowisku, w którym wychowuje się

środowisku, w którym wychowuje się

dziecko.

dziecko.

Kryteria diagnostyczne

Kryteria diagnostyczne

NZOR

NZOR

•

Nieprawidłowe wzrastanie

Nieprawidłowe wzrastanie

•

Opóźnienie rozwoju motorycznego i psycho-

Opóźnienie rozwoju motorycznego i psycho-

społecznego, dojrzewania szkieletowego,

społecznego, dojrzewania szkieletowego,

odruchów i nawyków żywieniowych, zaburzeń

odruchów i nawyków żywieniowych, zaburzeń

snu, dysfunkcja zwieraczy, opóźnienie umysłowe,

snu, dysfunkcja zwieraczy, opóźnienie umysłowe,

mowy, zaburzenia zachowania

mowy, zaburzenia zachowania

•

Zwiększenie przyrostów masy ciała i tempa

Zwiększenie przyrostów masy ciała i tempa

rozwoju po hospitalizacji lub umieszczeniu

rozwoju po hospitalizacji lub umieszczeniu

dziecka w innym środowisku

dziecka w innym środowisku

•

Istnienie różnorodnych nieprawidłowości w

Istnienie różnorodnych nieprawidłowości w

środowisku dziecka

środowisku dziecka

•

Wykluczenie organicznych przyczyn

Wykluczenie organicznych przyczyn

upośledzających rozwój dziecka

upośledzających rozwój dziecka

Etiologia i patogeneza NZOR

Etiologia i patogeneza NZOR

•

Pierwotnym czynnikiem

Pierwotnym czynnikiem

etiologicznym w NZOR

etiologicznym w NZOR

są nieprawidłowości w środowisku

są nieprawidłowości w środowisku

psychospołecznym dziecka, w tym głównie interakcja

psychospołecznym dziecka, w tym głównie interakcja

matka - dziecko.

matka - dziecko.

•

Opóźnienie wzrastania spowodowane jest

Opóźnienie wzrastania spowodowane jest

zaburzeniami czynności układu hormonalnego, a

zaburzeniami czynności układu hormonalnego, a

także przewlekłymi niedoborami pokarmowymi.

także przewlekłymi niedoborami pokarmowymi.

•

Leczenie

Leczenie

jest długotrwałym procesem, w którym

jest długotrwałym procesem, w którym

uczestniczy matka i dziecko.

uczestniczy matka i dziecko. Obejmuje ono

Obejmuje ono

realimentację, terapię wychowawczą,

realimentację, terapię wychowawczą,

stymulację rozwoju dziecka,

stymulację rozwoju dziecka,

fizjoterapię

fizjoterapię

oraz terapię rodziny

oraz terapię rodziny

.

.

Inne zaburzenia wzrastania

Inne zaburzenia wzrastania

i dojrzewania

i dojrzewania

•

Nadmierna wysokość ciała (>97c): z.

Nadmierna wysokość ciała (>97c): z.

Marfana, akromegalia, z. nadnerczowo-

Marfana, akromegalia, z. nadnerczowo-

płciowy, guzy przysadki

płciowy, guzy przysadki

•

Przedwczesne dojrzewanie płciowe

Przedwczesne dojrzewanie płciowe

(wystąpienie wtórnych cech płciowych:

(wystąpienie wtórnych cech płciowych:

dziewczynki

dziewczynki

±

±

8 r.ż.; chłopcy <10 r.ż.

8 r.ż.; chłopcy <10 r.ż.

•

Opóźnione dojrzewanie płciowe; brak

Opóźnione dojrzewanie płciowe; brak

objawów pokwitania dziewczynki <15 r. ż.,

objawów pokwitania dziewczynki <15 r. ż.,

chłopcy <17 r.ż.;

chłopcy <17 r.ż.;

•

Zaburzenia miesiączkowania.

Zaburzenia miesiączkowania.

Przebieg dojrzewania płciowego u

Przebieg dojrzewania płciowego u

dziewczynek wg

dziewczynek wg

Tannera

Tannera

(1963); SSW

(1963); SSW

szczyt skoku wzrostowego

szczyt skoku wzrostowego

Przebieg dojrzewania płciowego u

Przebieg dojrzewania płciowego u

chłopców wg

chłopców wg

Tannera

Tannera

(1963); SSW -

(1963); SSW -

szczyt skoku wzrostowego

szczyt skoku wzrostowego

Stadia rozwoju

Stadia rozwoju

narządów

narządów

płciowych (G) wg

płciowych (G) wg

Tannera

Tannera

Stadia

Stadia

rozwoju

rozwoju

piersi u

piersi u

dziewcząt

dziewcząt

(M) wg

(M) wg

Tannera

Tannera

Stadia

Stadia

rozwoju

rozwoju

owłosienia

owłosienia

łonowego

łonowego

(P) wg

(P) wg

Tannera

Tannera

u obu płci

u obu płci