Arleta Kowala-Piaskowska

Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w

Poznaniu



Zapalenie jelit (enteritis)



Zapalenie żołądka i jelit (gastroenteritis)



Zapalenie jelita grubego (colitis)



Biegunka (dysenteria)



Zaburzenia trawienia (dyspepsia)



Rzekomobłoniaste zapalenia jelit (enterocolitis

pseudomembranacea)



Zatrucia pokarmowe (intoxicationes alimentariae)



Uszkodzenia narządowe (wątroba, drogi żółciowe,

trzustka)



W przewodzie pokarmowym następuje
resorpcja i wydzielanie płynów.



W ciągu doby przechodzi przez przewód
pokarmowy 9-10 litrów płynu, a wydala
się z prawidłowym stolcem 100-200ml.



W jelicie cienkim wchłania się ok. 8,5
litra płynu i ok. 1 litra w jelicie grubym



Jest to najczęstsza zakaźna przyczyna dolegliwości
ze strony przewodu pokarmowego

Charakterystyka



Nagłe wystąpienie biegunki i bólów brzucha z
wymiotami



Badania mikrobiologiczne, często ujemne (50%),



Etiologia -

Campylobacter 20%,

Salmonella 15%,

Shigella 5%, C. difficile 5%, H. pylori



Wywiad:

podróże, nowe lub nieświeże pokarmy, ogniska

zachorowań



Obraz kliniczny:
stolec może zawierać krew (Shigella, Campylobacter,
EIEC), kurczowe bóle brzucha (zwłaszcza u młodych,
przy zakażeniu Campylobacter),
wymioty (Bacillus cereus),
objawy ogólne (gorączka, bóle głowy, mieśni itp.) -
Shigella, Campylobacter, Y. enterocolica



Objawy często ustępują w ciągu 24-96 godzin

Biegunka :
oddawanie co najmniej 3 luźnych stolców

w ciągu doby

lub

jednego stolca z domieszką śluzu, krwi,

ropy.

Biegunka ostra- do 14 dni
Biegunka przewlekła – powyżej 14 dni



Absorpcyjna (osmotyczna, zapalna):

Shigella, Salmonella, Compylobacter, E.

coli, C. difficile, Yersinia, Entamoeba
hystolitica



Sekrecyjna (wydzielnicza, niezapalna):

V. cholerae, E. coli, Wirusy Norwalk,

Rotawirus

Enterotoksyny

(rodzaj egzotoksyn wydzielanych przez

niektóre bakterie chorobotwórcze) powodują obfite

stolce śluzowe, np.

E. coli. V. cholerae, Shigella,

Rotavirus

Enteroinwazje

- bezpośrednie wniknięcie patogenu do

komórek enterocytów i tworzenie błon rzekomych ze

złuszczaniem (efekt krwiste stolce)

Endotoksyny

(

to kompleksy lipopolisacharydowe,

stanowiące część zewnętrznych warstw komórek

bakterii

Gram-ujemnych

, mniej patogenne dla

człowieka, gł. powodują gorączkę)

-bakteryjna
-wirusowa
-grzybicza
-pasożytnicza



Biegunka pozaszpitalna lub biegunka podróżnych



Biegunka

szpitalna (> 3 dni hospitalizacji)



Biegunka przewlekająca się i przewlekła

(> 2 tygodni)



Wydzielnicze (sekrecyjne)



Osmotyczne (absorpcyjne)



Wysiękowe - wtórnie, po zapaleniu np.
choroba Leśniowskiego-Crohna



Czynnościowe (niezakaźne): hipertyreoza



Objawy dyspeptyczne



Dolegliwości bólowe j. brzusznej



Stany gorączkowe



Objawy otrzewnowe



Zaburzenia wypróżniania



Nieswoiste (w cukrzycy, neuropatii itp.)



Zdolność do

wiązania się z błoną

śluzową

i jej

kolonizacji

:

E.coli ETEC

E.coli ETEC



Zdolność do

niszczenia komórek błony

śluzowej

:

Shigella, Entamoeba

Shigella, Entamoeba

histolytica

histolytica



Niedokrwistość, leukocytoza, eozynofilia, OB, CRP



Wymazy, badanie kału
np. badanie bezpośrednie kału, analiza kału: leukocyty,

laktoferyna, próba benzydynowa, toksyny, C. diffcile

(A, B), analiza Rota



Posiewy - typowanie E coli,



Testy EIA, serologia



RTG (przeglądowe, kontrastowe, z podwójnym

kontrastem)



USG brzucha



Endoskopia, ERCP



TK, cholangio NMR



Przeniesienie bakterii od chorego



Zjedzenie pokarmów zawierających
bakterie



Zjedzenie pokarmów zawierających
jady bakteryjne

Escherichia coli
Salmonella
Shigella
Campylobacter
Vibrio cholerae
Yersinia
Pseudomonas aeruginosa



Szczepy enterotoksyczne ETEC



Szczepy enteropatogenne EPEC



Szczepy enteroinwazyjne EIEC



Szczepy enterokrwotoczne EHEC
(zespół hemolityczno-uremiczny
HUS)

Ostra choroba biegunkowa
2300 serotypów

3/5 chorób jest wywołane przez:

S.typhimurium
S.enteritidis
S.heidelberg
S.newport

Uwaga – dur brzuszny to Salmonella typhi

Objawy kliniczne:

gorączka, biegunka,

kurczowe bóle brzucha

Rozpoznanie:

posiew kału

Leczenie:

uzupełnienie płynów i

elektrolitów, dieta, do decyzji

antybiotykoterapia

, zastosować na

pewno u małych dzieci, osób z deficytem

immunologicznym, np.

ampicylina
cefalosporyny III generacji
chinolony

Shigella flexneri

i

Shigella sonnei

najczęściej w

Polsce, poza tym np. Shigella dysenteriae, Shigella

Boydi

Epidemiologia:

140 mln zachorowań rocznie

600 tys zgonów u dzieci  5 lat

Objawy:

biegunka z domieszką krwi

silne parcia
kurczowe bóle brzucha

Diagnostyka:

posiew bakterii z kału
ew.

badanie endoskopowe - zmiany krwotoczne ,

ogniskowe owrzodzenia

Leczenie:

wyrównanie gospodarki wodno-

elektrolitowej

Biseptol, Ampicylina, Fluorochinolony

Zapobieganie - higiena

Ostra choroba biegunkowa doprowadzająca do

postępującego odwodnienia i śmierci

Etiologia:

Vibrio cholerae (przecinkowiec

cholery) Gram- ujemna bakteria, wiele

serotypów, dwa chorobotwórcze dla

człowieka O1 i O139

Drogi zakażenia:

woda i żywność

zanieczyszczone bakterią

Patogeneza:

rola toksyn (toksyna choleryczna)

Objawy:

wodnista biegunka, wymioty, wstrząs hipowolemiczny

kurcze mięśniowe

Badania biochemiczne:

podwyższony hematokryt, leukocytoza,

wzrost stężenia mocznika i kreatyniny,

spadek dwuwęglanów

Rozpoznanie:

objawy kliniczne, obecność bakterii w kale

Leczenie:

Szybkie uzupełnienie płynów i elektrolitów p.o. lub i.v.

(zwiększona podaż sodu – 90 mmol/l), ew.

antybiotykoterapia, np. tetracykliny

W zaawansowanym odwodnieniu płyny podaje się i.v.

np. płyn Ringera zawierający mleczany

Całkowity niedobór płynów powinien być uzupełniany przez

pierwsze 4 godziny, połowa w trakcie pierwszej godziny

Drobnoustroje obecne w przewodzie pokarmowym głównie

ptactwa domowego.

Pałeczki C. jejuni są 3-4 razy częściej izolowane w przypadku

zakażeń układu pokarmowego niż inne enteropatogeny tj.

bakterie rodzaju Salmonella lub Shigella.

Zakażenie przez spożycie np. niepasteryzowanego mleka,

niedogotowanego mięsa.

Ciężki przebieg u osób z hipogammaglobulinemią

Objawy:

biegunka, kurczowe bóle brzucha, gorączka

Powikłania:

bakteremia, zapalenie pęcherzyka żółciowego

Rozpoznanie:

posiew kału

Leczenie:

uzupełnienie niedoborów wodno-elektrolitowych, przy

ciężkim przebiegu antybiotyki, np. Erytromycyna 4x250mg,

chinolony, makrolidy



Do rodzaju Yersinia zalicza się 12
gatunków, spośród których trzy są
patogenne dla człowieka:



Y. pestis – wywołuje dżumę



Y. pseudotuberculosis – wywołuje
rodencjozę (gruźlica rzekoma – choroba
odzwierzęca)



Y. enterocolitica – wywołuje jersiniozę

Rezerwuar:

świnia, zwierzęta domowe, gryzonie

Zakażenie przez spożycie np. niepasteryzowanego mleka,

niedogotowanego mięsa wieprzowego. Zakażenie człowieka

od człowieka rzadko.
Dzieci:

ostre zapalenie jelit, gorączka, biegunka ze śluzem i

krwią

Dorośli:

zapalenie węzłów chłonnych krezkowych,

jelita krętego, gorączka, duża leukocytoza

U DOROSŁYCH PRZYPOMINA ZAPALENIE WYROSTKA

ROBACZKOWEGO I OBJAWY ”OSTREGO BRZUCHA”



zapalenie węzłów chłonnych krezki jelitowej (adenitis mesenterica
lub lympadenitis mesenterialis), przebiega z objawami typowymi
dla ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, występuje głównie
u dzieci i młodzieży (6-18 lat), rzadko u dorosłych;



zapalenie jelit (enterititis, gastroenterocolitis, enterocolitis)
określane jako łagodna postać brzuszna jersiniozy (rodencjozy);



bakteriemie i posocznice, często o charakterze jatrogennym,
dotyczą głównie pacjentów dializowanych i poddawanych
zabiegom transplantacji, zwłaszcza osób w podeszłym wieku z
marskością wątroby i cukrzycą, a także dzieci z hemopatiami;



zakażenia ropne z różną lokalizacją - występują raczej
sporadycznie. Są to ropne zapalenia stawu kolanowego, zapalenia
kości policzkowych, żeber, zapalenia płuc i opłucnej, zapalenie
opon mózgowo-rdzeniowych, ropnie wątroby, śledziony, zmiany
skórne, rumień guzowaty, rumień wielopostaciowy oraz rzadziej
zakażenia układu moczowego;



gorączka przebiegająca z wysoką temperaturą, zaburzeniami
żołądkowo-jelitowymi oraz objawami bólu stawów i zapalenia
wielostawowego.

Często PRZYPOMINA CHOROBĘ

CROHNA LUB ZAPALENIE WYROSTKA

ROBACZKOWEGO

Rozpoznanie:

posiew kału, badania

serologiczne

Leczenie:

fluorochinolony, aminoglikozydy,

cefalosporyny III generacji, tetracykliny

Występuje na całym świecie.

Zakaźną dawkę stanowi już 10-100 wirusów.

Sezonowość:

chłodne miesiące zimowe, w tropiku występuje

przez cały rok

Najczęściej i najciężej chorują dzieci od 3 miesiąca do 3 roku

życia.

Wirus zakaża i zabija komórki szczytów kosmków jelita

cienkiego

Rozpoznanie:

antygen rotawirusowy

w kale, możliwe też RT-PCR

Leczenie:

uzupełnienie niedoborów wodno- elektrolitowych

Zapobieganie:

szczepionka p.os. (atenuowany wirus)

Rotarix firmy

GlaxoSmithKline

(2 dawki od 6 tyg. co 4 tyg do 16

tyg. ew. 24 tyg.) i RotaTeq firmy

Merck

(3 dawki od 6 tyg. co

4 tyg. do 20-22 tyg.)

Objawy zapalenia żołądkowo – jelitowego

Okres wylęgania ok.

18 – 72 godziny

Objawy:

kurczowe bóle brzucha, wymioty, biegunka,

bóle głowy i mięśni

Rozpoznanie:

test

ELISA

, ew. PCR

Leczenie:

nawodnienie p.o., przy ciężkim przebiegu i.v.



Nawadnianie - p.o., i.v. (Saltoral, Gastrolit, PWE, glukoza)



Suplementacja elektrolitowa



Ew. antybiotykoterapia

Empirycznie-

biegunka podróżnych (E coli)- np. Bisepotol lub fluorochinolon,

Xifaxan
biegunka z gorączką (empirycznie, ale

po uprzednim oddaniu kału

do badań

)

Celowana-

Campylobacter (oporność na chinolony): makrolidy

Często leczenie p/bakteryjne niewskazane:

Salmonelloza- tendencja do samoistnego ustępowania

, ale

niemowlęta do 6 m.ż, ryzyko uogólnienia, również ciężki przebieg,

osoby z niedoborami immunologicznymi – wtedy rozważyć leczenie

antybiotykiem



Leki hamujące motorykę- bardzo ostrożnie!!!!, szczególnie u

dzieci



Clostridium difficile - 2 toksyny

ciepłochwiejne:

-

A (enterotoksyna) -hypersekrecja płynu do

jelita (wodnista biegunka),

-

B - nekroza enterocytów



Przyczyna 4% ostrych zapaleń żołądka i

jelit (cienkiego i grubego), najczęściej

colitis pseudomembranacea (owrzodzenia,

a następnie błony rzekome na powierzchni)



stosowanie antybiotyków- np. ampicylina,

amoksycylina, ceflosporyny, klindamycyna



niedrożność jelit



rak jelita grubego, inne nowotwory



chemioterapia



rozległe oparzenia, złamania



wstrząs



ciężkie infekcje



niewydolność nerek



Objawy

po kilku dniach od rozpoczęcia

antybiotykoterapii

(śluzowo-wodnista

biegunka z obecnością białych „kożuchów”,

bóle brzucha, gorączka, możliwa obecność

krwi)



Badania-

sigmoidoskopia

z pobraniem materiału

(naloty z błon rzekomych złożonych z

fibryny), badania kału (

posiew

i ew.

izolacja

toksyny

, gł.

B

), odczyny zapalne



Powikłania: możliwa perforacja jelita



Leczenie: eliminacja czynnika (np.

antybiotyku!)

I rzut - metronidazol, ew. wankomycyna,

bacytracyna, cefalosporyny III gen. - 7-10 dni

Cholestyramina - wiąże toksynę

(nie

podawać w czasie leczenia wankomycyną

- unieczynnienie antybiotyku! ew. po 2

godz. przerwie),

Probiotyki, niekiedy glikokortykosteroidy



Profilaktyka:

Nystatyna, Ketokonazol

, probiotyki (Lakcid,

Lacidofil, Trilac)



Leczenie objawowe:



Uzupełnianie niedoborów płynów – w ostrej biegunce

jest to najważniejszy, ratujący życie zabieg!!!

(odwodnienie szczególnie zagraża niemowlętom i

małym dzieciom)



WHO proponuje następujący skład płynu do

stosowania doustnego:



NaCl 3,5g



NaHCO

3

2,5g



KCl 1,5g



Glukoza 20g



Woda do 1000ml



Dostępne w Europie preparaty gotowe, np. Elotrans,

Dioralyte