12 – 03- 2008

Metody wspomaganego

Metody wspomaganego

rozrodu –

rozrodu –

kontrowersje etyczne

kontrowersje etyczne

12 – 03- 2008

Główne

Główne

problemy i

problemy i

zarzuty

zarzuty



Kwestia ryzyka dla zdrowia kobiety

Kwestia ryzyka dla zdrowia kobiety



Problem ciąży wielopłodowej

Problem ciąży wielopłodowej



Problem tzw. „nadliczbowych” embrionów

Problem tzw. „nadliczbowych” embrionów



Diagnostyka preimplantacyjna

Diagnostyka preimplantacyjna



Kwestia opiekuna prawnego u dziecka

Kwestia opiekuna prawnego u dziecka

poczętego przy pomocy tej techniki

poczętego przy pomocy tej techniki



Możliwość posiadania dzieci poza

Możliwość posiadania dzieci poza

naturalną rodziną i poza naturalnym

naturalną rodziną i poza naturalnym

okresem koncepcyjnym

okresem koncepcyjnym



Produkcja embrionów dla celów

Produkcja embrionów dla celów

instrumentalnych

instrumentalnych



Handel gametami

Handel gametami



Argument „równi pochyłej”

Argument „równi pochyłej”

12 – 03- 2008

Ryzyko dla zdrowia

Ryzyko dla zdrowia

kobiety

kobiety



Czy

Czy

można

można

narażać zdrowie kobiety,

narażać zdrowie kobiety,

aby uzyskać niepewny efekt?

aby uzyskać niepewny efekt?



Efekt nie jest wyleczeniem z

Efekt nie jest wyleczeniem z

niepłodności (ale znosi jej negatywne

niepłodności (ale znosi jej negatywne

skutki)

skutki)

12 – 03- 2008

Problem ciąży

Problem ciąży

wielopłodowej

wielopłodowej



ryzyko dla kobiety

ryzyko dla kobiety



aborcja selektywna

aborcja selektywna

12 – 03- 2008

Problem tzw.

Problem tzw.

„nadliczbowych”

„nadliczbowych”

embrionów

embrionów



zniszczyć ?

zniszczyć ?



przeznaczyć na eksperymenty ?

przeznaczyć na eksperymenty ?



Przeznaczyć do produkcji linii

Przeznaczyć do produkcji linii

embrionalnych komórek macierzystych ?

embrionalnych komórek macierzystych ?



Implantować u innej pary ?

Implantować u innej pary ?



kriokonserwacja ? (jak długo?)

kriokonserwacja ? (jak długo?)

12 – 03- 2008

Diagnostyka

Diagnostyka

preimplantacyjna

preimplantacyjna

Pod kątem:

Pod kątem:



wad wrodzonych,

wad wrodzonych,



pożądanych cech, (np. płci)

pożądanych cech, (np. płci)

Z powodu tych możliwości wiele

Z powodu tych możliwości wiele

małżeństw

małżeństw

płodnych

płodnych

poddało się IVF

poddało się IVF

12 – 03- 2008

Kwestia opiekuna

Kwestia opiekuna

prawnego

prawnego



dotyczy to zwłaszcza zapłodnienia

dotyczy to zwłaszcza zapłodnienia

heterologicznego

heterologicznego

Dziecko

Ojciec

biologiczny

Matka

biologiczna

Matka

prawna

Ojciec

prawny

Matka

„zastępcza”

12 – 03- 2008

Kwestia opiekuna

Kwestia opiekuna

prawnego

prawnego

– cd.

– cd.



instytucja „matki zastępczej” (1985 roku

instytucja „matki zastępczej” (1985 roku

urodziły się w ten sposób pierwsze dzieci

urodziły się w ten sposób pierwsze dzieci

we Francji i Anglii):

we Francji i Anglii):



niechęć do oddania dziecka

niechęć do oddania dziecka



odmowa przyjęcia dziecka (np. z powodu

odmowa przyjęcia dziecka (np. z powodu

wad genetycznych)

wad genetycznych)



problem wynagradzania matki zastępczej za

problem wynagradzania matki zastępczej za

okres adopcji (motyw niealtruistyczny – jest

okres adopcji (motyw niealtruistyczny – jest

to sprzeczne z istotą adopcji)

to sprzeczne z istotą adopcji)



problem istnienia prawa do adopcji pary

problem istnienia prawa do adopcji pary

zamawiającej

zamawiającej



ryzyko powstania „rynku handlu dziećmi”

ryzyko powstania „rynku handlu dziećmi”

12 – 03- 2008

Przekroczenie naturalnych

Przekroczenie naturalnych

granic koncepcji

granic koncepcji

możliwość posiadania dzieci:

możliwość posiadania dzieci:



poza naturalną rodziną:

poza naturalną rodziną:



przez pary homoseksualne

przez pary homoseksualne



przez samotne osoby (gł. kobiety)

przez samotne osoby (gł. kobiety)



poza naturalnym okresem koncepcyjnym:

poza naturalnym okresem koncepcyjnym:



przez kobiety w okresie pomenopauzalnym

przez kobiety w okresie pomenopauzalnym

12 – 03- 2008

Produkcja embrionów dla

Produkcja embrionów dla

celów instrumentalnych

celów instrumentalnych



badania naukowe

badania naukowe



leczenie chorego rodzeństwa

leczenie chorego rodzeństwa

12 – 03- 2008

Handel gametami

Handel gametami



Odpłatność?

Odpłatność?



Pokrewieństwo?

Pokrewieństwo?



Podobieństwo?

Podobieństwo?



Banki nasienia

Banki nasienia



Handel komórkami jajowymi

Handel komórkami jajowymi

12 – 03- 2008

Argument „równi

Argument „równi

pochyłej”

pochyłej”



IVF więcej problemów rodzi, niż

IVF więcej problemów rodzi, niż

rozwiązuje

rozwiązuje

12 – 03- 2008

Regulacje prawne i

Regulacje prawne i

deontologiczne

deontologiczne



W Polsce prawo nie reguluje osobno

W Polsce prawo nie reguluje osobno

kwestii wspomaganego rozrodu;

kwestii wspomaganego rozrodu;

obowiązują tylko ogólne reguły

obowiązują tylko ogólne reguły



KEL ogranicza się jedynie do

KEL ogranicza się jedynie do

ogólnikowego stwierdzenia o

ogólnikowego stwierdzenia o

zobowiązaniu lekarza do opieki nad

zobowiązaniu lekarza do opieki nad

matką i dzieckiem oraz do rzetelnego

matką i dzieckiem oraz do rzetelnego

informowania o procesie rozrodu

informowania o procesie rozrodu

12 – 03- 2008

Ogólne przesłanki prawne

Ogólne przesłanki prawne

dokonywania zabiegów

dokonywania zabiegów



Świadoma zgoda (u zamężnej kobiety również

Świadoma zgoda (u zamężnej kobiety również

pisemna zgoda męża): autonomiczność,

pisemna zgoda męża): autonomiczność,

dobrowolność, informacja o skutkach medycznych

dobrowolność, informacja o skutkach medycznych

i prawnych zabiegu

i prawnych zabiegu



ochrona dóbr osobistych dawców gamet

ochrona dóbr osobistych dawców gamet



ochrona dziecka poczętego

ochrona dziecka poczętego



przestrzeganie tajemnicy lekarskiej

przestrzeganie tajemnicy lekarskiej



dołożenie szczególnej staranności

dołożenie szczególnej staranności



Lekarz

Lekarz

nie powinien

nie powinien

(ale nie jest to zakazane) tego

(ale nie jest to zakazane) tego

zabiegu dokonywać u kobiety nie pozostającej w

zabiegu dokonywać u kobiety nie pozostającej w

związku małżeńskim ze względu na niekorzystną

związku małżeńskim ze względu na niekorzystną

sytuację prawną jej dziecka (brak ojca)

sytuację prawną jej dziecka (brak ojca)

12 – 03- 2008

Status prawny embrionu

Status prawny embrionu



Brak szczegółowych regulacji

Brak szczegółowych regulacji



Lekarz nie może dobrowolnie

Lekarz nie może dobrowolnie

rozporządzać embrionem - nie uzyskuje

rozporządzać embrionem - nie uzyskuje

do tego żadnych uprawnień; w przypadku

do tego żadnych uprawnień; w przypadku

szkody, dawcy mogliby wystąpić o

szkody, dawcy mogliby wystąpić o

finansowe zadośćuczynienie za doznaną

finansowe zadośćuczynienie za doznaną

krzywdę (art. 23-24, 448 k.c.)

krzywdę (art. 23-24, 448 k.c.)



Brak wskazań jak postępować z

Brak wskazań jak postępować z

nadliczbowymi embrionami

nadliczbowymi embrionami

12 – 03- 2008

Prawo a inseminacja

Prawo a inseminacja

homologiczna

homologiczna



AIH nie wzbudza wielu sprzeciwów:

AIH nie wzbudza wielu sprzeciwów:



zapłodnienie następuje

zapłodnienie następuje

in vivo

in vivo



brak nadliczbowych embrionów

brak nadliczbowych embrionów



brak diagnostyki preimplantacyjnej

brak diagnostyki preimplantacyjnej



brak ryzyka dla matki

brak ryzyka dla matki



mąż matki staje się biologicznym ojcem

mąż matki staje się biologicznym ojcem



kodeks rodzinny i opiekuńczy nie wymaga

kodeks rodzinny i opiekuńczy nie wymaga

dla domniemania ojcostwa męża matki

dla domniemania ojcostwa męża matki

współżycia cielesnego (art. 62, §1) (jest on

współżycia cielesnego (art. 62, §1) (jest on

uznany za ojca nawet jeśli nasienie zostało

uznany za ojca nawet jeśli nasienie zostało

użyte bez jego zgody)

użyte bez jego zgody)



dopuszczalna we wszystkich krajach

dopuszczalna we wszystkich krajach

12 – 03- 2008

Prawo a inseminacja

Prawo a inseminacja

heterologiczna - Polska

heterologiczna - Polska



wzbudza więcej oporów (osłabienie więzi

wzbudza więcej oporów (osłabienie więzi

małżeńskiej)

małżeńskiej)



w Polsce brak regulacji

w Polsce brak regulacji



Dawca nie zostaje uznany za ojca, na

Dawca nie zostaje uznany za ojca, na

mężu ciąży obowiązek alimentacyjny

mężu ciąży obowiązek alimentacyjny

(art.

(art.

85 § 1 k.r.o. wymaga, aby pozwany o ojcostwo obcował z matką dziecka, dlatego

85 § 1 k.r.o. wymaga, aby pozwany o ojcostwo obcował z matką dziecka, dlatego

jeśli w wyniku AID dziecko urodziło się w małżeństwie, albo w ciągu 300 dni od

jeśli w wyniku AID dziecko urodziło się w małżeństwie, albo w ciągu 300 dni od

daty jego ustania lub unieważnienia, istnieje domniemanie pochodzenia dziecka

daty jego ustania lub unieważnienia, istnieje domniemanie pochodzenia dziecka

od męża matki - może on jedynie w ciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się o

od męża matki - może on jedynie w ciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się o

urodzeniu dziecka wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa; może to uczynić nawet jeśli

urodzeniu dziecka wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa; może to uczynić nawet jeśli

inseminacja heterologiczna była dokonana za jego zgodą, choć raczej sąd nie

inseminacja heterologiczna była dokonana za jego zgodą, choć raczej sąd nie

zwalnia go wtedy z obowiązku alimentacyjnego, nawet jeśli uzna dziecko za

zwalnia go wtedy z obowiązku alimentacyjnego, nawet jeśli uzna dziecko za

pozamałżeńskie – podobnie jest w Niemczech); w innych krajach nie dopuszcza

pozamałżeńskie – podobnie jest w Niemczech); w innych krajach nie dopuszcza

się zaprzeczenia ojcostwa męża matki w przypadku AID za zgodą męża - na mężu

się zaprzeczenia ojcostwa męża matki w przypadku AID za zgodą męża - na mężu

ciąży obowiązek alimentacyjny (wiele stanów USA, Austria, Francja, Bułgaria)

ciąży obowiązek alimentacyjny (wiele stanów USA, Austria, Francja, Bułgaria)

12 – 03- 2008

Prawo a inseminacja

Prawo a inseminacja

heterologiczna – inne kraje

heterologiczna – inne kraje



zakazana (Izrael, Włochy – od 2004 roku)

zakazana (Izrael, Włochy – od 2004 roku)



ograniczona do szczególnych wypadków, np.

ograniczona do szczególnych wypadków, np.

aspermia (Austria, Szwajcaria)

aspermia (Austria, Szwajcaria)



dopuszczalna za obopólna zgodą pary z

dopuszczalna za obopólna zgodą pary z

wyłączeniem kobiety niezamężnej (Szwecja,

wyłączeniem kobiety niezamężnej (Szwecja,

Norwegia, Niemcy, Francja, wiele stanów

Norwegia, Niemcy, Francja, wiele stanów

USA);

USA);

(zgoda wyrażana w różny sposób, np. Francja – przed sędzią

(zgoda wyrażana w różny sposób, np. Francja – przed sędzią

lub notariuszem, Bułgaria – przed kierownikiem odpowiedniej instytucji

lub notariuszem, Bułgaria – przed kierownikiem odpowiedniej instytucji

medycznej)

medycznej)



dopuszczalna także dla kobiety samotnej

dopuszczalna także dla kobiety samotnej

(Hiszpania);

(Hiszpania);

(biologicznym ojcem jest dawca nasienia, ale

(biologicznym ojcem jest dawca nasienia, ale

ustalenie ojcostwa nie będzie możliwe, gdyż dla matki dziecka

ustalenie ojcostwa nie będzie możliwe, gdyż dla matki dziecka

pozostaje on nieznany, a lekarza obowiązuje tajemnica zawodowa)

pozostaje on nieznany, a lekarza obowiązuje tajemnica zawodowa)

12 – 03- 2008

Prawo a IVF

Prawo a IVF



Dopuszczalność

Dopuszczalność



Zakres

Zakres



Status embrionu w okresie

Status embrionu w okresie

preimplantacyjnym

preimplantacyjnym



Donacja gamet

Donacja gamet



Kwestia nadliczbowych embrionów

Kwestia nadliczbowych embrionów



Prawo do poznania swojego

Prawo do poznania swojego

pochodzenia biologiczngeo

pochodzenia biologiczngeo

12 – 03- 2008

Prawo a IVF - zakres

Prawo a IVF - zakres



Np. we Francji dopuszczalne:

Np. we Francji dopuszczalne:



zarówno homo- jak i heterologiczne

zarówno homo- jak i heterologiczne



tylko w przypadku patologicznej niepłodności

tylko w przypadku patologicznej niepłodności

oraz w celu uniknięcia przeniesienia na dziecko

oraz w celu uniknięcia przeniesienia na dziecko

choroby dziedzicznej szczególnie ciężkiej

choroby dziedzicznej szczególnie ciężkiej



wyklucza się możliwość stosowania tej techniki

wyklucza się możliwość stosowania tej techniki

w przypadku kobiet samotnych i par

w przypadku kobiet samotnych i par

homoseksualnych

homoseksualnych



Para może poddać się zabiegowi po co najmniej

Para może poddać się zabiegowi po co najmniej

jednomiesięcznym terminie zastanowienia się

jednomiesięcznym terminie zastanowienia się



Z nasienia jednego dawcy nie może się urodzić

Z nasienia jednego dawcy nie może się urodzić

więcej niż 5 (Francja) lub 10 dzieci (Szwajcaria).

więcej niż 5 (Francja) lub 10 dzieci (Szwajcaria).

12 – 03- 2008

Prawo a IVF – donacja

Prawo a IVF – donacja

gamet

gamet



Donacja gamet powinna być

Donacja gamet powinna być

nieodpłatna

nieodpłatna



Donacja komórek jajowych może

Donacja komórek jajowych może

dotyczyć tylko osób bliskich (Francja)

dotyczyć tylko osób bliskich (Francja)

12 – 03- 2008

Prawo a IVF – nadliczbowe

Prawo a IVF – nadliczbowe

embriony

embriony



We Francji małżonkowie lub konkubenci mogą

We Francji małżonkowie lub konkubenci mogą

zdecydować na piśmie o zamrożeniu nadliczbowych

zdecydować na piśmie o zamrożeniu nadliczbowych

embrionów na okres nie dłuższy niż 5 lat

embrionów na okres nie dłuższy niż 5 lat



pytani są w tym okresie co roku, czy podtrzymują

pytani są w tym okresie co roku, czy podtrzymują

swój zamiar sztucznego zapłodnienia.

swój zamiar sztucznego zapłodnienia.



Mogą również wyrazić pisemną zgodę na przekazanie

Mogą również wyrazić pisemną zgodę na przekazanie

embrionu innej niepłodnej parze.

embrionu innej niepłodnej parze.



Po 5-letnim okresie embriony powinny być zniszczone

Po 5-letnim okresie embriony powinny być zniszczone

(podobna regulacja obowiązuje w Wielkiej Brytanii).

(podobna regulacja obowiązuje w Wielkiej Brytanii).



Większość krajów wprowadziła obowiązek określenia

Większość krajów wprowadziła obowiązek określenia

przez pary poddające się zapłodnieniu

przez pary poddające się zapłodnieniu

in vitro

in vitro

podpisania porozumienia określającego dyspozycję

podpisania porozumienia określającego dyspozycję

nadliczbowymi embrionami (na wypadek śmierci,

nadliczbowymi embrionami (na wypadek śmierci,

rozwodu, separacji, itp.).

rozwodu, separacji, itp.).



Ośrodki przeprowadzające zapłodnienie

Ośrodki przeprowadzające zapłodnienie

pozaustrojowe są zobowiązane do starania się o

pozaustrojowe są zobowiązane do starania się o

akredytację co 3-5 lat

akredytację co 3-5 lat

12 – 03- 2008

Prawo a IVF – status

Prawo a IVF – status

prawny embrionu

prawny embrionu



Embrion posiada podmiotowość prawną (stan

Embrion posiada podmiotowość prawną (stan

Luizjana):

Luizjana):



odpowiedzialność cywilna za niezapewnienie

odpowiedzialność cywilna za niezapewnienie

embrionowi odpowiednich warunków do rozwoju

embrionowi odpowiednich warunków do rozwoju



zakaz niszczenia embrionu

zakaz niszczenia embrionu



rozstrzyganie wszelkich sporów pomiędzy stronami w

rozstrzyganie wszelkich sporów pomiędzy stronami w

najlepszym interesie embrionu

najlepszym interesie embrionu



przeznaczenie „niechcianych” embrionów do „adopcji

przeznaczenie „niechcianych” embrionów do „adopcji

implantacyjnej”

implantacyjnej”



Brak podmiotowości prawnej - status

Brak podmiotowości prawnej - status

przejściowy:

przejściowy:



ograniczone poszanowanie życia i integralności

ograniczone poszanowanie życia i integralności

cielesnej

cielesnej

12 – 03- 2008

Prawo do poznania swojego

Prawo do poznania swojego

pochodzenia genetycznego

pochodzenia genetycznego



W Polsce – brak regulacji; można przyjąć, że lekarza

W Polsce – brak regulacji; można przyjąć, że lekarza

obowiązuje tajemnica zawodowa (wyjątek - zagrożenie życia

obowiązuje tajemnica zawodowa (wyjątek - zagrożenie życia

lub zdrowia dziecka)

lub zdrowia dziecka)



Niemcy - prawo do poznania swojego pochodzenia wynika z

Niemcy - prawo do poznania swojego pochodzenia wynika z

godności ludzkiej i rozwoju osobowości; prawo nie chroni

godności ludzkiej i rozwoju osobowości; prawo nie chroni

anonimowości dawcy

anonimowości dawcy



Szwecja, Norwegia, Austria dają prawo do poznania

Szwecja, Norwegia, Austria dają prawo do poznania

tożsamości dawcy, ale bez skutków prawnych w dziedzinie

tożsamości dawcy, ale bez skutków prawnych w dziedzinie

prawa rodzinnego i spadkowego (np. prawa do roszczeń,

prawa rodzinnego i spadkowego (np. prawa do roszczeń,

alimentów)

alimentów)



W Szwajcarii i Wielkiej Brytanii lekarz może ujawnić

W Szwajcarii i Wielkiej Brytanii lekarz może ujawnić

charakterystyki genetyczne dawcy rodzicom i dziecku, z

charakterystyki genetyczne dawcy rodzicom i dziecku, z

wyjątkiem informacji pozwalających na identyfikację dawcy.

wyjątkiem informacji pozwalających na identyfikację dawcy.



Francja, Hiszpania –ochrona anonimowości dawcy (w

Francja, Hiszpania –ochrona anonimowości dawcy (w

przypadku zagrożenia życia lekarze dawcy i biorcy mają

przypadku zagrożenia życia lekarze dawcy i biorcy mają

dostęp do informacji pozwalającej ich identyfikację)

dostęp do informacji pozwalającej ich identyfikację)

12 – 03- 2008

Prawo a zapłodnienie

Prawo a zapłodnienie

post

post

mortem

mortem



W Polsce brak regulacji prawnych;

W Polsce brak regulacji prawnych;

(zdaniem

(zdaniem

Nesterowicza nie powinno się używać nasienia dawcy po jego śmierci,

Nesterowicza nie powinno się używać nasienia dawcy po jego śmierci,

ponieważ jest to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, nie

ponieważ jest to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, nie

służy realizacji funkcji prokreacyjnej małżeństwa oraz dobru dziecka –

służy realizacji funkcji prokreacyjnej małżeństwa oraz dobru dziecka –

brak ojca i niemożność dziedziczenia po dawcy)

brak ojca i niemożność dziedziczenia po dawcy)



Zakaz w większości krajów europejskich

Zakaz w większości krajów europejskich

(Francja, Niemcy, Szwecja)

(Francja, Niemcy, Szwecja)



Dopuszczają: Hiszpania i Wielka

Dopuszczają: Hiszpania i Wielka

Brytania (Wielka Brytania jednak nie

Brytania (Wielka Brytania jednak nie

uznaje ojcostwa nieżyjącego dawcy

uznaje ojcostwa nieżyjącego dawcy

nasienia)

nasienia)

12 – 03- 2008

Prawo a instytucja matki

Prawo a instytucja matki

zastępczej

zastępczej



W Polsce brak regulacji; wg Nesterowicza lekarze

W Polsce brak regulacji; wg Nesterowicza lekarze

nie powinni się podejmować zabiegów sztucznego

nie powinni się podejmować zabiegów sztucznego

zapłodnienia „matki zastępczej” ponieważ

zapłodnienia „matki zastępczej” ponieważ

powoduje to liczne problemy prawne i etyczne.

powoduje to liczne problemy prawne i etyczne.



Legalizacja w niektórych stanach USA

Legalizacja w niektórych stanach USA



Nielegalne i karalne (Francja, Niemcy, Austria,

Nielegalne i karalne (Francja, Niemcy, Austria,

Szwajcaria, Australia)

Szwajcaria, Australia)



Umowy z matką zastępczą są nieważne (Hiszpania)

Umowy z matką zastępczą są nieważne (Hiszpania)



umowy z „matką zastępczą” są ważne, ale nie

umowy z „matką zastępczą” są ważne, ale nie

może otrzymywać za to zapłaty i ma po porodzie

może otrzymywać za to zapłaty i ma po porodzie

prawo do zatrzymania dziecka – umowa wtedy jest

prawo do zatrzymania dziecka – umowa wtedy jest

niewykonalna (Wielka Brytania)

niewykonalna (Wielka Brytania)

12 – 03- 2008

Prawo europejskie

Prawo europejskie



Europejska Konwencja Biomedyczna stwierdza, że interes i dobro istoty

Europejska Konwencja Biomedyczna stwierdza, że interes i dobro istoty

ludzkiej przeważa nad wyłącznym interesem społeczeństwa i nauki

ludzkiej przeważa nad wyłącznym interesem społeczeństwa i nauki

(art.2), zakazuje selekcji embrionów pod względem płci (wyj. sytuacja,

(art.2), zakazuje selekcji embrionów pod względem płci (wyj. sytuacja,

gdy pozwala to na uniknięcie poważnej choroby dziedzicznej związanej

gdy pozwala to na uniknięcie poważnej choroby dziedzicznej związanej

z płcią dziecka) i tworzenia embrionów dla celów naukowych

z płcią dziecka) i tworzenia embrionów dla celów naukowych



Rekomendacja 1046 (1986) podkreśla, że ludzki embrion i płód powinny

Rekomendacja 1046 (1986) podkreśla, że ludzki embrion i płód powinny

być traktowane z poszanowaniem należnym ludzkiej godności; zabrania

być traktowane z poszanowaniem należnym ludzkiej godności; zabrania

klonowania, tworzenia embrionów dla celów badawczych, tworzenia

klonowania, tworzenia embrionów dla celów badawczych, tworzenia

embrionów z nasienia kilku dawców oraz z gamet osób tej samej płci,

embrionów z nasienia kilku dawców oraz z gamet osób tej samej płci,

zakazuje wyboru płci embrionu, tworzenia hybryd ludzko-zwierzęcych,

zakazuje wyboru płci embrionu, tworzenia hybryd ludzko-zwierzęcych,

ektogenezy; dopuszcza terapeutyczne użycie ludzkich płodów i

ektogenezy; dopuszcza terapeutyczne użycie ludzkich płodów i

embrionów, kiedy nie ma innej możliwości leczenia

embrionów, kiedy nie ma innej możliwości leczenia



Rekomendacja 1100 (1989) przyznała, że embrion ludzki, choć

Rekomendacja 1100 (1989) przyznała, że embrion ludzki, choć

przechodzi różne fazy rozwojowe, to zachowuje jednak stałą tożsamość

przechodzi różne fazy rozwojowe, to zachowuje jednak stałą tożsamość

biologiczną i genetyczną

biologiczną i genetyczną



Rezolucja w sprawie etycznych i prawnych problemów inżynierii

Rezolucja w sprawie etycznych i prawnych problemów inżynierii

genetycznej (1997) stanowi, że embriony mogą być zamrażane tylko na

genetycznej (1997) stanowi, że embriony mogą być zamrażane tylko na

czas ograniczony i wyłącznie w celu dokonania ich implementacji u

czas ograniczony i wyłącznie w celu dokonania ich implementacji u

kobiety, od której zostały pobrane komórki jajowej

kobiety, od której zostały pobrane komórki jajowej

12 – 03- 2008

IVF a KEL

IVF a KEL



Kodeks Etyki Lekarskiej w art. 38 stanowi, że

Kodeks Etyki Lekarskiej w art. 38 stanowi, że

„

„

lekarz powinien z poczuciem szczególnej odpowiedzialności

lekarz powinien z poczuciem szczególnej odpowiedzialności

odnosić się do procesu przekazywania życia ludzkiego,

odnosić się do procesu przekazywania życia ludzkiego,

powinien udzielać zgodnych z wiedzą medyczną informacji

powinien udzielać zgodnych z wiedzą medyczną informacji

dotyczących procesów zapłodnienia oraz regulacji poczęć z

dotyczących procesów zapłodnienia oraz regulacji poczęć z

uwzględnieniem skuteczności, mechanizmu działania i

uwzględnieniem skuteczności, mechanizmu działania i

ryzyka, a także informować o możliwościach współczesnej

ryzyka, a także informować o możliwościach współczesnej

terapii i diagnostyki prenatalnej”

terapii i diagnostyki prenatalnej”



Zakaz eksperymentów badawczych na embrionach

Zakaz eksperymentów badawczych na embrionach

(art. 45)

(art. 45)



Zakaz wywoływania dziedzicznych zmian

Zakaz wywoływania dziedzicznych zmian

genetycznych u człowieka (art. 51)

genetycznych u człowieka (art. 51)



Zakaz klonowania ludzi (art. 39).

Zakaz klonowania ludzi (art. 39).

12 – 03- 2008

Religie a IVF

Religie a IVF



Na zapłodnienie in vitro godzi się islam,

Na zapłodnienie in vitro godzi się islam,

buddyzm, protestantyzm i prawosławie

buddyzm, protestantyzm i prawosławie



Dopuszczają jednak tylko zapłodnienie

Dopuszczają jednak tylko zapłodnienie

homologiczne

homologiczne



Buddyzm szczególnie zakazuje

Buddyzm szczególnie zakazuje

niszczenia nadliczbowych embrionów

niszczenia nadliczbowych embrionów



Kościół Katolicki postrzega IVF jako

Kościół Katolicki postrzega IVF jako

procedurę niegodziwą

procedurę niegodziwą

12 – 03- 2008

Kościół Katolicki a IVF

Kościół Katolicki a IVF

1.

1.

Dokumenty soborowe:

Dokumenty soborowe:



Konstytucja Soboru Watykańskiego

Konstytucja Soboru Watykańskiego

II

II

Gaudium et spes

Gaudium et spes

– podkreśla

– podkreśla

godność, wartość i nienaruszalność

godność, wartość i nienaruszalność

ludzkiego życia na każdym jego

ludzkiego życia na każdym jego

etapie

etapie

12 – 03- 2008

Kościół Katolicki a IVF

Kościół Katolicki a IVF

2.

2.

Nauczanie papieży:

Nauczanie papieży:

Leon XIII w 1897 potępił po raz pierwszy sztuczne

Leon XIII w 1897 potępił po raz pierwszy sztuczne

zapłodnienie u człowieka

zapłodnienie u człowieka

Pius XII - podtrzymuje krytyczne stanowisko oraz

Pius XII - podtrzymuje krytyczne stanowisko oraz

zezwala na sztuczną inseminacje

zezwala na sztuczną inseminacje

in vivo

in vivo

(Przemówienia z 1949 i 1956).

(Przemówienia z 1949 i 1956).

Jan XXIII – stwierdza, że metody dopuszczalne u

Jan XXIII – stwierdza, że metody dopuszczalne u

zwierząt i roślin, nie mogą być dopuszczalne u

zwierząt i roślin, nie mogą być dopuszczalne u

człowieka ze względu na osobowy wymiar

człowieka ze względu na osobowy wymiar

prokreacji

prokreacji

(

(

Mater et Magistra,

Mater et Magistra,

1961)

1961)

Paweł VI – podkreśla istotny związek wymiaru

Paweł VI – podkreśla istotny związek wymiaru

prokreacyjnego i jednoczącego aktu małżeństwa

prokreacyjnego i jednoczącego aktu małżeństwa

(

(

Humanae vitae,

Humanae vitae,

1968)

1968)

Jan Paweł II przestrzega przed negatywnymi

Jan Paweł II przestrzega przed negatywnymi

konsekwencjami technik sztucznej reprodukcji

konsekwencjami technik sztucznej reprodukcji

(

(

Evangelium vitae

Evangelium vitae

i inne dokumenty i przemówienia).

i inne dokumenty i przemówienia).

12 – 03- 2008

KK a IVF

KK a IVF

3.

3.

Inne dokumenty:

Inne dokumenty:



Deklaracja Kongregacji Nauki Wiary

Deklaracja Kongregacji Nauki Wiary

Donum Vitae

Donum Vitae

o szacunku dla

o szacunku dla

rodzącego się życia ludzkiego i o

rodzącego się życia ludzkiego i o

godności jego przekazywania (1987)

godności jego przekazywania (1987)



Katechizm Kościoła Katolickiego (1983)

Katechizm Kościoła Katolickiego (1983)



Karta Pracowników Służby Zdrowia

Karta Pracowników Służby Zdrowia

(1995)

(1995)

12 – 03- 2008

KK a IVF

KK a IVF



Według KK z procesem

Według KK z procesem

przekazywania życia wiążą się

przekazywania życia wiążą się

zasady:

zasady:



Poszanowania dla życia ludzkiego od

Poszanowania dla życia ludzkiego od

chwili poczęcia

chwili poczęcia



Wyłączności jego przekazywania w

Wyłączności jego przekazywania w

małżeństwie

małżeństwie

12 – 03- 2008

IVF a KK - status embrionu

IVF a KK - status embrionu

ludzkiego

ludzkiego



Moment animacji:

Moment animacji:



Animacja równoczesna (Tertulian,

Animacja równoczesna (Tertulian,

Grzegorz z Nyssy, Maksym Wyznawca)

Grzegorz z Nyssy, Maksym Wyznawca)



Animacja sukcesywna (Arystoteles,

Animacja sukcesywna (Arystoteles,

Augustyn z Hippony, Tomasz z Akwinu).

Augustyn z Hippony, Tomasz z Akwinu).



zgodność co do wymogu szacunku dla

zgodność co do wymogu szacunku dla

życia ludzkiego w łonie matki i

życia ludzkiego w łonie matki i

negatywnej oceny moralnej aborcji

negatywnej oceny moralnej aborcji

12 – 03- 2008

IVF a KK - status embrionu

IVF a KK - status embrionu

ludzkiego

ludzkiego



„

„

Od momentu, w którym jajo zostaje zapłodnione,

Od momentu, w którym jajo zostaje zapłodnione,

rozpoczyna się nowe życie

rozpoczyna się nowe życie

, które nie jest życiem ojca lub

, które nie jest życiem ojca lub

matki, lecz nowej istoty ludzkiej rozwijającej się niezależnie

matki, lecz nowej istoty ludzkiej rozwijającej się niezależnie

od nich, Nie stałaby się ona nigdy istotą ludzką, jeśliby nią

od nich, Nie stałaby się ona nigdy istotą ludzką, jeśliby nią

nie była od samego początku. [Genetyka] wykazała, że ta

nie była od samego początku. [Genetyka] wykazała, że ta

istota żyjąca od pierwszej chwili ma ustalony program

istota żyjąca od pierwszej chwili ma ustalony program

tego, czym będzie: konkretnym człowiekiem o określonych

tego, czym będzie: konkretnym człowiekiem o określonych

cechach charakterystycznych. Od momentu zapłodnienia

cechach charakterystycznych. Od momentu zapłodnienia

rozpoczyna się historia życia ludzkiego, w którym każda z

rozpoczyna się historia życia ludzkiego, w którym każda z

różnych zdolności wymaga czasu dla swego rozwoju i

różnych zdolności wymaga czasu dla swego rozwoju i

działania.”

działania.”

Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracji o przerywaniu ciąży

Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracji o przerywaniu ciąży

Questio de

Questio de

abortu

abortu

(1974)

(1974)



„

„

Istota ludzka powinna być szanowana i traktowana jako

Istota ludzka powinna być szanowana i traktowana jako

osoba od momentu swego poczęcia, dlatego od tego

osoba od momentu swego poczęcia, dlatego od tego

momentu należy jej przyznać prawa osoby, wśród nich zaś

momentu należy jej przyznać prawa osoby, wśród nich zaś

przede wszystkim nienaruszalne prawo do życia każdej

przede wszystkim nienaruszalne prawo do życia każdej

niewinnej istocie ludzkiej.”

niewinnej istocie ludzkiej.”

W Deklaracji

W Deklaracji

Donum vitae

Donum vitae

(1987)

(1987)

12 – 03- 2008

IVF a KK – wizja

IVF a KK – wizja

małżeństwa i aktu

małżeństwa i aktu

małżeńskiego

małżeńskiego



małżeństwo jest ustanowione przez Boga

małżeństwo jest ustanowione przez Boga



jest wyłącznym miejscem przekazywania życia

jest wyłącznym miejscem przekazywania życia



rodzice tylko przekazują życie, które sami również

rodzice tylko przekazują życie, które sami również

otrzymali, zatem ostateczne źródło życia jest poza

otrzymali, zatem ostateczne źródło życia jest poza

człowiekiem

człowiekiem



godność osoby ludzkiej wymaga, aby osoba ta

godność osoby ludzkiej wymaga, aby osoba ta

przychodząc na świat była przyjmowana jako Boży

przychodząc na świat była przyjmowana jako Boży

dar i jako owoc aktu małżeńskiego

dar i jako owoc aktu małżeńskiego



przekazywanie życia ludzkiego jest z natury

przekazywanie życia ludzkiego jest z natury

powierzone osobistemu i świadomemu aktowi, który

powierzone osobistemu i świadomemu aktowi, który

jest miłosnym zjednoczeniem małżonków i

jest miłosnym zjednoczeniem małżonków i

ma ze

ma ze

swej natury dwa wymiary: miłosny i prokreacyjny,

swej natury dwa wymiary: miłosny i prokreacyjny,

których rozdzielanie jest niemoralne

których rozdzielanie jest niemoralne



Metody sztucznego rozmnażania mogą być godziwe

Metody sztucznego rozmnażania mogą być godziwe

tylko w odniesieniu do przekazywania życia

tylko w odniesieniu do przekazywania życia

roślinnego i zwierzęcego

roślinnego i zwierzęcego

12 – 03- 2008

KK a IVF homologiczne

KK a IVF homologiczne

KK sprzeciwia się IVF homologicznemu z kilku powodów:

KK sprzeciwia się IVF homologicznemu z kilku powodów:



oderwanie aktu płciowego od prokreacji;

oderwanie aktu płciowego od prokreacji;



łamane jest prawo dziecka-osoby, do poczęcia w miłosnym akcie małżeńskim;

łamane jest prawo dziecka-osoby, do poczęcia w miłosnym akcie małżeńskim;



efekt działania techników i lekarzy determinujących warunki poczęcia i czas

efekt działania techników i lekarzy determinujących warunki poczęcia i czas

zaistnienia;

zaistnienia;



nie odpowiada „logice daru”, ale „logice produkcji i władzy”;

nie odpowiada „logice daru”, ale „logice produkcji i władzy”;



Istnieje związek między IVF, a dobrowolnym usunięciem embrionów ludzkich

Istnieje związek między IVF, a dobrowolnym usunięciem embrionów ludzkich

(aborcja selektywna)

(aborcja selektywna)



problem nadliczbowych embrionów (niszczenie, zamrażanie,

problem nadliczbowych embrionów (niszczenie, zamrażanie,

eksperymentowanie)

eksperymentowanie)



ryzyko powikłań zdrowotnych matki;

ryzyko powikłań zdrowotnych matki;



eugeniczna selekcja gamet i embrionów;

eugeniczna selekcja gamet i embrionów;



prowadzi do zamrażani embrionów, co jest niegodne istot ludzkich;

prowadzi do zamrażani embrionów, co jest niegodne istot ludzkich;



możliwość manipulacji biologicznych, które są sprzeczne z godnością

możliwość manipulacji biologicznych, które są sprzeczne z godnością

embrionu jako istoty ludzkiej (np. chimery ludzko-zwierzęce, ciąża ektopowa,

embrionu jako istoty ludzkiej (np. chimery ludzko-zwierzęce, ciąża ektopowa,

sztuczna macica, klonowanie);

sztuczna macica, klonowanie);



zniszczono wiele istnień ludzkich zanim udało się doprowadzić do

zniszczono wiele istnień ludzkich zanim udało się doprowadzić do

zapłodnienia

zapłodnienia

in vitro

in vitro

;

;



pobieranie nasienia męskiego przez masturbację

pobieranie nasienia męskiego przez masturbację



prawo rodziców do poczęcia dzieci nie jest absolutne i nie usprawiedliwia

prawo rodziców do poczęcia dzieci nie jest absolutne i nie usprawiedliwia

wszystkich metod użytych w celu doprowadzenia do poczęcia.

wszystkich metod użytych w celu doprowadzenia do poczęcia.

12 – 03- 2008

KK a IVF heterologiczne

KK a IVF heterologiczne

Dla IVF heterologicznego wymienia się dodatkowe

Dla IVF heterologicznego wymienia się dodatkowe

argumenty:

argumenty:



sprzeciwia się jedności małżeństwa i godności

sprzeciwia się jedności małżeństwa i godności

małżonków;

małżonków;



łamane jest prawo dziecka do poczęcia się i

łamane jest prawo dziecka do poczęcia się i

urodzenia w małżeństwie i przez małżonków;

urodzenia w małżeństwie i przez małżonków;



powoduje rozdział między rodzicielstwem

powoduje rozdział między rodzicielstwem

genetycznym, rodzicielstwem kobiety, które wyraża

genetycznym, rodzicielstwem kobiety, które wyraża

się ciążą oraz odpowiedzialnością wychowawczą

się ciążą oraz odpowiedzialnością wychowawczą

>>> negatywne konsekwencje w odniesieniu do

>>> negatywne konsekwencje w odniesieniu do

rozwoju dziecka, do rodziny oraz do społeczeństwa;

rozwoju dziecka, do rodziny oraz do społeczeństwa;



może prowadzić do handlu gametami

może prowadzić do handlu gametami

12 – 03- 2008

KK a IVF cd.

KK a IVF cd.

KK nie zgadza się na:

KK nie zgadza się na:



IVF kobiet niezamężnych

IVF kobiet niezamężnych



IVF kobiet pozostających w związkach

IVF kobiet pozostających w związkach

nieformalnych

nieformalnych



zapłodnienie

zapłodnienie

post mortem

post mortem

m

m



macierzyństwo zastępcze, które redukuje

macierzyństwo zastępcze, które redukuje

ciążę do inkubacji.

ciążę do inkubacji.

Negatywna ocena moralna dotyczy

Negatywna ocena moralna dotyczy

sposobów

sposobów

,

,

przez które dochodzi do zapłodnienia, a

przez które dochodzi do zapłodnienia, a

nie

nie

owocu

owocu

tychże technik – dziecka, które należy

tychże technik – dziecka, które należy

przyjąć z miłością

przyjąć z miłością

12 – 03- 2008

KK a IVF

KK a IVF

„

„

Sztuczne zapłodnienie homologiczne

Sztuczne zapłodnienie homologiczne

jest

jest

samo w sobie niegodziwe

samo w sobie niegodziwe

i sprzeczne

i sprzeczne

z godnością rodzicielstwa oraz jednością

z godnością rodzicielstwa oraz jednością

małżeńską. (…)

małżeńską. (…)

W FIVET homologicznym, chociaż

W FIVET homologicznym, chociaż

dokonuje się ono w kontekście stosunków

dokonuje się ono w kontekście stosunków

małżeńskich, które faktycznie istnieją,

małżeńskich, które faktycznie istnieją,

zrodzenie osoby ludzkiej jest obiektywnie

zrodzenie osoby ludzkiej jest obiektywnie

pozbawione swojej właściwej doskonałości

pozbawione swojej właściwej doskonałości

,

,

a więc bycia zwieńczeniem i owocem aktu

a więc bycia zwieńczeniem i owocem aktu

małżeńskiego, przez który małżonkowie

małżeńskiego, przez który małżonkowie

mogą stać się współpracownikami Boga w

mogą stać się współpracownikami Boga w

przekazywaniu daru życia nowej osobie. ”

przekazywaniu daru życia nowej osobie. ”

(DV II.B.5).

(DV II.B.5).

12 – 03- 2008

KK a IVF

KK a IVF



nawet: „tak zwany

nawet: „tak zwany

przypadek prosty

przypadek prosty

,

,

to

jest

technika

FlVET-u

to

jest

technika

FlVET-u

homologicznego, która będąc wolną

homologicznego, która będąc wolną

od jakiegokolwiek kompromisu z

od jakiegokolwiek kompromisu z

praktyką niszczenia embrionów, czyli

praktyką niszczenia embrionów, czyli

przerywania ciąży, i masturbacją,

przerywania ciąży, i masturbacją,

pozostaje jednak techniką

pozostaje jednak techniką

moralnie

moralnie

niegodziwą

niegodziwą

,

ponieważ

pozbawia

,

ponieważ

pozbawia

rodzicielstwo ludzkie tej godności,

rodzicielstwo ludzkie tej godności,

która jest mu właściwa i naturalna.”

która jest mu właściwa i naturalna.”

(DV 5)

(DV 5)

12 – 03- 2008

Metody dopuszczalne

Metody dopuszczalne

przez KK

przez KK

KK godzi się na działania i środki, które

KK godzi się na działania i środki, które

nie

nie

zastępują

zastępują

aktu małżeńskiego lecz

aktu małżeńskiego lecz

pomagają

pomagają

w

w

osiągnięciu jego naturalnego celu:

osiągnięciu jego naturalnego celu:



LTOT –

LTOT –

low tubal ovum transfer

low tubal ovum transfer

przeniesienie

przeniesienie

komórki jajowej do bańki jajowodu,

komórki jajowej do bańki jajowodu,



środki farmakologiczne wspomagające erekcję,

środki farmakologiczne wspomagające erekcję,



GIFT po stosunku z perforowaną prezerwatywą

GIFT po stosunku z perforowaną prezerwatywą



Watykańska KPSZ dopuszcza także inseminację

Watykańska KPSZ dopuszcza także inseminację

homologiczną, pod warunkiem uzyskania nasienia

homologiczną, pod warunkiem uzyskania nasienia

poprzez normalny akt małżeński

poprzez normalny akt małżeński

12 – 03- 2008

Legalizacja - możliwość

Legalizacja - możliwość

kompromisu?

kompromisu?

Opcje:

Opcje:



Zakaz przeprowadzania zapłodnienia

Zakaz przeprowadzania zapłodnienia

pozaustrojowego

pozaustrojowego



Legalizacja IVF z zakazem tworzenia nadliczbowych

Legalizacja IVF z zakazem tworzenia nadliczbowych

embrionów (np. Niemcy), (zamrażanie komórek

embrionów (np. Niemcy), (zamrażanie komórek

jajowych; spadek skuteczności)

jajowych; spadek skuteczności)



Legalizacja z możliwością tworzenia tylko tylu

Legalizacja z możliwością tworzenia tylko tylu

embrionów, ile para zobowiąże się przyjąć

embrionów, ile para zobowiąże się przyjąć



Legalizacja z możliwością tworzenia większej liczby

Legalizacja z możliwością tworzenia większej liczby

embrionów

embrionów

12 – 03- 2008

Legalizacja – zakres?

Legalizacja – zakres?



Tylko homologiczne czy również

Tylko homologiczne czy również

heterologiczne? >>>

heterologiczne? >>>



konkubinat?

konkubinat?



kobiety samotne?

kobiety samotne?



pary homoseksualne

pary homoseksualne



prawo do poznania swojego pochodzenia

prawo do poznania swojego pochodzenia

genetycznego

genetycznego



W wyjątkowych przypadkach czy

W wyjątkowych przypadkach czy

szeroko dostępne – także dla par

szeroko dostępne – także dla par

płodnych?

płodnych?

12 – 03- 2008

Legalizacja – pytania cd.

Legalizacja – pytania cd.



Status embrionu?

Status embrionu?



Diagnostyka preimplantacyjna?

Diagnostyka preimplantacyjna?



Inseminacja

Inseminacja

post mortem

post mortem

?

?



Instytucja „matki zastępczej”?

Instytucja „matki zastępczej”?



…

…

?

?

12 – 03- 2008

Dziękujemy

Dziękujemy