Prawo podatkowe

System prawa

podatkowego

• wzajemnie ze sobą powiązane

normy, które regulują stosunki
społeczne pomiędzy państwem a
jednostką

,

związane

z

nieekwiwaletnym

przesuwaniem

środków pieniężnych pomiędzy
tymi podmiotami

Cele opodatkowania

• fiskalne – uzyskanie środków

pieniężnych

niezbędnych

dla

pokrycia potrzeb publicznych

Cele opodatkowania

• gospodarcze – wizja skutków

gospodarczych jakie towarzyszą
opodatkowaniu (celowe
wykorzystanie podatków do
oddziaływania na gospodarkę

Cele opodatkowania

• społeczne – racjonalne

dopasowanie interesów
publicznych i interesów
prywatnych

Podatek

– publicznoprawne,nieodpłatne,

przymusowe

oraz

bezzwrotne

świadczenie

pieniężne

na

rzecz

Skarbu

Państwa

lub

jednostki

samorządu terytorialnego, wynikające
z ustawy podatkowej (art. 6 Ordynacji
podatkowej)

Zasady podatkowe

sformułowane przez

Trybunał Konstytucyjny

• zasada

wyłączności

ustawy

w

kształtowaniu obowiązków podatkowych

• Art.

217

Konstytucji

Nakładanie

podatków, innych danin publicznych,

określanie podmiotów, przedmiotów

opodatkowania

i

stawek

podatkowych,

a

także

zasad

przyznawania ulg i umorzeń oraz

kategorii podmiotów zwolnionych od

podatków następuje w drodze ustawy.

Zasady podatkowe

sformułowane przez

Trybunał Konstytucyjny

• zasada wyłączności ustawy w

kształtowaniu obowiązków podatkowych

•

warunki

konstytucyjności

przepisów

wykonawczych:

-

są wydane na podstawie wyraźnego i

szczegółowego upoważnienia ustawy

-

są wydane w granicach upoważnienia

ustawy i w celu jego wykonania

-

nie zmieniają przepisów ustawy, na

podstawie której zostały wydane

Zasady podatkowe

sformułowane przez

Trybunał Konstytucyjny

• zasada zakazu retroaktywności

prawa podatkowego

Zasady podatkowe

sformułowane przez

Trybunał Konstytucyjny

• zasada ochrony praw słusznie

nabytych

Zasady podatkowe

sformułowane przez

Trybunał Konstytucyjny

• zasada zaufania do państwa i

stanowienia przezeń prawa

– jawność prawa
– jasność prawa
– pewność prawa

Zasady podatkowe

sformułowane przez

Trybunał Konstytucyjny

• zasada sprawiedliwości (związana

z zasadą równości)

Zasady podatkowe

sformułowane przez

Trybunał Konstytucyjny

• zakaz

zmian

podatków

wymierzanych w skali roku w
trakcie roku podatkowego

Zasady podatkowe

sformułowane przez

Trybunał Konstytucyjny

• zakaz zmian prawa podatkowego w

trybie przewidzianym dla ustawy
budżetowej

Zasady podatkowe

sformułowane przez

Trybunał Konstytucyjny

• zasada zgodności z prawem

Podmioty stosunków

prawnopodatkowych

• podmiot

czynny

–

uprawniony

do

otrzymania

świadczenia

podatkowego,

państwo lub j.s.t. reprezentowana przez

organ podatkowy

• ORGAN PODATKOWY – podmiot prawny

wyposażony przez prawo podatkowe w

kompetencje do ustalania zobowiązania

podatkowego oraz jego wysokości, a także

organy sprawujące kontrolę instancyjną

nad tymi organami; organ związku

publicznoprawnego, którego funkcja jest

wymierzanie i pobieranie podatków

Organy podatkowe

ORGANY PODATKOWE

państwowe

samorządowe

 naczelnik urzędu

skarbowego,

naczelnik urzędu

celnego

 dyrektor

izby

skarbowej,

dyrektor

izby

celnej



Minister

Finansów



organy

kontroli

 wójt, burmistrz, prezydent

miasta, starosta, marszałek

województwa,

 samorządowe kolegia

odwoławcze

Podmioty stosunków

prawnopodatkowych

• podmiot bierny – podmiot zobowiązany do

zapłaty podatku, co do zasady podatnik

• PODATNIK – osoba fizyczna, osoba prawna

lub

przedsiębiorca

nie

posiadający

osobowości prawnej podlegająca/y na
mocy ustaw podatkowych obowiązkowi
podatkowemu; dłużnik podatkowy

Elementy konstrukcji

podatku

• PODMIOT PODATKU – jednostka

życia

społecznego,

na

którą

ustawa

nakłada

obowiązek

podatkowy (podatnik)

Elementy konstrukcji

podatku

• PRZEDMIOT PODATKU – 1. obiekt

zachowania się podmiotu podatku :
dochód,

przychód,

majątek,

2.

zachowanie się podmiotu podatku:
osiąganie

dochodu,

obrotu

czy

majątku; zakreśla zewnętrzne granice
zjawisk

społecznych

(głównie

gospodarczych)

objętych

opodatkowaniem

Elementy konstrukcji

podatku

• PODSTAWA OPODATKOWANIA –

ujęcie ilościowe lub wartościowe
przedmiotu

opodatkowania,

sprecyzowanie obszaru zjawisk
społecznych

wewnątrz

granic

zakreślonych

przez

przedmiot

opodatkowania

Elementy konstrukcji

podatku

• STAWKA PODATKOWA – swego

rodzaju współczynnik określający
wysokość

podatku

(relacje

pomiędzy

kwotą

a

podstawą

obliczenia podatku)

Stawka podatkowa

stawka podatkowa

stawka kwotowa

stawki procentowe

stawka proporcjonalna skala podatkowa

(stała)

- rys. 1

s. progresywne

- rys. 2

s. regresywne

s. degresywne

Stawka proporcjonalna

s

t
a

w

k

a

0

p o d s t a w a opodatkowania

Stawki proporcjonalne

s

P

t

O

a

L

w

k

a

0

p o d s t a w a opodatkowania

P- progresja przyśpieszona

L – progresja liniowa

O – progresja opóźniona

Zwolnienia systemowe

• definitywne (całkowite) odstąpienie

od poboru podatków od kogoś
(zwolnienie

podmiotowe)

lub

czegoś (zwolnienie przedmiotowe)

• wiąże

się

z

zabiegiem

dokonywanym na przedmiocie lub
podmiocie opodatkowania

Ulga systemowa

• redukcja obciążenia podatkowego

(zmniejszenie

rozmiarów

płaconego podatku)

• korekta podstawy opodatkowania,

stawki podatkowej, kwoty podatku

Ulga systemowa

• redukcja obciążenia podatkowego

(zmniejszenie

rozmiarów

płaconego podatku)

• korekta podstawy opodatkowania,

stawki podatkowej, kwoty podatku

Klasyfikacja podatków

• kryterium

–

przedmiot

opodatkowania,

związane

z

ekonomicznym

procesem

powstawania i użytkowania dochodu:

– kształtowanie

się

dochodu

(przychód) ustalenie dochodu
(przychód minus koszty)
zużycie dochodu (konsumpcja)

Klasyfikacja podatków

• kryterium – przedmiot

opodatkowania

• a) przychodowe – od całości

wpływów z prowadzonej
działalności

Klasyfikacja podatków

• kryterium – przedmiot

opodatkowania

• b) dochodowe – od nadwyżki

przychodów nad kosztami ich
uzyskania

Klasyfikacja podatków

• kryterium – przedmiot

opodatkowania

• c) majątkowe – od posiadania

majątku w całości lub jego
składników (nabycia lub zbycia), a
także przyrostu majątkowego
(spadku lub darowizny)

Klasyfikacja podatków

• kryterium – przedmiot

opodatkowania

• d) konsumpcyjne (od wydatków) –

stanowiące odpowiednio

skonstruowaną “podatkową” część

ceny, z prawnego punktu widzenia

uiszczane przez sprzedawcę towaru

lub importera, a pod względem

ekonomicznym obciążające nabywcę

i konsumenta

Klasyfikacja podatków

• kryterium – 1) wymiar i pobór

podatków, 2) przerzucalność
świadczenia podatkowego, 3)
zdolność świadczenia

• a) pośrednie
• b) bezpośrednie

Klasyfikacja podatków

•kryterium

–

podział

wpływów

z

podatków

między

poszczególne

budżety

•a) państwowe
• b) samorządowe

Klasyfikacja podatków

•kryterium

–

rodzaj

obciążonego (w pierwszym
rzędzie)

elementu

konstrukcyjnego podatku

•a) osobowe
•b) rzeczowe

Płatnik

• PŁATNIK – podmiot obowiązany do

obliczenia i pobrania od podatnika
podatku i wpłacenia go we
właściwym

terminie

organowi

podatkowemu

Inkasent

• INKASENT – podmiot obowiązany

do pobrania od podatnika podatku i
wpłacenia

go

do

organu

podatkowego

Podmioty odpowiedzialne

za cudzą należność

podatkową

• podmioty

na

których

ciąży

obowiązek uszczuplenia własnego
majątku (dochodu) w celu zapłaty
należności ciążącej na podmiocie,
który zrealizował podatkowy stan
faktyczny (podatniku)

Odpowiedzialność

w miejsce podatnika

- na osobie trzeciej spoczywa wyłączna

odpowiedzialność za podatek podatnika

- organ podatkowy nie może występować z

roszczeniem do podatnika

- tzw. następcy prawni podatnika –

sukcesorzy uniwersalni, którzy wstępują we
wszystkie przewidziane w przepisach prawa
podatkowego

prawa

i

obowiązki

przekształcającego się lub łączącego
się podatnika albo zmarłego podatnika
(art. 93, 97 o.p.)

Odpowiedzialność obok

podatnika

- nie

występuje

całkowite

przeniesienie

odpowiedzialności za długi podatkowe na
osobę

trzecią,

podatnik

jest

nadal

odpowiedzialny za swoje zobowiązania

- organ

podatkowy

ma

prawo

wyboru

dochodzenia należności od podatnika lub
osoby trzeciej

- członkowie rodziny, nabywca przedsiębiorstwa,

wspólnik spółki cywilnej, członek zarządu
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością itd.
(art. 110-117ordynacji podatkowej)