1

Profilaktyka

Stomatologiczna

2006/2007

WYKŁAD 8

cracked by bonns
created by sobxxx

Dziękuję wszystkim

doceniającym pracę

i zaopatrującym się u

źródła ;)

Profilaktyka

Profilaktyka

ortodontyczna

ortodontyczna

Częstość wad zgryzu u dzieci i młodzieży w Polsce

sięga 90%.

Na podstawie badań epidemiologicznych z 1987

roku wskazania do leczenia ortodontycznego

obejmują około

30%

populacji w wieku

rozwojowym.

2

Profilaktyka w ortodoncji polega na zapewnieniu

narządom jamy ustnej

optymalnych

warunków

prawidłowego kształtowania ich budowy i czynności.

Wadom zgryzu należy zapobiegać jeszcze

przed

wystąpieniem

oznak nieprawidłowości w budowie

bądź czynności

3

Do profilaktyki zalicza się także leczenie

wad ujawniających się we wczesnych

okresach rozwoju dzieci

Pogląd ten jest uzasadniony tym, że poprawa

warunków morfologiczno-czynnościowych we

wczesnych okresach życia chroni przed nasilaniem

się i utrwalaniem wad zgryzu w okresach

późniejszych

4

W ramach profilaktyki ortodontycznej

wyróżniamy:

1. Profilaktykę pierwotną –

niedopuszczenie do

powstania zagrożeń dla rozwijającego się narządu

żucia

2. Profilaktykę wtórną –

wczesne rozpoznawanie i

eliminowanie tych czynników

3. Metafilaktykę –

jak najwcześniejsze usunięcie

drobnych nieprawidłowości grożących jednak

nasileniem się do postaci rozległych wad zgryzu,

stosując proste metody lecznicze

5

Częstość występowania wad zgryzu w

okresie przedszkolnym i szkolnym sprawia

że zapobieganie im wchodzi w zakres nie

tylko ortodontycznej, lecz i

ogólnostomatologicznej opieki nad

dzieckiem.

6

Stomatolog w zakresie działań ortodontycznych
winien jest dokonać podziału pacjentów w wieku
rozwojowym na 4 grupy:

1 grupa –

dzieci bez wad zgryzu i bez czynników

zagrożenia, nie wymagające żadnych dalszych
działań ortodontycznych

2 grupa –

dzieci bez wad zgryzu, ale istnieją

zagrożenia dla dalszego prawidłowego rozwoju
narządu żucia w postaci parafunkcji i dysfynkcji,
przedwczesnej utraty zębów mlecznych

7

3 grupa –

dzieci, u których istnieją już

odchylenia od normy morfologiczno-

czynnościowej w stopniu umożliwiającym ich

wyrównanie prostymi metodami, dostępnymi w

każdym gabinecie stomatologicznym

4 grupa –

dzieci z rozpoznaną wadą zgryzu o

dużym stopniu nasilenia.

Wymagającą skierowania do poradni

ortodontycznej

8

Metody zapobiegania wadom ortodontycznym

• Prawidłowa pozycja głowy i ciała niemowlęcia podczas

snu i karmienia

• Właściwy sposób karmienia dziecka
• Niedopuszczenie do powstawania szkodliwych

nawyków ustnych i ich zwalczanie

• Eliminowanie czynników spaczających funkcje

narządu żucia

• Przestrzeganie higieny jamy ustnej
• Profilaktyka i leczenie próchnicy
• Przeciwdziałanie skutkom przedwczesnej utraty zębów

9

Profilaktyka ortodontyczna

Profilaktyka ortodontyczna

w poszczególnych okresach

w poszczególnych okresach

rozwoju dziecka

rozwoju dziecka

I okres – wewnątrzłonowy

I okres – wewnątrzłonowy

Zapobieganie wrodzonym wadom twarzowej części

czaszki obejmuje:

• Poradnictwo genetyczne (wady występujące

rodzinnie)

• Ogólno medyczną opiekę zdrowotną nad kobietą

ciężarną

10

Ogólnomedyczna opieka zdrowotna

nad kobietą ciężarną

• Ochrona matki przez czynnikami teratogennymi
• Choroby wirusowe (grypa, różyczka, toksoplazmoza)
• Działanie trucizn
• Działanie leków
• Działanie energii jonizującej (promienie rtg)
• Zachwianie równowagi hormonalnej
• Konflikt serologiczny
• Niedobory w odżywianiu
• Złe warunki bytowe

11

II okres – poród

II okres – poród

W tym okresie może wystąpić uraz okołoporodowy,

który może doprowadzić do poważnych zaburzeń w

układzie stomatognatycznym.

Może także dojść do uszkodzenia ośrodków wzrostu

znajdujących się w obrębie wyrostków kłykciowych

żuchwy

12

Dzieci należące do II grupy wymagają

stałej specjalistycznej opieki pediatry,

ortodonty, chirurga plastycznego i

szczękowego

13

III okres – niemowlęcy

III okres – niemowlęcy

W działaniu profilaktycznym

uwzględniamy:

•Profilaktykę przeciwkrzywiczną
•Właściwa pozycja układania do snu
•Właściwa pozycja podczas karmienia
•Karmienie naturalne
•karmienie sztuczne właściwym

smoczkiem

•Niedopuszczanie do szkodliwych

nawyków

•Zapobieganie próchnicy

14

W czasie snu głowa dziecka powinna być lekko

uniesiona tak by wargi stykały się zamykając szparę

ust. Dziecko powinno swobodnie oddychać przez noc.

Takie ułożenie głowy zapobiega powstawaniu nawyku

oddychania przez usta, a także ułatwia prawidłowy

kierunek wzrostu żuchwy ku przodowi i dołowi

15

Karmienie

Najbardziej fizjologiczny sposób karmienia

niemowlęcia to karmienie piersią- nawyk ssania

powinien zanikać ok. 1 roku życia do 1,5 r.ż.

(gwarantuje to prawidłowy rozwój żuchwy)

Karmienie butelką ze smoczkiem może pogłębiać

fizjologiczne tyłożuchwie

• Ucisk butelki na wargę dolną i żuchwę
• Zbyt duży otwór w smoczku nie stymuluje żuchwy

do wysuwania

16

Po 6-ym miesiącu życia w celu wykształcenia u

niemowląt umiejętności połykania pokarmów

półstałych karmi się je łyżeczką głęboko

wprowadzaną do jamy ustnej.

Po wyrznięciu się zębów siecznych mlecznych, mdz.

8-12 m.ż. Można już wykształcić odruch odgryzania

pokarmów twardych np. chleba (gluten od 11

miesiąca)

Przedłużone odżywianie pokarmami płynnymi i

papkowatymi zmniejsza dopływ bodźców

czynnościowych do wyrostków zębodołowych

17

Niewskazane jest podawanie dziecku smoczków

uspokajających, nie można też dopuścić by np.

ssało róg poduszki, wargę, język, gdyż bardzo

łatwo przechodzi to w trudny do opanowania

nawyk wpływający deformująco na narząd żucia.

Należy jednak pamiętać że u dziecka 4-6

miesięcznego wkładanie do ust zabawek i palców

jest czynnością fizjologiczną związaną z

poznawaniem otoczenia.

18

IV okres – poniemowlęcy (żłobkowy)

IV okres – poniemowlęcy (żłobkowy)

W działaniu profilaktycznym w tym okresie

uwzględniamy:

• Właściwą konsystencję pokarmu

• Dojrzały typ pochłaniania

• Oddychanie przez nos (zwalczanie hipotonii warg)

• Zwalczanie nawyków ssania

• Profilaktykę i leczenie próchnicy zębów

19

Spożywanie twardych pokarmów wpływa modelująco
na wzrost szczęk, elementów stawów s-ż i
koordynację nerwowo-mięśniową.
Twarde pokarmy dodatkowo działają oczyszczająco
na zęby.
Podawanie papkowatych pokarmów może
doprowadzić do utrwalenia niemowlęcego sposobu
połykania.
Przetrwały niemowlęcy typ połykania powoduje
zahamowanie pionowego wzrostu części
zębodołowych i formowanie się zgryzu otwartego

20

Połykanie

Połykanie jest czynnością złożoną w wyniku której

pokarm lub ślina znajdująca się w jamie ustnej

przechodzi do żołądka przez gardło i przełyk

Połykanie jest odruchem wrodzonym, który u

ludzkiego płodu występuje od 4 miesiąca ciąży.

Jest to czynność wielokrotnie występująca podczas

życia

21

Rozróżniamy 2 typy fizjologicznego połykania:

Rozróżniamy 2 typy fizjologicznego połykania:

• Trzewny

- występujący u noworodka i niemowlęcia

• Dojrzały

- występujący w okresie dziecięcym

i u dorosłego człowieka

22

Połykanie trzewne

Połykanie trzewne

Charakterystyczne cechy:
• Żuchwa jest oddalona od szczęki
• Występuje zwiększone napięcie
m. okrężnego ust, mm. policzkowych
i bródkowych
• W czasie połykania język leży między wałami

dziąsłowymi, jego boczne brzegi dotykają błony

śluzowej policzków, zaś koniec – błony śluzowej

wargi dolnej

23

Połykanie dojrzałe

Połykanie dojrzałe

Charakterystyczne cechy:
• Żuchwa znajduje się w położeniu zwarcia

centralnego lub nawykowego

• Koniec języka opiera się w czasie połykania o błonę

śluzową podniebienia w okolicy otworu
przysiecznego, ponad i za górnymi

siekaczami

24

Prawidłowe układanie języka, prawidłowa

czynność zewnętrznego pierścienia mięśniowego

jamy ustnej i mięśni unoszących żuchwę podczas

dojrzałej czynności połykania w okresie

dziecięcym

korzystnie wpływają

na prawidłowy

wzrost i rozwój łuków zębowych oraz na

prawidłowe kształtowanie się zgryzu.

25

Ssanie

Ssanie

Czynność ssania występująca u dziecka podczas

karmienia naturalnego różni się znacznie od

czynności ssania człowieka dorosłego.

W czasie karmienia naturalnego dziecko wydobywa

pokarm z brodawki sutkowej w wyniku dynamicznej

pracy mm. języka oraz mm. obniżających i

unoszących żuchwę.

26

Odruch ssania związany z karmieniem naturalnym

zanika stopniowo w 18 miesiącu życia

wraz z

prawidłowym rozwojem fizycznym i psychicznym

dziecka.

Wyrzynanie zębów mlecznych, karmienie dziecka

za pomocą łyżeczki sprawiają, że w miejsce

odruchu ssania pojawia się i doskonali

proces

żucia.

27

Zwalczanie ustnego toru

oddychania

Jama ustna nie jest przystosowana do roli jaką
spełnia nos, oczyszczając, nawilżając i ogrzewając
powietrze.

Nawykowe oddychanie przez usta jest związane z
układaniem głowy dziecka do snu i karmieniem, z
nawykami ssania oraz przewlekłymi schorzeniami
górnych dróg oddechowych.

28

Przerost migdałków podniebiennych

• zmniejszenie cieśni gardłowej
• utrudniony przepływ powietrza
• dziecko odruchowo wysuwa

żuchwę i język do przodu co

powoduje:

 przodozgryz
 zwężenie szczęki ( na skutek

ucisku policzków na górny łuk

zębowy)

29

Osobnym zagadnieniem w zapobieganiu wad zgryzu u

dzieci jest

profilaktyka próchnicy

•

wprowadzenie nawyku czyszczenia zębów

•

ograniczenie czasu przebywania pokarmów mącznych
oraz słodyczy, zwłaszcza mdz. posiłkami

•

zwiększenie częstości podawania pokarmów o
konsystencji twardej

•

przestrzeganie systematycznej kontroli uzębienia w celu
wykrycia próchnicy oraz jej leczenia

•

stosowanie różnych metod fluorkowania

30

V okres – przedszkolny

V okres – przedszkolny

W działaniu profilaktycznym uwzględniamy:
•profilaktykę i leczenie próchnicy ( zapobieganie

przedwczesnej utracie zębów mlecznych)

•w przypadku przedwczesnych ekstrakcji zębów

mlecznych utrzymywanie przestrzeni dla zębów
stałych

•obciążenie czynnościowe narządu żucia (twarde

pokarmy)

•szlifowanie guzków hamujących naturalne ruchy

żuchwy

•zwalczanie dysfunkcji i parafunkcji

31

Przedwczesna utrata zębów mlecznych:

• zaburzenie funkcji
• obniżenie zwarcia
• przesunięcia zębowe
• brak miejsca dla zębów stałych

32

W tej grupie wiekowej zapobieganie wadom

często łączy się już z wczesnym leczeniem

zaburzeń zgryzu powstałych na skutek trwale

działających czynników szkodliwych.

Określenie czynnika patologicznego,

zdecydowane jego wyeliminowanie oraz

uruchomienie mechanizmów wyrównujących

wadę zgryzu może doprowadzić do

samowyleczenia.

33

Gryzienie i żucie twardych pokarmów wyzwala
fizjologiczne siły działające na zęby, kości,
mięśnie i stawy, pobudzające narząd żucia do
wzrostu i przygotowujące go do wymiany
uzębienia.

Dziecko 5 letnie powinno mieć już szpary
rozwojowe oraz starte guzki zębów.

Czasami wymagane jest szlifowanie guzków
zębów mlecznych

34

Ssanie palca

Ssanie palca

• w momencie włożenia palca mdz. zęby język jest

spychany ku tyłowi, co eliminuje naturalny ucisk języka
na zęby górne

• Dodatkowo nadmiernie rozciągnięty m. policzkowy

uciska od zewnątrz na zęby górne

• Ucisk policzków jest największy w okolicy kątów ust i

dlatego łuk górny często ma kształt litery V

35

Przygryzanie wargi dolnej

• Przy przygryzaniu wargi dolnej górne siekacze

ulegają wychyleniu, a siekacze dolne ulegają

przechyleniu

 zwiększa się nagryz poziomy i pionowy

36

VI okres – szkolny

VI okres – szkolny

W działaniu profilaktycznym uwzględniamy:

•profilaktykę i leczenie próchnicy (zapobieganie

przedwczesnej utracie zębów mlecznych)

•w przypadku przedwczesnej ekstrakcji zębów

utrzymywanie przestrzeni dla zębów stałych

•obciążenie czynnościowe narządu żucia (twarde

pokarmy)

•szlifowanie guzków hamujących naturalne ruchy

żuchwy

•zwalczanie dysfunkcji i parafunkcji
•kontrola wyrzynania zębów
•kontrola kolejności wymiany zębów mlecznych na

stałe

•podcinanie wędzidełek wargi górnej lub dolnej

37

Rozwój uzębienia mieszanego

Wyróżniamy 3 okresy rozwoju uzębienia

mieszanego:

•Pierwszy okres wymiany uzębienia - wyrzynanie

się pierwszych trzonowców stałych i wymiana

siekaczy

•Okres przejściowy - intensywny rozwój baz

apikalnych

•Drugi okres wymiany uzębienia - wyrzynanie się

kłów i zębów przedtrzonowych stałych

38

Okres brzydkiego kaczątka

39

Urazy

• w obrębie zębów mlecznych

• w obrębie zębów stałych

• w obrębie kości szczęki i żuchwy

40

Utrzymywacze przestrzeni

Rodzaj aparatu ortodontycznego, którego

zadaniem jest utrzymanie w łuku
przestrzeni dla zęba stałego w
przypadku przedwczesnej utraty zęba
mlecznego.

Utrzymywacze przestrzeni mogą być

zakładane na stałe lub wyjmowane.

•każdy ząb mleczny posiada swój

odpowiednik w uzębieniu stałym

•ząb stały wyrzyna się wkrótce po

fizjologicznej utracie zęba mlecznego

•w przypadku przedwczesnej utraty zęba

mlecznego zęby sąsiednie mają
tendencję do przesuwania się w
powstałą w łuku lukę

•w następstwie ząb stały nie ma

wystarczającego miejsca w łuku
zębowym

41

Utrzymywacze przestrzeni

Stałe utrzymywacze przestrzeni:

nie wymagają współpracy pacjenta podczas ich
zakładania i zdejmowania
u dzieci z wysokim ryzykiem próchnicy pierścienie
obciążają nie tylko zęby na których zą zacementowane,
ale i żeby sąsiednie.
pierścienie i aparaty z pętlami rutynowo stosowane są
w przypadku utraty zębów w jednym z kwadrantów
w przypadku utraty zębów po obu str. łuku można
stosować apartay Nanca lub łuk językowy

42

Utrzymywacze przestrzeni

Zasada działania

43

Utrzymywacze przestrzeni

utrata zęba

mlecznego

założenie

utrzymywacza

wyrzynanie zęba

stałego

44

Utrzymywacze przestrzeni

Stały utrzymywacz przestrzeni

45

Utrzymywacze przestrzeni

Łuk policzkowy

46

Utrzymywacze przestrzeni

Stały most Gropera

47

Utrzymywacze przestrzeni

Łuk Nanca

48

Utrzymywacze przestrzeni

Łuk językowy

49

Utrzymywacze przestrzeni

Stałe utrzymywacze przestrzeni:

Obręcz dystalna (distal shoe)

może być stosowana,

jeżeli jeszcze nie wyrznął się stały ząb trzonowy. Ze

względu na wysokie ryzyko zakażenia aparat jest jednak

mało popularny

50

Utrzymywacze przestrzeni

Ruchome utrzymywacze przestrzeni:

• Są zdejmowane więc obarczone wysokimi wadami

aparatów ruchomych

• mogą być noszone zależnie od kaprysu pacjenta
• mogą się złamać
• mogą łatwo zostać zgubione

51

Utrzymywacze przestrzeni

Ruchome utrzymywacze przestrzeni na ogół

noszone są w nocy, co w znacznej mierze

zmniejsza ryzyko zgubienia lub złamania.

Ponadto jest to wystarczający czas na skuteczną

ochronę przed mezjalnym przesunięciem zęba

trzonowego

Najczęściej stosowanym aparatem jest płytka

Hawleya.

52