DZIEDZINY

WYCHOWANIA

Wyodrębnienie różnych dziedzin

wychowania

jest szczególnie potrzebne przy

organizacji działalności wychowawczej oraz
ocenie jej rezultatów.

W przypadku organizacji działalności

wychowawczej, wyodrębnienie dziedzin
wychowania przydatne jest podczas
przydzielania różnym instytucjom, komórkom lub
osobom węższych zadań wychowawczych, zaś w
przypadku oceny rezultatów działalności
wychowawczej umożliwia ono uświadomienie
sobie, na którym odcinku wychowania
uzyskujemy zadowalające wyniki, a na którym
odbiegają one od ustalonych standardów.

Wychowanie jako działalność celową można
dzielić i klasyfikować w różny sposób:

Pierwszy

z nich przyjmuje za zasadę podziału sfery

rzeczywistości, w ramach których toczą się

procesy

wychowawcze

. Na tej zasadzie można wyróżnić takie

dziedziny wychowania jak::

• wychowanie przez życie społeczne,

• wychowanie przez naukę,

• wychowanie przez sztukę,

• wychowanie przez pracę,

• wychowanie przez sport itd.

Drugi sposób

polega na wyodrębnieniu

dziedzin

wychowania

według podstawowych rodzajów

dyspozycji osobowościowych, kształtowanych
przez to wychowanie.

Oba

wspomniane aspekty spotykają się w

podstawowej tezie, która głosi, że kształtowanie
poszczególnych rodzajów dyspozycji
osobowościowych wymaga odpowiednich do
każdego z nich zabiegów wychowawczych,
ponieważ inaczej kształtuje się sferę intelektu
człowieka, a inaczej jego uczucia czy sprawność
fizyczną. Ponadto, do ukształtowania danego
rodzaju dyspozycji konieczne jest odpowiednie
organizowanie działalności wychowawczej.

DZIEDZINY WYCHOWANIA

1. Wychowanie ideowo – moralne

Zarówno wychowanie ideowe jak i moralne odnoszą się po

jednej strony osobowości człowieka, tej która decyduje o
stosunku jednostki do innych ludzi w szerokim sensie tego
pojęcia, a więc w stosunku tym zarówno:

• we współżyciu

indywidualnym

(stosunku do drugiego

człowieka),

•

zespołowym

(stosunku do grupy),

• jak i

zbiorowym

(stosunek do społeczeństwa).

W wychowaniu zawsze chodzi o to, aby stosunek ten
wyznaczały nie tylko nawyki czy postawy wychowanka
lecz przede wszystkim akceptowane przez niego wartości.

Dlatego też, jednostka powinna zostać wyposażona w

system zautonomizowanych wartości, które z kolei
stanowią podstawę dla zespołu norm wyznaczających jej
określony stosunek do

• Innych ludzi,

• grup ludzkich

• oraz całego społeczeństwa,

• a zarazem do samego siebie.

Pojęcie i zakres wychowania ideowo –
moralnego

Wychowanie ideowo – moralne, to działanie
obejmujące ukształtowanie w osobowości
człowieka postaw ideowych, społecznych,
interpersonalnych, a także w pewnej mierze
intrapersonalnych, tak aby tworzyły one
integralną całość.

Właściwości wychowania ideowo – moralnego

1) w wychowaniu ideowo – moralnym stosuje się
tylko te formy, które odpowiadają możliwościom
rozwojowym wychowanków, gdzie istotną rolę odgrywa
ich dojrzałość do przeżywania i rozumienia
określonych treści ideowo – moralnych. W związku z
tym wdrażanie dzieci i młodzieży do aktywności o
charakterze ideowo – moralnym musi dokonywać się
stopniowo, zawsze z uwzględnieniem poziomu
rozwojowego oraz zasobu doświadczeń wychowanków;
2) wdrażanie wychowanków do aktywności ideowo –
moralnej, musi się dokonywać w tych formach i przez
takie sytuacje, w których w przyszłości ta aktywność
ma być przejawiana. Powinno się wprowadzać
wychowanka w rzeczywisty świat, w którym występują
autentyczne sytuacje wyboru wartości ideowych i
zasad moralnych.

2. Wychowanie intelektualne

Wychowanie intelektualne jest kształtowaniem
tych dyspozycji kierunkowych, które wyznaczają
sposób posługiwania się przez jednostkę własnym
umysłem i wykorzystywania swoich umiejętności
intelektualnych.

Zakres wychowania intelektualnego

Człowiek przychodzi na świat obdarzony pewnymi
zadatkami umysłowymi. Środowisko społeczne,
w którym jednostka wyrasta, może te zadatki
dalej rozwijać i poszerzać przez jej kształcenie.
Może ponadto ukształtować w osobowości
człowieka takie dyspozycje, które sprzyjać będą
maksymalnemu wykorzystaniu przez niego
własnych intelektualnych możliwości oraz dążeniu
do ich dalszego rozwoju.

Naukowy pogląd na świat

, to wewnętrznie spójny

system przekonań danej jednostki, które są zgodne ze
stanem współczesnej wiedzy naukowej oraz
przyjmowane, uznawane i stosowane przez tę jednostkę
na podstawie racjonalnego, naukowego myślenia.

Właściwości wychowania intelektualnego.

Wychowanie intelektualne musi polegać na
organizowaniu uczniom swoistego treningu

• w zakresie samodzielnego, krytycznego dochodzenia
do prawdy, odróżniania jej od fałszu,

• a także przeżywania odpowiednich stanów
uczuciowych w odniesieniu do wszelkich sytuacji, w
których w grę wchodzi walka o prawdę.

3. Wychowanie estetyczne

Wychowanie estetyczne odnosi się do przede

wszystkim do sfery osobistych przeżyć jednostki.
Służy ono wyposażeniu człowieka w dyspozycje
czyniące go zdolnym do wynoszenia osobistego
szczęścia z życia.

Stwarza to ogromne zapotrzebowanie na

wychowanie przez sztukę, otwiera niebywałe
możliwości tego wychowania, ale jednocześnie
niesie za sobą także zagrożenia – zagrożenia
prymitywizacją estetyczną człowieka pod wpływem
sztuki podporządkowanej względom taniej
propagandy, reklamy lub interesu.

Wychowawcze funkcje sztuki.

1) sztuka uwrażliwia człowieka na piękno świata,
czyniąc ten świat dla człowieka ciekawszym,
piękniejszym i bogatszym. Dzięki sztuce duchowe życie
jednostki wzbogaca się w przeżycia i doznania, nabiera
pełni i głębi;
2) dzięki sztuce dokonuje się doniosły proces wrastania
człowieka w kulturę oraz czynnego w niej uczestniczenia.
Sztuka jest czynnikiem, który ułatwia integrację
jednostki ze społeczeństwem, kształtowanie się u niej
poczucia wspólnoty z tym, co piękne i szlachetne w
całokształcie dorobku kulturowego ludzkości;
3) sztuka spełnia niezwykle ważne funkcje w zakresie
zaspokajania indywidualnych potrzeb człowieka, gdzie
czołowe miejsca zajmują tu:

- potrzeba atrakcyjnego spełniania czasu wolnego,
- potrzeba twórczości,
- potrzeba ekspresji uczuć;

4) sztuka jest więc czynnikiem sprzyjającym zarówno
integracji życia psychicznego jednostki, jak też daleko
idącemu wzbogacaniu tego życia o elementy najbardziej
odpowiadające ludzkim potrzebom i dążeniom;
5) sztuka jest doniosłym czynnikiem umożliwiającym
porozumiewanie się ludzi ze sobą w płaszczyźnie
uczuciowej, a więc zbliżającym ludzi do siebie wzajemnie.
Dysponuje ona swoistym „językiem”, który pozwala
przekazywać sobie nawzajem określone treści i osiągać
wzajemne zrozumienie bez używania słów;
6) sztuka jest pomostem łączącym ludzi bez względu na
przynależność narodową czy rasową, ze względu na to, że
nie istnieją dla niej bariery językowe;
7) sztuka jest nosicielem określonych treści, które poprzez
nią i wraz z nią docierają do ludzi, bywają przyswojone,
przeżywane oraz przekazywane sobie nawzajem. Stanowi
ona czynnik mogący zbliżać każdej jednostce te ideały i
dążenia ludzkości, które zrodziły się na podłożu
najszczytniejszych założeń humanizmu.

Zakres wychowania estetycznego

Uwagi dotyczące funkcji sztuki rzutują także na
pojmowanie zadań jakie ma do spełnienia
wychowanie estetyczne, są to:.
zadania, przy których sztuka jest traktowana jako
wartość sama w sobie, tzn. rozpatrywana jest
wyłącznie z estetycznego punktu widzenia.;

• zadania, przy których sztuka jest traktowana
wyłącznie w sposób instrumentalny, jako narzędzie
przekazywania treści rozpatrywanych w kategoriach
pozaestetycznych

Właściwości wychowania estetycznego

Charakterystyczną właściwością wychowania przez
sztukę jest to, że odnosi się ono głównie do
kształtowania i rozwijania sfery emocjonalnej w
osobowości jednostki. Proces wychowania przez
sztukę musi być tak zorganizowany, aby w jego toku
pożądane przeżycia wychowanków były wywołane, a
następnie utrwalone – chodzi tu przede wszystkim o
pobudzanie wychowanka do przeżywania piękna.
Tak więc proces wychowania estetycznego jest
zorganizowanym sposobem umożliwiania
wychowankowi systematycznego kontaktu ze sztuką.
Kontakt ten może mieć charakter:

• kreatywny (twórczość estetyczna wychowanków);

• recepcyjny (odbiór dzieł sztuki);

• zawsze jednak musi wyzwalać aktywność
wychowanków.

4. Wychowanie fizyczne

Przez wychowanie fizyczne

rozumie się wszystko co

stosunkowi człowieka do własnego ciała nadaje
charakter świadomej i aktywnej troski o własny rozwój
fizyczny, sprawność cielesną i zdrowie, a także
umiejętności rekreacji w sposób optymalnie służący
własnemu zdrowiu biologicznemu i psychicznemu.

Wychowanie fizyczne musi służyć rozwijaniu całej
osobowości człowieka i wielostronnemu
przygotowaniu go do życia.

Znaczenie wychowania fizycznego.

1) wychowanie fizyczne pobudzając w odpowiedni
sposób do aktywności ruchowej podnosi zdrowie,
kondycję cielesną oraz sprawność cielesną człowieka,
czyniąc go bardziej zdolnym do urzeczywistniania
celów własnych oraz do konstruktywnej działalności na
rzecz społeczeństwa. Funkcja ta może być spełniana w
czterech aspektach:

•

stymulacyjnym

(pobudzanie rozwoju fizycznego),

•

adaptacyjnym

(przystosowywanie organizmu do

biologicznych warunków życia),

•

kompensacyjnym

(wyrównywanie niedostatku

ćwiczeń fizycznych spowodowanego warunkami i
trybem życia)

•

korekcyjnym

(likwidowanie lub łagodzenie za

pomocą interwencji wychowawczej braków i odchyleń
rozwojowych).

2) wychowanie fizyczne spełnia rolę w zakresie
podnoszenia samopoczucia człowieka oraz budzenia
jego optymizmu życiowego.
3) sport i zajęcia ruchowe stanowią ważny czynnik w
zakresie przygotowania człowieka do wypełniania
obowiązków społecznych, głównie odnoszących się do
pracy zawodowej (wytrwałość, energia, odporność na
trudy, dokładność, systematyczność).
4) wychowanie fizyczne odgrywa ważną rolę w
zakresie przygotowania człowieka do konstruktywnych
i rozwijających go wszechstronnie form spędzania
wolnego czasu.
5) wychowanie fizyczne służy wszechstronnemu
rozwojowi osobowości człowieka.

Zakres wychowania fizycznego.

Podobnie jak w przypadku wychowania
estetycznego,

zadania wychowania

fizycznego

można podzielić na dwie grupy:

• zadania specyficzne odnoszące się do wyłącznie
do rozwijania tężyzny i sprawności fizycznej
wychowanków.

• zadania dotyczące urabiania innych stron
osobowości człowieka, któremu wszakże
wychowanie fizyczne może także skutecznie służyć.