DZIEDZINY WYCHOWANIA, pedagogika


DZIEDZINY WYCHOWANIA

Cele, zadania, kształtowane postawy poszczególnych treści wychowania

Spis treści

1.Wstęp

W poniższym referacie pragniemy dokonać przeglądu głównych dziedzin wychowania.

Przedmiotem naszej analizy uczynimy kolejno wychowanie:

Opis zawiera charakterystyczne właściwości, zadania oraz cele poszczególnych dziedzin wychowania. Wyodrębnienie różnych dziedzin wychowania jest szczególnie potrzebne przy organizacji działalności wychowawczej oraz ocenie jej rezultatów.

Wychowanie jako działalność celową można dzielić i klasyfikować w różny sposób. Wśród wielu możliwych dwa systemy klasyfikacyjne zdobyły sobie w teorii wychowania równorzędne prawo obywatelstwa.

Pierwszy z nich za zasadę podziału przyjmuje sfery rzeczywistości, drugi natomiast polega na wyodrębnieniu dziedzin wychowania według podstawowych rodzajów dyspozycji osobowościowych, które są przez to wychowanie kształtowane. Każda z tych klasyfikacji ma swoje uzasadnienie. Pierwsza odwołuje się do tego, że przecież wychowanie polega na przygotowaniu człowieka do życia w obrębie pewnych sfer rzeczywistości, dokonującym się przez wprowadzanie wychowanka w różne dziedziny życia. Na tej zasadzie możemy wyróżnić takie dziedziny wychowania, jak:

wychowanie przez życie społeczne, wychowanie przez naukę, wychowanie przez sztukę, wychowanie przez pracę, wychowanie przez sport itd.

Jak widzimy, dziedziny te można mnożyć przez wyodrębnienie coraz węższych wycinków życia, do których odnosimy określone procesy wychowawcze.

Drugi rodzaj klasyfikacji wychowania polega na wyłonieniu dziedzin wychowania według tego, co ono w człowieku kształtuje. Uzasadnienie takiego podziału ma charakter zarówno teoretyczny, jak też praktyczny. Oba zaś te aspekty spotykają się w podstawowej tezie, głoszącej, że kształtowanie poszczególnych rodzajów dyspozycji osobowościowych wymaga odpowiednich do każdego z nich zabiegów wychowawczych. Inaczej np. kształtuję się sferze intelektu człowieka, a inaczej jego uczucia lub sprawność fizyczną. Co więcej do ukształtowania danego rodzaju dyspozycji konieczne jest odpowiednie organizowanie działalności wychowawczej. Łatwo można wyodrębnić również coraz węższych dziedzin wychowania przez ograniczenie sfer osobowości, do których się odnosi. Na tej zasadzie można wyłonić takie dziedziny wychowania, jak: wychowanie moralne, wychowanie społeczne, wychowanie ideowe, estetyczne itd.

Możemy wyróżnić wady i zalety podziałów wychowania. Ocena zalet jest zależna od tego, do jakich celów ma być zastosowana klasyfikacja. Co zaś tyczy się wad , są one w znacznej mierze wspólne. Sprowadzają się do tego, że usiłuje się dzielić to, co stanowi integralną całość. Całością jest, bowiem zarówno osobowość ludzka, jak też życie społeczne, które ją kształtuje. Toteż każdą z tych klasyfikacji należy traktować jako coś umownego.

Do podstawowych składników wychowania zalicza się: wychowanie moralne, wychowanie umysłowe, wychowanie patriotyczne, wychowanie seksualne, wychowanie społeczne, wychowanie estetyczne.

2.Wychowanie moralne

„Kształcić tylko umysł człowieka,

nie udzielając mu nauk moralnych,

to stwarzać zagrożenie społeczne.

Theodore Roosevelt

Jak dotąd wychowanie moralne nie zostało jednoznacznie zdefiniowane. Najogólniej wychowanie moralne to ogół świadomych oddziaływań wychowawczych i działań własnych wychowanka, których celem jest ukształtowanie dyspozycji psychicznych warunkujących zachowanie moralne jednostki jako członka zbiorowości ludzkiej.

W takim rozumianym wychowaniu moralnym słusznie podkreśla się równorzędne niemal znaczenie poczynań pochodzących z zewnątrz, tj. podejmowanych przez rodziców, wychowawców czy nauczycieli i tych pochodzących od, wewnątrz czyli osobistej pracy wychowanków nad sobą. Nie bez podstawy eksponuje się tam cel, jakim jest kształtowanie cech osobowościowych wychowanka, sprzyjających prawidłowemu jego rozwojowi moralnemu. Cel taki osiąga się dzięki przekazywaniu dzieciom wiedzy o moralności w tym zwłaszcza rozwijaniu u nich umiejętności odróżniania tego, co dobre i godziwe, od tego, co złe niegodziwe. Tak, więc w wychowaniu moralnym zabiega się o zapoznanie dzieci z normami i wartościami moralnymi.

Wychowanie moralne ma też w dużej mierze przyczynić się do rozwijania wrażliwości moralnej, czyli swoistej dyspozycji człowieka przejawiającej się w wyczuleniu na niesprawiedliwość i krzywdę, niesieniu pomocy słabszym i potrzebującym .Ma również służyć wdrażaniu do konkretnego postępowania moralnego.

Celem wychowania moralnego jest, bowiem rozwój moralny w zarówno w sferze poznawczej (związanej z umiejętnością odróżnienia dobra od zła) i sferze behawioralnej, (czyli pod względem przejawiania autentycznych zachowań i postaw moralnych).

W wychowaniu moralnym zabiega się o zapoznanie dzieci i młodzieży z sądami i ocenami moralnego postępowania ludzi oraz normami określającymi ludzkie powinności, czyli sądami ocenami i normami, jak i wartościami moralnymi. Ponadto wychowując moralnie, staramy się występować w obronie uznawanej powszechnie moralności, czyli obowiązujących norm i wartości moralnych, w tym zwłaszcza wartości uniwersalnych i ponadczasowych, a także pewnych wzorców i ideałów moralnych. Nade wszystko zaś umożliwiamy wychowankom uwewnętrznianie określonych sądów i ocen tj. przyjęcie ich za własne i kierowanie się nimi w swym codziennym postępowaniu. Pozwalamy, bowiem na dobrowolny wybór norm czy wartości i podejmowanie samodzielnych decyzji co do rzeczywistego, a nie jedynie deklaratywnego ich wprowadzania w życie.

2.1.Postawy moralne

Wychowanie moralne, którego głównym celem jest rozwój moralny, odgrywa znaczną rolę w życiu dzieci i młodzieży, bowiem kształtuje w nich uczciwość, prawdomówność, rzetelność, odpowiedzialność. Pilne zapotrzebowanie na wychowanie moralne istnieje szczególnie w dobie postępu naukowo-technicznego. W miarę bowiem osiągania coraz lepszych wyników w nauce i technice pojawiają się przeróżne problemy natury moralnej. Czekają one na rozwiązanie nie tylko w skali globalnej, lecz także jednostkowej. Są to problemy związane m.in. z narastającym bezrobociem a co za tym idzie ludźmi cierpiącymi na nędze i głód.

Oceny moralnej wymagają również problemy, jakie stwarza kara śmierci, eutanazja czy tzw. inżynieria genetyczna. Są to problemy, obok których nie można przejść obojętnie w wychowaniu moralnym. Ze szczególną ostrożnością potrzeba wychowania moralnego jawi się w warunkach demokracji. W warunkach tych jednostka pozbawiona umiejętności odróżnienia dobra od zła może łatwo poczuć się zagrożona i nie pewna a tym samym niezdolna do zrealizowania się w pełni. Zagubienie, brak poczucia sensu istnienia jest przyczyną wielu zachowań obronnych, a niekiedy do nadużywania alkoholu, oddawania się narkotykom. Zapobieganiu tego ma pomóc wychowanie moralne mobilizujące wychowanków do postępowania moralnego w sposób bardziej refleksyjny (świadomy)i odpowiedzialny. Warto, przeto pamiętać, że świat bez moralności nie miałby większych szans na przetrwanie i nie byłby chyba tego godzien. Toteż wychowanie moralne staje się dziś potrzebą, której niezaspokojenie grozi dalszym spadkiem zachowań i postaw moralnych ludzi.

Wszelkie wychowanie kojarzy się ze świadomym i celowym oddziaływaniem także na zachowania i postawy zgodne z obowiązującymi normami i wartościami moralnymi. Dlatego niektórzy wolą mówić - zamiast o wychowaniu moralnym - raczej o wychowaniu do wartości, kształceniu charakteru, wychowaniu do moralności lub wychowaniu etycznym. Z nazw tych korzysta się niejednokrotnie zamiennie, pomimo różnego ich zabarwienia znaczeniowego.

Wychowanie do wartości kojarzy się głownie z zapoznaniem wychowanków z określonymi wartościami i troską o urzeczywistnienie w życiu codziennym, wychowanie etyczne z przekazywaniem wiedzy za zakresu etyki i budzeniem refleksji nad postępowaniem moralnym; wychowanie moralne zaś ze wzmożonym wywieraniem wpływu na zachowania i postawy zgodnie z uznawaną powszechnie moralnością. Żadne z przytoczonych tu pojęć, odnoszących się do tego rodzaju wychowania, nie oddaje w gruncie rzeczy jego pełnego sensu. Pojęcie wychowania moralnego wydaje się nierozerwalnym ogniwem łączącym wszystkie pozostałe nazwy wychowania. W tym sensie stanowi ono niejako nadrzędne pojęcie wychowania, przypominające o obowiązku oddziaływań na sferę moralną dzieci i młodzieży w każdej prawie dziedzinie działalności wychowawczej. Tak, więc można powiedzieć, że, „wychowanie moralne, to działanie obejmujące ukształtowanie w osobowości człowieka postaw ideowych, społecznych, interpersonalnych tak, aby tworzyły one integralną całość.” (H. Muszyński, „Zarys teorii wychowania”, Warszawa 1977,s.198).

Przy zrozumieniu, czym naprawdę jest wychowanie moralne potrzebna jest znajomość rozwoju moralnego człowieka .

”Rozwój moralny, bowiem jest to proces stopniowych zmian zachodzących we wrażliwości moralnej dziecka: w jego stosunku do dobra i zła, do własnych czynów i uch skutków oraz do spraw innych ludzi”( W. Okoń, Słownik pedagogiczny, Warszawa 1981,s.342).

Rozwój moralny przejawia się w coraz bardziej pogłębionym rozumieniu różnego rodzaju wskazań moralnych i w postępowaniu zgodnym z owymi wskazaniami. Pojmowany w ten sposób rozwój moralny wskazuje raczej na postęp niż regres w zachowaniu zgodnym z moralnością. W wyniku rozwoju moralnego jednostka mu poddana coraz lepiej zaczyna dostrzegać różnicę między tym, co dobre, szlachetne, czy godziwe a tym, co złe, nikczemne i niegodne szacunku. Dobrem staje się dla niej przede wszystkim to, co służy pomyślności innych ludzi. Rozwój moralny dzieci i młodzieży zależy nie tylko od przejawianych przez nich coraz bardziej dojrzałych struktur, lecz także od innych jego uwarunkowań. Wśród nich należy wymienić wychowanie.

Wychowanie jest niezbędne dla prawidłowego rozwoju moralnego. Bez oddziaływań wychowawczych jednostka -poddana wyłącznie samoczynnemu rozwojowi moralnemu- osiąga niekiedy wysoki poziom dojrzałości moralnej, lecz zazwyczaj tylko w jakiejś jednej i mało znaczącej swerze życia. Ale z pewnością nie każde wychowanie moralne przynosi spodziewane skutki.

Wielostronnemu rozwojowi moralnemu sprzyja w szczególności wychowanie moralne, które ułatwia przyswajanie dzieciom uniwersalnych norm moralnych. Uczy ich tym samym odróżnienia tego, co dobre i godne szacunku od tego, co złe i zasługuje na pogardę. Wielce użyteczne dla rozwoju moralnego jest też wychowanie nastawione na kształtowanie u dzieci sumienia łącznie z poczuciem winy i wstydu.

2.2.Cele i zadania wychowania moralnego

3.Wychowanie estetyczne

„ Nie tylko wychowanie ma służyć sztuce,

ale to właśnie sztuka ma służyć wychowaniu”

B. Suchodolski

Wychowanie estetyczne to jeden ze składników wychowania i wielostronnego kształcenia, rozumiany jako ogół świadomych oddziaływań i działań własnych wychowanka, w których wartości estetyczne i artystyczne wykorzystuje się do pogłębiania życia uczuciowego, rozwoju aktywności twórczej i samoekspresji wychowanka oraz do umożliwiania mu kontaktu z różnymi dziedzinami sztuki: niektórzy teoretycy wychowanie estetyczne utożsamiają z wychowaniem przez sztukę. Ma na celu bowiem przygotowanie człowieka do odbioru wartości piękna.

Wychowanie estetyczne odnosi się, bowiem nie tylko do relacji zachodzących między jednostką a innymi ludźmi, lecz także i przede wszystkim do sfery osobistych przeżyć wewnętrznych jednostki. Wychowanie to służy do harmonijnego współżycia z innymi oraz do wynoszenia osobistego szczęścia z życia.

W potocznym rozumieniu wychowanie estetyczne to tyle, co kształcenie estetycznej wrażliwości, estetycznej kultury w sensie postawy, stosunku człowieka do sztuki czy do tego, „co estetyczne”, kojarzy się ono, więc wychowaniem do sztuki. Sztuka, jak żaden może inny środek wychowawczy, towarzyszy człowiekowi przez całe życie , stając się źródłem wciąż nowych doznań, wciąż odnawianej wiedzy o świecie i o sobie samym, potwierdzeniem własnej osobowości w aktach twórczych.

Możemy wyróżnić wiele zadań i funkcji wychowania estetycznego, czyli wychowania przez sztukę. Sztuka, bowiem uwrażliwia człowieka na piękno świata, czyniąc w ten sposób świat dla człowieka ciekawszym, piękniejszym i bogatszym. Dzięki sztuce duchowe życie jednostki wzbogaca się przeżycia i doznania, nabiera pełni i głębi. W ten sposób sztuka staje się czynnikiem, dzięki któremu świat może być dla człowieka źródłem jego osobistego szczęścia. Dzięki sztuce dokonuje się doniosły proces wrastania człowieka w kulturę oraz czynnego w niej uczestnictwa. Jest więc sztuka czynnikiem ułatwiającym integrację jednostki ze społeczeństwem, kształtowania się u niej poczucia wspólnoty.

Sztuka spełnia również funkcje w zaspokojeniu indywidualnych potrzeb ,spośród których potrzeba doznania przeżyć, potrzeba atrakcyjnego spędzania czasu wolnego ,potrzeba twórczości znajdują się na czołowym miejscu .Z taj właśnie racji możemy mówić o wyzwalającym energię lub redukującym napięcia funkcjach sztuki w życiu psychicznym człowieka.

Sztuka jest także doniosłym czynnikiem umożliwiającym porozumiewanie się ludzi ze sobą w płaszczyźnie uczuciowej, a więc zbliżającym ludzi do siebie wzajemni.

3.1.Zadania wychowania estetycznego

Uwagi dotyczące funkcji sztuki rzutują także na pojmowanie zadań, jakie ma do spełnienia wychowanie estetyczne. Zadania owe można podzielić na dwie grupy:

Należy podkreślać ,że nie mogą one ograniczać się wyłącznie do przyswojenia wychowankom pewnej sumy wiedzy i umiejętności w zakresie recepcji sztuki, jak i w zakresie twórczości artystycznej. Wychowanie estetyczne doprowadza do rozumienia sztuki , a wiec do pełnego uczestnictwa za pośrednictwem dzieł sztuki z ludzkimi ideałami i dążeniami w tych dziełach wyrażanymi. Uczestnictwo to z kolei rozwija w jednostce potrzeby oraz nawyków i umiejętności artystycznego wyrażania własnych stanów psychicznych, a więc twórczej ekspresji za pomocą języka sztuki.

Doniosłe zadania stoją także przed wychowaniem estetycznym , jeśli chodzi o wprowadzenie jednostki w określony świat wartości przez pozaestetyczne treści, jakich nosicielem jest sztuka. Tak więc sztuka nie może być w wychowaniu estetycznym jedynie traktowana wyłącznie jako źródło artystycznych doznań, lecz powinna przekazywać wychowankom zaangażowanie ideowe, postawy moralne i światopoglądowe.

Charakterystyczną właściwością wychowania estetycznego jest to że odnosi się ono głównie do kształtowania i rozwijania sfery emocjonalnej w osobowości jednostki, posiada oczyszczające działanie wzruszeń estetycznych ,pogłębia kulturę współżycia przez kształtowanie różnorodnych a bezinteresownych więzi społecznych zarówno na terenie fikcji jak i na gruncie stosunków między żywymi ludźmi, pogłębia plastyczność umysłu i wrażliwości uczuciowej, kształtuje postawy twórczej względem świata .

Wychowanie estetyczne jest czymś innym niż tradycyjne wychowanie. Przez wychowanie estetyczne można trafić do bardzo wielu sfer ludzkiej działalności i przeżyć. Wskazuje na społeczne znaczenie sztuki i na jej rolę w indywidualnym procesie samopoznania. Tak więc , proces wychowania estetycznego jest zorganizowanym sposobem umożliwiania wychowankowi systematycznego kontaktu ze sztuką.

3.2.Cele wychowania estetycznego

* Kształtowanie wrażliwości estetycznej

* Wprowadzenie w dziedzictwo kultury

* Odkrywanie piękna przyrody i świata, ukazywanie piękna sztuki, muzyki, architektury

* Wyzwalanie i kształtowanie zdolności twórczych

* Kształtowanie wyobraźni

* Wychowanie do zachowań estetycznych, umiejętności estetycznej, organizacji przestrzeni, środowiska, troski o piękno najbliższego, otoczenia, domu, szkoły, miejsca pracy, własnego wyglądu, stroju 

3.3.Formy wychowania estetycznego

Wśród form wychowania estetycznego wymieniamy:

4.Wychowanie umysłowe

„Nie wystarczy tylko posiadać dobry umysł.

Najważniejsze jest, by go dobrze używać.”

Rene Descartes

Wychowanie umysłowe (wychowanie intelektualne) to kształtowanie pozytywnej motywacji i postaw wobec nauki jako wytworu umysłu ludzkiego, wobec pracy umysłowej i zaszczepianie potrzeby rozwijania własnego umysłu wychowanków.

Zgodnie z założeniem wielostronnej edukacji wychowanie umysłowe opiera się na oddziaływaniu na stronę poznawczą , emocjonalną i na aktywność praktyczną . Oddziaływanie na stronę poznawczą polega nie tylko na stwarzaniu warunków nabywania przez wychowanka wiedzy gotowej oraz samodzielnego dochodzenia do wiedzy, lecz przede wszystkim na kształtowaniu stosunku do wiedzy jako jedynej z najcenniejszych wartości, na kształtowaniu przekonań naukowych i naukowego poglądu na świat.

Rozwijanie strony emocjonalnej sprowadza się do stwarzania wychowankowi częstych okazji do przeżywania wartości intelektualnych i doskonalenia własnych czynności umysłowych. W wysokim stopniu rozwijaniu motywacji i postaw wobec nauki sprzyja również działalność praktyczna wychowanka, w toku której wykorzystuje on wiedzę naukową: w swoich pracach praktycznych, gdzie wiedzę tę nagromadza się lub stosuje, w dyskusjach organizowanych w klubie i kole zainteresowań ,w kontaktach z instytucjami naukowymi lub poszczególnymi przedstawicielami naukowymi.

Wychowanie umysłowe realizuje się w szkole, uczelni wyższej czy innych ogniwach systemu oświaty przez nauczanie i uczenie się różnych przedmiotów, pracę pozalekcyjną i zajęcia twórcze w kołach zainteresowań, kołach naukowych, jak również przez kształcenie równoległe, kształcenie ciągłe i samokształcenie. Wychowanie umysłowe najbliżej graniczy z kształceniem. Jest kształtowaniem tych dyspozycji kierunkowych, które wyznaczają sposób posługiwania się przez jednostkę własnym umysłem i wykorzystywania swych możliwości intelektualnych.

Wychowanie to jest kształtowaniem i rozwijaniem w osobowości wychowanka tych dyspozycji uczuciowych, które sprzyjają aktywności umysłowej, pobudzająco intelektualnego rozwoju oraz do racjonalnej systematyzacji własnego życia psychicznego, a w konsekwencji prowadzą do wykształcenia się naukowego światopoglądu. Zrozumiałe jest, że procesy wychowania umysłowego muszą polegać zawsze na wdrażaniu wychowanka do poznawczej i umysłowej aktywności, przy czym niezbędne jest, aby aktywność ta obejmowała podstawowe dziedziny wiedzy o świecie.

Wychowanie intelektualne musi, więc polegać na organizowaniu uczniom swoistego treningu w zakresie samodzielnego, krytycznego dochodzenia do prawdy, odróżniania jej od fałszu, a także przeżywania odpowiednich stanów uczuciowych w odniesieniu do wszelkich sytuacji, w których w grę wchodzi walka o prawdę. W tak rozumianym procesie tego wychowania szczególnie zastosowanie będą miały wszelkie formy kształcenia, które aktywizują myślenie ucznia i skłaniają go do samodzielnego myślenia oraz poszukiwań. Tak, więc za szczególnie cenne w wychowaniu umysłowym należałoby uznać formy pracy, które angażują jednostkę do samodzielnej aktywności poznawczej, do stawiania i rozwiązywania różnego rodzaju problemów.

4.1.Kształtowane postawy i umiejętności

Wychowanie to wyposaża podstawy wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie i kulturze oraz umiejętności stosowania jej w działaniu umysłowym i praktycznym; rozwijanie zdolności, zainteresowań dziecka, rozwijanie intelektualnych czynności tj. myślenie, uwaga umiejętność analizy i syntezy, wnioski i uogólnienia.

Obok czystej aktywności poznawczej, niemałe znaczenie w wychowaniu intelektualnym mają także te formy, w których uczniowie wdrażani są do wykorzystywania wyników swojej aktywności poznawczej w dalszym ich zachowaniu; mamy tutaj na myśli występowanie uczniów w różnych rolach społecznych, w których mogą oni samodzielnie wygłaszać swoje poglądy i przekonania, bronić ich, rozwijać oraz uzasadniać.

4.2.Cele wychowania umysłowego

1.Rozwój sfery intelektualnej człowieka.

W tym znaczeniu wychowanie umysłowe ma prowadzić do tego, że człowiek będzie potrafił: kierować własną aktywnością praktyczną i poznawczą, koordynować tę działalnością. W tym sensie elementami wychowania umysłowego są: ogólne podstawy wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie i kulturze, ogólne przygotowanie do działalności praktycznej, ogólny rozwój zdolności umysłowych i zainteresowań.

2.Kształtowanie zdolności poznawczych,

3.Rozwój motywacji do dążenia i poszukiwania informacji,

4.Pogłębianie wrażliwości intelektualnej,

5.Kształtowanie kultury umysłowej.

4.3.Zadania wychowania umysłowego

  1. Pobudzanie aktywności poznawczej i przekonania o życiowej użyteczności edukacji, na każdym etapie życia.

  2. Kształtowanie umiejętności poszukiwania i przyswajania informacji.

  3. Usprawnianie umiejętności spostrzegania i kojarzenia (zmysły, obserwacja, pamięć, koncentracja, myślenie).

  4. Rozwijanie i utrwalanie zainteresowań, kształtowanie potrzeb oraz nawyków intelektualnych z uwzględnieniem indywidualnych uzdolnień

Człowiek przychodzi na świat obdarzony pewnymi zadatkami umysłowymi. Środowisko społeczne, w którym jednostka wyrasta, może te zadatki dalej rozwijać i poszerzać przez jej kształtowanie. Może ponadto ukształtować w osobowości człowieka takie dyspozycje, które sprzyjać będą maksymalnemu wykorzystaniu przez niego własnych intelektualnych możliwości oraz dążeniu do ich dalszego rozwoju to jest sprawą wychowania umysłowego.

Ważne jest aby kształtować zdolność logicznego myślenia.

5.Wychowanie patriotyczne

„Prawdziwym patriotą jest ten,

który nie ze wszystkiego jest zadowolony w swej ojczyźnie

to człowiek, który pragnie i walczy o to,

by w niej było lepiej.”

Charles Dickens

Wychowanie patriotyczne w naszym kraju i w polskiej szkole ma bogate tradycje. Przemiany polityczne, społeczne ekonomiczne, kulturowe, którym podlegał nasz naród, warunki, w których egzystował, kształtowały także charakter polskiego patriotyzmu.

Wg Wincentego Okonia wychowanie patriotyczne to:

„Wychowanie mające na celu jak najlepsze przygotowanie wychowanków do służby własnemu narodowi i krajowi; polega na kształtowaniu przywiązania do kraju ojczystego, jego przeszłości i teraźniejszości , na kształtowaniu poczucia odpowiedzialności za jego wielostronny rozwój i miejsce wśród innych krajów, na uświadamianiu wychowankom ich obowiązków wobec własnego kraju. Wychowanie patriotyczne realizowane przez szkołę i inne instytucje społeczne stanowi fundament wychowania obronnego, obywatelskiego i internacjonalistycznego.”(W. Okoń, Słownik pedagogiczny, Warszawa 1984,str.350).

Wychowanie ku wartościom narodowo-patriotycznym jest szczególne dla wychowanków w urzeczywistnianiu własnej i właściwej hierarchii wartości. Zasadniczym zadaniem staje się wyjaśnienie podstawowych pojęć oraz ukazanie jego teoretycznych podstaw. Mówiąc o wartościach, w tym wartościach narodowo-patriotycznych, ważną sprawą staje się ukazanie ich roli w integralnym rozwoju człowieka. W procesie wychowania istotnego znaczenia nabiera określenie celów i zadań wychowawczych. W wychowaniu patriotycznym chodzi o rozwijanie potrzeby, umiejętności i zdolności wychowania samego siebie i drugich do budowania nowej i lepszej rzeczywistości, w której pełnia i głębia człowieczeństwa znajdzie swe należne miejsce, stając się celem i powinnością.

Rezultatem wychowania patriotycznego będzie pełna realizacja własnej osoby, którego wskaźnikami będzie służba drugiemu człowiekowi, wspólnotom; hierarchii wartości w życiu indywidualnym i społecznym.

5.1.Zadania wychowania patriotycznego

Wychowanie obejmuje zespół zadań pedagogicznych takich jak:

Poszanowanie narodu, identyfikacja z jego kulturą narodową pozwala człowiekowi włączać się w tę wielką wspólnotę i żyć jej zdarzeniami, zjawiskami, problemami, poszukując twórczych rozwiązań.

Poczucie własnej przeszłości, uczestnictwa w niej stwarza po prostu historyczny fundament indywidualnej egzystencji, daje rozległe, bardzo głęboko sięgające pole wartości kultury, do których można się odwołać i które mogą wzbogacać świat wyobraźni o postawie godnej uznania.

5.2.Cele wychowania patriotycznego

Cele wychowania patriotycznego będą się koncentrowały na:

Istotnym celem wychowania patriotycznego jest pomoc w zrozumieniu i respektowaniu prawa narodu do wolności: narodowej, moralnej, społecznej, kulturowej, i ekonomicznej.

5.3.Postawa patriotyczna

Dążąc do kształtowania postawy patriotycznej należy zdać sobie sprawę z faktu, iż jest to proces długofalowy, odpowiednio motywowany i wymaga dobrego przygotowania ze strony nauczyciela. Pamiętać też trzeba, że postawa patriotyczna nie może polegać na deklaratywnym czy słownym okazaniu uczuć do kraju, ale musi objawiać się aktywnym działaniem prowadzącym do rozumienia i realizacji zadań oraz rozwijania określonych cech osobowości.

Kształtowaniu postawy patriotycznej służyć będą odpowiednio organizowane sytuacje wychowawcze, powtarzające się, sprzyjające osiąganiu przez młodzież dojrzałości moralnej, intelektualnej i społecznej. Proces ten przebiega pod wpływem kontaktów jednostki ze środowiskiem zewnętrznym, w których zdobywa ona wiadomości, kształtuje nawyki i rozwija zainteresowania. Zależny jest również od samej jednostki, która dokonuje selekcji treści i dąży do wprowadzenia określonych zmian w otaczającej ją rzeczywistości, łączy się też z postawą moralną jednostki. Kształtowanie postawy patriotycznej może odbywać się więc dzięki świadomym i celowym działaniom, a także w sposób żywiołowy pod wpływem osobistych doznań i potrzeb. Znaczną rolę przypisać należy wychowaniu w domu rodzinnym. Rodzice przekazują bowiem dzieciom swój własny stosunek do państwa, jego symboli, tradycji narodowej i kultury. Silne tradycje patriotyczne w rodzinie wpływają na kształtowanie takiej postawy. One w dalszym życiu jednostki tworzą podstawę do jej rozwoju i działania.

6.Wychowanie seksualne

„ Tylko miłość wie,

jak to robić,

aby dając innym samemu się bogacić”

M. Łobocki

Wg Wincentego Okonia: „Wychowanie seksualne to ogół działań i wpływów zmierzających do ukształtowania u dzieci i młodzieży postaw szacunku i zrozumienia wobec przedstawicieli płci odmiennej oraz takich uczuć wzajemnych, jakie są warunkiem wytwarzania się prawidłowych relacji między dziewczętami i chłopcami.

Do głównych instytucji wychowania seksualnego należy rodzina, tu bowiem dzieci na przykładzie zachowań ojca i matki kształtują swoje pierwsze, często decydujące wyobrażenia o miłości między kobietą i mężczyzną”. (W. Okoń; Słownik pedagogiczny; Warszawa,1981,str. 351).

Instytucją taką jest również szkoła, z reguły obecnie koedukacyjna, a więc stwarzająca odpowiednie warunki do poznania i zrozumienia przedstawicieli innej płci oraz o wytwarzania odpowiedniej kultury uczuć i prawidłowych stosunków wzajemnych.

Człowiek w swoich zachowaniach seksualnych kieruje się popędem, a bycia matką lub ojcem uczy się poprzez wychowanie. Przez wychowanie człowiek uczy się również ról społecznych związanych z płcią. Kobieta przygotowuje się do roli żony, matki, córki, teściowej, mężczyzna do roli męża, ojca, dziadka, teścia.

6.1.Funkcje wychowania seksualnego

Wychowanie seksualne pełni takie funkcje jak m.in.:

6.2.Cele i zadania wychowania seksualnego

Według amerykańskiej teoretyczni celem wychowania seksualnego jest:

W wydanym w roku 1984 Programie wychowania seksualnego zostały sformułowane następujące cele tegoż wychowania dla kl. I-III:

-uświadomienie dzieci istotnych procesów zachodzących w okresie dorastania

- uświadomienie znaczenia kontaktów rówieśniczych dla rozwoju jednostki

- rozumienie roli rodziny w zaspokajaniu potrzeb jej członków oraz pełnieniu funkcji społecznej

-uświadamianie związków między dojrzewaniem do miłości a dojrzewaniem psychomoralnym człowieka.

Wychowanie seksualne nie powinno ograniczać się tylko do informacji dotyczących fizjologii czy psychologii życia płciowego, ale musi ono być ubogacone poznaniem wartości związanych z tym życiem. Proces wychowania seksualnego ma prowadzić do ukształtowania dojrzałych relacji międzyludzkich, które są podstawą realizacji człowieczeństwa wedle jego celowości. Musi być oparte o określony system wartości.

Nie wolno zapominać, że w wychowaniu seksualnym należałoby:

  1. ukazać życie ludzkie jako najważniejszą wartość,

  2. pogłębiać poczucie odpowiedzialności za własne czyny,

  3. rozwijać umiejętność harmonijnego współżycia z osobami płci przeciwnej,

  4. zapewnić rodzinie wysokie miejsce w uznawanej hierarchii,

  5. ukazać piękno rodzicielstwa oraz przygotować do pełnienia roli matki i ojca,

  6. zalecać abstynencje seksualną.

6.3.Kształtowana postawa

Dojrzałą postawę seksualną jesteśmy w stanie osiągnąć tylko w wyniku ewolucji psychoseksualnej.

Jest to proces:

Istotą wychowania seksualnego jest wychowanie do miłości, a zatem przygotowanie młodego człowieka do odpowiedzialnego wyboru drogi życiowej oraz uzdolnienie do zrozumienia i podjęcia podstawowych praw i obowiązków małżeńskich i rodzicielskich.

Celem wychowania seksualnego musi być otwieranie młodych ludzi na etyczną, społeczną i higieniczną problematykę życia seksualnego, obiektywne ukazywanie im wielości odpowiedzi udzielanych na te same pytania, oraz uzdalnianie do samodzielnego wysiłku w celu dorabiania się własnych ocen i norm postępowania.

7.Wychowanie społeczne

„Bez jednostek twórczych,

zdolnych do samodzielnego myślenia i osądu,

rozwój społeczeństw jest równie nie do pomyślenia,

jak rozwój jednostki poza żyzną glebą społeczności.”

Albert Einstein

Wychowanie jest zjawiskiem społecznym, co oznacza, że występuje ono jako składowy element całokształtu procesów życia społecznego. Procesy te obejmują między innymi dążenie grupy do przedłużania własnego trwania poprzez przygotowanie dorastających osobników do pełnienia ról członkowskich. Stanowi społecznie ukształtowaną i sankcjonowaną formę realizacji tych dążeń, w związku, z czym jest nie tylko zjawiskiem życia zbiorowego, lecz także działalnością o charakterze społecznym. Jako zjawisko społeczne stanowi teren ścierania się dążeń oraz interesów różnych grup społecznych, a więc i różnych ideologii, i co za tym idzie - ma zawsze charakter klasowy.

Wychowanie to polega na wdrążaniu ludzi do zachowań zgodnych z przyjętymi w danym społeczeństwie normami umożliwiającymi harmonijne współżycie. Człowiek nie mógłby żyć w społeczeństwie, w którym nie obowiązywałyby normy regulujące zachowania ludzi,gdyż byłby wtedy pewien własnego bezpieczeństwa, własnego mienia i spokoju.

Jest czynnikiem kształtowania i doskonalenia życia społecznego, a tym samym jest niezależne od społecznych uwarunkowań.

Wychowanie społeczne jest przygotowaniem do sprawnego działania w społeczeństwie. Wprowadza również wychowanków w świat wartości przyświecających życiu społecznemu oraz przygotowuje młode pokolenie do działania w zastanej rzeczywistości na rzecz przyszłości postulowanej. Wychowanie można również rozpatrywać jako przejaw organizacji grupy społecznej wynikający ze zbiorowej troski o przedłużenie trwania tej grupy i zapewnienie jej dalszego rozwoju. Zapewnia ciągłość kulturową istnienia grupy. Rola wychowania społecznego to także kierowanie aktywnością i społecznymi doświadczeniami wychowanka. Nie można mówić o wychowaniu społecznym bez kontaktu wychowanka z innymi ludźmi .Należy tu wykorzystać sytuację rozwojowe dziecka: posiadanie rodzeństwa-bardzo dobrze wpływa na rozwój społeczny dziecka. Rodzeństwa nie zastąpią koledzy gdyż życie w rodzinie stwarza specyficzną atmosferę, podział ról konieczność rezygnacji w przypadku, gdy nie ma rodzeństwa trzeba odwołać się do kolegów. Grupa koleżeńska -pojawia się w życiu każdego człowieka, choć nie zawsze grupa kolegów jest dobrą formą przygotowania do życia społecznego.

 W grupie koleżeńskiej działają tzw. prawa grupy:

Nie każda grupa rówieśnicza służy dobru uczestnika. Problemem wychowawczym jest uświadomienie negatywów rządzących  grupą, a jednocześnie ukazanie dobra, jakie może być realizowane przez grupę. Zawiązywanie przyjaźni -służy też uspołecznianiu.

Sympatia jest rodzajem kontaktu, w którym następuje współbrzmienie w odniesieniu do pewnych wartości np. .uroda, zainteresowania .I to jest bardzo ważny moment w wychowaniu społecznym. W zasadzie wybór naszego dziecka jest wyrazem tego, do czego je wychowaliśmy.

7.1.Cele i zadania wychowania społecznego

7.2.Cechy wychowania jako zjawiska społecznego

8.Podsumowanie

W referacie tym, dokonałyśmy przeglądu głównych dziedzin wychowania.

W podejściu do tego zagadnienia przyświecało nam przekonanie, że chcąc lepiej poznać jakąś całość należy wyodrębnić jej części i określić rolę, jaką one w całości tej spełniają. Toteż położyłyśmy duży nacisk na możliwie dokładnie określenie celów, zadań oraz kształtowanych postaw każdej dziedziny wychowania.

Punktem wyjścia dokonanej analizy uczyniłyśmy założenie, że wychowanie jest działalnością celową i zamierzoną, którą można dzielić i klasyfikować w różny sposób.

Na tej zasadzie wyłoniłyśmy takie dziedziny wychowania jak: wychowanie moralne, wychowanie estetyczne, wychowanie umysłowe, wychowanie patriotyczne, wychowanie seksualne oraz wychowanie społeczne. Każde z nich jest bardzo ważne w rozwoju człowieka.

Wychowanie moralne, którego celem jest ukształtowanie dyspozycji psychicznych warunkujących zachowanie moralne jednostki.

Wychowanie estetyczne to oddziaływania, w których wartości estetyczne i artystyczne wykorzystuje się do pogłębiania życia uczuciowego, rozwoju aktywności twórczej wychowanka oraz umożliwia mu kontakt z różnymi dziedzinami sztuki.

Wychowanie umysłowe kształtuje pozytywne motywacje postaw wobec nauki jako wytworu umysłu ludzkiego, wobec pracy umysłowej i zaszczepienie potrzeby rozwijania własnego umysłu wychowanków.

Wychowanie patriotyczne natomiast przygotowuje wychowanków do służby własnemu narodowi i krajowi. Kształci poczucie odpowiedzialności za jego rozwój i bezpieczeństwo.

Wychowanie seksualne kształtuje zaś u dzieci i młodzieży postawę szacunku i zrozumienia wobec przedstawicieli płci przeciwnej.

Wychowanie społeczne jest przygotowaniem do sprawnego działania w społeczeństwie. Wprowadza wychowanków w świat wartości przyświecających życiu społecznemu oraz przygotowuje młode pokolenie do działania w danej rzeczywistości na rzecz przyszłych pokoleń.

Te wszystkie dziedziny wychowania mają na celu wspomóc rozwój wychowanka oraz ukształtować jego osobowość a także przygotować wychowanka do czynnego i twórczego życia w społeczeństwie.

9.Bibliografia

Chałas K., Stanisław Kowalczyk, Wychowanie ku wartościom narodowo-patriotycznym, Jedność, Kielce 2006.

Kozakiewicz M.(red.),Wychowanie. Przysposobienie do życia w rodzinie, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1987.

Łobocki M., Wychowanie moralne w zarysie, Impuls, Kraków 2002.

Łobocki M., W trosce o wychowanie w szkole, Impuls, Kraków 2007.

Muszyński H., Zarys teorii wychowania ,PWN, Warszawa 1977.

Okoń W., Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa 1981.

Ks. Janusz Mastalski, Zarys teorii wychowania, PAT, Kraków 2002.

Wesołowska E., Wychowanie patriotyczne w szkole, WSiP, Warszawa 1988.

Wojnar I., Teoria wychowania estetycznego , PWN, Warszawa 1980.

Wojnar I., Nauczyciel i wychowanie estetyczne ,PZWS, Warszawa 1968.

Agnieszka Szarawara

Angelika Wojtanowska

I EWJA

5


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
chomik dziedziny wychowania, Pedagogika
PEDAGOGIKA dziedziny wychowania
dziedziny wychowania(1)
Dziedziny wychowania, opracowane tematy na teoretyczne podstawy wychowania
teoria wychowania, pedagogika
Dwa rodzaje wychowania, Pedagogika- materiały, Studia Licencjackie, Semestr I, Teoretyczne podstawy
Podstawowe środowiska wychowawcze, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny
SOCJOLOGIA WYCHOWANIA, Pedagogika Resocjalizacyjna, Rok 1, Socjologia
Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, Pedagogika Specjalna, Biomedyka
BIBLIOTERAPIA I JEJ ZNACZENIE W WYCHOWANIU, pedagogika opiekuńczo - wychowawcza
Współpraca wychowawcy z pedagogiem
Nowe media jako środowisko wychowawcze (Pedagogika społeczna), Pedagogika, Studia stacjonarne I sto
BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU I WYCHOWANIA, Pedagogika,itp, Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania
Opiekun i wychowawca, Pedagogika Specjalna, opiekuńczo-wychowawcza
9 Współczesne kierunki i prądy wychowania, Pedagogika
Charakterystyka współczesnych systemów wychowania, pedagogika
Wszystkie wyklady Metodyka pracy opiekunczo-wychowawczej, Pedagogika
DIAGNOZA BŁĘDÓW WYCHOWAWCZYCH, pedagogika społeczna(2)

więcej podobnych podstron