Nadciśnienie wrotne
Katedra i Klinika Chirurgii
Ogólnej
Lek.med.Artur Szotkiewicz
Hypertensio portalis
• Zespół kliniczny charakteryzujący się
zaburzeniami hemodynamicznymi ,
powstającymi w wyniku utrudnionego
odpływu krwi z układu wrotnego do układu
żyły głównej dolnej.
• NORMA 7-11 mmHg (0,98-1,47 kPa)
(10-15 cm H
2
O)
• NADCIŚNIENIE > 15mmHg (2,0 kPa)
• Krążenie wrotne stanowi wydzielony
układ przeznaczony do transportowania
metabolitów wchłanianych z przewodu
pokarmowego do wątroby.Odbiera
zatem krew z narządów , w których
zachodzi proces trawienia i wchłaniania
produktów trawienia oraz
uczestniczących w trawieniu (pęcherzyk
żółciowy,trzustka).
• Układ wrotny zaczyna się w sieci
kapilarnej w/w narządów , a kończy się w
zatokach wątroby.Tutaj krew wrotna staje
się krwią żylną i poprzez żyły wątrobowe
spływa do żyły głównej dolnej.
W schemacie tym nie mieści się śledziona
, chociaż żyła śledzionowa dostarcza do
układu wrotnego ok. 1/3 krwi.
• Gradient ciśnień między
początkiem a końcem dorzecza
wrotnego,zapewniający przepływ
krwi w układzie wrotnym ,wynosi
90-100 mmHg.Całkowity przepływ
krwi przez wątrobę waha się 1200-
1400 ml/min. W marskości wątroby
spada do 600-400 ml/min lub niżej.
• 3 główne korzenie
• dł.8-10cm,
śred.15-20cm
• brak zastawek
• 4 odcinki żyły
wrotnej
• gałęzie boczne oraz
żż.wrotne
dodatkowe
ANATOMIA UKŁADU
WROTNEGO
ZESPOLENIA
•
PRZEŁYKOWE
Połączenie ż. żołądkowej lewej (ż.
wrotna)
z żż. przełykowymi oraz z żż.
przeponowymi dolnymi (ż.gł.dolna).
• ODBYTNICZE
ż. odbytnicza górna odprowadz krew do
ż.krezkowej dolnej i dalej do ż.wrotnej
ZESPOLENIA
c.d.
• PĘPKOWE
część żż.przypępkowych wnika do
przewodu w więzadle obłym wątroby
i uchodzi do lewej gałęzi ż.wrotnej
• ZAOTRZEWNOWE (ścienne)
połączenie żż. wstępnicy , zstępnicy i
dwunastnicy z ż.krezkową górną i
dolną (tzw. Zespół RETZIUSA)
PODZIAŁ I PRZYCZYNY
1. Blok
przedwątrobowy
(niedorozwój lub
zakrzepica
ż.wrotnej lub
śledzionowej)
2. Blok wątrobowy
(marskość)
3. Blok nadwątrobowy
(zakrzepica lub ucisk
żż.wątrobowych)
PODZIAŁ I PRZYCZYNY
c.d.
• A. Nadciśnienie wrotne
wskutek zwiększonego napływu
(bardzo rzadko).
– Wzmożony napływ do naczyń
trzewnych i śledziony
– Przetoki tętniczo-żylne (np. w ścianie
żołądka)
B. Nadciśnienie wrotne wskutek
trudności odpływu.
I. Blok przedzatokowy
1. blok przedwątrobowy
przyczyny: niedorozwój
ż.wrotnej,zakrzepica ż.wrotnej
(np..pylephlebitis)
Wątroba jest nieuszkodzona więc
rokowanie jest dobre.
2. blok wewnątrzwątrobowy
II. Blok pozazatokowy
1. Blok wewnątrzwątrobowy (marskość
wątroby)
- zniszczenie i przemieszczenie
wewnątrzwątrobowych gałęzi ż.wrotnej
oraz ich ucisk przez guzki
regeneracyjne.
Przyczyny: po WZW, poalkoholowa ,
długotrwała niedrożność dróg
żólciowych,niedobory pokarmowe
(pomartwicze bliznowacenie).
2. Blok nadwątrobowy (np. Niewydolność
zastawki trójdzielnej,zesp. Budda
Chiariego).
• W przebiegu przewlekłych chorób
miąższowych może dochodzić do
mieszanych postaci bloku . Np.w
marskości wątroby w ok. 5%
nadciśnienia wrotnego współistnieje
zakrzepica ż.wrotnej , jako wtórna
konsekwencja zastoju we wrotnym
łożysku śródwątrobowym.
• U dzieci nadciśnienie wrotne w 70%
wywołane jest blokiem
przedwątrobowym.
• Niekiedy zakrzepica lub ucisk z zewnątrz
dotyczą ż.śledzionowej (np. rak trzustki)
- tzw.odcinkowe nadciśnienie wrotne.
ETAPY ROZWOJU
nadciśnienia
wrotnego
• Zwiększenie oporu przepływu dla
krwi wrotnej
• Tworzenie się krążenia obocznego
wrotno - systemowego
• Poszerzenie naczyń krążenia
trzewnego i zwiększenie przepływu
• Zwiększenie objętości osocza
• Poszerzenie naczyń systemowych
(krążenie hiperkinetyczne)
Schemat różnicowania
postaci nadciśnienia
wrotnego
DIAGNOSTYKA
nadciśnienia wrotnego
• I. Endoskopia górnego odcinka
pp.
1. Żylaki przełyku
2. Żylaki żołądka (żż.żołądkowe
krótkie)
3. Gastropatia (zwiększony
przepływ krwi przez bł. Śluzową
żołądka)
II. Pomiar ciś. w układzie
wrotnym
1. splenomanometria
2. cewnikowanie żż.
wątrobowych
III. Badania angiograficzne
1. splenoportografia
2. angiografia pnia trzewnego
3. hepatoportografia
IV. USG jamy brzusznej
- ocena drożności naczyń , kierunku przepływu krwi i
jej
prędkości
- duże naczynia krążenia obocznego
- ocena struktury i wielkości wątroby
V. Ocena czynności marskiej wątroby
- apetytu , nudności
- hepatosplenomegalia
- wodobrzusze
- „pajączki naczyniowe”
- ginekomastia
- zanik jąder
- cz.protrombinowego
- trombocyt. i leukopenia
Nadciśnienia wrotne
w marskości wątroby
Objawy kliniczne zależą od :
1. Utrudnionego odpływu
2. Uszkodzeń wątroby
3. Zaburzeń endokrynologicznych
UTRUDNIONY ODPŁYW KRWI
WROTNEJ
1. Żylaki przełyku - krwawienie !
2. Splenomegalia - śledziona tym
większa , im bliżej jej wnęki znajduje
się przeszkoda
3. Hipersplenizm - u ok. 50% chorych ,
ale objawy kliniczne występują
rzadziej (pancytopenia)
USZKODZENIA WĄTROBY
1. Zwiększenie lub pomniejszenie
wątroby
2. Żółtaczka miąższowa
3. Skaza krwotoczna
(niedobór protrombiny , cz. X ,VII )
4. Obrzęki
5. Encefalopatia
6. Wodobrzusze
ZABURZENIA ENDOKRYNOLOGICZNE
(zwiększony poziom estrogenów ,
których metabolizm w uszkodzonej
wątrobie jest zaburzony)
1. Naczyniaki (tzw. „pajączki”),
zaczerwienienie dłoni
2. Zanik owłosienia w okolicy łonowej
3. Zanik jąder i ginekomastia u
mężczyzn , zaburzenia
miesiączkowania u kobiet .
KRWOTOK Z ŻYLAKÓW
PRZEŁYKU
Przyczyny krwawień z g.o.p.p. w
marskości wątroby :
1. Żylaki przełyku 20-50%
(śmiertelność 30-50%)
2. Nieżyt erozyjny bł. Śluz. Żołądka (20-
60%)
3. Wrzód trawienny (6-19%)
4. Zesp. Mallory-Weissa (5-18%)
W 90% miejscem krwawienia jest 2cm
odcinek połączenia przełykowo-
żołądkowego.
Postępowanie :
1. wkłucia , parametry , krew , płyny ,
sonda Sengstakena-Blakemore’a
2. leczenia farmakologiczne (obniżenie
ciśnienia w układzie wrotnym)
- preparaty wazopresyny
(Terlipresyna , Remestyp)
- somatostatyna
- niekardioselektywne
2
- blokery
- środki zwiększające krzepliwość
(EACA , witamina K)
3. Leczenie endoskopowe
- skleroterapia (skuteczność 75-
93%). Ponowne krwawienie
występuje
u 50-66% chorych
- endoskopowe podwiązywanie
żylaków gumowymi podwiązkami.
4. Leczenie operacyjne.
LECZENIE OPERACYJNE
Cel: zmniejszenie nadciśnienia w układzie
wrotnym lub ograniczenie dopływu krwi
wrotnej do żylaków przełyku
- najlepiej w trybie planowym , poza
okresem bezpośredniego zagrożenia
krwotokiem
- po wyrównaniu skutków poprzedniego
krwotoku
- gdy zawodzi próba leczenia
zachowawczego (tryb przyspieszony)
Przeciwwskazania:
1. Względne:
- przebyte operacje w nadbrzuszu
- okresowa dekompensacja czynności
watroby
- przedoperacyjne cechy encefalopatii
- cukrzyca (zwłaszcza rozchwiana)
2. Bezwzględne:
- stała puchlina brzuszna
- albuminy mniej niż 3mg%
- uszkodzony układ krzepnięcia
- śpiączka wątrobowa , zmiany w EEG
KLASYFIKACJA OCENY RYZYKA
OPERACYJNEGO
wg Childa
A
(znikome)
B (średnie) C
(wysokie)
Bilirubina
w
Sur. (mg%)
<2,0
2 - 3
>3,0
Albumina
w
Sur. (g%)
>3,5
3 - 3,5
<3,0
Wodobrzus
ze
-
Przemijając
e
Uporczywe
Zaburzenia
Neurologic
zne
-
Zaznaczone śpiączka
Odżywienie b.dobre
Dobre
wyniszcze
nie
Śmiertelność w gr. A+B = 4,3% , w gr. C =
53%
RODZAJE OPERACJI
I. Zespolenie ż.wrotnej z ż.gł.dolną
(tzw. przetoka Ecka) (zespol. „portokawalne”)
Wg. Whipple’a
Wg. Longmire’a
II. Zespolenie ż.śledzionowej z
ż.nerkową
(z usunięciem śledziony) (zespol.
”splenorenalne”)
- ok.. 1,5% zakrzepów pooperacyjnych , ok. 20%
nawrotów krwawienia
III. Zespolenie ż.śledzionowej z
ż.nerkową (obwodowe) z
zachowaniem śledziony
(operacja Warrena)
Niedrożność zespolenia w wyniku zmian zakrzepowych
w ok. 10%.
IV. Zespolenie ż.krezkowej górnej z ż.gł.dolną
(operacja Drapanasa) (zespol. „mezokawalne”)
- wszycie protezy naczyniowej pomiędzy pnie żylne
(zespol.typu H)
- głównie u chorych z niedrożną ż.wrotną po usuniętej
śledzionie
W przypadku nawracających krwotoków
po operacji zespol., posługujemy się
metodami zmniejszającymi dopływ krwi
do żylaków przełyku :
- operacja Tannera (wycięcie śledziony oraz
poprzeczne przecięcie i następcze zeszycie
żołądka poniżej wpustu)
- wycięcie dolnego odcinka przełyku i wpustu
- wycięcie 1cm odcinka dolnej części przełyku
i ponowne zespolenie przy użyciu staplera
- podwiązanie i przecięcie wszystkich
żż.dolnego odcinka przełyku i górnej części
żołądka oraz wycięcie śledziony.
V. TIPS (1989) - przezszyjne przezwątrobowe
zespol. wrotno-czcze za pomocą stentów
(skutecz. 92-99%)
Przeciwwskazania :
1. Bezwzględne :
- prawokomorowa niewydolność serca
- ciężka niewydolność wątroby
- torbielowatość wątroby (ryzyko powikłań
krwotocznych)
2. Względne :
- nadmiernie ukrwione guzy wątroby
- encefalopatia wątrobowa
- zakrzepica ż.wrotnej .
ENCEFALOPATIA
Muszą być spełnione trzy czynniki :
1. Krążenie oboczne między układem wrotnym a
układem żylnym krążenia dużego z ominięciem
wątroby (przeciek wrotno-systemowy)
2. Zawartość białka i drobnoustrojów w j.grubym
3. Zmniejszona rezerwa czynnościowa wątroby.