SOCJOLOGIA
EKONOMICZNA

Na podstawie książki W. Morawskiego

Opracowała:

Agnieszka

Ponichtera

SOCJOLOGIA EKONOMICZNA



Korzysta z analiz socjologicznych do analizy
zjawisk ekonomicznych;



Jej zadaniem jest przełamywanie wzajemnej
izolacji obu dyscyplin;

„Nie ma jednego wzorcowego sposobu integracji

obu dyscyplin; jest to zasadniczo sprawa
inwencji w każdym poszczególnym
przypadku(...)”

Albert Hirschman



Wniosek: Problemy badawcze mogą narzucać
ekonomistom konieczność uwzględnienia
wymiaru socjologicznego;

Różnice między socjologią a
ekonomią

Socjologia

Definicja aktora



Element grupy
Racjonalność



Zależy od czynników

socjologicznych, politycznych

oraz psychologicznych



Ekonomia jest częścią

społeczeństwa i formą

działania społecznego

Ekonomia



Niezależna jednostka



Działania są z założenia
racjonalne – wynik wolnego
wyboru kalkulujących
aktorów w warunkach
rzadkości dóbr



Społeczeństwo jest czymś
„danym”; jest tworem
wyłącznie rynkowym

Związki ekonomii i społeczeństwa

Socjologia

Cele i metody

analizy



Opisywanie i wyjaśnianie
badanego zjawiska;
analizy porównawczo
historyczne (badania
sondażowe)

Stosunek do

tradycji



Czerpie z poprzedników

Ekonomia



Dodatkowo
przewidywanie; metody
formalne (modele
matematyczne)



Kładzie nacisk na
najnowsze osiągnięcia

PROBLEMY BADAWCZE SOCJOLOGII

EKONOMICZNEJ



Wielowymiarowa analiza funkcjonowania rynku
oraz przyczyn i wymogów jego rozwoju

– rynek sprowadzony do sygnałów cenowych jako

jedna z form adaptacji firmy do zewnętrznego
otoczenia – adaptacja spontaniczna

– Uwzględnia rolę i funkcję hierarchii w nowoczesnej

organizacji oraz politykę państwa jako regulatora
procesów ekonomicznych (adaptacja intencjonalna)

– Zaufanie jako ważny element przy analizach

gospodarki rynkowej



Problem alokacji dóbr i regulacji rynkowej

– Poza rynkową alokacją dóbr uwzględnia system

redystrybucyjny (przez państwo)

– Regulację rynkową można uznać za

współzawodnictwo i grę oraz przeciwstawić regulacji
administracyjnej opartej na biurokratyzmie

PROBLEMY BADAWCZE

c.d.



Jak teraźniejszość jest zdeterminowana przez
wcześniejsze rozwiązania instytucjonalne?



Problematyka racjonalności i porządku
społecznego

– staje się teorią decyzji, wykorzystania wiedzy do

kontroli a także kultury jako czynnika kontroli
(Analizy te rozwijają neoweberyści i neomarksiści)

TRZY KONCEPCJE CZŁOWIEKA W
GOSPODARCE



Człowiek ekonomiczny



Człowiek socjologiczny



Człowiek społeczno-ekonomiczny

Indywidualizm metodologiczny



Świat można wyjaśnić i opisać przez redukcję
jego złożoności do analizy zachowania
jednostki – podejście ekonomistów

Holizm metodologiczny



fakty społeczne mogą być opisywane i
wyjaśniane niezależnie od jednostek; jednostka
zakorzeniona w grupie – podejście socjologów

Jednak analiza socjologów zaczyna się od

jednostki. Dlaczego?

- Jeśli socjolog ma się zajmować ekonomią to powinien

uwzględniać paradygmaty myślowe ekonomistów

- Powstanie rynku kapitałowego (zwiększenie wolności

jednostki)

- Podstawą działań jednostki są motywacje materialne

KONCEPCJA homo oeconomicus



Jednostka racjonalna jest punktem wyjścia analizy a
społeczeństwo – sumą działań jednostek: konsumentów,
producentów, gospodarstw domowych (analiza na
poziomie mikro);



Jednostka kształtuje system; jest wolna, posiada prawa
obywatelskie, na których straży stoi państwo;



Cel działania jednostki: interes własny (maksymalizacja
użyteczności); taki człowiek ma głowę, ale nie ma serca;
jest efektywny, ale działający z zimną krwią;



Środki realizacji celu: umiejętne wykorzystanie rzadkich
zasobów: finansowych, ludzkich (np.wykształcenie,
wiedza), społecznych (np. zaufanie, znajomości)



Skrajne podejście; w rzeczywistości ograniczona
racjonalność jednostek;

KONCEPCJA homo sociologicus



Bohater zbiorowy (kolektywny) jest punktem wyjścia

analizy a jednostka jest częścią składową zintegrowanych

wspólnot (naród, gmina);



Jednostka kształtowana zewnętrznie przez system; jest

nosicielem ról społecznych;



Analiza na poziomie makro:gospodarki, społeczeństwa,

narodu;



Cel działania: wartości wspólnoty, które uwzględnia w

swoich zachowaniach: solidarność, równość, wolność,

patriotyzm, wyznanie; jest gotów zrzec się kontroli nad

własnymi zasobami;

• „ludzie, w gruncie rzeczy, realizują <<polecenia>>

społeczeństwa, są nosicielami uwewnętrznionych,

podstawowych reguł zachowania danego społeczeństwa”



Uwzględnia instytucje – jednostka poddaje się nie tylko

kulturze (system wartości) ale także regułom prawnym;



Pomija podstawowe motywacje człowieka;

CZŁOWIEK społeczno-
ekonomiczny



Synteza dwóch skrajnych podejść



Wybory, jakich dokonuje jednostka wypadkową
wielu czynników

– Nie mogą być w pełni racjonalne
– Decyzje podejmowane są na podstawie niepełnych

informacji o możliwościach wyboru, nieznane są
wszystkie skutki wyboru tych możliwości

Schemat analityczny zachowań
człowieka społeczno-ekonomicznego



Reguły-wzory instytucjonalne

– Mają zewnętrzny charakter a człowiek jest w nich

zakorzeniony; odnoszą się do rodziny, szkoły, miejsca

pracy itd.;



Wybory indywidualne

– Podejmowane decyzje uwzględniające poziom

aspiracji człowieka;



Modele mentalne

– Poznawcze interpretacje otoczenia dokonywane na

podstawie własnych doświadczeń; mają charakter

wewnętrzny; są rodzajem podłoża, które pomaga

jednostce w wyborach decyzyjnych;



Zachowania jednostki

– Realne działania człowieka w gospodarce;

Typy stosunków wymiany



Diagram Colina Croucha:

obcy

Wrogi kontakt

Konflikt zgodny

Z regułami

Stosunki

rynkowe

miłość

przyjaźń

Rynki z normami

wzajemności

Alienacja oddalanie się aktorów od siebie tożsamość

• Crouch lokuje człowieka w gospodarce jako element
stosunków
rynkowych na szczeblu najwyższym jeśli chodzi o
stopień
kalkulacji, ale pośrodku jeśli chodzi o oddalanie się
aktorów
od siebie (stopień utożsamiania się z drugą stroną)

Brak
kalkulac
ji

Czysta
umowa

S

to

p

ie

ń

k

a

lk

u

la

c

ji

Podsumowanie



Autor zwraca uwagę na ograniczenia modeli
homo-oeconomicus i homo-sociologicus oraz
próbuje wskazać kierunek, w którym należy
pójść, aby stworzyć modele bardziej
adekwatne do rzeczywistości



Pytanie: Czy koncepcje teoretyczne są
przydatne do analiz naukowych i budowy
nowego systemu społeczno-ekonomicznego?

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ