Ekonomia - ćwiczenia

Prowadzący:

mgr Jacek Drążkiewicz

Kontakt:

www.w-turystyka.pl

[e-mail]

PLAN ZAJĘĆ

1. Zagadnienia i pojęcia wprowadzające.
2. Rynek, popyt, podaż. Elastyczność

popytu i podaży

3. Konsument i przedsiębiorstwo. Struktury

rynku.

4. DYSKUSJA: GLOBALIZACJA, szansa czy

zagrożenie dla polskiej gospodarki?

5. Rachunki narodowe (PNB, DN)
6. Rynek pieniądza.
7. Rynek pracy.

Literatura

1.

Samuelson P.A., Nordhaus W.D.: Ekonomia 1, Ekonomia 2, PWN,
Warszawa 2001.

2.

Oyrzanowski B.: Mikroekonomia, Wydawnictwo Profesjonalnej
Szkoły Biznesu, Kraków 1997.

3.

Begg D., Fisher S., Dornbusch R., Mikroekonomia,
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997

4.

Czarny B., Rapacki R., Podstawy ekonomii, Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002

5.

Bednarowska L., Drążkiewicz J., Zarys mikroekonomii,
ćwiczenia, zadania, testy, problemy, Wyższa Szkoła
Rozwoju Lokalnego, Żyrardów 2006

Wprowadzenie do nauki

ekonomii

Zagadnienia

• Pojęcie i zakres ekonomii
• Podstawowe pytania ekonomii
• Podstawowe pojęcia ekonomiczne
• Metody badań ekonomicznych

Ewolucja przekształceń światowej gospodarki.

Rys. 1. Ewolucja przekształceń trójsektorowej struktury zatrudnienia

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

LATA I FAZY
ROZWOJU

U

D

Z

I

A

Ł

S

E

K

T

O

R

Ó

W

SEKTOR I

SEKTOR II

SEKTOR III

FAZA DOPEŁNIENIA

FAZA EKSPANSJI

FAZA STARTU

CYWILIZACJA PIERWOTNA

2000

OKRES PRZEJŚCIOWY

KONCEPCJA III FAL Alana Tofflera

Rys. 2. SEKTOROWY PODZIAŁ GOSPODARKI

ROLNICTWO PRZEMYSŁ USUGI EDUKACYJNO-
BUDOWNICTWO INFORMACYJNA

I STREFA II STREFA III STREFA IV STREFA

CECHY III STREFY:

 dominacja sektora usług

 dominacja specjalistów i

naukowców w gospodarce

 globalizacja mediów i

systemów transmisji

wytworów kultury i sztuki,

globalizacja działalności
gospodarczej

 tworzenie sektora

informacji

 zmiany w możliwościach

kształcenia i podnoszenia

kwalifikacji

Następuje zmiana stylu życia:

 wzrost aktywności w zakresie

kierowania własnym życiem

 dążenie do zdrowszego trybu życia,

poprzez właściwe odżywianie się,

odrzucenie nałogów, aktywny tryb życia

 dążenie do wygodnego życia

(samochody, urządzenia gospodarstw

domowego itp.)

 troska o zdrowie psychiczne i dobre

samopoczucie, rozwijanie zainteresowań

 dążenie do tężyzny fizycznej, zachowania

sprawności nawet w późnym wieku,

uprawianie sportu

 podążanie za rozrywkami

 wzrost świadomości ekologicznej,

szukanie kontaktu z przyrodą

Wprowadzenie do nauki

ekonomii

Pojęcie i zakres ekonomii

Odwołując się do etymologii słowa „ekonomia” możemy

stwierdzić, że jest to nauka o gospodarowaniu.

Starogreckie słowo oikos oznaczało gospodarstwo domowe a

nomos prawa, zasady.

Współczesna ekonomia nie tylko wyznacza prawa i

zasady zarządzania gospodarstwem domowym, ale

również przedsiębiorstwem czy państwem.

Ekonomia jest nauką o najefektywniejszej

alokacji ograniczonych zasobów pomiędzy

nieograniczone potrzeby w celu uzyskania

maksimum zadowolenia społeczeństwa.

(wg. Lionela Robbinsa)

Wprowadzenie do nauki

ekonomii



Co i ile ?

Co i ile ?

(co należy produkować i w jakich ilościach, tzn.

ile i jakich dóbr i usług należy wytwarzać i kiedy mają być
wytwarzanie)



Jak ?

Jak ?

(przez kogo, z jakich zasobów i za pomocą jakiej

metody technicznej mają być wytwarzane dobra i usługi)



Dla kogo?

Dla kogo?

(kto ma użytkować dobra i usługi

wytwarzane w danym kraju i czerpać z nich korzyści)

EKONOMIA jest potrzebna w różnych

sytuacjach, a przede wszystkim:

 gdy podejmujemy najważniejsze decyzje życia codziennego,

np. gdy mamy możliwość podjęcia dodatkowej pracy, która

zwiększyłaby nasze dochody, ale ograniczyła czas

poświęcany rodzinie, wypoczynkowi, lub zastanawiamy się

nad sposobem oszczędzania itd.

 gdy znajdujemy się w sytuacji, w której bez gruntownej

ekonomii nie możemy się obejść (dotyczy zarówno

właścicieli przedsiębiorstw, jak i jego pracowników)

 gdy chcemy świadomie i odpowiedzialnie podjąć swój

obywatelski obowiązek głosowania (wybór programu

wyborczego)

 gdy zajmujemy się eksportem lub importem towarów

(konieczna jest znajomość rynków światowych i trendów

rozwoju gospodarczego)

Przykład

• Jeżeli codziennie będziesz odkładał

do skarbonki-świnki 3 zł to po 10
latach zgromadzisz:

3 zł X 30 X 12 X 10 = 10.800 zł

Czy to prawda, że przez 10 lat

zaoszczędziłeś ilość pieniędzy wartą
10.800 zł?

DZIAŁY EKONOMII

• Mikroekonomia- jest nauką, która bada procesy

zachodzące w poszczególnych obszarach gospodarki.

Przedmiotem zainteresowania mikroekonomistów są

poszczególne rynki funkcjonujące w gospodarce

danego kraju, przedsiębiorstwa, ceny produktów,

wielkość produkcji, konsumenci.

• Makroekonomia- jest nauką, która zajmuje się

gospodarką jako całością. Przedmiotem

zainteresowania makroekonomistów są największe

agregaty gospodarki takie jak: konsumpcja,

oszczędności, bezrobocie, inflacja, rynek pieniądza

itd.

Mikroekonomia i makroekonomia są odrębnymi

naukami a nie większymi lub mniejszymi „wycinkami”

gospodarki.

Zadanie 1.1. Określ, co zaliczamy do

makroekonomii co do mikroekonomii:

a) obniżyła się cena chleba
b) wzrósł poziom cen w Polsce
c) wzrosło bezrobocie w Warszawie
d) wzrosło bezrobocie w Polsce
e) zmniejszyły się zyski przedsiębiorstw

turystycznych

f) wzrost sumy dochodów społeczeństwa

spowoduje wzrost wydatków

konsumpcyjnych.

g) przedsiębiorstwo zainwestuje w zakup

maszyn, jeżeli przewidywana stopa wzrostu

jest zadawalająca.

ZADANIE

Zadanie 1.2. (nr 1, strona 31 SKRYPT Zarys

Mikroekonomii)

Mikroekonomia jest nauką, która bada funkcjonowanie

poszczególnych podmiotów gospodarczych. Wskaż,

które z poniżej podanych zdarzeń nie możemy

zaliczyć jako przedmiotu jej rozważań:

a) zmniejszył się popyt na wycieczki zagraniczne do

Austrii w wyniku wzrostu ich cen spowodowanych

umocnieniem euro względem złotego

b) zwiększyło się zadłużenie zagraniczne państwa
c) konsumenci zaczęli kupować więcej dóbr

luksusowych niż w roku poprzednim

d) rolnictwo prywatne na południu Polski dostarczyło w

1997 r. ponad 13 % wartości produkowanych tu dóbr

Wprowadzenie do nauki

ekonomii

Podstawowe pojęcia ekonomiczne

RZADKOŚĆ

– jest podstawową racją bytu ekonomicznego; oznacza,

– jest podstawową racją bytu ekonomicznego; oznacza,

że istniejące zasoby są niewystarczające do zaspokojenia

że istniejące zasoby są niewystarczające do zaspokojenia

istniejących potrzeb. Wskutek rzadkości powstaje konieczność

istniejących potrzeb. Wskutek rzadkości powstaje konieczność

racjonalnego, najbardziej efektywnego podziału ograniczonych

racjonalnego, najbardziej efektywnego podziału ograniczonych

zasobów między nieograniczone potrzeby.

zasobów między nieograniczone potrzeby.

Rzadkość występuje zawsze wtedy, kiedy zapotrzebowanie na dobra

Rzadkość występuje zawsze wtedy, kiedy zapotrzebowanie na dobra

przewyższa możliwość wyprodukowania tych dóbr.

przewyższa możliwość wyprodukowania tych dóbr.

MIKROEKONOMI

MIKROEKONOMI

A

A

Podstawowe pojęcia ekonomiczne

Czym

gospodarujemy?

ZASOBY

NATURALNE

PRACY

KAPITAŁOWE

ZASOBY NATURALNE 3

ZASOBY NATURALNE 5

ZASOBY PRACY

K E L N

E R

ZASOBY KAPITAŁU

KAPITAŁ

FINANSOWY

RZECZOWY

KAPITAŁ FINANSOWY

KAPITAŁ RZECZOWY

• Zasoby kapitału tworzą obok środków pieniężnych również

zasoby kapitału rzeczowego a więc te zasoby, które są w
posiadaniu firm jak np. maszyny, budynki. Wszystkie zasoby
kapitałowe pozwalają firmom zwiększać

produkcję.

POTRZEBY

POTRZEBA

– to uświadomiony brak czegoś, odczucia konieczności

– to uświadomiony brak czegoś, odczucia konieczności

posiadania lub użytkowania rzeczy lub usług

posiadania lub użytkowania rzeczy lub usług

Piramida potrzeb ludzkich według Maslowa

Potrzeby wiedzy,

zrozumienia, szczęścia,

przeżyć duchowych, samorealizacji

Potrzeby szacunku i uznania

Potrzeby miłości, przynależności, solidarności

Potrzeby bezpieczeństwa (troska o przyszłość)

Podstawowe potrzeby fizjologiczne (jedzenie,

picie)

UŻYTECZNOŚĆ

 UŻYTECZNOŚĆ

– to zadowolenie uzyskiwane z

– to zadowolenie uzyskiwane z

zaspokojenia danej potrzeby, możliwe dzięki posiadaniu

zaspokojenia danej potrzeby, możliwe dzięki posiadaniu

określonej ilości danego produktu.

określonej ilości danego produktu.

Jak dzielimy dobra?

1. dobra ekonomiczne i wolne
•

Dobra ekonomiczne są to produkty pracy ludzkiej (towary, usługi),
które wytwarzamy po to by zaspokajać nasze potrzeby.

•

Dobra wolne są wytworem sił przyrody np. woda, powietrze, wiatr,
energia słoneczna i występują w zasadzie w ilościach nieograniczonych
w stosunku do naszych potrzeb.

2. dobra substytucyjne i komplementarne
•

dobro A jest substytucyjne względem dobra B (np.: kasety
magnetofonowe (A) i płyty kompaktowe B) jeżeli pełnią zbliżone funkcję,
i mogące się wzajemnie, częściowo lub całkowicie zastępować.

•

dobra komplementarne to dobra wzajemnie uzupełniające się,
wykorzystanie danego dobra wiąże się z koniecznością posiadania
innego dobra np. mieszkania i meble, samochód i benzyna.

3.dobra normalne i niższego rzędu
•

dobra normalne to dobra, na które zapotrzebowanie rośnie w miarę
wzrastania dochodu konsumentów np. luksusowy samochód, modna
odzież .

•

dobra niższego rzędu to takie, na które zapotrzebowanie spada w
miarę wzrastania dochodu konsumentów (np. podstawowe artykuły

żywnościowe, niskogatunkowa używana odzież zachodnia).

Ćwiczenie nr 1. Które z wymienionych

dóbr można uznać za substytuty
truskawek a które za dobra
komplementarne

a) maliny
b) śmietana
c) benzyna
d) lody
e) pieczeń wołowa
f) podróż autobusem
g) Komputer

Ćwiczenie testowe nr11, strona 33 SKRYPT ZARYS

MIKROEKONOMII

Które z wymienionych dób można uznać za substytut

samolotowej wycieczki wakacyjnej do Chin:

a) książkowy przewodnik turystyczny po Chinach
b) wycieczka wakacyjna do Tajlandii
c) bilet na samolot do Chin
d) nocleg w hotelu w Pekinie

Ćwiczenie testowe nr 6, strona 35 SKRYPT ZARYS

MIKROEKONOMII

Za dobro ekonomiczne można uznać:
a) Puszczę Białowieską
b) spaliny wydzielane przez samochody na mieście
c) wodę morską
d) ustawę „ O swobodzie działalności gospodarczej” z 2 lipca 2004

roku

PROBLEM RZADKOŚCI w SKALI

MAKRO

Problem rzadkości zasobów ma fundamentalne znaczenie dla

gospodarki państwa. Na potrzeby naszych rozważań

posłużymy się narzędziem jakim jest krzywa możliwości

produkcyjnych (KMP), zwana też krzywą

transformacji, przedstawiająca graficznie przy

każdym poziomie produkcji jednego dobra -

maksymalną, możliwą produkcję drugiego dobra.

ZAŁOŻENIE:
Dla uproszczenia możemy zbudować model gospodarki, w

której produkowane są tylko 2 dobra – książki i żywność.

Możliwości produkcyjne naszej gospodarki przedstawiają

poniższe dane:

PRZYKŁADOWE MOŻLIWOŚCI

PRODUKCYJNE W KRAJU X

Możliwości
produkcyjne

Produkcja
książek

Produkcja
żywności

A
B
C

D

E

F

500
400
300
200
100
0

0
150
250
330
380
400

Krzywa Możliwości Produkcyjnych

(Wykres)

G

H

KOSZT ALTERNATYWNY

•

to wartość poniechanej działalności

to wartość poniechanej działalności

alternatywnej, na którą się nie zdecydowaliśmy,

alternatywnej, na którą się nie zdecydowaliśmy,

wybierając coś innego.

wybierając coś innego.

Przy pełnym zaspokojeniu

potrzeb koszt alternatywny równałby się zeru

.

.

Nabycie danego dobra oznacza utratę korzyści z

Nabycie danego dobra oznacza utratę korzyści z

konsumpcji innych dóbr, z których konsument

konsumpcji innych dóbr, z których konsument

musi zrezygnować.

musi zrezygnować.

W świecie rzadkich zasobów wybór oznacza

W świecie rzadkich zasobów wybór oznacza

poniechanie innej możliwości.

poniechanie innej możliwości.

Ćwiczenie testowe nr 13, strona 33

SKRYPT ZARYS MIKROEKONOMII

Koszt alternatywny wyraża:

a) najmniej wartościową, nie wykorzystaną

możliwość

b) najkorzystniejszą możliwość, z której

rezygnujemy dla innego alternatywnego

rozwiązania

c) wartość wszystkich wyprodukowanych

dodatkowo dóbr w wyniku postępu

technicznego zastosowanego podczas

produkcji

d) koszt związany ze zwiększeniem

produkcji danego dobra o jednostkę

Ćwiczenie testowe nr 14, strona 33 SKRYPT ZARYS

MIKROEKONOMII

Punkt leżący poniżej krzywej możliwości produkcyjnych może

obrazować:

a) inflację
b) nadwyżkę kapitału inwestycyjnego
c) bezrobocie
d) żadne z powyższych

Ćwiczenie testowe nr 15, strona 33 SKRYPT ZARYS

MIKROEKONOMII

Państwo X produkuje się dwa dobra – komputery i rowery. W wyniku

zmniejszenia stopy bezrobocia z 12% na 0% nastąpiło:

a) równoległe przesunięcie się krzywej możliwości produkcyjnych w

prawo

b) przesunięcie się z obszaru wewnątrz krzywej możliwości

produkcyjnych ku jej krawędzi

c) równoległe przesunięcie się krzywej możliwości produkcyjnych w

lewo

d) przesunięcie się z obszaru wewnątrz krzywej możliwości

produkcyjnych na samą jej krawędź

Ćwiczenie testowe nr 16, strona 34 SKRYPT

ZARYS MIKROEKOMOMII

Ruch po krzywej możliwości produkcyjnych dla dwóch

dóbr A i B może mieć miejsce, gdy:

a) zdrożeją surowce do produkcji dobra B,
b) rząd wprowadzi minimalne stawki płac,
c) opracowano nową technologię produkcji dobra B,
d) zmienią się preferencje społeczeństwa.

Ćwiczenie testowe nr 18, strona 34 SKRYPT

ZARYS MIKROEKOMOMII

Przesunięcie KMP w lewo (do początku układu

współrzędnych) może być spowodowane:

a) lenistwem pracowników (produkcja nieefektywna)
b) powodzią, która nawiedziła kraj
c) wzrostem bezrobocia w kraju
d) żadna z odpowiedzi nie jest poprawna

PROBLEM RZADKOŚCI W SKALI

MIKRO

• W krótkim okresie także przedsiębiorstwa dysponują

rzadkimi zasobami. Stała jest przecież wielkość

przedsiębiorstwa, ilość maszyn, ilość magazynów i w

krótkim okresie trudno jest powiększyć znacznie ich stan.

Fakt ten zilustrować możemy na zasadzie prawa

malejących przychodów.

• ZAŁOŻENIE:

• Załóżmy, że mamy przedsiębiorstwo wytwarzające

samochody, o określonej wielkości, ilości maszyn, wielkości

magazynków itp. Zmienny jest tylko jeden czynnik produkcji

– praca. Sytuacja ta przedstawiona zostawała na

przykładzie poniższych danych.

• Widzimy, że w wyniku wzrostu zatrudnienia nastąpiły

zmiany w całkowitej produkcji. Produkcja ta rośnie

nieliniowo tzn. początkowo rośnie bardzo szybko a później

coraz wolniej w stosunku do czynnika produkcji jakim jest

praca.

Prawo malejących przychodów

PRACA

Produkcja całkowita

Produkcja marginalna

0

1

2

3

4

5

6

7

0

1

3

6

10

12

13

13

1

2

3

4

2

1

0

Prawo malejących przychodów

Zmniejszenie produkcji marginalnej w wyniku wzrostu
nakładu jednego czynnika produkcji przy nie zmienionych
ilościach innych czynników nazywamy prawem malejących
przychodów lub prawem malejącego produktu
marginalnego.

ZADANIE nr 3, strona 36 SKRYPT ZARYS MIKROEKONOMII

Opłata za parkowanie samochodu przed budynkiem Biblioteki Narodowej w Warszawie
wynosi 2 zł za każdą rozpoczętą godzinę. Opłatę uiszcza się z góry. W tabeli podano

liczbę stron, które możesz przeczytać w ciągu kilku kolejnych godzin (uwzględniając

przede wszystkim zmęczenie i organizację pracy). Jaki będzie najbardziej racjonalny
czas, który powinieneś przeznaczyć na czytanie książek w Bibliotece Narodowej?

Czas

(w

godz.)

Liczba przeczytanych stron

Opłata za parkowanie

samochodu

Wielkości

krańcowe

0

0

0

1

15

2

2

33

4

3

53

6

4

75

8

5

91

10

6

105

12

Metody badań

ekonomicznych

Wyróżniamy:
-

analizę pozytywną

Polega na tym, że zjawiska ekonomiczne i prawa, którymi są
związane, badamy bez dokonywania jakichkolwiek ocen i
sądów, czy wynik, który uzyskamy jest dla nas korzystny czy
niekorzystny, np. wynikiem spadku inwestycji jest wzrost
bezrobocia

-

analizę normatywną

Polega na badaniu problemów w celu wydania subiektywnych
ocen, np. rząd w celu zmniejszenia bezrobocia powinien
zwiększyć wydatki na roboty publiczne, pomimo, że wywoła to
konieczność zwiększenia podatków.

• Zadanie 3. Które z powyższych twierdzeń

mają charakter normatywny a które

pozytywny?

• a)Krajom bogatym przypada w udziale większa

część dochodu światowego niżby im się należała

• b)Rząd powinien prowadzić politykę, która obniży

stopę bezrobocia.

• c)Ceny benzyny w Polsce w latach 2000-2002

wzrosły 2-krotnie.

• d)Cena chleba w Polsce jest za wysoka

• e)Wzrost ceny jabłek spowoduje zmniejszenie

ilości nabywanych jabłek

• f)Nakłady na badania naukowe są zbyt małe

• g)Podniesienie opodatkowania wyrobów

tytoniowych będzie zniechęcać do palenia

• h)Gospodarka Polska jest bliższa systemowi

wolnorynkowemu niż gospodarka Kuby.

• Zadanie 4. Które z powyższych twierdzeń

mają charakter normatywny a które

pozytywny?

• Wzrost dochodu narodowego na głowę jednego

mieszkańca kraju jest miarą tempa rozwoju

gospodarczego kraju.

• Emerytura powinna być finansowana w części z

Funduszu Składek emerytalnych, a w części z

budżetu państwa.

• Nędza to naturalny skutek lenistwa i niezaradności
• Siła nabywcza pieniądza to wskaźnik ilości dóbr,

które można nabyć za jednostkę pieniądza.

• Należy nakładać duże podatki na ludzi bogatych w

tym celu, aby wspomagać warstwy uboższe.

Ćwiczenie testowe nr 4, strona 32 SKRYPT ZARYS

MIKROEKONOMII

Które ze stwierdzeń jest przykładem ekonomii normatywnej?
a) podniesienie opodatkowania papierosów zmniejszy odsetek

palących

b) cena benzyny w Polsce w latach 1999-2003 wzrosła dwukrotnie
c) w ostatniej dekadzie 2004 roku nastąpiło umocnienie złotówki

wobec euro i dolara

d) cena chleba w Polsce jest za wysoka

Ćwiczenie testowe nr 5, strona 32 SKRYPT ZARYS

MIKROEKONOMII

Które ze stwierdzeń jest przykładem ekonomii pozytywnej?
a) stopa bezrobocia w Polsce w 2004 roku wyniosła 18,9%
b) stopa bezrobocia w Polsce jest za wysoka
c) rząd powinien prowadzić politykę, która obniży stopę bezrobocia
d) osobom w wieku starszym państwo powinno zwracać część

wydatków poniesionych na lekarstwa

Metody badań

ekonomicznych

W procesie badania zagadnień ekonomicznych należy
uwzględnić następujące problemy:

KLAUZULA „CETERIS PARIBUS”

- oznacza założenie stałości pozostałych

czynników

LOGICZNY BŁĄD ZŁOŻENIA

– to co jest prawdziwe w odniesieniu do części,

nie zawsze

jest prawdziwe dla całości

SUBIEKTYWNOŚĆ

– polega na postrzeganiu obserwowanych faktów w oparciu o

własną wiedzę

NIEPEWNOŚĆ

– prawa ekonomiczne sprawdzają się jedynie jako pewna

przeciętna, a nie jako

ścisła i dokładna zależność

HIPOTEZA WIARYGODNOŚCI

– bazuje na przekonaniu, że to co mówią i

planują

politycy, sprawdzi się na

pewno w przyszłości

Wprowadzenie do nauki

ekonomii

Metoda modelowania

Zależności ekonomiczne są bardzo skomplikowane i aby je
badać przyjmuje się pewne uproszczenia. Do tego typu badań
najbardziej przydatna jest metoda zwana modelowaniem.

MODEL

– to uproszczony schemat rzeczywistości, ułatwiający

wykrycie najważniejszych zależności, które

w rzeczywistości

są zazwyczaj bardziej skomplikowane

. Modele mogą być

przedstawiane w postaci twierdzeń słownych, tablic, wzorów.


Jedyną drogą do zdobycia wiedzy o niektórych

systemach

rzeczywistych jest symulacja, zaś jej

narzędziem jest budowa modeli

systemów.



W większości przypadków uwzględnienie w modelu

wszystkich

szczegółów systemu nie jest konieczne.

Model wykorzystany w

badaniu stanowi uproszenie

systemu.


Proces opracowywania modelu nazywa się

modelowaniem.

Jak prezentować dane

statystyczne?

1)szeregi czasowe
• W szeregach czasowych dane zmieniają się w kolejnych

okresach czasowych.

• Wyróżniamy podstawowe formy szeregów czasowych:
• Tablice (Tabelki)

Tablica 1.1. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w
gospodarce narodowej ( w zł) w kwartałach 2003 i 2004 roku

ROK 2003

ROK 2004

I

II

III

IV

I

II

III

IV

2228,6

8

2141,0

1

2160,0

2

2276,8

4

2332,2 2230,5 2269,9 2405,5

Źródło: Opracowanie własne, Jacek Drążkiewicz na podstawie danych GUS ze strony
internetowej www.stat.gov.pl/dane_spol-gosp/praca_ludnosc/zatr_wyn/2005/Ipol/1.doc

Jak prezentować dane statystyczne?

• Wykresy liniowe
• Rysunek 1.8. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto

w sektorze przedsiębiorstw

Źródło: Dane z oficjalnej strony internetowej GUS

www.stat.gov.pl/dane_spolgosp/praca_ludnosc/zatr_wyn/2005/Ipol/wykres5.doc

Jak prezentować dane statystyczne?

• Wykresy słupkowe
• Rysunek 1.9. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie

brutto w gospodarce narodowej w kwartałach 2003 i
2004 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS ze strony internetowej

www.stat.gov.pl/dane_spol-gosp/praca_ludnosc/zatr_wyn/2005/Ipol/1.doc

Jak prezentować dane statystyczne?

2)dane przekrojowe
Dane przekrojowe informują szczegółowo o

strukturze danego zjawiska np. podając wartość

analizowanej zmiennej dla poszczególnych osób

lub grup osób wchodzących w skład większej

populacji w pewnym okresie. Podział może być

dokonany ze względu na przyjęte kryteria takie

jak przykładowo poziom wykształcenia, wiek,

płeć, wysokość zarobków itd.

Dane przekrojowe mogą przyjąć formę:
• Tablicy (Tabelki)
 Schematu (wykresu)

Jak prezentować dane statystyczne?

Schemat (wykres)

Jak odczytywać wskaźniki?

•  

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

1999 103,5 104,

1

105,
1

106,
0

106,
7

106,
9

106,
5

107,
1

108,
7

109,
9

110,
9

111,
9

2000 113,9 114,

9

115,
9

116,
4

117,
2

118,
1

118,
9

118,
5

119,
7

120,
7

121,
2

121,
4

2001 122,4 122,

5

123,
1

124,
1

125,
5

125,
4

124,
6

124,
6

125,
0

125,
5

125,
6

125,
9

2002 126,9 127,

0

127,
3

127,
9

127,
6

127,
1

126,
4

126,
0

126,
4

126,
8

126,
7

126,
8

2003 127,3 127,

4

127,
8

128,
1

128,
1

128,
0

127,
0

127,
0

127,
6

128,
4

128,
8

129,
1

2004 129,6 129,

7

130,
1

131,
1

132,
4

133,
6

133,
5

133,
0

133,
4

134,
4

134,
6

134,
7

2005 134,8 134,

7

134,
8

135,
3

135,
7

135,
1

135,
0

135,
0

135,
5

136,
0

135,
7

135,
4

MIESIĄCE

1998 = 100

Tablica 1.3. Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 1999-2005

Wskaźniki są to narzędzia analizy ekonomicznej odnoszące dane z jednego

okresu w stosunku do innego okresu traktowanego jako tzw. okres bazowy
(wartość okresu bazowego przyjmujemy jako 100)

Jeżeli wskaźnik cen towarów i usług za rok 1998 określimy jako 100, to

wskaźnik 135,4 mierzony dla grudnia 2005 roku oznacza wzrost cen o 35,4% w

stosunku do okresu bazowego

Zadanie nr 4, strona 37 skrypt ZARYS MIKROEKONOMII

Tabela zawiera dane na temat pracujących w Polsce w latach 2002-2004

(w tysiącach). Oblicz indeksy zmian liczby zatrudnionych w sektorze
publicznym i prywatnym w 2003 i 2004 roku, traktując rok 2002 jako
rok bazowy (2002=100). O czym mogą świadczyć te zmiany?

Wyszczególnienie

2002

2003

2004

Pracujący ogółem

W tym:

-sektor publiczny

- sektor prywatny

12803,

3

3905,1

8898,2

12640,

7

3780,2

8860,5

12720,

2

3695,6

9024,6

Źródło: Dane GUS, http://www.stat.gov.pl/dane_spol gosp/praca_ludnosc/pracujacy/pra2005.pdf

ROZWIĄZANIE

Wyszczególnienie

2002

2003

2004

Pracujący ogółem

W tym:

-sektor publiczny

- sektor prywatny

100,0

100,0

100,0

98,73

96,80

99,57

99,35

94,63

101,42

Czym jest rynek?

• proponujemy traktować rynek jako

zespół warunków, które
doprowadzają do kontaktu
pomiędzy kupującymi i
sprzedającymi w procesie
wymiany towarów i usług.

Czym jest popyt i podaż rynkowa?

• Popyt (z ang. demand)– oznacza ilość dobra, jaką nabywcy gotowi

są zakupić przy różnym poziomie ceny.

• Podaż (z ang. supply)– oznacza ilość dobra, jaką sprzedawcy są

gotowi zaoferować przy różnym poziomie ceny.

Graficzną prezentacją podaży i popytu są ich wykresy nazywane

krzywą popytu i podaży.

• Krzywa popytu (D)– wskazuje w sposób graficzny

ujemną(odwrotnie kierunkową) zależność między ceną a rozmiarami

zapotrzebowania (popytu) na dany towar lub usługę przy założeniu

„ceteris paribus” (przy pozostałych czynnikach niezmienionych).

• Krzywa podaży (S)– ukazuje dodatnią zależność między ceną a

ilością oferowanych towarów (podaży) przy innych wielkościach nie

zmienionych („ceteris paribus”).

• Ujemną zależność pomiędzy ceną i wielkością popytu nazywamy

prawem popytu, które oznacza, że wraz ze wzrostem ceny na

rynku danego dobra zmniejsza się wielkość popytu na dane dobro,

natomiast przy spadku ceny wielkość popytu wzrasta, ceteris

paribus.

• Dodatnią zależność pomiędzy ceną i wielkością popytu nazywamy

prawem podaży, które oznacza, że wraz ze wzrostem ceny na

rynku danego dobra zwiększa się wielkość dostarczanego na rynek

dobra (podaż), natomiast przy spadku ceny wielkość podaży maleje,

ceteris paribus.

Cena (P)

POPYT (D)

PODAŻ (S)

0
10
20
30
40
50

200
160
120
80
40
0

0
0
40
80
120
180

Kiedy rynek nie jest w

równowadze?

Jeśli cena danego dobra C1 jest niższa od ceny równowagi CR,

wówczas mamy do czynienia z nadwyżką popytu (niedobór
rynkowy). Konsumenci są gotowi nabywać większą ilość dobra, w
konsekwencji jego cena rośnie.

Nadwyżka podaży (nadwyżka rynkowa) występuje

wówczas, gdy cena C2 jest wyższa od ceny równowagi CR.
Producenci są wówczas zmuszeni do obniżenia ceny, by móc
sprzedać swoje wyroby.

Państwo czy wolny rynek?

Wyróżniamy następujące systemy gospodarcze:
• system nakazowy - system gospodarowania

charakteryzujący się społeczną własnością środków

produkcji, likwidacji rynkowego charakteru gospodarki.

Podmioty gospodarcze pozbawione są samodzielności a

najważniejsze decyzje gospodarcze podejmuje rząd

stosując narzędzia administracyjne: nakazy, zakazy,

przydziały, limit.

• system rynkowy - sposób gospodarowania

charakteryzujący się występowaniem prywatnej własności

środków produkcji. Najważniejszym regulatorem gospodarki

jest mechanizm rynkowy. W systemie tym brak ingerencji

centralnej w funkcjonowaniu podmiotów gospodarczych.

• system gospodarki mieszanej - sposób gospodarowania

łączący elementy gospodarki rynkowej i nakazowej,

zawiera zarówno samoczynnie działający mechanizm

rynkowy jak i centralny układ regulacji państwa

Interwencjonizm państwa w sprawy

gospodarki często odnosi się do zjawiska

regulowania cen.

Jeśli cena danego dobra C1 jest niższa od ceny równowagi CR,

wówczas mamy do czynienia z ustaleniem ceny maksymalnej,
która ma za zadanie ochronę konsumentów przed zbyt wysokimi
cenami na rynku danego dobra.

Na rynku możemy także zaobserwować zjawisko ustalania

ceny minimalnej, występujące wówczas, gdy cena C2 jest wyższa
od ceny równowagi CR. Ceny minimalne mają za zadanie zapewnienie
opłacalności produkcji dla szerokiego grona producentów.

Jakie czynniki wpływają na popyt rynkowy?

Wzrost/Spadek popytu może zostać wywołany następującymi

pozacenowymi czynnikami (przesunięcie krzywej popytu w

prawo/lewo):

• Spadek/wzrost ceny dobra komplementarnego
• Spadek/wzrost ceny dobra substytucyjnego
• Spadek/wzrost dochodów
• Zmiana gustów na korzyść/nie korzyść danego dobra

• Spadek/wzrost liczby nabywców

Jakie czynniki wpływają na podaż rynkową?

Wzrost podaży może zostać wywołany następującymi

pozacenowymi czynnikami (przesunięcie krzywej podaży w
prawo):

• ograniczenie kosztów produkcji
• postęp technologiczny
• korzystne warunki atmosferyczne
• korzystne zmiany w polityce państwa (np. niższe

opodatkowanie, subsydia).

Jakie czynniki wpływają na podaż

rynkową?

Spadek podaży może zostać wywołany następującymi

pozacenowymi czynnikami (przesunięcie krzywej podaży w
lewo):

• wzrost kosztów produkcji
• niekorzystne warunki atmosferyczne
• niekorzystne zmiany w polityce państwa (np. wyższe

opodatkowanie, cofnięcie subsydiów)

Sytuacje nietypowe, kiedy wielkość popytu rośnie w miarę

wzrostu cen nazywamy paradoksami.

• Wyróżnić następujące nietypowe rodzaje zachowań nabywców:
PARADOKS GIFFENA
PARADOKS VEBLENA
PARADOKS OWCZEGO PĘDU
PARADOKS SPEKULACYJNY

• Paradoks Giffena dotyczy niektórych dóbr niższego rzędu. w

przypadku tych dóbr (zwanych też dobrami Giffena) wzrost ceny

powoduje wzrost popytu na nie - konsument nie może sobie już

pozwolić na zakup żadnego innego dobra, stąd kupuje wyłącznie

dobro Giffena.

• Paradoks Veblena – przy wzroście ceny, rośnie zapotrzebowanie

na to dobro - dotyczy dóbr luksusowych. Dobra te są chętniej

nabywane przez określoną grupę konsumentów, chcących się w

ten sposób wyróżnić spośród innych stąd druga nazwa tego

paradoksu „efekt snoba”.

• Paradoks owczego pędu – popyt na dane dobro wzrasta dlatego,

że inni konsumują to dobro. Oznacza on potrzebę utożsamiania się

z innymi konsumentami i ich stylem bycia.

• Paradoks spekulacyjny – popyt wynikający z oczekiwań co do

kształtowania się cen w przyszłości.

TEST nr 2 (Test jednokrotnego wyboru)

1. Wzrost popytu może być spowodowany przez:
a) wzrost liczby konsumentów
b) spadek ceny dobra komplementarnego
c) wzrost ceny produktu substytucyjnego
d) wszystkie wyżej wymienione zjawiska
2. Wybierz prawidłowe brzmienie prawa podaży:
a) prawo podaży wyraża dodatnią relację między ceną a podażą
b) prawo podaży wyraża ujemną relację między ceną a podażą
c) prawo podaży wyraża dodatnią relację między ceną a ilością

podaży

d) prawo podaży wyraża ujemną relację między ceną a ilością

podaży

3. Wzrost podaży może być wywołany przez
a) postęp technologiczny
b) niekorzystne warunki atmosferyczne
c) wzrost dochodów konsumentów
d) żadna odpowiedź nie jest poprawna
4. Jeżeli przy spadku ceny dobra Y popyt na dobro X wzrasta to są to:
a) dobra są substytucyjne
b) dobra są komplementarne
c) X jest dobrem nadrzędnym
d) X jest dobrem Giffena

ZADANIE nr 7, strona 52 SKRYPT ZARYS MIKROEKONOMII

Jak zmieni się popyt:
- na drzewka jodły i świerku w okresie przedświątecznym, gdy zapanowała moda
na sztuczne drzewka.
- na energię elektryczną gdy nadchodzi sroga zima

-na samochody, gdy wzrosła cena paliwa

ZADANIE nr 6, strona 52 SKRYPT ZARYS MIKROEKONOMII

Jak zmieni się podaż samochodów w kraju gdy:
- wzrósł wskaźnik bezrobocia
- wzrosła cena energii elektrycznej
- uchwalono ustawę wprowadzającą dodatkową opłatę za import samochodów
używanych z zagranicy

Zadanie 8. Na rysunku krzywa popytu na pióra uległa przesunięciu z pozycji D0
do D1.Które czynniki mogły spowodować owe przesunięcie?
a)spadek cen substytutów piór
b)spadek cen produktów komplementarnych
c)spadek cen surowców stosowanych do wyrobu piór
d)spadek dochodów konsumentów (pióra traktujemy jako dobro niższego rzędu)
e)obniżka podatku VAT
f)spadek dochodów konsumentów(pióra jako dobro normalne)
g)reklama piór

Zadanie 9. Rysunek przedstawia przemieszczenie krzywej

podaży namiotów z położenie S0 do S1., które z czynników
mogły spowodować owe przesunięcie?

a) wdrożenie nowej metody produkcji
b) spadek cen śpiworów i materaców turystycznych
c) wzrost stawek płac pracowników zatrudnionych przy

produkcji namiotów

d) wzrost dochodów konsumentów
e) spadek cen materiałów stosowanych do produkcji namiotów

ZADANIE nr 8, strona 53 SKRYPT ZARYS MIKROEKONOMII

Na rynku ziemniaków popyt opisany

jest funkcja Qd = -3P+20 a podaż
funkcja Qs = 2P + 10.

• ustal punkt równowagi rynkowej
• ustal sytuacje rynkową po

wprowadzeniu ceny urzędowej =4

• czy jest to cena minimalna czy

maksymalna?

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU I

PODAŻY

Jaki jest cel mierzenia

elastyczności?

Elastyczność mierzy się w celu

badania wpływu zmiany różnych
czynników na popyt i podaż rynkową.
Elastyczność służy zatem do mierzenia
reakcji zmiennej zależnej y na zmianę
jednej ze zmiennych niezależnych.

Jak mierzymy elastyczność

popytu?

Ogólna formuła elastyczności popytu:

ED = % zmiana popytu / % zmiana

czynnika wpływającego na popyt

Jakie wyróżniamy rodzaje elastyczności

popytu?

Stopień wrażliwości popytu ze względu na

ceny i dochody określają:

• współczynnik cenowej elastyczności

popytu

• współczynnik mieszanej elastyczności

popytu

• współczynnik dochodowej elastyczności

popytu

Czym jest i od czego zależy elastyczność cenowa

popytu?

Współczynnik elastyczności cenowej popytu ((PED, price elasticity

demand)) jest to stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dane

dobro do względnej zmiany jego ceny. Elastyczność tę wylicza się ze

wzoru:
PED = % zmiana popytu / % zmiana ceny

Elastyczność cenowa popytu zależy od:

Liczby dostępnych substytutów dobra bądź usługi będącej

przedmiotem badanego popytu; im większa liczba substytutów, tym

elastyczność cenowa popytu większa; substytuty dają możliwość wyboru i

– ewentualnie – łatwiejszej rezygnacji z dotychczasowego przedmiotu

zakupów; stwarzają też szansę na wzrost zakupów danego dobra, gdy

substytuty drożeją.
Czasu, jakim dysponuje nabywca podejmujący decyzję zakupu; im dłuższy

czas, tym wyższa elastyczność popytu – większa bowiem szansa na

znalezienie ewentualnego substytutu.
Udział danego dobra czy usługi w całkowitych wydatkach nabywcy;

im ten udział jest większy, tym popyt jest bardziej elastyczny.
Skuteczności akcji promocyjnej produktu; skuteczna akcja edukacyjno

– reklamowa prowadzi do obniżenia elastyczności cenowej popytu wskutek

przyczynienia się do wzrostu zaufania czy przywiązania do znaku

firmowego.

Współczynnik elastyczności cenowej popytu przyjmuje znak ujemny

(odwrotna relacja zmiany wielkości popytu do zmiany ceny). Wyjątki

stanowią PARADOKSY.

W zależności od wielkości

współczynnika

elastyczności cenowej

wyróżniamy:

• popyt elastyczny – gdy PED>1
• popyt o elastyczności jednostkowej –

gdy PED=1

• popyt nieelastyczny gdy PED <1
• popyt doskonale nieelastyczny

(doskonale sztywny) – gdy PED=0

• popyt doskonale elastyczny – gdy

PED= nieskończoność

Czym jest i od czego zależy

elastyczność dochodowa

popytu?

• Współczynnik dochodowej

elastyczności popytu (income
elasticity of demand, IED) jest miarą
zmian popytu w zależności od
dochodu. Elastyczność tę wyliczamy
ze wzoru:

IED = % zmiana popytu / % zmiana
dochodu

Rodzaje dóbr ze względu na wysokość

współczynnika elastyczności

dochodowej popytu:

Posługując się elastycznością dochodową popytu możemy

też dokonać klasyfikacji dóbr, dzieląc je na: dobra normalne (tu

dwie podgrupy: luksusowe i podstawowe) oraz dobra

podrzędne.

• dobra normalne - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie

wraz ze wzrostem dochodu i maleje wraz ze spadkiem dochodu

(elastyczność dochodowa ied>0).

• dobro podstawowe - każde dobro, którego ilość nabywana

rośnie wolniej niż dochód i maleje wolniej niż dochód; IED

<0,1> (reaguje z mniejszą siłą na zmianę dochodu)

• dobro luksusowe - każde dobro, którego ilość nabywana

rośnie w większym stopniu niż dochód i maleje w większym

stopniu niż dochód; IED > 1 (reaguje z większą siłą na zmianę

dochodu)

• dobra podrzędne - dobro, którego ilość nabywana maleje

wraz ze wzrostem dochodu i rośnie wraz ze spadkiem dochodu,

IED < 0 (reakcja odwrotna).

Mówiąc o dochodowej elastyczności popytu, należy

obowiązkowo wspomnieć na temat PRAWA ENGLA

• Ernest ENGEL (1821-1896) statystyk z Saksonii,

badając budżety domowe rodzin robotniczych

ustalił trzy prawa:

• Wraz ze wzrostem przychodów (dochodów)

spada proporcja wydatków na żywność

• W miarę wzrostu dochodów wydatki na

mieszkania, opał i światło wzrastają

skokowo

• W miarę wzrostu dochodów zwiększa się

proporcja (udział) wydatków na potrzeby

dalsze lub luksusowe

Rysunek 3.1. Zależność pomiędzy dochodami i wydatkami w

odniesieniu do rodzaju nabywanych dóbr

I (dochody)

Wydatki w

procentach

a) wydatki na żywność

c) wydatki na dobra luksusowe

20%

40%

60%

80%

100%

b) wydatki na mieszkanie

Czym jest i od czego zależy

elastyczność mieszana

popytu?

Współczynnik mieszanej elastyczności popytu

(cross elasticity of demand, CED) jest miarą zmian

popytu w zależności od zmiany ceny innego

produktu. Elastyczność tę wyliczamy ze wzoru:

CED = % zmiana popytu / % zmiana ceny innego

dobra

Mieszana elastyczność popytu wskazuje na siłę

rynkową dobra. Jeśli jest niska, wówczas dane

dobro ma wysoką siłę monopolową. Wysoka

wartość mieszanej elastyczności popytu wskazuje

na dobra, będące substytutami, z kolei wartość

ujemna wskazuje na dobra komplementarne.

Co mierzy elastyczność

podaży?

• Elastyczność cenowa podaży –

wyraża siłę reakcji wielkości podaży
danego dobra na zmianę jego ceny

ESP = procentowa zmiana wielkości podaży/ procentowa
zmiana cen

Tabela1.1. Szacunki elastyczności cenowej popytu w Wielkiej Brytanii
(1977 r.)

Dobra Dobra
(szerokie kategorie) Elastyczność popytu (wąskie kategorie)
Elastyczność popytu

Paliwa i energia -0,47 Mleko
-0,05
Żywność -0,52 Pieczywo
-0,22
Alkohol -0,83 Rozrywki
-1,40
Usługi -1,02 Podróże zagraniczne
-1,63

Tabela1.2. Szacunki elastyczności dochodowej popytu w Wielkiej Brytanii (1977 r.)

Szerokie kategorie dóbr Elastyczność dochodowa popytu Wąskie kategorie

dóbr Elastyczność dochodowa popytu

Tytoń -0,50 Węgiel

-2,02

Opał, paliwo, światło 0,30 Chleb i wyroby z mąki

-0,50

Żywność 0,45 Mleko i przetwory

0,53

Alkohol 1,14 Warzywa

0,87

Odzież 1,23 Wycieczki zagraniczne

1,14

Usługi 1,75 Wino i wyroby

spirytusowe 2,60

Zadanie 1. Oblicz elastyczność cenową i utarg całkowity dla poniższych danych:
Cena 1 biletu

wielkość zapotrzebowania na bilety

Ed

utarg
500

200

450 300
400

400

350 500
300 600
250 700
200 800

Zadanie 2. Wielkość popytu na dobro X wynosi 50 sztuk przy cenie 10 zł. za sztukę. W wyniku wzrostu ceny
o 20% wielkość popytu spadła o 5 sztuk. Ile wynosiła cenowa elastyczność popytu? O ile wzrosły wydatki na
zakup dobra x? Zrób wykres.

Zadanie 3. Oblicz elastyczność mieszaną popytu na dobro A na podstawie następujących danych. Czy
dobra A i B są substytucyjne czy komplementarne?

Pb

Qa

Ep a/b

4

2

10

12

Zadanie 4. Oblicz elastyczność dochodową popytu na dobro X na podstawie następujących danych:

I

Qx

10000

12000

100

110

Zadanie 5. Ilość kurcząt oferowanych na rynku wzrasta ze 130 do 180 tys. , gdy ich cena
wzrasta z 5 do 6 zł za kilogram ceteris paribus. Oblicz elastyczność cenową podaży

Zadanie 7. Proste i mieszane elastyczności cenowe popytu w Wenecji:

Względna zmiana w stosunku do 1% zmiany
ceny:
zapotrzebowania na: żywności wina
piwa

Żywność -0,25 0,06
0,01
Wino -0,13 -1,20
0,27
Piwo 0,07 0,41
-0,85

a)zinterpretuj proste cenowe elastyczności popytu na trzy wymienione dobra i wskaż,
które z nich charakteryzują się popytem elastycznym, a które nieelastycznym.
b)Jaki wpływ na spożycie wina i piwa wywierają zmiany cen żywności? Jak zależność
występuje między żywnością a pozostałymi dobrami?
c)Narysuj jak przesunie się krzywa popytu na wino jeśli wzrosną ceny żywności i piwa.

Co wyróżnia przedsiębiorstwa

wśród innych podmiotów

gospodarczych?

Podmiotem gospodarczym jest osoba
fizyczna, osoba prawna oraz jednostka nie
posiadająca osobowości prawnej (np. spółka
cywilna).
Ważną kwestię stanowi nazewnictwo –
przedsiębiorstwo – jest kategorią
obejmującą mniejszy zakres podmiotowy niż
pojęcie podmiotu gospodarczego. I tak
podmiotem jest indywidualne gospodarstwo
rolne, które nie jest przedsiębiorstwem.

•

Przedsiębiorstwo jest

podmiotem gospodarczym,
wyodrębniony pod względem
ekonomicznym, organizacyjnym i
prawnym, którego działanie
ukierunkowane jest na
przynoszenie zysku
(maksymalizację zysku)

Jakie wyróżniamy kryteria

podziału przedsiębiorstw?

I. Kryterium prowadzonej

przez przedsiębiorstwo

działalności:

Wyróżniamy przedsiębiorstwa:

• -produkcyjne

• -usługowe

• -handlowe
Stosując podziały wprowadzone w ustawie z dnia 2 lipca 2004

roku o swobodzie działalności gospodarczej możemy

wyróżnić przedsiębiorstwa zajmujące się działalnością

• - wytwórczą

• - budowlaną

• - handlową

• - usługową

• - poszukiwaniem, rozpoznawaniem i wydobyciem kopalin ze

złóż

• - przedsiębiorstwa zajmujące się inną działalnością

zawodową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły

II. Kryterium własności:

-przedsiębiorstwa stanowiące własność

publiczną (państwowe i komunalne)

-przedsiębiorstwa stanowiące własność

prywatną

Przebieg procesów prywatyzacyjnych w Polsce po 1989 roku

Przedsiębiorstwa państwowe w końcu 2004 r. Według stanu w dniu

31 XII 2004 r. w Polsce istniało 912 przedsiębiorstw państwowych. W

ponad połowie z nich (54,3%) prowadzone było postępowanie

upadłościowe lub proces likwidacji ze względu na złą kondycję

ekonomiczną. W 18,4% przedsiębiorstw nie prowadzono żadnych

działań zmierzających do ich reorganizacji, w 9,1% rozpoczęto

postępowanie przygotowawcze przed prywatyzacją bezpośrednią, a

2,4% jednostek znajdowało się w trakcie tej prywatyzacji. Jedynie

1,0% przedsiębiorstw wystąpiło z wnioskiem o komercjalizację.

Tabela 5.1. Podmioty gospodarcze w Polsce w podziale na własność w III kwartale 2005 roku

Wyszczególnienie

Liczba

podmiotów

Udział

procentowy

forma własności:

- sektor publiczny

- sektor prywatny

Ogółem

134507

3350670

3485177

3,86

96,14

100,00

Źródło: Opracowanie własne, Jacek Drążkiewicz na podstawie danych Głównego Urzędu
Statystycznego, tablice robocze dotyczące podmiotów gospodarki naliczonych na
podstawie numeru REGON, dane dostępne w Centralnym Informatorium Statystycznym w
Warszawie.

III. Kryterium wielkości:

Wyróżniamy na rynku:
-mikro przedsiębiorstwa
-małe przedsiębiorstwa
-średnie przedsiębiorstwa
-duże przedsiębiorstwa.

Mikro przedsiębiorstwo jest przedsiębiorstwem, które:

•

- zatrudnia średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz

•

- jego roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji

finansowych w ciągu co najmniej jednego z ostatnich dwóch lat obrotowych nie

przekracza 2 milionów euro lub całkowity bilans roczny nie przekracza 2 milionów euro.

Małe przedsiębiorstwo jest przedsiębiorstwem, które:

•

- zatrudnia średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz

•

- jego roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji

finansowych w ciągu co najmniej jednego z ostatnich dwóch lat obrotowych nie

przekracza 10 milionów euro lub całkowity bilans roczny nie przekracza 10 milionów

euro.

Średnie przedsiębiorstwo – jest przedsiębiorstwem, które:

•

- zatrudnia średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz

•

- jego roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji

finansowych w ciągu co najmniej jednego z ostatnich dwóch lat obrotowych nie

przekracza 50 milionów euro lub całkowity bilans rocznie nie przekracza 43 milionów

euro.

Duże przedsiębiorstwo– jest przedsiębiorstwem, które:

•

- zatrudnienie średniorocznie powyżej 250 pracowników

•

- jego roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji

finansowych w ciągu co najmniej jednego z ostatnich dwóch lat obrotowych przekracza

50 milionów euro lub całkowity bilans rocznie przekracza 43 miliony euro.

Tablica 5.3. Podmioty gospodarcze w Polsce w podziale na wielkość w II kwartale 2005 roku

Wyszczególnie

nie

Liczba
podmiotów

Procentowy
udział

mikro

przedsiębiorstwo

3 313133

95,06

małe

przedsiębiorstwo

140338

4,03

średnie

przedsiębiorstwo

27192

0,78

duże

przedsiębiorstwo

4514

0,13

Ogółem

3 485177

100,00

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego, tablice robocze
dotyczące podmiotów gospodarki naliczonych na podstawie numeru REGON, dane dostępne w
Centralnym Informatorium Statystycznym w Warszawie.

IV. Kryterium formy prawnej i organizacyjnej

prowadzenia działalności.

Najczęściej przedsiębiorstwa przyjmują jedną z niżej wymienionych

organizacyjnych form prowadzenia działalności:

• jednoosobowa działalność gospodarcza - osoby fizyczne

prowadzące działalność gospodarczą

• spółki
1.cywilne
2.handlowe
2.1.osobowe:
- spółka jawna,
- partnerska,
- komandytowa
- komandytowo-akcyjnej.
2.2.kapitałowe
- spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością
- spółkę akcyjną,
spółdzielnie
przedsiębiorstwa państwowe

Formalności przy zakładaniu firmy jednoosobowej

1.W pierwszej kolejności w urzędzie gminy następuje nadanie numeru ewidencyjnego
(wpis do ewidencji podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.)
2.Po uzyskaniu wpisu do ewidencji można udać się po REGON (numer statystyczny)
wydawany w Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym właściwym ze względu na miejsce
zamieszkania przedsiębiorcy.
3.Do załatwiania formalności w urzędach oraz banku, a także do wystawiania
rachunków i faktur, potrzebna jest pieczątka przedsiębiorcy z podstawowymi
informacjami na temat firmy. W wyrobionej pieczątce można umieścić następujące
dane:
- pełna nazwa przedsiębiorstwa oraz imię i nazwisko właściciela
- adres pod którym będzie prowadzona działalność gospodarcza
- można również umieścić numer telefonu kontaktowego, numer REGON i NIP.
4.Każda firma posiada swój oddzielny rachunek bankowy. Obowiązkiem przedsiębiorcy
jest więc założenie wniosku o otwarcie rachunku bankowego.
5.Przedsiębiorca jest zobowiązany do uzyskania numeru identyfikacji podatkowej ( w
skrócie NIP). Ponieważ numer NIP przedsiębiorcy będzie także numerem NIP jego firmy
wystarczy tylko wypełnić zgłoszenie aktualizacyjne.
6.Na zakończenie należy udać się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, by zgłosić fakt
opłacania składki ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

W Polsce systematycznie dążymy do upraszczania formalności związanych z zakładaniem firmy, tak
by wszelkie formalności z tym związane można by dopełnić w jednym miejscu.
Niemniej jednak wciąż są to procedury czasochłonne i zbyt skomplikowane. Daleko jeszcze polskiej
rzeczywistości do krajów, w których firmę zakłada się przez Internet, ograniczając formalności do

minimum.

Jak prowadzić

dokumentację finansowo –

księgową?

Wyróżniamy następujące formy

dokumentów finansowo-księgowych
w przedsiębiorstwach:

• BILANS
• RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT
• RACHUNEK PRZEPŁYWÓW

PIENIĘŻNO – GOTÓWKOWYCH
CASH FLOW

BILANS

• Bilans przedsiębiorstwa pokazuje

stan majątku na określony dzień
(najczęściej ostatni dzień roku) w
podziale na AKTYWA(czyli to co firma
ma) i PASYWA (to co firma jest winna
innym.

• Konstrukcja bilansu warunkuje

równość aktywów i pasywów.
Przykładowe pozycje bilansu

BILANS

A K TY W A

P A S Y W A

MAJĄTEK TRWAŁY

o Budynki i budowle

o Środki transportowe

o Maszyny i urządzenia

o Wartości niematerialne i

prawne (marka firmy, patenty)

o Należności długoterminowe

MAJĄTEK OBROTOWY

o Materiały i towary

o Zapasy

o Należności krótkoterminowe

o Gotówka

KAPITAŁ (FUNDUSZ) WŁASNY

o Udziały lub akcje

o Wartość netto

ZOBOWIĄZANIA

o Kredyt w banku

o Zobowiązani wobec dostawców,

kontrahentów, pracowników

Rachunek zysków i strat

• Rachunek zysków i strat

przedstawia wszystkie najważniejsze
zdarzenia finansowe w firmie
wpływające na zwiększanie
przychodów lub kosztów

Rachunek zysków i strat

Ramka 5.6. Przykładowy rachunek zysków i strat
przedsiębiorstwa

Wyszczególnienie

Wartość (w złoty)

Przychody ze sprzedaży
towaru X
Przychody ze sprzedaży
towaru Y

KOSZTY
W tym:
Amortyzacja maszyn i
urządzeń
Zużycie materiałów i energii
Wynagrodzenia
Ubezpieczenia społeczne
Usługi obce
ZYSK (STRATA) BRUTTO
PODATEK DOCHODOWY
ZYSK NETTO

400 000
200 000

80 000
100 000
200 000
50 000
50 000
120 000
22 800
97 200

• Rachunek zysków i strat nie zawsze

wskazuje zgodny z rzeczywistą chwilą stan

środków pieniężnych w firmie. Należności

lub zobowiązania księgowane są w

momencie ich powstania i mogą się różnić

od faktycznego czasu ich uregulowania.

Rachunki mogą przecież przedsiębiorstwa

uregulować z opóźnieniem. Dlatego też w

celu uzyskania informacji o aktualnym

stanie płynności finansowej firmy tworzony

jest Rachunek przepływów pieniężnych

i gotówkowych - CASH FLOW.

Rachunek CASH FLOW przedsiębiorstwa
(czerwiec 2006)

Wyszczególnienie

Wartość (w zł)

Gotówka w kasie i na rachunkach firmy z

poprzednich miesięcy

Przychód ze sprzedaży:

- zapłata za fakturę z maja za sprzedaż

towaru X

- zapłata za fakturę z czerwca za sprzedaż

towaru Y

Zapłata za czynsz w czerwcu

Zapłata za rachunki za energię w maju

Gotówka końcowa

1000

400

600

- 300

- 650

1050

Przychody, koszty, zyski czyli jak

zarządzać firmą, aby wyjść na swoje....

Rodzaje kosztów i przychodów przedsiębiorstwa:

• Koszt całkowity (total cost – TC) – to suma kosztów stałych i zmiennych

• Koszty stałe (fixed cost- FC) – koszt ponoszony przez przedsiębiorstwo

niezależnie od wielkości produkcji

• Koszty zmienne(variable cost – VC) – koszt, który zmienia się wraz ze

zmianą ilości produkcji, a więc wraz ze zmianą nakładu zmiennych

czynników produkcji.

• Koszt marginalny (krańcowy) (marginal cost –MC) – przyrost kosztu

całkowitego spowodowany zwiekszeniem produkcji o jednostkę.

• MC=ΔT / ΔQ

• Przeciętny koszt stały (averadge fixed cost – AFC)- koszt stały

przypadający na jednostkę produktu. AFC= FC / Q

• Przeciętne koszty zmienne(average variable cost – AVC) – koszt

przeciętny przypadający na jednostkę produkcji AVC = VC / Q

• Przeciętny koszt całkowity (average total cost – AC) – koszt całkowity

przypadający na jednostkę produktu ATC = TC/ Q

• Utarg całkowity (przychód) – wpływy firmy ze sprzedaży towarów i usług

• Utarg krańcowy – przyrost utargu całkowitego uzyskany w skutek

zwiększenia produkcji(lub sprzedaży) o jednostkę.

• Zysk całkowity = utarg całkowity – koszty całkowite

KOSZT KRAŃCOWY

UTARG KRAŃCOWY

Produkc

ja

Koszt

całkowity

Koszt

krańcow

y

Produkc

ja

Cena

Utarg

całkowity

Utarg

krańcowy

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

10

25

36

44

51

59

69

81

95

111

129

15

11

8

7

8

10

12

14

16

18

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

0

21

20

19

18

17

16

15

14

13

12

0

21

40

57

72

85

96

105

112

117

120

21

19

17

15

13

11

9

7

5

3

Zadanie 1.
Jak następujące wydarzenia wpłynęły na

poziom kosztów zmiennych i stałych w firmie
produkującej motorynki Very Small Motor for
Everyone

a)blacha stalowa, z której tłoczone są ramy

nośne motorynek, znacznie podrażała

b)obniżył się czynsz za wynajem ziemi i

budynków, płacony przez przedsiębiorstwo.

c)nastąpił wzrost ceny energii elektrycznej
d)przedsiębiorstwo podwoiło wydatki na

reklamę.

Zadanie 2. Uzupełnij tabelę i przedstaw graficznie krzywe

kosztów

Q

FC

VC

TC

MC

AFC

AVC

ATC

0

1

2

3

4

5

6

7

8

35

35

35

35

35

35

35

35

35

0

24

40

60

85

115

155

210

295