Stygmatyzacja, czyli naznaczanie 

jest to proces nadawania określeń w kategoriach

zachowania; jednostkom, grupom społecznym

czy kategoriom społecznym w wyniku czego

przyjmują one nadane im cechy i zaczynają działać

zgodnie z przypisanymi im etykietami.

Proces naznaczania społecznego (przypięcie komuś

etykietki) odbywa się zawsze przy określaniu

negatywnej grupy odniesienia, np. określanie kogoś,

kto złamał prawo, mianem kryminalisty.

Naznaczanie bywa bazowym mechanizmem

tworzenia stereotypów.

Stygmat najogólniej spycha inne

cechy osoby np.:

inteligencję, uczciwość, dobroć itp…

na plan dalszy,

wybijając tylko tę związaną z

naznaczeniem oraz z przynależnością

do określonej stygmatem grupy. 

Readaptacja

jest to proces ponownego przystosowania jednostki

do życia w społeczeństwie. Ma ona miejsce już w

momencie, gdy jednostka zostaje osadzona w

zakładzie karnym bądź wychowawczym i odbywa

tam karę, za przewinienie, którego się dopuściła. 

 

Rożne działania naprawcze, terapie, także system

nagród i kar mają na celu wpojenie jednostce

pewnych norm i wartości akceptowalnych

społecznie, aby osoba po wyjściu na wolność

potrafiła na nowo przystosować się do życia

społecznego.

 

 

Wszystko wygląda

pięknie

w teorii,

natomiast w praktyce jest

już troszkę gorzej…

 

  

Proces readaptacji zależy

od wielu czynników m. in. :

• stopnia w jakim jednostka wsiąknęła

w życie przestępcze,

• od przemian jakie zaszły w jednostce

w toku terapii resocjalizacyjnej,

• od reakcji społeczeństwa  na powrót

więźnia do życia społecznego po
odbyciu kary.

I tu się zaczyna problem!

a mianowicie przeszkodą w

powrocie do społeczeństwa

jest stygmatyzacja

społeczna, jaka towarzyszy

eks więźniowi po wyjściu z

wiezienia na wolność…

Stygmatyzacja wynika z obawy,

że więzień ma utrwalone schematy zachowań na
daną sytuację, społeczeństwo boi się,
że działania resocjalizacyjne
nie przyniosły oczekiwanych
rezultatów oraz że w czasie
pobytu w wiezieniu nabył
kolejnych nieakceptowanych
społecznie zachowań.

Kształtowanie się stygmatyzacji

Sytuacja osoby naruszającej normy zmienia się zupełnie w

momencie, kiedy zostanie nazwana dewiantem: złodziejem,

mordercą, zboczeńcem.

Taka ocena uruchamia całą lawinę zachowań i zdarzeń płynącą

od społeczeństwa, którym będzie się bardzo trudno

przeciwstawić.

1.

Na początku osoba traci społeczne zaufanie i

zabezpieczenia jakie się z tym wiążą. np. szacunek, pracę,

prawo do prywatności itp.…

2.

Następnie zostaje odizolowana od tzw. porządnych

obywateli.

Np. straci pracę, przyjaciele się odwrócą, sąsiedzi zaczną

wytykać palcami.

3.

Konsekwencją tych zdarzeń będzie utrata stabilizacja

życiowej, dotychczasowych planów i niska samoocena.

4.

Człowiek wyizolowany ze środowiska, nie mający

akceptacji prawdopodobnie zacznie szukać kontaktu z osobami

lub grupami, które go zaakceptują i jest wysoce

prawdopodobne że będą to inni przestępcy.

Istnieje zasadnicza różnica pomiędzy

czynem dewiacyjnym a tożsamością

dewianta.

Np. pomiędzy

Np. pomiędzy

stwierdzeniem:

stwierdzeniem:

„ukradłem pieniądze”

„ukradłem pieniądze”

a

„ jestem złodziejem”

„ jestem złodziejem”

„ Jeśli osoba zostanie publicznie

zidentyfikowana jako dewiant, zaczyna

społeczeństwo tą jednostkę odrzucać.

Następuje wtedy szukanie ratunku u osób

sobie podobnych, którzy są w stanie

zaakceptować jednostkę dać jej społeczny

status oraz tożsamość”

( Urban, Resocjalizacja tom 2).

Potrzeba akceptacji jest tak silna, że w

momencie odrzucenia jednostka jest w

stanie wrócić do środowiska

przestępczego, aby te potrzebę

zrealizować.

„ Dewianci nie rodzą się takimi, lecz są

produkowani przez społeczeństwo, to właśnie

mechanizmy kontroli społecznej, stosowanie

sankcji, uruchomiają karierę dewiacyjną poprzez

odrzucenie, izolowanie, popchnięcie w stronę grup

antyspołecznych….”

Teoretycy stygmatyzacji zakładają, że to właśnie

stygmatyzacja jest przyczyną tego, ze

jednostka powraca na drogę przestępczą.

Biorąc pod uwagę iż każdy człowiek potrzebuje

akceptacji i uznania oczywista rzeczą jest, że w

momencie odrzucenia przez jakąś grupę, będzie

szukał zaspokojenia tych potrzeb w innej. 

 

Co zatem zrobić,

Co zatem zrobić,

aby pomoc tym

aby pomoc tym

więźniom

więźniom

w powrocie

w powrocie

do życia

do życia

społecznego ?

społecznego ?

O ile łatwiej społeczeństwu

zaakceptować drobnego

złodziejaszka, o tyle trudniej

jest wyciągnąć rękę do

mordercy, czy tez psychopaty.

Ciężko jest uwierzyć, że

wielokrotny morderca, który z

zimna krwią potrafił zabijać

ludzi nie zrobi tego ponownie.

"Dojrzyj w nas człowieka”

Wystawa przedstawia wizerunki narkomanów,

bezdomnych, alkoholików i zbrodniarzy. To osoby, które

jak sami autorzy twierdzą, dotknęły dna, z którego udało

się im odbić. 

Przy okazji wystawy studenci uczestniczyli w spotkaniu

ze Sławomirem Sikorą - przedsiębiorcą, dziennikarzem,

skazanym przed laty za podwójne zabójstwo oraz

Zygmuntem Lizakiem - byłym długoletnim dyrektorem

zakładu karnego w Krakowie.

Spotkanie zorganizowano, aby porozmawiać o godnym

traktowaniu osadzonych czy bezdomnych.

- Każdy złoczyńca kiedyś wyjdzie, wróci do naszej

społeczności, będzie naszym sąsiadem - mówił Zygmunt

Lizak.

- Dlatego ideą naszych wykładów jest uwrażliwianie

młodych ludzi na problemy społeczne. I oczywiście nie

ograniczamy się tylko do problematyki stygmatyzacji

więźniów, mówimy też o profilaktyce i edukacji dzieci -

mówił Zygmunt Lizak. 

Takie akcje na pewno

pomagają .

Zacznijmy dostrzegać coś

dobrego w innych ludziach,

nawet jeśli są byłymi

więźniami…

Bydgoszcz

-

w dniu dobrego łotra

dyskutowali o problemach więźniów

,,Readaptacja, to przede wszystkim

trzeźwość i praca oraz grupa wsparcia.

Warto byłoby pomyśleć nad „zielonym

światłem” dla pracodawców

zatrudniających byłych więźniów, żeby

przełamać stygmatyzację osób

karanych. Spółdzielnie Socjalne są

dużą nadzieją dla zagrożonych

wykluczeniem społecznym osób.

’’

Nawet jeśli proces resocjalizacji będzie

przebiegał pomyślnie i w postawach,

osobowości oraz systemie wartości więźnia

zajdą społecznie pożądane zmiany,

nie

oznacza to, że uda mu się sprostać

wymogom życia na wolności.

Stygmatyzacja, a przez to odrzucenie

przez społeczeństwo, przyzwyczajenie do

realiów więziennych, złe warunki

materialne, brak pracy, problemy rodzinne

i inne charakterystyczne dla osób

zwalnianych z zakładu karnego mogą

spowodować, że były więzień zwróci się o

pomoc do środowisk przestępczych.

Osoba opuszczająca zakład karny

mogła nie zmienić swoich przekonań i

poddać się resocjalizacji tylko

pozornie, przewidując w takim

działaniu korzyść.

Wtedy powrót do środowiska

przestępczego jest bardzo

prawdopodobny. Jeśli jednak były

więzień chce zacząć życie zgodne z

prawem i normami społecznymi,

czeka go wiele

czeka go wiele

przeszkód...

przeszkód...

Społeczeństwo odnosi się nieufnie do osób,
które przebywały w zakładzie karnym i
odrzuca je bez względu na rodzaj
popełnionego przestępstwa.

Wiele osób:
- nie chce mieszkać w pobliżu byłych
więźniów,
- pracować z nimi,
- włączać się w proces udzielania im
pomocy,
- nie zatrudnia osób z przestępczą
przeszłością.

Pobyt w zakładzie karnym w znacznym

stopniu osłabia więzi z rodziną. Nie każdy

więzień ma prawo do przepustek, a bliskich

często nie stać na ponoszenie kosztów

przejazdu na widzenie.

W latach 2000 - 2002 z widzeń nie

korzystało 25% osadzonych.

Rodzina

skazanego jest też często naznaczana przez

społeczeństwo

i wymaga terapii. Zdarza się,

że więzi zostają zerwane całkowicie i

osadzony nie ma dokąd wrócić po odbyciu

kary.

Potrzeba udziału społeczeństwa w

pracy ze skazanymi oraz ich

readaptacji

.

Jest to słuszna idea, gdyż powrót do

społeczeństwa nie jest możliwy bez pewnej

przychylności z jego strony. Poza tym

administracja więzienna skupia się przede

wszystkim na pomocy materialnej. Byli

więźniowie potrzebują długofalowych

działań, a takie zapewniają stowarzyszenia

świadczące pomoc postpenitencjarną.

Więźniowie z Łupkowa

Więźniowie z Łupkowa

dla dzieci z Domu

dla dzieci z Domu

Dziecka w Sanoku

Dziecka w Sanoku

Psychiczne następstwa izolacji
więziennej

-

Stygmatyzacja:

naznaczenie skazanego jako

przestępcy (wyrok, osadzenie w zakładzie karnym)

-

Standaryzacja:

unifikacja, ujednolicenie

skazanych - ubiór, posiadane przedmioty,
harmonogram dnia, zasady poruszania się, widzenia
(swoiste „odczłowieczenie” )

-

Degradacja

(poniżanie, manipulowanie,

naruszanie godności skazanych)

-

Depersonalizacja

(subiektywne odczucie, ale i

zamierzone oddziaływanie oraz zmiana osobowości)

A teraz przedstawimy

A teraz przedstawimy

kilka wypowiedzi z forum na

kilka wypowiedzi z forum na

temat więźniów…

temat więźniów…

„

„

generalnie klasyfikują ich do jednego wora

generalnie klasyfikują ich do jednego wora

pt. :"kryminalista". Mówię rzecz jasna o

pt. :"kryminalista". Mówię rzecz jasna o

ludziach, którzy nie mieli styczności... 

ludziach, którzy nie mieli styczności... 

A ocena byłych więźniów- łata zawsze

A ocena byłych więźniów- łata zawsze

zostaje, chyba że zmieni się zupełnie

zostaje, chyba że zmieni się zupełnie

adres.”

adres.”

syrna

syrna

„

„

wiadomo, że najbardziej znienawidzeni będą

wiadomo, że najbardziej znienawidzeni będą

mordercy, pedofile i gwałciciele, chociaż ludzie

mordercy, pedofile i gwałciciele, chociaż ludzie

biorą też pod uwagę to, ze ktoś np. siedzi już któryś

biorą też pod uwagę to, ze ktoś np. siedzi już któryś

raz. chociaż moim zdaniem ogólnie każdy kto

raz. chociaż moim zdaniem ogólnie każdy kto

odbywa karę pozbawienia wolności w pewnym

odbywa karę pozbawienia wolności w pewnym

sensie jest i będzie "wyklęty" ze społeczeństwa.

sensie jest i będzie "wyklęty" ze społeczeństwa.

Osobiście uważam, ze nasze społeczeństwo musi

Osobiście uważam, ze nasze społeczeństwo musi

jeszcze dorosnąć do tego, żeby zaakceptować ludzi,

jeszcze dorosnąć do tego, żeby zaakceptować ludzi,

którzy w jakimś momencie swojego życia popełnili

którzy w jakimś momencie swojego życia popełnili

błąd i odpokutowali za niego w ZK. Tacy ludzie są

błąd i odpokutowali za niego w ZK. Tacy ludzie są

spychani na margines , "no bo to są przestępcy,

spychani na margines , "no bo to są przestępcy,

i jeszcze nie wiadomo co".

i jeszcze nie wiadomo co".

liv84

liv84

„

„

I jeszcze uważają, że im tam jest strasznie dobrze i

I jeszcze uważają, że im tam jest strasznie dobrze i

że należałoby wszystko zabrać, karmić chlebem i

że należałoby wszystko zabrać, karmić chlebem i

wodą. No bo jak to, że "bandyci" mają telewizory i

wodą. No bo jak to, że "bandyci" mają telewizory i

takie tam inne luksusy. 

takie tam inne luksusy. 

Podczas mojego pobytu "po drugiej stronie" byłem

Podczas mojego pobytu "po drugiej stronie" byłem

często konwojowany do sądu na sprawy. Jeden z

często konwojowany do sądu na sprawy. Jeden z

konwojentów (Policjant) regularnie wyrażał swoje

konwojentów (Policjant) regularnie wyrażał swoje

zdziwienie, że "zbójcom" się tak dobrze żyje. Głosił

zdziwienie, że "zbójcom" się tak dobrze żyje. Głosił

pogląd, że nawet grzałka w celi to za dużo. A

pogląd, że nawet grzałka w celi to za dużo. A

sztućce powinno się wydawać tylko do posiłku.

sztućce powinno się wydawać tylko do posiłku.

Niestety, taki pogląd podziela duża część

Niestety, taki pogląd podziela duża część

społeczeństwa.”

społeczeństwa.”

przemo1969

przemo1969

Powstaje zatem pytanie:

Powstaje zatem pytanie:

Czy jednostka ma

Czy jednostka ma

możliwość obronienia się

możliwość obronienia się

przed stygmatyzacją?

przed stygmatyzacją?

Twórcy teorii stygmatyzacji przekonani

byli, że

NIE

, że raz rozpoczęty proces

naznaczania wymyka się spod kontroli

jednostki i zależy od społeczności. Wszystko

co może zrobić to nie dać się wciągnąć w

tryby społecznego procesu stygmatyzacji

negatywnej.

Jednak współcześnie wielu autorów

uważa, że jednostka

TAK

, ma możliwość

pewnego wpływu na zmianę procesu

naznaczenia. Siłą przetargową dewianta

będzie np. widoczna zmiana zachowania na

lepsze, rehabilitacja.

PODSUMOWUJĄC

PODSUMOWUJĄC

można stwierdzić, że

można stwierdzić, że

nawet najlepsze wyżywienie i

nawet najlepsze wyżywienie i

najlepsze warunki życiowe w ZK nie

najlepsze warunki życiowe w ZK nie

są w stanie usunąć czy choćby

są w stanie usunąć czy choćby

zneutralizować negatywnych

zneutralizować negatywnych

zjawisk towarzyszących karze

zjawisk towarzyszących karze

pozbawienia wolności.

pozbawienia wolności.

Przygotowali:

Przygotowali:

Damian Dąbkowski

Natalia Krajewska

Iwona Groszyk

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ



