#8

Komunikacja II



Komunikaty istotne

• Zdaniem Zavaviego (1997) bardzo

istotną funkcją komunikacji jest
informowanie innych o znalezionym
pokarmie. Tzw. hipoteza „centrum
informacyjnego”

• Na pewno takie zjawisko istnieje u

osobników spokrewnionych.

Owady społeczne

• Niektóre owady społeczne

dzielą się informacjami o

nowoodkrytych źródłach

pokarmu lub zagrożenia

(Wilson, 1990).

• Zwiadowcy wielu gatunku

mrówek werbują po

powrocie do gniazda inne

osobniki przekazując

informację za pomocą

ruchu ciała i trofalaksji.

Mrówki tkacze

• Hölldobler i Wilson (1978) szczegółowo przebadali

zachowanie mrówek tkaczy.

• Werbowniczka usiłuje pozyskać inną mrówkę do:

– Wędrówki do źródła pożywienia – poruszając głową na boki.

– Walki z intruzem – szarpiąc ciałem do przodu i do tyłu a nie

na bok. Gesty te przypominają rzeczywiste ruchy ciała

podczas walki

• Taki rodzaj komunikacji to komunikacja ikoniczna a nie

symboliczna

• Mimo to mrówki potrafią przekazywać taką informację

osobnikom trzecim

Kaprys ewolucji

• Zdolności poznawcze oraz plastyczność

uczenia się pszczoły miodnej rywalizuje

z możliwościami ssaków (Gould i Towne,

1988)

• Karl von Frisch badał zachowania

pszczół od 1910

• Już wtedy potrafił udowodnić jako

pierwszy że owady widzą kolory

Kaprys ewolucji

• W latach 20. zauważył kołowe

tańce pszczół wykonywane przez

robtnice powracające do ula.

• Dziś wiemy, że pszczeli taniec to

tylko jedna z form komunikacji jaka

zachodzi w ulu praktycznie

nieprzerwanie

Kaprys ewolucji

Kaprys ewolucji

Kaprys ewolucji

Różnice „językowe”

• Przejście od tańców kołowych do

ósemkowych zależy od odległości

znalezionego pokarmu w stosunku

do ula, ale także od gatunku

pszczoły:

– Apis florea – 2 do 3m (Indie)
– Carnica – 50 do 100m (Europa)

Pszczela rekrutacja

• W latach 80. udowodniono, że w tańcu

kołowym pszczoła przekazuje dokładnie te

same informacje co w tańcu ósemkowym

(Kirchner, Lindauer i Michelsen, 1988).

• Badania które rozstrzygnęły wątpliwości

jednoznacznie były prowadzone za pomocą

pszczoły-robota

• Badania Weidenmüllera i Seeley (1999)

odkryły, że tańce o odnalezieniu pokarmu są

bogatsze od tańców o odnalezieniu nowego

miejsca na kolonie

Mówiące małpy

• 1931-1933 - Kellogowie
• Ssiedmiomiesięczna szympansica Gua -

wychowywana jak ludzkie dziecko wraz
z ich synem Donaldem

• rozumiała ponad 70 pojedynczych

wyrazów - ale nigdy nic nie mówiła

Pierwsze próby

• 1947-1951 - Hayesowie
• szympansica Viki - bardzo instensywnie

uczona angielskiego

• umiała powiedzieć 4 słowa po trzech

latach ćwiczeń.

– mama
– papa
– cup
– up

Przyczyny

niepowodzeń

• szympansy są fizjologicznie nie przystosowane

do mówienia.

• Mają inną budowę

– jamy ustnej
– języka
– gardła

• Obecnie małpy uczone są języków

symbolicznych - migowych - żetonowych - lub

znakowo-komputerowych.

Komunikacja za pomocą

ASL

• Beatrix i Allen Gardnerowie -

1969-1976

• Szympansica Washoe

– wiek ok. roku
– nauka ASL
– Tryb - stale przebywała z

ludźmi uczona przy okazji

• zdarzało się że zmieniała

temat, wpadała w złość,
uciekała, gryzła opiekuna

Przypadek Washoe

• Postępy były zdumiewające.

Początkowo opanowała

podstawowe wyrazy

– iść, daj mi, pospieszyć się,

słodki, łaskotki,

• po 21 miesiącach liczba

używanych słów wynosiła 34

• W ciągu trzech lat umiała 85

znaków

• Pozostałe 3 szympanse

Gardnerów opanowały nawet

ponad 100 znaków

Metodologia badań z

ASL

• Aby stwierdzić że małpa

nauczyła się znaków, trzech

niezależnych obserwatorów

musiało zinterpretować gest,

występujący spontanicznie

we właściwym kontekście,

codziennie przez 15 dni.

• Zgodna interpretacja

obserwatorów pokazywała

zdolności małpy na poziomie

86-96%

• Fouts, który później dołączył

do Gardnerów zauważył, że

małpy „modulują” znaki

(1989).

Inne badania z ASL

• Trzyletni szympans Ally uczony metodą

Gardnerów opanował ok. 70 słów,
następne 10 słów uczył się bez
desygnatów. Mimo to umiał je
konsekwentnie stosować (Fouts, Chown,
Goodman, 1976)

• Małpy uczone języka ASL spontanicznie

stosowały gesty w nowych sytuacjach.

Wątpliwości i zarzuty

• Większość małp posługująca się ASL

stosowała gesty jak małe dzieci. W

zasadzie nie było sekwencji gestów, a

jeśli były to gramatycznie niepoprawne

• Terrace (1979) prowadził badania

właśnie pod kontem sekwencji

dwugestowych.

Przypadek Nima

Chimpskyego

(Terrace, 1979-1980)

• Analizowano jego mowę po zakończeniu

badań z 20 000 zapisów.

• Statystyczna częstość właściwej

składni gramatycznej przy sekwencjach

dwugestowych wynosiła 78 do 83 %

• Przy pewnych wyrażeniach była niższa

Przypadek Nima

Chimpskyego (Terrace, 1979-

1980)

• Przykład frekwencji

dwugestowych

– jeść Nim - 302
– jeszcze jeść - 287
– ja jeść - 237
– Nim jeść - 209
– jeść pić - 98
– guma jeść - 79
– grejpfrut jeść - 74

Przypadek Nima

Chimpskyego (Terrace,

1979-1980)

• Najdłuższa sekwencja jaką

powiedział Nim spontanicznie była

następująca:

– „dać pomarańcza, mi, dać, jeść,

pomarańcza, dać, mi jeść,

pomarańcza, dać, mi, ty”

Przypadek Koko

(Paterson,Linden,1978-2005)

• Koko - gorylica uczona

metodą Gardnerów

• IQ Koko = 85-95 (skala

S-B)

• Po pięciu latach nauki

645 pozycji

słownikowych, a

słownik roboczy wynosi

375 słów

Przypadek Koko

(Paterson, 1978-2005)

• Przykłady kreatywności i

autonomizacji

– np. słomka = słomka do

napojów, papieros, wąż
plastikowy, antena radia.

– Oczy-kapelusz = maska
– Słodka skała = słodka

czerstwa bułka

– Ja tam płakać = na obrazek

goryla w kąpieli

– Przekleństwa = Pełny klozet,

paskudny diabeł

Przypadek Koko

(Paterson, 1978-2005)

• Najdłuższe zdanie

wygłoszone przez Koko:

– Proszę mleko, proszę, mi,

lubić, pić, jabłko, butelka.

• Wiele z zachowań, które jest

tu opisywanych ogranicza się

do tzw. kompetencji

językowej. Widać to

najbardziej na przykładzie

„języków żetonowych” ale

także na ASL

 

                 

 

                 

 

                 

 

                 

"Eat"

"Drink"

"Good"

"Time"

 

                       

            

 

                        

            

 

                       

            

 

                       

            

"Mother"

"Love"

 

"Baby"

 

"Ask"

 

 

                       

            

 

                        

           

 

                       

            

 

                       

            

"Because"

"Gorilla"

"Polite"

"Sorry"

Przypadek Sary

(Premack) 1966

• mieszkała w klatce i uczono ją układania żetonów

na magnetycznej tablicy

– np. czerwony kwadrat = banan

rozumiała ponad 100 wyrazów

• Przykłady prób eksperymentalnych:

– Kładziono jabłko i banan i „mówiono” jeżeli

jabłko to czekolada.

– Sara położyć jabłko na talerz
– Czy kubek = łyżka?

• Prawidłowe odpowiedzi wynosiła 70/80 %

Przypadek Lany

(Rumbaugh, Savage-

Rumbaugh 1977-1980)

• Lana - trening w modelu Sary
• Klatka to pokój z klawiaturą komputera

na całą ścianę od 1971 roku uczona
symboli na klawiaturze

• Klawiatura sprzężona jest z automatem

wydawania rzeczy

Więcej niż kompetencja

językowa

• Coś w rodzaju słowa w zachowaniach

językopodobnych pojawić się może tylko

wtedy gdy nadawca przekazuje odbiorcy

informacje, których odbiorca wcześniej

nie zna.

• Wg niektórych badaczy – nadawca ma

ZMIENIĆ PRZEKONANIE ODBIORCY – ale

to za daleko idąca konkluzja. (Grice,

1957)

Badania Savage-

Rumbaugh, 1986

• Dwa szympansy Austin i Sherman nauczyły się

korzystać z klawiatur komunikacyjnych prosić o jedno z

sześciu narzędzi (klucz do zamków, monety do

automatu, słomki do picia, długie patyki, gąbki i

otwieracz do butelek.

• Jeden z nich wiedział jaki dostał pokarm, więc musiał

prosić drugiego o dostarczenie mu przez dziurę w

ścianie odpowiedniego narzędzia w zamian za jedzenie.

• Wskaźnik prawidłowych reakcji wyniósł 91-97%

Badania Savage-Rumbaugh,

1986

• Przypadek

Kanziego
pokazuje, że
najważniejsze w
przypadku małp
są róźnice
indywidualne.

Wnioski

• Nikt nie ma wątpliwości, że zachowania

badanych małp miały charakter
językopodobny, ale wszystkie te
eksperymenty ujawniają ewolucyjną
ciągłość między ludzkimi i zwierzęcymi
zdolnościami komunikacji i myślenia.