PSYCHOZA

Definicja

Psychoza (gr. psyche - umysł i
osis - szaleństwo), choroba
psychiczna przebiegająca z
zaburzeniami myślenia,
spostrzegania, woli, uczuć, intelektu,
powodująca zwykle trudności
adaptacyjne i zaburzenia kontaktu.
Najczęściej chory dotknięty psychozą
nie ma poczucia choroby.

Psychoza jest stanem oderwania od

rzeczywistości, manifestującym się brakiem

zaradności życiowej, niezdolnością do

adekwatnych reakcji wobec ludzi. Wszystko

to związane jest z wyraźnie zaburzonym

językiem lub/i spostrzeganiem lub/i

rozumowaniem oraz zaburzonym życiem

emocjonalnym. Oczywiście, każdy z tych

elementów może wystąpić w przypadku

silnych nerwic, czy poważnych zaburzeń

osobowości, jednak w psychozie kontakt z

człowiekiem jest szczególnie trudny, żyje on

wyraźniej,niż inni „w swoim świecie".

Objawy wytwórcze

Objawy wytwórcze są inaczej nazywane objawami

produktywnymi lub pozytywnymi. Są one niejako

czymś nowym, wytworzonym przez psychozę.

Występują one w rozmaitych zaburzeniach

psychicznych (m.in. zaburzeniach schizofrenicznych,

depresji psychotycznej, zaburzeniach psychicznych

na podłożu organicznym, zaburzeniach

spowodowanych przyjmowaniu narkotyków lub

alkoholu).

Do objawów tych zaliczamy:

-zaburzenia postrzegania (omamy) i myślenia

(urojenia). Oznaczają zjawiska psychiczne nie

występujące zwykle u osób zdrowych. Urojenia mogą

mieć różną treść – prześladowcze („wszyscy chcą

mnie zniszczyć”), religijne („Bóg do mnie

przemawia”), wielkościowe („wiem,

jak uratować świat od zagłady”).

c.d

Mogą być zaskakująco dziwaczne („myszy

wyjadają mi brzuch”) albo („w książce

telefonicznej zapisany jest klucz do panowania

nad światem”). Omamy odnoszą się do

nieprawidłowych spostrzeżeń zmysłowych

( wzrokowe, słuchowe, smakowe, węchowe czy

dotykowe), które powstają bez bodźca

działającego na któryś ze zmysłów ( jak na

przykład „słyszenia głosów” – rzadko są to

jednak halucynacje. Objawami psychotycznymi

są także zaburzenia myślenia: rozkojarzenie

czy paralogiczny sposób wnioskowania.

objawy negatywne

objawy negatywne – wiążą się z ograniczeniem

zakresu i różnorodności czynności psychicznych, czyli

utratą normalnych zdolności do przeżywania i

wyrażania emocji, oznaczają wycofanie, apatię,

pasywność, abnegację, brak inicjatywy, motywacji i

koncentracji, rezygnację z kontaktów towarzyskich a

nawet rodzinnych. Chorym na niczym nie zależy,

stają się zupełnie bezwolni. Objawy negatywne

często odpowiadają za trwałe wyłączenie chorego z

życia zawodowego i społecznego.
Wymienia się także objawy afektywne, które

najczęściej oznaczają lęk i zaburzenia nastroju. Warto

pamiętać, że wszystkie wymienione objawy wiążą się

z wielkim cierpieniem chorego oraz jego najbliższych.

Przyczyny i mechanizmy

Przyczyny i mechanizmy powstawania

psychoz nie są znane. Istnieje wiele hipotez

próbujących tłumaczyć, jak to się dzieje, że

dochodzi do powstania psychozy, ale żadna

z nich nie została w pełni udokumentowana.

Pierwsza grupa hipotez obejmuje przyczyny

biologiczne (np. predyspozycje genetyczne,

przyczyny neurochemiczne, uszkodzenia

mózgu), druga grupa teorii podkreśla

znaczenie czynników społecznych (np.

sytuacje stresowe, niekorzystna atmosfera

rodzinna).

Psychoza a dziedziczność.

Uważa się, że psychozy nie są chorobami

dziedzicznymi w pełnym tego słowa znaczeniu,

można natomiast mówić o dziedziczeniu skłonności

do zachorowania.

Oznacza to, że choroba może wystąpić u danej osoby

nawet wtedy, gdy nikt w rodzinie na nią nie chorował.

Z drugiej strony, można zachować zdrowie również

wtedy, gdy w rodzinie choruje kilkoro krewnych. Im

większy stopień pokrewieństwa, tym ryzyko

zachorowania jest większe, ale nadal jest niewielkie.

Przykładowo – nawet, jeśli oboje rodzice chorowali na

psychozę, to ryzyko zachorowania ich dziecka jest

dużo mniejsze od 100% i wynosi ok. 40%.

Statystycznie ryzyko zachorowania zwiększa się wraz

z czynnikiem pokrewieństwa, podczas gdy w

populacji ogółem ryzyko można określić jako 1/100,

to wśród krewnych możemy mówić o 1/10.

Inne czynniki biologiczne

mające wpływ na

zachorowanie na psychozę.

Badania nad procesami

neurochemicznymi u chorych na

psychozy wskazują na istnienie

neurochemicznych przyczyn tych

chorób. Mówi się np. o nadmiarze

dopaminy – ważnego przekaźnika

chemicznego w mózgu, jako przyczynie

wystąpienia objawów psychozy.

Nadmiar dopaminy prowadzi do

zaburzeń funkcji ośrodkowego układu

nerwowego. Inne badania wyjaśniają

podłoże psychoz występowaniem

zmian w strukturze mózgu.

Podział psychoz

Pod względem świadomości

* Psychozy z zaburzoną świadomością charakteryzują się
zwykle znanym czynnikiem etiologicznym, takim jak zatrucia,

wysoka gorączką, czy odstawienie substancji od której jest się

uzależnionym.

* Psychozy z zachowaną świadomością polegają na

zaburzeniach spostrzegania, bądź myślenia - zarówno jego

formy, jak i treści. Ziegler i Levine podejrzewali i starali się

udowodnić, że urojenia występują u osób z wyższym, zaś

omamy u osób z niższym poziomem rozwoju – co opiera się na

stwierdzeniu, że omamy są bliskie zjawiskom

charakterystycznym dla niedojrzałości, jak marzenia, przeżycia

ejdetyczne. Natomiast dla wytworzenia spójnego systemu

urojeń konieczna jest psychika rozwinięta. W ten sposób

tłumaczyć można przewagę endogennych psychoz w wieku

dojrzałym (jednak przed okresem inwolucyjnych zmian w

ośrodkowym układzie nerwowym, kiedy to przeważają

psychozy organiczne, tzw. "starcze") w postaci urojeń, zaś

psychoz w wieku młodszym jako psychoz z omamami.

c.d

Pod względem jakości

Psychozy z zachowaną świadomością można podzielić

na psychozy dotyczące zaburzeń spostrzegania i

psychozy dotyczące zaburzeń myślenia. Obydwa te

rodzaje zaburzeń psychotycznych charakteryzuje

zachowanie świadomości, choć czasem rozmowa z

osobą doznającą tychże zaburzeń dostarczyć może

podejrzeń, że świadomość chorego jest zaburzona: np.

odpowiada nielogicznie (bądź nieprawidłowo) na

pytania dotyczące jego danych osobowych, obecnego

czasu, a szczególnie często na pytanie o aktualne

miejsce (orientacja w miejscu). Nie wynika to z

zaburzeń świadomości, tylko zwykle ze złego kontaktu,

przejawiającego się niechęcią do odpowiadania na

pytania, błędami wynikającymi z pochłonięcia umysłu

urojeniami, czy też zrozumiałą i prawidłową niewiedzą

co do miejsca w wypadku dowiezienia chorego przez

karetkę do miejsca badania.

c.d

Psychozy dotyczące zaburzeń spostrzegania

Polegają na doznaniach patologicznych iluzji, bądź omamów. Iluzje

polegają na zniekształceniach spostrzeżeń, jak np. przekonanie o

obecności osoby siedzącej na krześle, podczas gdy obiektywnie wisi tam

(na tym krześle) jedynie marynarka. Omamy polegają na spostrzeganiu

czegoś, czego w ogóle nie ma w miejscu wskazanym przez doznającego,

przeważnie chodzi o doznania z poszczególnych zmysłów:

Wzrok: Omamy wzrokowe oznaczają spostrzeganie czegoś, czego

realnie nie ma w miejscu wskazanym przez chorego.

Słuch: Omamy słuchowe polegają na doświadczeniu bodźców

słuchowych z zasięgu percepcji, co do którego inne osoby (badający

lekarz, rodzina) stwierdzą, że nie słyszą niczego.

Węch: Chory, przebywający w zasięgu węchu z innymi osobami, które

"niczego nie czują", jest przekonany że czuje jakiś specyficzny zapach,

przeważnie określany jako "smród".

Dotyk: Doznanie, które zwykle pozostaje w opozycji dla własnych

doznań (prawidłowych) wzrokowych. Chory "czuje" bodźce dotykowe,

np. "łażące po nim robaki", choć ich nie widzi, tak jak otoczenie. Omamy

czuciowe (dotykowe) przeważnie występują w sytuacjach o ograniczonej

widoczności (noc, zgaszone wszystkie światła w pomieszczeniu w

którym jest chory).

Zmysł równowagi: w psychiatrii bez większego znaczenia.

c.d

Psychozy dotyczące zaburzeń

myślenia Dotyczą formy albo treści

myślenia. Zaburzenia dotyczące formy

dzielą się na zaburzenia toku myślenia i

zaburzenia struktury myślenia.

Nieprawidłowy tok myślenia polega na:

spowolnieniu, przyspieszeniu,

otamowaniach, natłoku, rozwlekłości, czy

słowotoku. Zaburzenia treści myślenia

polegają na myślach nadwartościowych,

urojeniach, automatyzmach i myślach

natrętnych.

c.d

Psychozy o wątpliwej klasyfikacji.
Do zjawisk, których klasyfikacja jest wątpliwa należą

omamy rzekome. Są to pozornie zaburzenia

spostrzegania, jednakże charakteryzują się tym, że

doznanie nie jest zgodne z miejscem jego wskazania.

Przykładem omamu rzekomego jest "głos mówiący w

głowie", "widok ludzi na Księżycu", "zadanie słyszane

od szwagra z Gdyni (podczas gdy pacjent przebywa

w Krakowie)" i podobne - doznania zmysłowe (wzrok,

słuch - w odniesieniu do pozostałych zmysłów nie ma

to zastosowania) dochodzące z przestrzeni, dla której

"zdrowy" nie percepowałby z powodu ograniczenia

znanego mu zasięgu zmysłu.

c.d

Przyjmuje się, że omamy rzekome należą do

zaburzeń spostrzegania, choć istnieją co do

tego wątpliwości. Przeważająca część omamów

rzekomych słuchowych dotyczy spostrzeżenia

"głosu w głowie". Zwykle ten "głos" nakazuje

wykonanie czegoś niezgodnego z naturą

chorego. W trakcie zadawania szczegółowych

pytań dotyczących tego doznania często

okazuje się, że "głos" nie jest w istocie

doznaniem słuchowym, tylko "myślowym", co

jest zresztą opisane w psychopatologii jako

"nasyłane myśli", albo okazuje się "własną

myślą", aczkolwiek na tyle nieakceptowaną, że

zostaje w świadomości "doznającego"

przekształcona nieświadomie jako "głos".

Leczenie

Psychozy leczy się farmakologicznie.

Dodatkowo stosuje się odpowiednie

metody psychoterapeutyczne, jednakże

tylko pomocniczo.
Obecnie stosowane leki

przeciwpsychotyczne, niezależnie od ich

generacji, mają za zadanie blokowanie

receptorów neuroprzekaźników w

synapsach. Działanie to ma zapobiec

pobudzeniom niekontrolowanym w

mózgu, a co za tym idzie objawom

wytwórczym.

Bibliografia

Bilikiewicz A., Pużyński S.,
Rybakowski J., Wciórka
J.:Psychiatria. Tom I: Podstawy
psychiatrii. Wydawnictwo
Medyczne Urban & Partner,
Wrocław, 2002.
Kaplan H.I., Sadock B.J., (1995),
Psychiatria kliniczna