 | Pobierz cały dokument Rozmiar 52 KB |
OSOBOWOWOŚĆ W ŚWIETLE
TEORII UCZENIA SIĘ
Krytyka kategorii "osobowość"
(a także:
"cecha", "obraz samego siebie",
"samoświadomość", "ja podmiotowe", "ego",
"nieświadoma motywacja" itp.):
- odnoszą się do bytów
nie podlegających
obserwacji
(bądź trudnych do operacjonalizacji)
- zakładają istnienie znacznej stabilności i
międzysytuacyjnej
spójności zachowania
.
GŁÓWNE ZAŁOŻENIA TEORII UCZENIA SIĘ :
1. Znaczenie
uczenia się
: (wszelkie bardziej
złożone formy zachowania człowieka są
produktem uczenia się).
2. Znaczenie
uwarunkowań
środowiskowych
(zachowanie znajduje się
pod kontrolą konfiguracji bodźców
środowiskowych i antycypowanych
wzmocnień).
OGÓLNE IMPLIKACJE DLA PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI:
- geneza względnie
stałych tendencji w zachowaniu
(np.
nawyków) - tkwi w doświadczeniu człowieka, a nie w
genach;
- w sporze między sytuacjonizmem a personalizmem -
zdecydowane podkreślanie
roli sytuacji
jako determinanty
zachowania;
- Każde zachowanie podlega
modyfikacji
poprzez
(umiejętną) zmianę w środowisku;
- wyjaśnianie stałości zachowania - wynika ze
stałości
środowiska
oraz
nabywania nawyków
(poprzez uczenie
się), a nie z istnienia ogólnych, wewnętrznych dyspozycji;
- zaburzenia psychiczne - rezultat
uczenia się
zachowań
dezadaptacyjnych bądź deficytu uczenia się zachowań
adaptacyjnych;
- terapia opiera się na zastosowaniu do zmiany zachowania
reguł teorii uczenia się
(a nie na próbach reorganizacji
osobowości);
- socjalizacja człowieka:
(a) rola
emocjonalnych odruchów warunkowych
w
uczeniu się norm społecznych;
(b) znaczenie
wzmocnień wtórnych
dla rozwoju
systemów motywacyjnych (np.: w jaki sposób nabywa
wartości pieniądz, wysoka pozycja społeczna, osiągnięcia
na polu intelektualnym?)
NA JAKICH KONCEPCJACH TEORETYCZNYCH OPIERA
SIĘ TEN NURT?
1.
WARUNKOWANIE KLASYCZNE
. (Pojęcia: bodziec
bezwarunkowy; bodziec warunkowy; generalizacja
bodźca; generalizacja reakcji; generalizacja semantyczna;
różnicowanie; wygaszanie; przewarunkowanie).
Implikacje dla psychologii osobowości
:
- nerwica jako następstwo
niemożności różnicowania
;
-
warunkowanie i generalizacja lęku
jako proces prowadzący
do fobii i innych zaburzeń neurotycznych;
-
systematyczne odwrażliwianie
(J. Wolpe) - Etapy: (a)
uczenie sztuki relaksu, (b) rekonstrukcja hierarchii
bodźców lękotwórczych; (c) trening odwrażliwiający (Jego
istota - wygaszaniu reakcji lęku z równoczesnym
nabywaniem reakcji relaksu na bodżce lękotwórcze).
2.
WARUNKOWANIE SPRAWCZE
(Skinner).
Zachowania
reaktywne
(respondent behavior) i zachowania
sprawcze
(operant behavior). Pojęcie wzmocnienia -
pozytywnego i negatywnego. Pojęcie nagrody i kary.
Implikacje dla psychologii osobowości
:
(a) Rozwój. Znaczenie
schematów wzmocnienia
(w
nabywaniu różnych elementarnych umiejętności, ale także
złożonych kompetencji społecznych i osobistych).
(b) Psychopatologia.
"Symptomy" są równoznaczne z
"chorobą".
Usuniecie "symptomów" jest równoznaczne z
wyleczeniem.
Istota zaburzeń: ludzie nie "produkują" reakcji pożądanej
(deficyt behavioralny), bądź nabyli, drogą uczenie się,
reakcje niepożądane. Deficyt wzmocnień (obiektywny i
subiektywny) a symptomy depresji.
(c) Leczenie - wymaga oceny zachowania (behavioral
assessment). Ocena ABC (
Antecedent conditions,
Behavior, Consequences of the behavior
).
Np. modyfikacja napadów złości u dziecka (temper
tantrum) wymaga;
(1) dokładnego opisu tego zachowania,
(2) rozpoznania specyficznych bodźców
środowiskowych które wywołują, ukierunkowują, lub
wzmacniają to
zachowanie,
(3)rozpoznanie czynników środowiskowych
(okoliczności,
wzmocnień), dzięki którym możliwe
byłoby modyfikowanie
tego zachowania.
3. ZNACZENIE POPĘDÓW I ICH REDUKCJI W
PROCESACH UCZENIA SIĘ
(C. Hull; J. Dollard i N.
Miller).
Teoria uczenia się C. Hulla; główne pojęcia
siła nawyku
(siła związku S i R);
s
E
r
=
s
H
r
x D
popęd
(każdy silny bodziec, zdolny do pobudzenia
organizmu do działania).
Popędy
pierwotne
i popędy
wtórne
(nabywane dzięki
uczeniu się).
Uczenie się zachowań instrumentalnych - dzięki
redukcji
popędu
.
Koncepcja J. Dollarda i N. Millera
(„Osobowość i
psychoterapia”, 1950). Próba integracji
teorii uczenia się
z psychoanalizą
.
Reakcje
instrumentalne
vs. reakcje
sygnałotwórcze
(związane z systemem językowym - procesy myślenia,
przewidywania skutków swoich działań, planowania,
analizy własnego zachowania itp).
Natura konfliktu
typu „+ -„. (model N. Millera).
Zaburzenia zachowania związane z wyuczonym sposobem
radzenia sobie z konfliktami motywacyjnymi. Rola
konfliktów z okresu wczesnego dzieciństwa. Na czym
polega
uczenie się wyparcia
?
Psychoterapia jako proces
przywracania reakcji
sygnałotwórczych
(zdolności do werbalizacji własnych
problemów).
NOWSZE UJĘCIA - Od społecznej teorii uczenia się -
do społeczno-poznawczej teorii osobowości
4.
TEORIA WYUCZONEJ BEZRADNOŚCI
jako model
depresji - (M.E. P. Seligman).
Postulat
nowego rodzaju uczenia się
(uczenie się braku
kontroli)
PRZYCZYNA
: utrata kontroli nad biegiem zdarzeń –
sytuacja treningu bezradności.
PROCES POŚREDNICZĄCY
: uczenie się, że
nie ma
związku
między działaniem a jego następstwami +
formowanie zgeneralizowanego
oczekiwania braku
kontroli
w przyszłości.
NASTĘPSTWA
: syndrom wyuczonej bezradności.
deficyty
:
poznawczy (asocjacyjny)
motywacyjny (aktywności)
emocjonalny (pogorszenie nastroju)
Model przeformułowany wyuczonej bezradności i depresji
(L. Abramson, M. Seligman, i J. Teasdale, 1979):
Rola
ATRYBUCJI PRZYCZYNOWYCH
w wyznaczaniu charakteru,
trwałości, i zakresu deficytów „bezradnościowych” i
podatności na depresję.
atrybucje do
czynników
wewnętrznych – zewnętrznych
stałych – zmiennych
globalnych – specyficznych.
Pesymistyczny vs. optymistyczny styl atrybucyjny
(eksplanacyjny)
jako czynnik ryzyka w depresji reaktywnej.
5.
TEORIA SPOŁECZNEGO UCZENIA SIĘ
(W. Mischel, A.
Bandura).
Rola procesów
modelowania społecznego
i wzmocnień
społecznych w nabywaniu i kontroli nowych zachowań.
Rola pośrednika poznawczego -
przekonań o własnej
skuteczności
(self-efficacy) w podejmowaniu działania.
Znaczenie
specyfiki sytuacji
i specyfiki przekonania o
skuteczności w kontroli działania.
Bardziej ogólnie: Interakcyjny model uwarunkowania
zachowania: Osobowość X Kontekst (społeczny,
zadaniowy) zachowania.
Integracja z modelem
poznawczo-społecznym
(zwłaszcza: W.
Mischel & Y. Shoda, 1995: A Cognitive-Affective System
Theory of Personality, Psychological Review).
| Pobierz cały dokument Rozmiar 52 KB |