FARMAKOTERAPI

A UKŁADU

ODDECHOWEGO

LEKI

PRZECIWKASZLOWE

• Odruch kaszlowy powstaje na skutek

podrażnienia błon śluzowych dróg

oddechowych i ma na celu usunięcie ciała

obcego lub nadmiaru śluzu, jest to

odruch fizjologiczny

• sytuacje, w których

wskazane jest

tłumienie odruchu kaszlowego:

– przy współistniejącej ciężkiej niewydolności

krążenia

– po operacji w obrębie klatki piersiowej

– w zranieniu opłucnej

– w złamaniu żeber

– w ciężkich urazach klatki piersiowej , gdy

kaszel stanowi dodatkowe ryzyko krwotoku z

płuc

– w przypadku gdy kaszel jest bardzo nasilony i

suchy, bez wykrztuszania śluzu oskrzelowego

LEKI PRZECIWKASZLOWE

1. Leki o działaniu ośrodkowym

(hamujące

ośrodek kaszlu znajdujący się w rdzeniu

przedłużonym)

a) Opioidowe leki przeciwkaszlowe

–

MORFINA

– stosowana wyjątkowo w sytuacjach

zagrożenia krwotokiem z płuc (urazy klatki

piersiowej)

–

KODEINA

– nie wykazuje działania

euforyzującego, lecz ma słabe właściwości

uzależniające; działa : przeciwkaszlowo,

słabo przeciwbólowo, uspokajająco oraz

przeciwbiegunkowo; stosowana :w

uporczywym, suchym i bolesnym kaszlu;

przeciwwskazania:

astma oskrzelowa, dzieci poniżej 1 r.ż., ciąża

działania niepożądane: zaparcia, nudności,

wymioty, senność, zawroty głowy, spadek

częstości oddechu

• preparaty :

– fosforan kodeiny

(tabl.)

– Ascodan

(tabl.) –

preparat złożony

(kodeina i kwas acetylosalicylowy),

stosowany w zapaleniu górnych dróg

oddechowych przebiegającym z suchym,

męczącym kaszlem

– Thiocodin

(tabl.)-

stosowany w zapaleniu

opłucnej, w kaszlu palaczy

– Dextrometorfan

(tabl.) –

nie wywołuje uzależnienia

LEKI PRZECIWKASZLOWE

b) Nieopioidowe leki

przeciwkaszlowe

–

PENTOKSYWERYNA (PENTOXYVERIN)

–

draż., działanie przeciwkaszlowe
występuje po 30 min i utrzymuje się
krótko;
działania niepożądane: senność,
zaburzenia przewodu pokarmowego,
odczyny alergiczne skóry

LEKI PRZECIWKASZLOWE

2. Leki o działaniu obwodowym –

śluzy roślinne

• zmniejszają częstotliwość i

nasilenie odruchów kaszlowych

• działają przeciwzapalnie,

ułatwiają odkrztuszanie

• łagodzą podrażnienie błony

śluzowej gardła

LEKI PRZECIWKASZLOWE

2. Leki o działaniu obwodowym –

śluzy

roślinne

• Korzeń prawoślazu

–

zawiera śluzy które pęczniejąc w wodzie,

tworzą roztwory koloidalne pokrywające błonę

śluzową cienką warstwą, utrzymującą się

przez dłuższy czas i chroniącą ją przed

szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych

–

ułatwia regenerację uszkodzonych

fragmentów błony śluzowej i zmniejsza stan

zapalny

–

zmiękcza zalegającą, zbitą wydzielinę

przylegającą do błony śluzowej gardła i krtani-

ułatwiając w ten sposób odkrztuszanie

–

działania niepożądane: długo stosowane mogą

powodować niedobory witamin i soli

mineralnych, ponieważ śluzy hamują ich

wchłanianie z przewodu pokarmowego

LEKI PRZECIWKASZLOWE

– zastosowanie : w chorobach

gardła, krtani i jamy ustnej oraz
przy uszkodzeniach błon
śluzowych gorącymi płynami lub
substancjami żrącymi, a także w
nieżycie oskrzeli, przełyku i
żołądka oraz we wrzodzie
żołądka i dwunastnicy,w
nadkwaśności

– preparaty:

• Sirupus Althaeae

• Liść podbiału

– wskazania:przewlekłe zapalenie

oskrzeli, osłabienie odruchu

wykrztuśnego, suchy nieżyt gardła

– preparaty :

• Succus Farfarae
• Tymianek z podbiałem (tabl.)

• Kwiat dziewanny

– działa przeciwzapalnie na błony

śluzowe jamy ustnej , gardła,

przełyku, żołądka, jelit i oskrzeli

– preparaty:

• Flos Verbasci
• Sirupus Verbasci

LEKI WYKRZTUŚNE

• upłynniają wydzielinę drzewa

oskrzelowego, zmniejszając jej
lepkość, a w konsekwencji
ułatwiają odkrztuszanie

1. Leki wykrztuśne o działaniu odruchowym

 KORZEŃ LUKRECJI



korzeń i sok z lukrecji działają wykrztuśnie



drażni słabo błonę śluzową, co odruchowo zwiększa
czynność wydzielniczą błony śluzowej i pobudza ruchy
nabłonka rzęskowego dróg oddechowych



działa przeciwzapalnie na błony śluzowe żołądka i jelit



działania niepożądane:długie przyjmowanie powoduje
zatrzymanie wody w organizmie, jonów sodu a
zwiększone wydalanie potasu (hipokaliemia)



zastosowanie : w schorzeniach górnych dróg
oddechowych, nieżycie gardła i oskrzeli, w uporczywym
kaszlu z zalegającą wydzielina, chrypce, zapaleniu
dziąseł i migdałków; stosowana też w schorzeniach
przewodu pokarmowego, w chorobie wrzodowej oraz w
nadwrażliwości jelita grubego

LEKI WYKRZTUŚNE

preparaty

Tussipect

( draż., syrop)

• działa : wykrztuśnie, przeciwzapalnie,

odkażająco na błonę śluzową jamy ustnej i

gardła, rozrzedza wydzielinę oskrzeli

• przeciwwskazany : u dzieci do 3 r.ż. i w

chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy

• działania niepożądane: po

przedawkowaniu- wzrost ciśnienia

tętniczego i pobudzenie psychoruchowe

Neo- Azarina

(tabl.) –

działa zarówno

wykrztuśnie (pobudza ruchy nabłonka

rzęskowego) jak i przeciwkaszlowo (zawarta

w nich kodeina hamuje odruchy kaszlu)

Tussipini

(syrop)-

działa wykrztuśnie,

przeciwkaszlowo, przeciwzapalnie i hamuje

skurcz mięśni gładkich oskrzeli

LEKI

WYKRZTUŚNE

LEKI

WYKRZTUŚNE

2. Leki działające bezpośrednio na

gruczoły oskrzelowe

 Jodek potasowy

• należy do najsilniejszych środków

wykrztuśnych

• upłynnia wydzielinę oskrzeli
• działania niepożądane:bolesny

obrzęk ślinianek, wyciek z nosa,
zaburzenia żołądkowo- jelitowe,
uczulenie( najczęściej w postaci
wyprysku skórnego)

LEKI

WYKRZTUŚNE

Gwajakolosulfonian potasowy

• wchłania się z przewodu pokarmowego

do krwi i wydala się przez drogi
oddechowe

• drażniąc błonę śluzową zwiększa

produkcję wydzieliny, rozrzedza ją
oraz działa słabo odkażająco

• wskazania: stany zapalne dróg

oddechowych przebiegające z kaszlem

• działania niepożądane: podrażnienie

przewodu pokarmowego

Preparaty roślinne

Alcep

– syrop z cebuli

zwiększa wydzielanie śluzu i przywraca

samoistne ruchy nabłonka rzęskowego oraz

hamuje rozwój drobnoustrojów

Cepasmel-

syrop czosnkowo- cebulowy

słodzony miodem

działa silnie przeciwgrzybiczo i

przeciwwirusowo, zmniejsza napięcie

oskrzeli, pobudza wydzielanie śluzu

Babicum-

syrop z babki lancetowatej,

buraka i miodu

łagodzi kaszel i ułatwia odkrztuszanie

Plantaginis

– syrop z babki lancetowatej

Pectosol

– płyn o

działaniu wykrztuśnym,

przeciwkaszlowym, przeciwzapalnym i

rozkurczowo na mięśnie gładkie oskrzeli

 Olejki eteryczne

działają wykrztuśnie, bakteriobójczo i

spazmolitycznie (rozkurczowo)

najlepiej skutkują podane drogą wziewną
stosowane zewnętrznie do inhalacji w

schorzeniach górnych dróg oddechowych,
w stanach astmatycznych i kaszlu, w
zapaleniu zatok, migdałków

stymulują wydzielanie oskrzeli i upłynniają

wydzielinę

olejek anyżkowy, eukaliptusowy, miętowy,

eteryczny olejek sosnowy, olejek
terpentynowy

preparat :

Mentoklar

(żel, krople do inhalacji,

sztyft)- mieszanina olejków eterycznych

 UWAGA !

u niektórych osób wywołują skurcz

oskrzeli

olejek anyżkowy, eukaliptusowy,

miętowy, eteryczny olejek sosnowy,
olejek terpentynowy

preparat :

Mentoklar

(żel, krople do

inhalacji, sztyft)- mieszanina olejków
eterycznych

UWAGA !

u niektórych osób

wywołują skurcz oskrzeli

3. Środki zmieniające odczyn

wydzieliny oskrzelowej

• zmiana pH wydzieliny gruczołów

oskrzelowych powoduje jej
upłynnienie, co ułatwia
wykrztuszanie

LEKI WYKRZTUŚNE

LEKI WYKRZTUŚNE

Chlorek amonu

p.o. powoduje zakwaszenie

organizmu, zwiększa wydzielanie

gruczołów oskrzelowych i upłynnia

wydzielinę

pobudza również ośrodek oddechowy

(wzrost częstości oddechów)

może spowodować podrażnienie błony

śluzowej żołądka

w większych dawkach posiada

działanie moczopędne

LEKI WYKRZTUŚNE

Wodorowęglan sodu

alkalizuje wydzielinę oskrzeli, co

prowadzi do jej upłynnienia i łatwiejszej
eliminacji

p.o. alkalizuje sok żołądkowy i mocz (!

może usposabiać do kamicy nerkowej i
ułatwiać zakażenie dróg moczowych)

LEKI WYKRZTUŚNE

4.

4.

LEKI MUKOLITYCZNE

LEKI MUKOLITYCZNE

N- acetylocysteina

 zmniejsza lepkość śluzu i ułatwia jego

usunięcie z oskrzeli

 posiada niewielkie działanie bakteriostatyczne
 działa ochronnie na wątrobę, stosowana w

ostrym zatruciu paracetamolem

 wskazania : ostre i przewlekłe choroby dróg

oddechowych, którym towarzyszy obfita i
lepka wydzielina z drzewa oskrzelowego,
rozedma płuc, astma przebiegająca z gęstą
wydzieliną

 przeciwwskazania : choroba wrzodowa żołądka

i dwunastnicy, ostry stan astmatyczny w
wyniku skurczu oskrzeli, ciąża i karmienie

 preparat :

ACC 100, -200

,

Tussicom -100, -200

Bromheksyna

działa silnie wykrztuśnie i mukolitycznie
wskazania : choroby oskrzeli z gęstą,

lepką wydzielina, przewlekłe zapalenie
oskrzeli, mukowiscydoza, astma
oskrzelowa

przeciwwskazania:choroba wrzodowa żołą

dka i dwunastnicy

podawana domięśniowo, dożylnie (powoli

2-3 min.) lub we wlewie w 5%r-rze glukozy
oraz doustnie jako syrop lub tabletki

preparaty:

Flegamina, Deflegamina

Ambroksol

działa silnie wykrztuśnie i

mukolitycznie

zwiększa i przyspiesza produkcję

surfaktantu u wcześniaków

wskazania: choroby oskrzeli z

nadmiernie lepką wydzieliną,
przewlekłe zapalenie oskrzeli,
zapalenie krtani, zapalenie zatok
obocznych nosa

przeciwwskazania : 1 trymestr ciąży,

ostrożnie w chorobie wrzodowej

preparaty :

Mucosolvan, Ambrosol

Mesna

zmniejsza lepkość wydzieliny
stosowana w postaci inhalacji,

wlewów dotchawiczych,
donosowych oraz do zatok
szczękowych

preparat :

Mistabron