Zaburzenia nastroju

Mariusz Furgał

Depresja



Samopoczucie



Zespół objawów



Jednostka chorobowa

Depresja



Obniżony nastrój



Lęk



Obniżony napęd



Zaburzenia poznawcze – depresyjny
sposób myślenia

Depresja



Zaburzenia somatyczne



Sen i rytmy okołodobowe



Łaknienie



Masa ciała



Libido



Napięcie mięśni



Zaparcia



Suchość w ustach



Zaburzenia miesiączkowania

Rodzaje zaburzeń
afektywnych



Zaburzenie depresyjne



Zaburzenie afektywne dwubiegunowe



Typu I



Typu II



Zaburzenie dystymiczne



Zaburzenie cyklotymiczne



Spowodowane chorobą somatyczną



Spowodowane użyciem substancji

Zaburzenie I biegunowe vs II
biegunowe



I biegunowe



Epizody depresyjne



Osobowość często
depresyjna



Częściej u kobiet



Początek 40 lat



II biegunowe



Epizody maniakalne,
hypomaniakalne,
mieszane i
depresyjne



Osobowość często
cyklotymiczna



Równie często u
kobiet i mężczyzn



Początek 20-30 lat

Zaburzenie I biegunowe vs II
biegunowe



I biegunowe



Około 3-4 fazy



Faza ok. 6-9 miesięcy



Często depresja z
lękiem, niepokojem,
pobudzeniem,
bezsennością,
urojeniami, powolne
pojawianie się i
zanikanie epizodów.



II biegunowe



Około 6-10 faz



Faza około 3
miesięcy



Często depresja z
zahamowaniem,
niskim lękiem,
hypersomnią, nagłe
początki i końce

Klasyfikacje etiologiczne



Zaburzenia endogenne



Choroba afektywna jednobiegunowa



Choroba afektywna dwubiegunowa



Psychoza schizoafektywna



Zaburzenia psychogenne



Depresja nerwicowa



Depresja reaktywna



Depresja z wyczerpania



Zaburzenia somatogenne



Organiczne



Objawowe

Koncepcje „endogenne”



Niedobór amin biogennych



Genetyka



Działanie leków



Neuroobrazowanie

Koncepcje psychologiczne



Złość kierowana na siebie



Utrata obiektu miłości



Konflikt ego-surowe wymagania ja idealnego



Niski poziom pozytywnych wzmocnień



Zaburzona wiedza o sobie – negatywny
obraz siebie, dokonań, przyszłości



Wyuczona bezradność



Funkcjonalność objawów depresyjnych

Koncepcje somatogenne



Choroby układu krążenia



Zaburzenia hormonalne



Nowotwory



Zabiegi chirurgiczne (przeszczepy, zabiegi na

otwartym sercu)



Choroby nerek i wątroby



Przewlekłe infekcje



Choroby autoimmunologiczne



Niedobory witamin (B

12

, B

1

, kwas foliowy)



Zatrucia



Leki

Koncepcje somatogenne-zmiany
w CSN



Procesy zwyrodnieniowe



Choroba Alzheimera



Choroba Huntingtona



Choroba Parkinsona



SM



Guzy mózgu



Choroby naczyniowe



Udary



Miażdżyca



Krwiaki



Niewydolność krążenia



Padaczka



Stany pourazowe



Wodogłowie

Epizody



Dużej depresji



Manii



Hipomanii



Mieszany

Epizod dużej depresji



Co najmniej 5 z objawów przez okres con. 2
tygodni



Co najmniej jedno z dwóch pierwszych
kryteriów obecne



Wykluczenie epizodu mieszanego



Złe samopoczucie, upośledzenie
funkcjonowania społecznego



Wykluczenie działania substancji jako przyczyny



Wykluczenie reakcji żałoby

Epizod dużej depresji – c.d.



Obniżony nastrój niemal codzienne



Znacznie zmniejszone zainteresowania i odczuwanie

przyjemności



Znaczny ubytek masy ciała (con. 5% w miesiąc)



Bezsenność lub nadmierna senność



Podniecenie lub spowolnienie psychoruchowe



Uczucie zmęczenia lub braku energi



Poczucie własnej bezwartościowości lub nadmierne

poczucie winy



Mniejsza sprawność myślenia, pogorszenie

skupienia uwagi lub trudności w podejmowaniu

decyzji



Nawracające myśli o śmierci i myśli samobójcze

Depresja rodzaje



Z cechami melancholii



Poporodowa



Sezonowa



Otępienie rzekome



Psychotyczna



Maskowana

Depresja – cechy melancholii



W kontekście depresji



1. Obydwa:



Utrata odczuwanie przyjemności przy wykonywaniu

niemal wszystkich czynności



Brak reakcji na bodźce zwykle uważane za przyjemne



2. Co najmniej 3 poniższych



Odmienny charakter obniżonego nastroju



Nasilenie objawów we wczesnych godzinach rannych



Wczesne budzenie się (con. 2 godziny)



Znaczne podniecenie lub zahamowanie psychoruchowe



Wyraźna utrata łaknienia i masy ciała



Nadmierne lub nieadekwatne poczucie winy

Maski depresji



Maski psychopatologiczne



Przewlekły lęk



Agorafobia



Natręctwa



Anorexia nervosa



Zaburzenia rytmów biologicznych



Bezsenność



Hipersomnia

Maski depresji



Maski wegetatywne i psychosomatyczne



Dławica piersiowa (pseudoangina pectoris)



Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego

(kolki żółciowe, jelitowe)



Zespół niespokojnych nóg



Świąd skóry



Obniżenie lub zanik popędu płciowego

(impotencja, oziębłość płciowa)



Maski bólowe



Maski behawioralne

Depresja, Leczenie



Leki przeciwdepresyjne



Inne leki: neuroleptyki, ansjolityki, leki
potencjalizujące działanie leków
przeciwdepresyjnych.



Psychoterapia



Elektrowstrząsy



Fototerapia



Deprywacja snu

Leki



Selektywne inhibitory wychwytu wrotnego

serotoniny (SSRI)



Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne

(TLPD, TCA)



Inhibitory monoaminooksydaz



Selektywne inhibitory wychwytu

zwrotnego serotoniny i noradrenaliny



Inhibitory zwrotnego wychwytu dopaminy



Leki działające na receptory

Porównanie SSRI i TCA



SSRI



mniej objawów

ubocznych



dawkowanie zwykle raz

dziennie



mniej działań

kardiotoksycznych



więcej zastosowań w

leczeniu zaburzeń

mniej głębokich



rzadziej senność



TCA



więcej objawów

ubocznych



dawkowanie zwykle

kilka razy dziennie



działania

kardiotoksyczne



Leczenie głębokich

zaburzeń depresyjnych



znaczna senność na

początku przyjmowania

leku

Porównanie SSRI i TCA



SSRI



mniejsze działanie

cholinolityczne



częściej nudności



częściej zaburzenia snu



często obniżenie

łaknienia



większe ryzyko zespołu

serotoninowego



mniejsze ryzyko zmiany

fazy w chorobie

dwubiegunowej



częściej niepokój



TCA



więcej działań

cholinolitycznych



rzadziej nudności



zwykle poprawa snu



często poprawa apetytu



mniejsze ryzyko zespołu

serotoninowego



większe ryzyko zmiany

fazy w chorobie

dwubiegunowej



niepokój rzadziej

Epizod manii



Podwyższony, ekspansywny lub
drażliwy nastrój przez con. 1 tydzień



Co najmniej 3 z objawów (4 jeśli nastrój
jest drażliwy)



Wykluczenie epizodu mieszanego



Upośledzenie funkcjonowania
społecznego



Wykluczenie substancji jako przyczyny

Epizod manii



Zawyżona samoocena lub nastawienie

wielkościowe



Zmniejszona potrzeba snu



Wzmożona rozmowność lub

wielomówność



Rozpraszalność uwagi



Wzrost aktywności ukierunkowanej na cel



Nadmierne zaangażowanie w przyjemne

aktywności

Epizod hypomanii



Podwyższony, ekspansywny lub drażliwy nastrój

przez con. 4 dni, różny od zwykłego nastroju



Co najmniej 3 z objawów (4 jeśli nastrój jest drażliwy)



Zmiana funkcjonowania, nietypowa dla osoby gdy

nie ma objawów



Podwyższenie nastroju i zmiana funkcjonowania są

widoczne dla innych



Zaburzenie nastroju nie powoduje istotnego

upośledzenia funkcjonowania



Wykluczenie działania substancji lub stanu

somatycznego

Mania leczenie



Neuroleptyki



Leki stabilizujące nastrój



Psychoterapia

Uporczywe zaburzenia
nastroju



Dystymia



Cyklotymia

Samobójstwa



Występowanie ok. 15/100000/rok



2005 – 57 tys. w Europie



1 samobójstwo /10 prób



Kobiety 3x więcej prób



Mężczyźni 2-3x więcej samobójstw

Kiedy samobójstwo?



Intencja uczynienia sobie krzywdy



Myśli samobójcze



Gesty samobójcze



Samouszkodzenia



Próby samobójcze



Samobójstwa dokonane

Motywacja do samobójstwa



Zaniechanie



Manipulacja

Samobójstwo a przypadek



W wieku młodzieńczym



próba samobójcza



wołanie o pomoc



przypadkowo może kończyć się śmiercią



W wieku dojrzałym



samobójstwo dokonane („prawie dokonane”,

rozszerzone)



wołanie o śmierć



przypadkowo może kończyć się odratowaniem

Wybór metody



Mężczyźni – powieszenie

(USA - postrzelenie)



Kobiety – trucizna (leki)

Czynniki ryzyka



Płeć



Sytuacja rodzinna



Zaburzenia psychiczne



Stan zdrowia somatycznego



Pozycja społeczna



Sytuacja zawodowa/ekonomiczna



Utraty



Religia



Uprzednie próby samobójcze

Zaburzenia psychiczne a
samobójstwa



Depresja



Uzależnienie alkoholowe i inne



Zachowania antysocjalne



Schizofrenia



Zaburzenia osobowości



Myśli samobójcze



Molestowanie seksualne dzieci (ofiary i
sprawcy)



Próby samobójcze w przeszłości

Depresja a samobójstwa



15-20% przyczyna zgonu



Wśród samobójców 40% depresji

(stwierdzonej wstecz)



czynnik ryzyka dla usiłowania

samobójstwa



obniżony nastrój, poczucie

beznadziejności



bezsenność

Depresja a samobójstwa



zaniedbywanie się



niskie poczucie własnej wartości



izolacja społeczna



większe prawdopodobieństwo gdy depresja

ustępuje (obiektywne poczucie poprawy i

większej energii)



najczęstsza diagnoza u młodzieży (często

nie postawiona, lub błędna)



u młodzieży zazwyczaj na początku choroby

Alkoholizm a samobójstwo



współzależność uzależnienia i depresji



długoterminowy czynnik ryzyka



obniżone wsparcie społeczne



poalkoholowe zmiany poznawcze i
fizjologiczne



poprzedzające konflikty interpersonalne



poprzedzające kryzysy osobiste



poprzedzająca utrata osób znaczących

Narkomania a samobójstwo



zerwanie związków z osobami znaczącymi



prawdopodobieństwo izolacji społecznej



upośledzenie zdolności oceny



chroniczne wahania nastroju



prawdopodobieństwo depresji



myśli samobójcze



poczucie beznadziejności



zachowania agresywne

Schizofrenia a samobójstwo



10% - przyczyna zgonu



90% - mężczyźni



„samobójcy schizofreniczni młodsi od
„samobójców depresyjnych”



znaczenie halucynacji słuchowych



ucieczka od świata psychozy



depresja w przebiegu schizofrenii



zwiększone ryzyko do 3 miesiąca po
hospitalizacji

Zaburzenia

osobowości i

samobójstwo



Siedmiokrotne zwiększenie ryzyka



Osobowość borderline – 1/3 - próby



Osobowość antyspołeczna



Zachowania impulsywne



Współistnienie uzależnień

Mity



Osoby, które mówią o samobójstwie nie

odbierają sobie życia



Popełniający samobójstwo są na nie w pełni

zdecydowani



Osoby popełniające samobójstwo są w pełni

świadome i mają do tego prawo



Samobójstwo wynika z choroby



Poprawa po kryzysie oznacza koniec

problemu



Rozmowa na temat samobójstwa może w tym

zamiarze utwerdzić albo nawet go rozwinąć

Co robić



Ocena zagrożenia



Ocena zasobów



Odbarczenie od napięcia



Wybór miejsca leczenia