Marek Grzybicki

Marek Grzybicki

1

1

Ergonomia

Ergonomia

Obciążenie psychiczne

Obciążenie psychiczne

2

2

Ocena szacunkowa obciążenia psychicznego

Ocena szacunkowa obciążenia psychicznego

W celu określenia obciążenia psychicznego każdy
proces pracy dzielimy na 3 etapy :

 uzyskiwanie informacji, czyli procesy na wejściu,
polegające na odbiorze i odczytywaniu sygnałów,
zawierających określone informacje,

 podejmowanie decyzji, czyli procesy centralne,
polegające

na

przetwarzaniu

otrzymywanych

informacji na odpowiednie decyzje,

 wykonywanie czynności, czyli procesy na wyjściu.

Dokonujemy ich oceny i równolegle oceniamy
monotonię pracy.

4

4

Należy pamiętać, że wysiłek psychiczny:

Należy pamiętać, że wysiłek psychiczny:



zwiększa się przy wzroście złożoności, zmienności

i ważności odebranej informacji oraz wymaganej
dokładności i szybkości odbioru,
 zmniejsza się przy informacjach powtarzających
się.

5

5

Zasady dotyczące kształtowania wysiłku

Zasady dotyczące kształtowania wysiłku

psychicznego dotyczą:

psychicznego dotyczą:

 odbioru informacji:

 przeciążenie kanału informacyjnego powoduje
szybkie

zmęczenie

psychiczne

i

może

doprowadzić do blokady kanału polegającej na
zerwaniu transmisji między narządem zmysłu a
centralnym układem nerwowym,
 przekazywanie ciągle tego samego bodźca
przez

dłuższy

czas

wywołuje

zjawisko

„habituacji”, czyli swoistego „uodpornienia się”
narządu zmysłu na ten bodziec i zanik reakcji,

6

6



czas reakcji na proste bodźce słuchowe i dotyk

wynosi 0,16 – 0,21 sekundy, na bodźce wzrokowe
0,19 – 0,26 sekundy, a na sygnał złożony, np.
układ świateł, zespół tonów – nawet 1 sekundę
lub więcej,

 informacja do odbioru jednym rzutem oka nie
może składać się z więcej niż pięciu elementów,

 jeżeli wymagana jest duża szybkość reakcji –
stosować

sygnały

dźwiękowe,

krótkie

i

intensywne – są one odbierane z różnych
kierunków, a nie tylko w polu obserwacji jak
sygnały wzrokowe,

7

7



należy unikać presji czasu w procesach percepcji

informacji oraz podejmowania decyzji; sygnały
zawierające istotne informacje powinny mieć taki
charakter oraz intensywność, aby możliwe było
łatwe ich wyróżnienie z tła – w pomieszczeniach
hałaśliwych należy preferować sygnały wzrokowe,
sygnały akustyczne powinny się wyróżniać
intensywnością, wysokością tonu, cyklicznością,
 sygnały nie powinny pojawiać się w chwilach
zaabsorbowania,

 wieloznaczność informacji umożliwia fałszywą jej
interpretację.

8

8



podejmowania decyzji:

 wiarygodność i kompletność informacji
powinna wystarczać do ich zrozumienia i
podejmowania decyzji bez wątpliwości i
subiektywnie

odczuwanego

nadmiernego

ryzyka,
 liczba zróżnicowanych sytuacji decyzyjnych
przypadająca na jednostkę czasu powinna być
możliwie mała,


konieczność

rozpatrywania

informacji:

nieoczekiwanych,

bardzo

złożonych,

sprzecznych, różnych rodzajów albo z różnych
źródeł, powinna następować jak najrzadziej.

9

9



wykonywania czynności (sterowania

efektorami):

 liczba urządzeń sterowniczych oraz
operacji

sterowniczych

powinna

być

sprowadzona do minimum koniecznego ze
względu na przeznaczenie układu,
 powinien być tylko jeden tor sterowniczy
dla spowodowanego skutku,
 urządzenia sterownicze powinny być łatwe
do zidentyfikowania,

10

10



urządzenia sterownicze powinny być tak

zaprojektowane, aby ich konstrukcja zapewniała
najlepsze wykorzystanie dla określonego celu, a
jednocześnie należy uwzględnić wymagania
antropometryczne i biomechaniczne w stosunku
do takich cech ich konstrukcji, jak: rozmiar,
kształt,

położenie

i

siła

niezbędna

do

uruchomienia,
 kierunek ruchu urządzeń sterowniczych
powinien być zgodny ze skutkiem jaki ma być
spowodowany,
 przy rozmieszczaniu urządzeń sterowniczych
powinny być uwzględnione zasady antropometrii
i kinematyki ciała ludzkiego,

11

11



położenie urządzeń sterowniczych powinno być w

optymalnym zasięgu rąk lub nóg pracownika,

 powinna być zapewniona jednoczesność ruchów
wykonywanych obiema rękami,

 do kontroli wykonywanych ruchów powinno
wystarczyć zaangażowanie tylko jednego zmysłu
( należy przewidzieć możliwość wyłączenia udziału
wzroku).

12

12

Oceny cząstkowe wysiłku psychicznego

Oceny cząstkowe wysiłku psychicznego

Ocena słowna

Ocena w

punktach

Obciążenie minimalne

Obciążenie małe
Obciążenie średnie

Obciążenie duże
Obciążenie bardzo

duże

0

1 - 5

6 - 10

11 - 15
16 - 20

13

13

Ocena sumaryczna wysiłku psychicznego

Ocena sumaryczna wysiłku psychicznego

Ocena punktowa

Ocena słowna

0

1 – 15

16 – 30

31 – 45

46 - 60

Wysiłek minimalny

Wysiłek mały

Wysiłek średni

Wysiłek duży

Wysiłek bardzo

duży

14

14

W monotonii

występują podobne symptomy jak

przy zmęczeniu, mianowicie senność i otępienie
myślowe, ale można je przezwyciężyć przez
przejście do zmiennej interesującej czynności.
Pojęcie monotonii określa zarówno sytuację w
pracy, jak i stan psychiczny.

Monotonii

sprzyjają:



mały zakres obserwacji,



okazyjnie potrzebne zmiany pozycji,



obecność jednostajnego, rytmicznego bodźca,



braku możliwości ruchu ciała,



ciepłe pomieszczenie robocze.

15

15

OCENA MONOTONII PRACY

OCENA MONOTONII PRACY

L.p.

Kryteria oceny monotonii

tak

nie

1.

Niezmienność /jednostajność/

procesu pracy

2.

Niezmienność / jednostajność /

otaczających warunków

3.

Konieczność stałego zachowania

uwagi bez możliwości myślenia

o sprawach nie związanych z

pracą

4.

Łatwość pracy, znacznie

zmniejszająca potrzebę

procesów intelektualnych /

myślenia, rozumienia /

16

16

CAŁKOWITA OCENA OBCIĄŻENIA

CAŁKOWITA OCENA OBCIĄŻENIA

PSYCHICZNEGO

PSYCHICZNEGO

Lp

.

Elementy oceny

Ocena

słowna

Ocena

punkto

wa

1. Ocena

sumaryczna

wysiłku

psychicznego

związanego z odbiorem

informacji,

podejmowaniem decyzji,

wykonywaniem czynności

2.

Ocena monotonii

3. Całkowita ocena

obciążenia psychicznego

17

17

Zalecenia mające na celu optymalizację

Zalecenia mające na celu optymalizację

obciążeń psychicznych

obciążeń psychicznych



obciążenie psychiczne związane z wykonywaniem

zadań powinno być dostosowane do kwalifikacji i
możliwości pracownika,
 na wielkość obciążenia psychicznego zasadniczy
wpływ mają:

 rodzaj i struktura zadań,
 presja czasu,
 przebieg procesów informacyjno-sterowniczych,

Marek Grzybicki

Marek Grzybicki

18

18

 należy wyeliminować lub maksymalnie
ograniczyć zjawiska wywołujące monotonię:

 jednostajną pracę o dużej powtarzalności,

 niezmienność warunków otoczenia,

 zbyt dużą łatwość pracy, nie wymagającą
myślenia,

 brak możliwości bezpośrednich kontaktów
między pracownikami,

 konieczność długotrwałego napięcia uwagi.