Wybrane polityki europejskie

WYBRANE POLITYKI EUROPEJSKIE

• DWIE GRUPY POLITYK:

• 1. POLITYKI USUWAJĄCE NIEDOSTATKI

RYNKOWE NA JEDNOLITYM RYNKU – polityki
osłonowe

• 2. POLITYKI WSPIERAJĄCE

FUNKCJONOWANIE PODMIOTÓW
GOSPODARCZYCH NA JEDNOLITYM RYNKU

POLITYKI USUWAJĄCE NIEDOSTATKI

JEDNOLITEGO RYNKU

– POLITYKA OCHRONY KONKURENCJI

• POLITYKA SOCJALNA

• POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA

• POLITYKA OCHRONY KONSUMENTÓW

POLITYKI WSPIERAJĄCE FUNKCJONOWANIE

PODMIOTÓW NA JEDNOLITYM RYNKU

• POLITYKA PRZEMYSŁOWA

• POLITYKA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

• POLITYKA INNOWACYJNA

• POLITYKA NAUKOWO-BADAWCZA I

TECHNOLOGICZNA

POLITYKI SEKTOROWE

• POLITYKA ROLNA
• POLITYKA ENERGETYCZNA (i klimatyczna)
• POLITYKA TRANSPORTOWA

POLITYKI HORYZONTALNE:

►POLITYKA PIENIĘŻNA w ramach UGW
►POLITYKA ZATRUDNIENIA
►POLITYKA SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ,

GOSPODRCEJ I TERYTORIALNEJ

POLITYKA konkurencji WOBEC POMOCY PAŃSTWOWEJ –

art.. 87 i 88 TWE / 107 i 108 TFUE

• * generalny zakaz pomocy

państwowej niezgodnej z regułami
jednolitego rynku

• * możliwość uznania pewnych

rodzajów pomocy jako zgodnych z
rynkiem europejskim (głównie pomoc
regionalna)

• Zasady polityki wobec pomocy państwowej
• 1. Generalny zakaz
• 2. Wykorzystanie pomocy do realizacji zadań

traktatowych:

• * harmonijny i zrównoważony rozwój

gospodarczy

• * wspieranie przedsięwzięć trans-europejskich
• * korygowanie niedostatków rynkowych
• * wspieranie funkcjonowania jednolitego rynku

Zasady polityki kontroli pomocy państwowej

• Zgodna z rynkiem wewnętrznym jest:

• *pomoc socjalna dla indywidualnych konsumentów

• *pomoc na naprawienie szkód klęsk żywiołowych i zdarzeń

nadzwyczajnych

• * pomoc dla niektórych regionów RFN dotknietych

podziałem Niemiec z celu skompensowania niekorzystnych

skutków. 5 lat po wejściu w życie Tr. z Lizbony na wniosek

Komisji można uchylić ten zapis

• 3. Obszary uznania pomocy za zgodną z JRE:

• A) rozwój gospodarczy regionów (słabych)

• B) projekty ogólnoeuropejskie

• C) ułatwianie rozwoju pewnych form działalności i pewnych

regionów

• D) kultura i dziedzictwo kulturowe

• Obszary, gdy można uznać pomoc za

zgodną z JRE:

• A) rozwój gospodarczy regionów (słabych)
• B) projekty ogólnoeuropejskie
• C) ułatwianie rozwoju pewnych form

działalności i pewnych regionów

• D) kultura i dziedzictwo kulturowe
• E) inne kategorie określone przez Radę

POLITYKA SPOŁECZNA UE

• ZASADA DZIELONYCH KOMPETENCJI Z

WŁADZAMI KRAJOWYMI - ZASADA
SUBSYDIARNOŚCI I PROPORCJONALNOŚCI

• REGULACJE UNIJNE:
• 1. Europejska Karta Socjalna – 1961 (Rada

Europy)

• 2. Wspólnotowa Karta Podstawowych Prac

Socjalnych Pracowników z 1989 r.

• 3. Włączenie zapisów Karty do Traktatu

Amsterdamskiego, art.. 136-145

• 4. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej

– Traktat Lizboński

ZADANIA SPOŁECZNE UE;

• *gwarancja minimalnych standardów w zakresie

bezpieczeństwa, zdrowia i higieny pracy (ryzyko

zawodowe, eliminacja zagrożeń, szkolenie

pracowników, określanie maksymalnego czasu

pracy)

• * zabezpieczanie podstawowych praw

pracowniczych: prawa do urlopu, prawa ochrony

macierzyństwa, ochrona pracy młodocianych,

zwolnienia grupowe, czas pracy kierowców itd.

• *wspieranie dialogu społecznego między

partnerami społecznymi

• * przeciwdziałanie wszelkim formom

dyskryminacji na rynku pracy

• * walka z wykluczeniem społecznym

• *zabezpieczenia społeczne związane z

przemieszczaniem się osób

POLITYKA SPOŁECZNA UE

• METODY REALIZACJI:

• * REGULACJE UE – dyrektywy
• * WYTYCZNE UE W ZAKRESIE POLITYKI

RYNKU PRACY I ZATRUDNIENIA

• * PROGRAMY „BETTER REGULATION”-

zachęcanie krajów członkowskich do reform

• * METODA OTWARTEJ KOORDYNACJI

tworzenie wzorów najlepszej praktyki

POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA UE I

ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

• ZASADA: kompetencje dzielone,

subsydiarności i proporcjonalność

• ZADANIA:
• 1. zachowanie, ochrona i poprawa jakości

środowiska naturalnego

• 2. ochrona zdrowia ludzkiego
• 3. racjonalne wykorzystanie zasobów

naturalnych

• 4.promowanie ochrony środowiska na

arenie międzynarodowej

ZADANIA SZCZEGÓŁOWE ochrony

środowiska

• * zasoby odnawialne i nieodnawialne
• * zagospodarowanie odpadów, recykling
• * ochrona przyrody
• * ochrona przyrodniczej i biologicznej

różnorodności – Program NATURA 2000

• * zmiany klimatu, przeciwdziałanie globalnemu

ociepleniu

• * rozwój zrównoważonego transportu
• * zdrowie publiczne – bezpieczeństwo żywności,

wykorzystanie chemikaliów, choroby zakaźne,

antybiotyki, GMO

METODY REALIZACJI POLITYKI OCHRONY

ŚRODOWISKA

1.ZASADA PREWENCJI
2.ZASADA OSTROŻNOŚCI
3. ZASADA SPRAWCY (ppp)
4. ZASADA SUBSYDIARNOŚCI
5.WIELOLETNIE PROGRAMY OCHRONY

ŚRODOWISKA

6. PROGRAM NATURA 2000
7. STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

– STRATEGIA Z Göteborga z 2001: OZE,

emisja gazów cieplarnianych, biomasa,

biopaliwa

8. Protokół z Kioto i Durbanu

WYKŁAD XII. WSPÓLNA POLITYKA ROLNA

• STRUKTURA WYKŁADU:
• 1.SZCZEGÓLNE MIEJSCE ROLNICTWA I

RYBOŁÓWSTWA W PROGRAMACH UE

• 2.CELE POLITYKI ROLNEJ W UE, USA I JAPONII
• 3.ZAŁOŻENIA TRAKTATOWE WPR
• 4.REFORMY WPR
• 5.WSPARCIE ROLNICTWA – WTO
• 6.PRZYSZŁOŚĆ WPR

GENEZA I ROZWÓJ WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ

1957 – Traktat EWG wprowadza WPR, cel główny

samowystarczalność Wspólnoty w zakresie żywności,

wspólna organizacja rynków rolnych – jednolity rynek,

polityka zewnętrzna, działania strukturalne

1968r. – Plan Mansholta – ograniczenie pomocy inwestycyjnej

do nowoczesnych, rozwojowych gospodarstw, zmniejszenie

w ciągu 10 lat o połowę zatrudnienia w rolnictwie

Lata 80-te – wprowadzenie kwotowania mleka, włączenie

rozwoju regionów wiejskich do polityki strukturalnej,

określanie pułapu finansowania WPR w kolejnych latach

budżetowych

1992 r.- 1998 - reforma Mc Sharry’ego (obniżenie regulowania

cen, dopłaty bezpośrednie, środki strukturalne)

2000-2006 – kolejne zmiany (dalsze obniżki cen

interwencyjnych, nowe narzędzia pomocy strukturalnej)

OBECNA SYTUACJA W ZAKRESIE WPR

Baza prawna ToFUE art.. 38 – 44 Rolnictwo i

rybołówstwo

Cele Wspólnej Polityki Rolnej:
• Zwiększenie produkcyjności rolnictwa
• Zapewnienie ludności rolniczej godziwych

warunków życia

• Stabilizacja rynków rolnych
• Zapewnienie wystarczającego zaopatrzenia w

produkty rolne

• Zagwarantowanie odpowiedniego poziomu cen

płaconych przez konsumentów

ZASADY WPR

• JEDNOLITOŚĆ RYNKU PRODUKTÓW ROLNYCH (likwidacja ceł i

innych ograniczeń, wspólne ceny, jednolite przepisy
fitosanitarne i weterynaryjne, wspólne reguły handlu z
krajami trzecimi)

• PREFERENCJE WSPÓLNOTOWE (pierwszeństwo sprzedaży

produktów WE przez zapewnienie ich konkurencyjności
cenowej)

• SOLIDARNOŚĆ FINANSOWA ( wspólne finansowanie ze

środków budżetowych wspólnej organizacji rynków oraz
działań strukturalnych, obecnie przez Europejski Fundusz
Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejski
Fundusz Rybacki)

RODZAJE POLITYKI ROLNEJ

• 1.WSPÓLNA ORGANIZACJA I KONTROLA RYNKÓW

ROLNYCH - narzędzia: ceny interwencyjne, zakupy
interwencyjne i magazynowanie nadwyżek,
organizacja rynków branżowych – rynku zbóż, rynku
roślin białkowych i oleistych, rynku mleka, rynku mięsa
wołowego, rynku cukru; narzędzia zewnętrzne: cła i
subsydia eksportowe, płatności bezpośrednie,
kwotowanie produkcji, premie za odłogowanie gruntów

• 2.POLITYKA STRUKTURALNA – restrukturyzacja

agrarna, poprawa struktury kanałów dystrybucji,
rozwój obszarów wiejskich i uzależnionych od
rybołówstwa,

KIERUNKI ZMIAN W DZIAŁANIACH RYNKOWYCH

• STOPNIOWE OBNIŻANIE cen gwarantowanych i

wprowadzenie jednolitej ceny interwencyjnej na

wszystkie, poza pszenica twardą, rodzaje zbóż

• Rozszerzanie systemu dopłat bezpośrednich dla

rolników jako rekompensaty za straty z tytułu

obniżania cen

• Jednolity system płatności bezpośrednich

niezależny od produkcji, (w Polsce związany z

obszarami gruntów rolnych)

• w tym związany z koniecznością respektowania

standardów UE w zakresie ochrony środowiska,

bezpieczeństwa żywności, zdrowia i dobrostanu

zwierząt, bezpieczeństwa zawodowego na

poziomie gospodarstwa (cross-compliance)

KIERUNKI ZMIAN C.D.

• Nowe zasady organizacji rynków zbóż,

mleka, roślin oleistych, wspieranie

przetwórstwa produktów i dystrybucji

• Odłogowanie , uzależnienie udziału

dużych gospodarstw w płatnościach

bezpośrednich od ograniczania

powierzchni upraw – z tego się stopniowo

rezygnuje

• Specjalny program dla rynku wołowiny i

roślin oleistych i strączkowych (obniżanie

cen interwencyjnych, płatności

bezpośrednie)

DZIAŁANIA STRUKTURALNE

1. Wspieranie produkcji chroniącej środowisko i krajobraz oraz

jakość terenów wiejskich takimi metodami jak:
* ekstensywne metody produkcji
* odłogowanie ziem ze względu na środowisko
* zagospodarowanie ziemi na cele publiczne, wypoczynkowe,

rekreacyjne
* ograniczanie zużycia nawozów sztucznych
*konserwacja opuszczonej ziemi rolniczej

2.Realizacja programu zalesień
3.Program przechodzenia na wcześniejsze emerytury i

przekazywania zwalnianych gospodarstw na cel poprawy

struktury agrarnej – wcześniejsze emerytury: wiek nie mniej

niż 55 lat, prowadzenie gospodarstwa przez 10 lat,

przekazanie ziemi innej osobie na cele rolnicze lub

pozarolnicze

DZIAŁANIA STRUKTURALNE C.D.

• 3.Program wsparcia rolnictwa w regionach trudnych

(nadmorskich, odległych, górskich)

• 4.Program wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez:

– *inwestycje w gospodarstwa na takie cele jak:

zmniejszenie kosztów produkcji, poprawa organizacji
produkcji i warunków higienicznych oraz warunków
bytowania zwierząt, różnicowanie działalności rolniczej

– Pomoc młodym rolnikom (mniej niż 40 lat, odpowiednia

wiedza, prowadzenie gospodarstwa po raz pierwszy,
gospodarstwo jest dochodowe, spełnia warunki
sanitarne i bytowania zwierząt

– Działalność szkoleniowa
– Wsparcie przetwórstwa produktów rolnych i handlu

(kanały zbytu, nowe technologie, przygotowanie
produktów do sprzedaży)

DZIAŁANIA STRUKTURALNE C.D.

– Wsparcie leśnictwa
– Wsparcie melioracji, komasacji gruntów, sprzedaży

produktów rolnych wysokiej jakości

– Wsparcie podstawowych usług na wsi
– Odbudowa i rozwój wsi
– Ochrona dziedzictwa wiejskiego
– Różnicowanie działalności rolniczej
– Infrastruktura wiejska związana z rozwojem rolnictwa,

turystyki, rzemiosła

– Wsparcie agroturystyki
– Wsparcie wprowadzania nowych technologii ICT na

obszarach wiejskich – m.in..dostępu do internetu

szerokopasmowego

– Szczególne programy dla rybołówstwa

WYZWANIA DLA WPR

• WYZWANIA BUDŻETOWE związane z potrzebami nowych

krajów członkowskich

• Upowszechnienie jednolitego systemu płatności niezależnego

od produkcji

• Wzrost udziału wydatków na rozwój obszarów wiejskich
• Nowe instrumenty promocji w zakresie jakości produkcji,

standardów środowiskowych, zdrowia zwierząt

• Redukcja płatności bezpośrednich dla większych gospodarstw
• Rewizja polityki rynkowej: dalsza redukcja ceny interwencyjnej

dla zbóż, przyspieszenie reformy rynku mleka, masła, i kwot

mlecznych od okresu 2014-2015, reforma rynku ryżu, roślin

strączkowych, orzechów nasion i suszonej paszy

• Kontynuacja długoterminowej strategii odłogowania ze

względów środowiskowych

ARGUMENTY UŻYWANE DLA SZCZEGÓLNEGO
TRAKTOWANIA ROLNICTWA (+ ) W UNII EUROPEJSKIEJ

•

Argumenty o ogólnym charakterze użyte

przy tworzeniu WSR:

•

ochrona dochodów rolników przy założeniu,

że działa prawo nożyc dochodowych

sektora rolnego i pozostałych sektorów

(dochody rolników są niestabilne, m.in.

przez działanie prawa Engla, zmiany

popytu na artykuły żywnościowe, małą

elastyczność dochodowa popytu na

produkty żywnościowe), co uzasadnia

redystrybucję dochodów od konsumentów i

producentów nierolniczych przez podatki,

ceny, subsydia (budżet)

Argumenty w UE c.d.

*gwarancja minimalnych cen produktów

rolnych motywowana specyfiką
produkcji rolnej (sezonowość,
cykliczność, np., cykl świński, duża
zależność rolnictwa od warunków
przyrodniczych, rola czasu w produkcji
rolniczej, podatność podaży na
fluktuacje rynkowe krajowe i
międzynarodowe, niska trwałość
produktów rolnych i niestabilność
rynków)

Argumenty w UE c.d

• silne powiązanie sektora rolnego z

pozostałymi sektorami głównie przez
koszty surowców rolnych,
zróżnicowane ceny produktów rolnych
oddziaływały na koszty surowców i
mogły prowadzić do zróżnicowanych
kosztów w innych sektorach i
zakłócenia konkurencji – stąd się
pojawił argument na rzecz tzw. jednej
ceny na całym obszarze
zintegrowanym

Argumenty w UE c.d

• realizacja celów społecznych takich jak

podtrzymywanie wydolności

ekonomicznej drobnych gospodarstw

rolnych – argument silnego

zróżnicowania struktury agrarnej

krajów członkowskich i specyficznej roli

gospodarstw rodzinnych

• zróżnicowanie cen żywności prowadzi

do różnic w kosztach utrzymania i

kosztach siły roboczej

• realizacja zadań planowanie

przestrzennego, czyli specyficznej

równowagi regionalnej i przestrzennej

Argumenty w UE c.d.

• specyfika rolnictwa uzasadnia nie tylko

stabilizację własnego rynku rolnego i

rybnego lecz także protekcję przed

konkurencją zewnętrzną przy użyciu

różnych narzędzi celnych i

pozataryfowych

• Argument polityczny:
• Wsparcie francuskiego rolnictwa miało

stanowić przeciwwagę dla możliwości

stworzonych przez wspólny rynek dla

niemieckiego przemysłu przetwórczego

(opinia Molle).

ARGUMENTY UŻYWANE W INNYCH KRAJACH - USA

Dwa podstawowe cele polityki rolnej USA to:
* stabilizacja cen produktów rolnych

• _stabilizacja dochodów rolników

Cele te są realizowane przez następujące

programy:

• programy wspierania cen (price support

programs) - ochrona cen produktów rolnych

uczestniczących w programie przed spadkiem

poniżej pewnego poziomu. Jest to realizowane

przez system bezzwrotnych pożyczek rządowych

oraz rządowe zakupy interwencyjne. Instytucja

interwencyjna to Commodity Credit Corporation.

STANY ZJEDNOCZONE C.D.

•

wspieranie dochodów (income support) –

farmerzy mogą otrzymać dopłaty

bezpośrednie: wyrównawcze, wspierające

lub pomoc losową. Dopłaty mają na celu

wyrównanie przez rząd różnic między

cenami rynkowymi uzyskiwanymi przez

farmerów a cenami docelowymi

ustalanymi przez rząd lub cenami pomocy

rządowej dla farmerów. Uczestnictwo w

programach dopłat bezpośrednich może

być uzależnione od wyłączenia części

dotychczasowej powierzchni upraw

(odłogowanie – set aside.)

STANY ZJEDNOCZONE C.D.

• kontrola podaży – zapobieganie

powstawaniu nadwyżek produkcji
na rynku. Limitowanie produkcji
przez kwoty rynkowe, ograniczanie
powierzchni upraw, finansowanie
przechowywania produktów

• promocja eksportu – wspieranie

marketingu, informacji eksportowej,
kredytów eksportowych,
transportowych

ARGUMENTY POLITYKI ROLNEJ JAPONII

1. różnorodne narzędzia wsparcia

wewnętrznego poszczególnych sektorów

rolnictwa:

•

Są to: kwoty produkcyjne, narzędzia

stabilizacji dochodów rolniczych, dopłaty

bezpośrednie, program dywersyfikacji

upraw, subsydia ubezpieczające ryzyko,

magazynowanie zapasów.

•

Kwoty produkcyjne dotyczą mleka

•

Stabilizacja dochodów jest stosowana do warzyw,

owoców, ryżu, soi, i niektórych innych produktów

•

Dopłaty wyrównawcze są stosowane wobec

wołowiny, cielęciny, wieprzowiny, jako różnica między

bieżącą ceną rynkowa a stała ceną kierunkową

JAPONIA C.D.

• Zachęty do zastępowania produkcji ryżu, którego

konsumpcja spada przy dużej produkcji, innymi
uprawami

• Możliwość ubezpieczania produkcji rolnej w

subsydiowanych przez rząd programach, które
przewidują odszkodowania w razie wystąpienia
szkody, Rząd płaci część ubezpieczenia rolnika i
zabezpiecza wypłatę odszkodowania jeśli jego
wartość przekracza poziom funduszy
ubezpieczeniowych

• Realizowany jest program interwencji na rynku

przez skup interwencyjny i utrzymywanie zapasów
produktów rolnych dla stabilizacji cen i gwarancji
dostępności żywności (głównie mleka, mleko w
proszku, pszenica, ryż)

JAPONIA C.D.

2.

narzędzia

polityki

handlowej.

Japonia silnie chroni własny rynek
ryżu

i

produktów

mlecznych

stosując kontyngenty taryfowe i
cła. Stosuje się także przyznawanie
prawa

do

handlu

w

ramach

kontyngentów

przedsiębiorstwom

państwowym

oraz

wysokie

wymagania

fitosanitarne

i

weterynaryjne.

SKUTKI WSPARCIA ROLNICTWA

•

Silne wsparcie doprowadziło do wzrostu cen

żywności, przez co tracą konsumenci i pogarsza

się dobrobyt ludności

•

Wyższe ceny zachęcają producentów rolnych do

zwiększania produkcji powyżej optymalnego

poziomu oraz intensywniejszego wykorzystania

ziemi, pracy, kapitału, środków ochrony roślin

•

Różne systemy wspierania cen różnych

produktów zniekształcają kierunki produkcji

rolnej, gdyż rolnicy zwiększają produkcję

produktów dotowanych

•

Rośnie cena ziemi

SKUTKI WSPARCIA ROLNICTWA C.D.

•

W wyniku kwotowania produkcji następuje spadek

produkcji i dochodów rolniczych, a struktura produkcji

rolnej jest kształtowana administracyjnie a nie rynkowo

•

Wątpliwości budzą też wymogi odłogowania ziemi

uprawnej. Rolnicy często odłogują ziemię najmniej

uprawną, przesuwając zasoby do ziemi bardziej

uprawnej, co zwiększa intensywność produkcji i może

dawać mały efekt w zakresie spadku produkcji. Często

w efekcie wprowadza się wymogi wykorzystania

odłogów na przykład na zalesianie.

•

Rosną obciążenia budżetowe związane ze wsparciem

rolnictwa

•

Rosną koszty produkcji rolnej w krajach OECD

•

Następuje zakłócenie handlu światowego głównie w

wyniku wsparcia wewnętrznego, a więc nawet przy

ograniczaniu barier celnych

DZIAŁANIA ZMNIEJSZAJĄCE NEGATYWNE SKUTKI
INTERWENCJI ROLNYCH

GATT/WTO
Runda Urugwajska – taryfikacja i redukcja ceł o co najmniej

36%, ograniczenie wewnętrznego wsparcia rolnictwa o

20%, minimalny dostęp do rynku dla krajów trzecich,

zmniejszenie subsydiowania eksportu o 36%

Runda Katarska – dalsze ograniczanie wsparcia krajowego

rolnictwa, obniżka ceł na produkty rolne, otwarcie dostępu

do rynków dla krajów trzecich,

UE, USA, inne kraje OECD – ograniczenie restrykcji

zewnętrznych zakłócających handel czyli protekcji

krajowych rolników przed importem (miara relacja średniej

ceny producentów do ceny światowej), ale nadal po RU

• Farmerzy unijni otrzymali 37% więcej niż wynoszą ceny

światowe

• Farmerzy USA 10% więcej niż ceny światowe

• Farmerzy japońscy aż 226% więcej niż ceny światowe

OGRANICZANIE WSPARCIA KRAJOWEGO PO RU

Miara wsparcia to procent produkcji rolnej

podlegającej wsparciu rządowemu tzw. PSE/CSE

Wskaźnik ten wynosi:
W UE: około 37% średnio (większe wsparcie dla

wołowiny, cielęciny, cukru, mleka i pszenicy)

W USA około 18% średnio (większe wsparcie dla

cukru, mleka i ryżu)

W Japonii około 58% średnio (największe wsparcie

dla pszenicy,ryżu, innych zbóż, mleka, wełny,

wieprzowiny, roślin oleistych, cukru

Największe wsparcie jest w takich krajach jak:

Szwajcaria, Norwegia, Korea, Islandia, Japonia, UE

ZADANIA BADAWCZE

• 1. Znajdź informację o aktualnych cenach

interwencyjnych dla zbóż

• 2.Zapoznaj się z celami wspólnej polityki

rybackiej

• 3. Na czym polega system kwotowania mleka i

jakie kwoty uzyskała Polska