Zapobieganie i usuwanie

skutków poważnych awarii

Odpowiedzialność prawna

Zgodnie z obowiązującym prawem Rzeczpospolitej
Polski, podmiot korzystający z środowiska podlega
trzem działom prawnym:

• Prawu Administracyjnemu
• Prawu Cywilnemu
• Prawu Karnemu
oraz od 1 maja 2004r. przepisom prawnym Unii
Europejskiej, systematycznie wprowadzanych w prawo
polskie

(chodzi o zgodność z nimi, a nie dokładne powielenie).

Dyrektywa Seveso II

Zagadnienia przeciwdziałania poważnym awariom reguluje

Dyrektywa Rady Unii Europejskiej 96/82/WE (SEVESO II) z 9
grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa
poważnych awarii związanych z substancjami
niebezpiecznymi.Dnia 21 kwietnia 2004 r. została wydana
poprawka/uzupełnienie w postaci Dyrektywy 2004/35/WE. W
dyrektywach tych przyjęto nową koncepcję oraz
sformułowano nowe wymagania w zakresie systemów
zarządzania bezpieczeństwem, planowania w sytuacjach
nadzwyczajnych i planowania przestrzennego.

Państwa

członkowskie UE mają obowiązek wprowadzić przepisy
dyrektywy do własnego prawodawstwa, podjąć szereg ustaleń
m.in. określić właściwe władze, spełniające funkcje nadzoru,
władze desygnowane do opracowania i realizacji
zewnętrznych planów awaryjnych (operacyjno-ratowniczych),
władze wykonujące inne obowiązki i procedury.

Jej założenia

nabrały mocy wraz z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej.

Cele Dyrektywy Seveso II:

1. Zapobieganie zagrożeniu poważnym wypadkom z

udziałem niebezpiecznych substancji

2. W razie gdy awaria już nastąpi, mają ograniczać skutki

tego wydarzenia nie tylko w stosunku do człowieka, lecz
także w stosunku do środowiska.

Zakres dyrektywy obejmuje zarówno działalność przemysłu,

jak i składowanie niebezpiecznych substancji
chemicznych. W dyrektywie określono ogólne i szczególne
obowiązki zarówno zarządzających zakładami, jak i władz
krajów członkowskich UE. Jej zapisy podzielono na dwie
główne kategorie: środki kontroli przeznaczone do
zapobiegania poważnym awariom oraz środki kontroli
przeznaczone do likwidacji skutków poważnych awarii.

Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i

ich naprawie

– Prawo Administracyjne

Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007r.

Art.1. Ustawa określa zasady odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w
środowisku i naprawę szkód w środowisku.

Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenie dyrektywy
2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia
21.04.2004r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do
zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu.
Zmienia ona tym samym dotychczasowe ustawy:

• 20.07.1991r. O Inspekcji Ochrony Środowiska
• 03.02.1995r. O ochronie gruntów rolnych i leśnych
• 27.04.2001r. Prawo Ochrony Środowiska
• 18.07.2001r. Prawo wodne
• 16.04.2004r. O ochronie przyrody

Przyczyny zmian:

• dostrzega potrzebę kompleksowej regulacji tych zagadnień z
uwzględnieniem specyfikacji szkód w środowisku

• szkody stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka
• konieczność dostosowania prawa polskiego do unijnego, a
szczególnie do dyrektywy z 21.04.2004r.

• nawiązanie do zasad prewencji i przezorności oraz zasady
„zanieczyszczający płaci”

Prawo EU nie tylko odwołuje się do powyższej zasady, ale i określa
cel przyjęcia dyrektywy: „zapobieganie i zaradzanie szkodom
wyrządzonym środowisku naturalnemu”. U podstaw leży zasada
zrównoważonego rozwoju Art.5. i Art.74.ust.2 Konstytucji
Rzeczpospolitej Polski.

Art.6. Prawo Ochrony Środowiska.

„1.Kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na
środowisko, jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu.
2.Kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na
środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, jest obowiązany,
kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki
zapobiegawcze”.

Art.7. Zasada „zanieczyszczający płaci”.

„1.Kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty
usunięcia skutków tego zanieczyszczenia. 2.Kto może spowodować
zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu
zanieczyszczeniu”.

Wina wg Prawa Cywilnego

Prawo Cywilne dzieli winę na:

a) umyślna*

b) nieumyślna:

•

lekkomyślność

•

niedbalstwo

*Wina umyślna oznacza, że „sprawca ma świadomość szkodliwego
skutku swego zachowania się i przewiduje jego nastąpienie, celowo
do niego zmierza[...], lub co najmniej się na wystąpienie skutków
godzi[...]”.

Przeciwwskazania

Przepisów ustawy nie stosuje się:

1) Jeżeli do emisji lub zdarzenia, które spowodowało bezpośrednie

zagrożenie szkodą w środowisku lub szkodę w środowisku,
upłynęło więcej niż 30 lat.

2) Jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda

w środowisku została spowodowana przez :

•

konflikt zbrojny, działania wojenne, wojnę domową lub powstanie
zbrojne

•

katastrofę naturalną w rozumieniu przepisów ustawy z
18.04.2002r. o stanie klęski żywiołowej.

•

Działalność, której głównym celem jest obrona narodowa,
bezpieczeństwo międzynarodowe lub której celem jest ochrona
przed klęską żywiołową

Jaka jest sytuacja

Zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienia poważnej awarii

przemysłowej

(stan na 31 grudnia 2002 roku)

Uwzględniając informacje pozyskane m.in. z Państwowej Straży Pożarnej i
Inspekcji Ochrony Środowiska, Państwowa Inspekcja Pracy w 2002 roku
dokonała - w oparciu o kryteria wprowadzone rozporządzeniem Ministra
Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 roku w sprawie rodzajów i ilości substancji
niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go
do zakładu o zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku wystąpienia
poważnej awarii przemysłowej - aktualizacji listy zakładów stwarzających
zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej Znalazło się na niej 311
zakładów. Do zakładów o dużym ryzyku poważnej awarii przemysłowej
zakwalifikowano 149, pozostałe 162 - to zakłady o zwiększonym ryzyku awarii.
Nie uwzględniono zakładów, w których niebezpieczne substancje chemiczne
powstać mogą w warunkach awaryjnych, np. podczas pożaru, w wyniku
niepożądanej czy niekontrolowanej reakcji chemicznej. Lista jest otwarta i
podlega stałej weryfikacji. Największą grupę zakładów o dużym i zwiększonym
ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej stanowią w Polsce rozlewnie
i bazy przeładunkowo-magazynowe gazu płynnego propan-butan oraz bazy
magazynowe ropopochodnych paliw płynnych i ropy naftowej. W wyniku
kontroli, inspektorzy wydali 846 decyzji (w tym: 3 decyzje wstrzymania prac
i 2 decyzje skierowania do innych prac 19 pracowników); w 52 wystąpieniach
zawarli 311 wniosków. Ponadto nałożyli 9 mandatów karnych na kwotę 20 000
zł; a w stosunku do 2 osób skierowali wnioski o ukaranie do sądu. Wystosowali
także 7 pism profilaktycznych do Komendantów Państwowej Straży Pożarnej,
Urzędów Dozoru Technicznego i do Państwowych Inspektorów Sanitarnych.

Interpretacja przez KC i KK

§36. KC. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z ruchem
przedsiębiorstw i użyciem elementarnych sił przyrody.

Podmiot korzystający z dóbr środowiska jest osobą wobec której stosuje się
surową odpowiedzialność opartej na zasadzie ryzyka. Podmiot jest w pełni
odpowiedzialny za stwarzanie i ewentualne konsekwencje awarii. Podmiot
odpowiada również za czyny swoich podwładnych i może być wytoczone
postępowanie karne przeciwko niemu, tzw. Koncepcja Odpowiedzialności.

§29.KK. Przestępstwa przeciwko środowisku naturalnemu.

I.Niszczenie świata roślinnego i zwierzęcego.

Niezależnie od miejsca czynu, przestępstwem jest niszczenie albo
uszkadzanie roślin i zwierząt i spowodowanie przez to istotnej szkody.

II.Zanieczyszczanie środowiska.

Karze podlega zanieczyszczanie wody, powietrza lub ziemi m.in. poprzez
przekraczanie dopuszczalnych norm ilości substancji wprowadzanych do
nich.

KK podlega działanie zarówno umyślne jak i nieumyślne, a podmiot
odpowiedzialny za wyrządzenie szkód jest stawiany przed sądem w celu
orzeczenia stopnia jego winy.

Organy odpowiedzialne za usuwanie skutków awarii

•Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej
•Wojewódzkie Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych
•urzędy morskie
•Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa
•Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
•PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne
•Komenda Główna i komendy wojewódzkie Państwowej Straży
Pożarnej

•Główny Inspektor Ochrony Środowiska
•Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska 
•Wojewoda i samorząd wojewódzki
•Sejmik powiatowy / wójt gminy
•Minister właściwy do spraw środowiska

Zobowiązania wojewody jako zwierzchnika administracji
rządowej:

• kieruje akcją usuwania szkód i koordynuje jej działalność
• zapewnia warunki do skutecznego usunięcia szkód
• ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania

Art.9. 1. W przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w

środowisku podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany niezwłocznie
podjąć działania zapobiegawcze.

2. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku podmiot korzystający ze

środowiska jest obowiązany do :

1)

Podjęcia działań w celu ograniczenia szkody w środowisku, zapobieżenia
kolejnym szkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi lub dalszemu
osłabieniu funkcji elementów przyrodniczych, w tym natychmiastowego
skontrolowania, powstrzymania, usunięcia lub ograniczenia w inny sposób
zanieczyszczeń lub innych szkodliwych czynników

2)

Podjęcie działań naprawczych

Odnosi się to do podmiotów korzystających ze środowiska. Ustawodawca tym

samym nakłada obowiązki wobec podmiotu. Jednocześnie reguluje obowiązki
wobec organów administracji publicznej.

Działania zapobiegawcze powinny zmierzać ku zapobieganiu:

•

Kolejnym szkodom

•

Negatywnym skutkom dla zdrowia i życia ludzkiego

•

Dalszemu osłabieniu funkcji elementów przyrodniczych

Procedury określające wykonanie działań zapobiegawczych i
naprawczych są zapisane w Art.13. i Art.15. prawa administracyjnego

Za złamanie obowiązku, nie wywiązania się z obowiązku dokonania
działań zapobiegawczych i naprawczych na mocy prawa
Rzeczpospolitej Polski i obowiązującej dyrektywy Seveso II, organ
prawny ma prawo aresztować podmiot i stawieniu go przed
wymiarem sprawiedliwości. Podmiot może być skazany na karę
więzienia od 2 do 5 lat i obarczyć podmiot całkowitym kosztem
przeprowadzenia działań zapobiegawczo -naprawczych w wysokości
od kilkudziesięciu tysięcy do nawet kilku milionów złotych, decyduje
o tym stopień ryzyka wystąpienia awarii i ewentualnych szkód w
środowisku.