USTRÓJ SAMORZĄDU
TERYTORIALNEGO

SAMORZĄD:



to forma organizacji wyodrębnionej grupy społecznej, która

może dzięki przyznanej osobowości prawnej i istnieniu

odpowiednich organów i instytucji, decydować w granicach

prawa o istotnych dla siebie sprawach, działając bądź za

pośrednictwem swoich przedstawicieli bądź też bezpośrednio.

Organy jednostek samorządu terytorialnego zajmują

szczególne miejsce w systemie organów administracji

publicznej.

Wyróżniamy kilka rodzajów samorządu:



* terytorialny - wynikający z faktu zamieszkiwania na danym

obszarze



* uczniowski – tworzony przez wszystkich uczniów danej

szkoły



* zawodowy (np. lekarski)

PODMIOT SAMORZĄDU:

tworzy społeczność lokalna zamieszkała na danym

terenie. Samorząd to sprawowanie administracji

przez zbiorowość zainteresowanych osób. W

przypadku samorządu terytorialnego chodzi o

osoby zamieszkałe na danym terenie. Kolejną

kwestią decydującą o istocie podmiotu samorządu

jest jego organizacja. Terytorialny związek

samorządowy, będąc strukturą o charakterze

korporacyjnym, nie jest w stanie realizować swoich

zadań in pleno. Z tego też powodu członkowie

związku powołują w drodze wyborów organy

(zwykle kolegialne), które w sposób bezpośredni

wykonują zadania nałożone na związek.

PRZEDMIOT SAMORZĄDU:

To, iż samorząd terytorialny wykonuje zadania o

charakterze publicznym, nie budzi we współczesnej

literaturze przedmiotu wątpliwości. Akceptowane jest

również posługiwanie się przy tym instrumentami

prawnymi typowymi dla władzy państwowej.. Jeżeli za

zasadę prawną o randze konstytucyjnej zostało uznane

istnienie samorządu terytorialnego wyposażonego w

osobowość publicznoprawną, osobowość

cywilnoprawną we własny, samodzielnie realizowany

zakres zadań i obowiązków, to podział zadań nie może

być dokonany w sposób optymalny wyłącznie pomiędzy

odrębne organy państwowe.

Zasady ustroju i działania
samorządu
terytorialnego:



Unitarność



Subsydiarność



Względna samodzielność



Demokracja

SAMORZĄD
TERYTORIALNY:

Samorząd terytorialny jest jedną z jednostek

organizacyjnych, która ma za zadanie wykonywać

funkcje administracji publicznej. Jest instytucją

społeczną, w której wybrani członkowie

zbiorowości dysponują uprawnieniami do

podejmowania i koordynowania społecznie

doniosłych działań związanych z zaspokajaniem

potrzeb publicznych mieszkańców danego

terytorium. Według prof.. Zbigniewa Leońskiego

samorząd terytorialny w wąskim znaczeniu to

zbiorowość powołana przez przepisy prawa w celu

sprawowania funkcji administracji w formach

zdecentralizowanych.

Taką sytuacje może zobrazować nam wykres, który

przedstawia system podmiotów administracji

publicznej:



Historia utworzenia samorządu terytorialnego sięga

okresu dwudziestolecia międzywojennego. Po II wojnie

światowej funkcjonował do roku 1950, został zniesiony

ustawą z 20 marca 1950 r. o terenowych organach

jednolitej władzy państwowej. 8 marca 1990 r.

przywrócono go ustawą o samorządzie terytorialnym, ale

jedynie na szczeblu gminy. Ustawa o samorządzie

terytorialnym od 1 stycznia 1999 r. nosi tytuł „ustawa o

samorządzie gminnym”. Na podstawie ustaw z dnia 5

czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i o

samorządzie województwa z dniem 1 stycznia 1999 r.

utworzono samorząd terytorialny w wyższych jednostkach

zasadniczego podziału terytorialnego, tzn. w nowo

utworzonych powiatach i w szesnastu nowych

województwach.

Jako organy administracji publicznej

organy samorządu terytorialnego:



1). Nie są zaliczane do organów państwa, ale
pozostają częścią szeroko rozumianego
aparatu administracji publicznej;



2). Ich organizacja oparta jest o zasadę
decentralizacji;



3). Pozostają pod nadzorem organów państwa
w oparciu o kryteria określone w przepisach
prawa;



4). Posiadają własną organizacje określoną w
przepisach rangi konstytucyjnej i ustawowej.

Według teorii Z. Leońskiego do istotnych cech

samorządu zalicza się to, że:



„przepisy prawa powinny zagwarantować określonym

grupom społecznym i wyłonionym przez nie organom prawo

do zarządzania „swoimi” sprawami (korporacyjny, czyli

zrzeszeniowy charakter samorządu),



Grupy te uczestniczą w wykonywaniu samorządu

obligatoryjnie z mocy ustawy (członkiem samorządu staje

się z mocy ustawy, a nie dobrowolnie z mocy własnego

oświadczenia woli),



Grupy te i ich organy wykonują zadania należące do

administracji publicznej,



Owo zarządzanie odbywa się na zasadach samodzielności

(decentralizacji); wkraczanie w formie nadzoru w działalność

samorządu możliwe jest wyłącznie w formach

przewidzianych ustawą i nie naruszających owej

samodzielności”

Dziś można wyróżnić 3 rodzaje samorządu

terytorialnego, a mianowicie:



Zasadniczy- powstaje dla potrzeb ogólnych
organów administracji rządowej i samorządu
terytorialnego.



Pomocniczy- ma on na celu uzupełnienie podziału
zasadniczego (sołectwa w przypadku gmin
wiejskich, dzielnice i osiedla- gminy miejskie)



Specjalny- tworzony na potrzeby niezespolonych
organów administracji (np. samorządy
administracji morskiej, lasów państwowych).

Regulacje prawne
samorządu
terytorialnego:



Konstytucja z 1997r w rozdziale VII



Ustawa o samorządzie gminnym z 1990r



Ustawa o samorządzie powiatowym z 1998 r



Ustawa o samorządzie województwa z 1998r



Ustawy uzupełniające np. ustawa o

pracownikach samorządowych z 22 marca

1990r



Przepisy prawa międzynarodowego np.

Europejska Karta Samorządu lokalnego

Samorząd terytorialny posiada swoje jednostki, które

mają wykonywać zadania nie zastrzeżone dla innych

jednostek samorządu terytorialnego. Od 1 stycznia 1999 r.

obowiązuje trójszczeblowa struktura samorządu

terytorialnego:



Samorząd gminny- art.1 ustawy o samorządzie

gminnym stanowi, że wspólnotę gminną stanowią

mieszkańcy zamieszkujący na terenie gminy



Samorząd powiatowy- art.1 ustawy o samorządzie

powiatu stanowi, że wspólnotę powiatową stanowią

mieszkańcy zamieszkujący na terenie powiatu



Samorząd województwa- art. 1 ustawy o samorządzie

województwa stanowi, że wspólnotę wojewódzką stanowią

mieszkańcy zamieszkujący na terenie województwa

Zgodnie z artykułem 165 Konstytucji jednostki samorządu

terytorialnego posiadają osobowość prawną, przysługują im

prawo do własności i inne prawa majątkowe. Samodzielność

jednostek podlega ochronie sądowej.

Po pierwsze:



Są one chronione tak jak inne osoby prawne, na podstawie

przepisu prawa cywilnego, materialnego i procesowego. Służy

im zatem zdolność sądowa i procesowa

Po drugie:



Chodzi o ochronę samodzielności w dziedzinach, w których

organy samorządu terytorialnego występują jako organy

władzy publicznej w procesie stanowienia i stosowania prawa.

Ochrona ta ma na celu zapewnienie samodzielności

jednostkom samorządu terytorialnego wobec organów

administracji rządowej, które sprawują nadzór nad

samorządem terytorialnym pod względem samodzielności,

legalności.

Nabywają one osobowość prawna wraz z ich

utworzeniem w drodze rozporządzenia Rady Ministrów,

posiadają one zatem zdolność prawną i zdolność do

czynności prawnych, mogą być podmiotem praw i

obowiązków objętych regulacją cywilno-prawną, w

szczególności mogą być podmiotem w stosunkach

własnościowych i innych stosunkach prawnych.

Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się

udział w dochodach publicznych odpowiednio do

przypadających im zadań. Dochodami jednostek są:



Ich dochody własne



Dotacje z budżetu państwa



Subwencje ogólne



W celu sprawnego wykonywania swoich funkcji, państwo

dzieli swoje terytorium na mniejsze jednostki, z których

część stanowią organy centralne tj. organy obejmujące

pod względem właściwości miejscowej obszar całego

państwa, pozostałymi organami są organy terenowe tzn.

takie, których właściwość miejscowa obejmuje tylko

określone części terytorium państwa, czyli jednostki

podziału terytorialnego.



Do zadań samorządu terytorialnego nie należą

zadania państwa w zakresie ustawodawstwa i

władzy sądowniczej. Z określenia „samorząd

terytorialny” wywieść również należy, iż do

jego kompetencji nie będą mogły należeć

sprawy o charakterze ogólnopolskim.

Przykładowo, przedmiotem referendum

gminnego nie może być kwestia udziału

państwa we Wspólnotach Europejskich. Jak

wynika z samej nazwy, w kompetencjach

samorządu leża sprawy o charakterze

lokalnym.

Bibliografia:



Z. Leoński, [w:] System prawa

administracyjnego, tom I, pod red. J.

Starościaka, Ossolineum 1997, s. 370.



[1] Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, 3.

wydanie, C. H. Beck, Warszawa 2001, s. 6.



E. Ochendowski, Prawo administracyjne. Część

ogólna., Dom organizatora, Toruń 2004, s. 223.



Ewa Gudlewicz Konstytucyjny system organów

państwowych, Oficyna wydawnicza VERBA,

Lublin 2009, s. 117-119



Konstytucja RP z 1997r.