1. Pojęcie samorządu.
Instytucja współczesnego samorządu terytorialnego jest wynikiem długiej ewolucji. Jej wynikiem były 2 rozbierzne ujęcia ustroju samorządu. W znaczeniu prawnym (korporacyjnym) rozumiemy jako wykonywanie zadań adm. Publ. W sposób zdecydowany i na własną odpowiedzialność przez odrębne w stosunku do państwa podmioty, które nie są w zakresie wykonywania swoich zadań poddana żadnej ingerencji władzy państwowej, jest ona samodzielna.
2.Pośrednia administracja –adm. Ta nie jest pełniona przez bezpośrednie organy państwowe lecz przez samodzielne tzw. Zdolne do działań prawnych podmioty administrujące zadaniami państwowymi. Administracja taka jest zdecentralizowana.
Wyodrębnienie adm. Bezpośredniej i pośredniej-adm. Państwowa ma znaczenie praktyczne, ponieważ adm przednia stoi w zasadzie poza ciągiem instytucyjnym bezpośrednich org. Pań.
Samorząd w znaczeniu politycznym –oznacza honorowe uczestnictwo os. fizycznych lub wykonywanie określonych zad. Państwowych.
3. Akty prawa międzynarodowego wyznaczające ramy samorządu terytorialnego.
-Światowa Deklaracja Sam. Ter.
-Europejska Karta Sam. Ter. (Lokalnego)
4. Interes lokalny.
jest częstokroć inny niż interes społeczności ogólnopaństwowych, ale nie może to oznaczać że z reguły interes społeczności lokalnej jest mniej ważny. Rozróżnienie obu kategorii interesu wiąże się bardzo silnie z decentralizacją adm. Pań.
5. Decentralizacja
polega na prawnym zabezpieczeniu org niższych stopni w strukturze organizacyjnej względnej samodzielności w stosunku do organów wyższych. Dokonuje się tego poprzez wyraźne określenie możliwości i sposobów ingerowania organów wyżej usytuowanych działalność organów wyżej stojących w strukturze organizacyjnej.
6. Przynależność do samorządu
Przynależność do społeczności sam. Ter. Nie zależy od aktu przystąpienia, powstaje ona z mocy samego prawa , na skutek nabycia przez os. fizyczną określonej cechy np. zamieszkania na obszarze gminy.
7. Osobowość prawna.
Ważnym elementem składającym się na podmiotowość sam jest przyznanie terytorialnym zw. Sam osobowości prawnej. Dzielimy ją na publiczną i prywatną(cywilnopr.). Osobowość publicznoprawna daje jednostkom sam ter. Możliwość nawiązywania stosunków pr. Z organami pań. Jeżeli gmina wykonuje zad. Publ. To może skorzystać z środków pr właściwych o charakterze władczym. Możliwość stosowania władctwa adm należy do istoty sam i określa jego podmiotowość publ. Pr.
8. Podmiot samorządu.
jest jedn organizacyjną o charakterze korporacyjnym wyposażona w os prawną o charakterze publ. I prywatnym wypełniając przez wyłonione w drodze wyboru organy zad adm publ.
9. Przedmiot samorządu.
Samorząd ter. Stanowiony jest w celach sprawowania w określonym zakresie adm. Publ. Wykonywanie tej adm. Publ. Określa się jako przedmiot samorządu.
10 Zasada subsydiarności.
Zasada subsydiarności mówi, że władza powinna mieć znaczenie pomocnicze, wspierające w stosunku do działań jednostek, które ją ustanowiły. Tam, gdzie nie jest to konieczne, państwo powinno pozwolić działać społeczeństwu obywatelskiemu, rodzinom, wolnemu rynkowi. W sytuacji wymagającej interwencji, winno natomiast rozwiązywać problem na szczeblu możliwie najbliższym obywatelom, a więc raczej w gminach niż w regionach i raczej w regionach niż w centrum.
Jest to jedna z najważniejszych zasad pracy socjalnej, która sprowadza się do poglądu, że obowiązkiem społeczności jest wspomaganie jej części składowych w naturalnym rozwoju. Istotnym założeniem jest zakres tej pomocy: społeczność nie może ingerować w sprawy, z którymi poszczególne jednostki są w stanie poradzić sobie same, lecz jedynie tam, gdzie pomoc jest niezbędna.
W praktyce oznacza to akceptację interwencjonizmu państwowego w chwili, gdy zmierza on ku stwarzaniu warunków dobrego życia dla wszystkich członków społeczności, potępienie nadmiernego rozwarstwienia struktury społecznej, uznanie działań na rzecz ochrony praw jednostek do udziału w życiu publicznym za obowiązek Kościoła oraz przyznanie specjalnych praw rodzinie. To jeden z kluczowych elementów programowych współczesnej katolickiej nauki społecznej, dotyczącej sfery państwowej.
Kluczową rolę zasada subsydiarności odgrywa w gospodarce, gdzie oznacza ona wyważenie pomiędzy leseferyzmem a interwencjonizmem państwowym.
Zasada pomocniczości wymieniona jest w Preambule Konstytucji RP jako zasada, na której oparte są prawa opisane w Konstytucji RP.
11. Zadania samorządu: własne i zlecone.
Zadania samorządu dzielą się na własne i zlecone. Terenowe zw. Sam. Otrzymały prawo do samodzielnego organizowania swoich spraw i zarządzania nimi. Jest to wyraz władctwa samorządowego.
Zadania własne mogą być wykonywane samodzielnie tzw. Bez możliwości nieograniczonej merytorycznie i ingerencji organów państwowych . Ingerencja taka dopuszczalna jest jedynie w formie nadzoru określonego normatywnie , polegającego na korygowaniu działań niezgodnych z prawem.
Zadania zlecone mogą polegać na merytorycznej ingerencji za pośrednictwem wytycznych.
12. Zasada domniemania kompetencji.
Rozwiązanie ustrojowe stanowiące, iż w przypadku braku wyraźnego wskazania organu administracji publicznej któremu przypada kompetencja do wykonania określonego zadania, organem do tego uprawnionym jest organ samorządowy. Kwestia ta jest ustanowiona w art. 163 Konstytucji RP, który brzmi: „Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych”. Szczególnym rodzajem domniemania kompetencji jest domniemanie kompetencji gminy ustanowione przepisem zawartym w art. 164 w ust. 3: „Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego”.

13. Formy sprawowania władzy w gminie.
Rada gminy(przewodniczący RG, wiceprzewodniczący RG-1-3, radni)
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta
14. Referendum gminne.
Referendum jest formą demokracji bezpośredniej . Jest to rozstrzygnięcie pewnej kwestii publicznej w drodze powszechnego głosowania. Może polegać na podaniu na karcie do głosowania odpowiedzi "tak" lub "nie" na postawione pytania referendalne lub na wyborze jednego z pośród podanych na karcie wariantów.
Referendum lokalne może być przeprowadzane na terytorium gminy , powiatu bądź województwa w różnych kwestiach . W takim referendum mogą brać udział tylko osoby , "które stale zamieszkują na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego i posiadają czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki".
Inicjatorami referendum lokalnego na wszystkich szczeblach samorządowych mogą być bądź odpowiednio organy stanowiące i kontrolne , bądź mieszkańcy poprzez struktury partii politycznej działającej na terenie danej jednostki , bądź przez organizacje społeczne - one wówczas są nazwane inicjatorami . Wniosek mieszkańców wymaga poparcia co najmniej 10% uprawnionych do głosowania w powiecie i gminie i co najmniej 5% w województwie.
15. Rada gminy - jej charakter, organizacja i zadania.
Rada gminy wybiera ze swojego składu przewodniczącego oraz wice-przewodniczących (1-3).Funkcji tych nie należy łączyć z stanowiskiem wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Do 5 000 mieszkańców -15 radnych. Rada musi być zwoływana min raz na kwartał. Każdy radny musi być poinformowany o zwołaniu rady na 7 dni wstecz oraz otrzymać porządek obrad.
16. Rola przewodniczącego rady gminy.
Do zadań przewodniczącego należy organizowanie i prowadzenie rady gminy.
17. Komisje rady gminy.
Komisje- organy wew. Rady Gminy. Rada może powoływać komisje stałe oraz doraźne. Komisje doraźne powoływane są dla wykonania zadań nadzwyczajnych. Natomiast komisja rewizyjna musi być powoływana przez RG, ma ona charakter obligatoryjny i powoływana jest dla konktorli wójta. Komisje stałe mają charakter formalny. Komisje doraźne powoływane są do konkretnych celów na określony czas. Gdy rozwiązuje się kadencja to komisje też przestają istnieć.
18. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) - jego pozycja i charakter.
Kadencja jego rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia RG i upływa z dniem kadencji RG
Wójt , burmistrz, prezydent m. zgodnie z art. 26 ustawy o sam. Gminnym jest organem wykonawczym gminy. Gmina wiejska-wójt, Gmina, której siedziba znajduje się w mieście –burmistrz, miasto pow. 100 000-prezydent. Wybieramy jest w sposób bezpośredni. Tryb ten reguluje ustaw dn. 5.01. KW, który zastąpił ustawę po bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta. Problematyka wyboru wójta zostałą uregulowana w dziale 8 KW.
19. Zasady wyboru rady i wójta.
Wójt, burmistrz i prezydent wybierany jest w sposób bezpośredni, równy, powszedni i tajny.
Zasada powszechności odnosi się do kręgu osób, którym przysługują prawa wyborcze i wskazuje , że z praw tych korzystają mieszkańcy danej wspólnoty samorządowej w wyborach do władz tej wspólnoty/ 20. Bierne i czynne prawo wyborcze w wyborach do organów gminy.
Prawo wybieralności czyli bierne prawo wyborcze w wyborach na wójta, burmistrz i prezydenta ma obywatel Polski mający prawo wybierania w tych wyborach , który najpóźniej w dniu głosowania ukończył 25 lat (nie musi zamieszkiwać na obszarze tej gminy).
21. Wyłączenia w zakresie kandydowania na stanowisko wójta.
Zgodnie z KW nie mogą kandydować na to stanowisko:
-osoby, które zostały skazane prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publ. Lub umyślne przestępstwo skarbowe
-osoby, które wydane mają orzeczenie sądy stwierdzające utratę prawa wybieralności(art. 21a ust. Z 18.10.16 o ujawnianiu inf. O dok. Org. Bezp. Pańs. Z lat 1944-1990 oraz treści tych dok.)
-obywatel, UE nie będący obywatelem Polski , pozbawiony prawa wybieralności w państwie członkowskim UE, którego jest obywatelem.
22. Prawo zgłaszania kandydatów na wójta.
Prawo zgłaszania kandydatów przysługuje:
-komitetowi wyborczemu partii politycznej
-komitetowi wyborczemu
-komitetowi wyborczemu organizacji
-komitetowi wyborczemu wyborców
23. Tryb wyboru na wójta.
Wybory odbywają się w 1 lub w 2 turach co jest uzależnione od wyników głosowania. Mimo, że w art. 471 KW nie wskazuje się zasady większościowej, to nie ulega wątpliwości , że wyborna wójta odbywają się z zastosowaniem zasady większości bezwzględnej , która oznacza że do zwycięstwa kandydata w 1 turze potrzebne jest poparcie co najmniej 50%+1.
Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzyma odpowiedniej liczby głosów wówczas 14 dnia po pierwszej turze przeprowadza się głosowanie ponownie.
Jeżeli którykolwiek z kandydatów na stanowisko wycofa zgłoszenie do kandydowania , albo straci prawo wyborcze w głosowaniu bierze udział tylko jeden kandydat.
Jeżeli w 2 turze udział bierze 2 kandydatów wówczas May doczynienia z systemem większości względnej.
Rada Gminy dokonuje wyboru wójta, burmistrza, prezydenta m. w 2 przypadkach:
-mimo wezwania nie zgłoszono kandydatów
-gdy został zarejestrowany tylko 1 kandydat i brał udział w głosowaniu, ale nie uzyskał więcej niż połowy głosów
W tych przypadkach RG Dokonuje wyboru w głosowaniu tajnym bezwzględną ilością głosów ustalonego składu rady z swojego grona (radnych).