Autorzy:

•Edyta Jabłonowska
•Małgorzata Pokorska
•Eliza Nockowska
•Agnieszka Lisica
•Aleksandra Wołosiuk

Spis prezentacji:

• Pojęcie zaburzenia zachowania
• Pojęcie niedostosowania społecznego
• Co określa diagnoza resocjalizacyjna?
• Jakimi narzędziami posługujemy się w diagnozie

resocjalizacyjnej i diagnozie zaburzeń zachowania?

• Jaka jest struktura diagnozy resocjalizacyjnej (3

typy diagnozy)?

• Progrem wiarygodności wyników narzędzi

badawczych

Zaburzenie

zachowania

J. Konopnicki definiuje zaburzenia zachowania jako
odchylenia od normy rozumianej jako zasady
moralne, obyczaje i zwyczaje przyjęte w danym
środowisku. Stopień odchylenia od tej normy będzie
świadczył o sile, czy też natężeniu zaburzenia. Autor
obejmuje tym terminem najlżejsze zaburzenia jakimi
są trudności w nauce, jak i najcięższe, jak nerwica
czy przestępczość. Zaburzenie jest dowodem zmian,
jakie musiały nastąpić w psychice dziecka, jest ono
wynikiem zachwiania równowagi pomiędzy
środowiskiem i organizmem (J. Konopnicki, 1964).

Niedostosowanie

społeczne

• Wg. O. Lipkowskiego
Zaburzenia charakterystyczne o niejednolitych objawach

spowodowanych niekorzystnymi zewnętrznymi i

wewnętrznymi warunkami rozwoju a wyrażające się

niemożnością i długotrwałymi trudnościami w

dostosowaniu się do naturalnych warunków społecznych

i realizacji zadań życiowych jednostki

• Wg. S. Jadlewski i Cz. Czapów
Niedostosowany społecznie to osoba o mniej lub bardziej

trwałych reakcjach dewiantycznych w stosunku do

systemu społecznego obejmujący ludzi tworzących

zbiorowość danego państwa

Co określa

diagnoza

resocjalizayjna?

• Diagnoza resocjalizacyjna to rozpoznanie stanu

nieprzystosowania społecznego jednostki, jego

opis, wyjaśnienia przyczynowe celem

zaprojektowania oddziaływania profilaktycznego

lub korekcyjnego.

• Przedmiotem diagnozy resocjalizacyjnej są

wszelkie negatywne lub nieadekwatne reakcje

jednostek na wymogi i nakazy wynikające z

przypisanych im ról społecznych w pewnym

uproszczeniu można powiedzieć iż przedmiotem

diagnozy jest nieprzystosowanie społeczne.

Narzędzia w

diagnozie zaburzeń

zachowania:

I.Skala nieprzystosowania społecznego

opracowana przez Lesława Pytkę.

Arkusz wypełnia nauczyciel/ wychowawca.
Uzyskane wyniki surowe przeliczamy na steny oraz ocenę

słowną, gdzie:

• 1-4 steny określają niskie nieprzystosowanie społeczne
• 5-6 sten określa przeciętne nieprzystosowanie społeczne
• 7-10 sten określa wysokie nieprzystosowanie społeczne
Są to ogólne normy stenowe dla obu płci.
Za pomocą sten tworzony jest zarys profilu.
• Składa się z VI podskal, badających poszczególne

obszary:

I. Nieprzystosowanie rodzinne:

1. Formalny związek dziecka z rodziną.

2. Kontrola czasu spędzanego poza domem.

3.Wykonywanie obowiązków domowych

4. Spełnianie poleceń rodziców lub opiekunów

5. Spędzanie czasu wolnego rodziną.

6. Konflikty z rodzicami lub opiekunami.

7. Konflikty z rodzeństwem.

8. Podatność na perswazję.

9. Reagowanie na groźby.

10.Identyfikacja z osobami.

II. Nieprzystosowanie rówieśnicze:

1. Nawiązywanie znajomości z rówieśnikami.

2. Utrzymywanie znajomości.

3. Akceptowanie przez kolegów.

4. Popularność wśród rówieśników.

5. Współpraca z kolegami.

6. Dotrzymywanie obietnic.

7. Uczynność.

8. Sprzeczki kolegami poza szkołą.

9. Upodobania towarzyskie.

10. Więzi z kolegami.

III. Nieprzystosowanie szkolne:

1. Systematyczność uczęszczania do szkoły.

2. Zmiany szkoły.

3. Wyniki w nauce(semestralne).

4. Drugoroczność.

5. Pilność w pracy szkolnej.

6. Zainteresowania szkolne.

7. Przestrzeganie zarządzeń.

8. Konflikty z nauczycielami.

9. Konflikty z kolegami szkolnymi.

10. Emocjonalny stosunek do szkoły

IV. Nasilenie zachowań antyspołecznych:

1. Kłamstwa.

2. Wagary.

3. Alkoholizowanie się.

4. Ucieczki z domu.

5. Kradzieże.

6. Niekonwencjonalne zachowania seksualne.

7. Agresja werbalna.

8. Agresja fizyczna.

9. Autoagresja.

10. Przestępczość ujawniona.

V. Kumulacja niekorzystnych czynników biopsychicznych:

1. Nadpobudliwość psychoruchowa.

2. Stereotypia ruchowa (tiki, automatyczne ruchy).

3. Bierność, apatyczność, ospałość.

4. Krańcowa nieśmiałość.

5. Trudności w nauce na podłożu dysleksji i dysgrafii.

6. Trudności w mówieniu (jąkanie się, bełkot, niewyraźna mowa).

7. Konwulsje, drgawki.

8. Moczenie się mimowolne.

9. Wymioty w sytuacjach frustracyjnych.

10. Ostre zaburzenia somatyczne (bóle żołądka, głowy, serca itp.)

VI. Kumulacja niekorzystnych czynników socjokulturowych oraz

środków profilaktyczno-korekcyjnych:

1. Niski status ekonomiczny rodziny.

2. Przewlekłe choroby rodziców lub opiekunów.

3. Nadużywanie alkoholu przez rodziców lub opiekunów.

4. Kontakt dziecka ze środowiskiem i podkulturą przestępczą.

5. Środki profilaktyczne zastosowane względem rodziców.

6. Doraźne środki profilaktyczne zastosowane względem dziecka.

7. Środki profilaktyczno- wychowawcze.

8. Środki wychowawcze.

9. Środki poprawcze.

10. Środki lecznicze.

II. Skala Zachowań przystosowawczych dzieci,

młodzieży i dorosłych Nihiry i

współpracowników w przekładzie i adaptacji

do warunków polskich Janusza

Kostrzewskiego. Część II.

Arkusz wypełniany jest przez rodzica/ wychowawcę.
Odpowiedzi na pytania punktowane są od 1-3. gdzie

•

oznacza czasem

•

oznacza często

•

oznacza zawsze

Wynik surowy przeliczany na steny.

•

1-4-niskie

•

5-6-przeciętne

•

7-10 wysokie

Składa się z XIV podskal:

• I. Gwałtowne i destruktywne zachowania.

• II. Zachowania antyspołeczne

• III. Zachowania buntownicze.

• IV. Kradzież i kłamstwo.

• V. Zamykanie się w sobie.

• VI. Stereotypie ruchowe i dziwaczne ruchy.

• VII. Niewłaściwe formy zachowania się w

towarzystwie.

• VIII. Niewłaściwe nawyki głosowe.

• IX. Niewłaściwe lub ekscentryczne nawyki.

• X. Zachowanie się autodestruktywne.

• XI. Nadmierna pobudliwość ruchowa.

• XII. Odbiegające od normy zachowania się w sferze

płciowej.

• XIII. Zaburzenia o charakterze psychologicznym.

• XIV. Przyjmowanie leków.

• III. Arkusz zachowania się ucznia

Barbary Markowskiej- wypełnia
nauczyciel/ wychowawca.

• Składa się z IV części. I i II wypełnia

nauczyciel dobrze znający
dziecko/wychowawca., część III wypełnia
lekarz szkolny (dotyczy ona stanu zdrowia
dziecka), IV część wypełnia psycholog.

• Narzędzie może służyć do wyławiania

dzieci z trudnościami w przystosowaniu
do szkoły. Przeznaczony jest dla dzieci i
młodzieży w wieku 6 -14 .

• Część I. Charakterystyka ucznia:
-Imię i nazwisko,
-Data urodzenia,
-Wiek,
-Szkoła, numer szkoły, adres szkoły, klasa,
-Powtarzanie klasy, aktualne postępy w nauce,
-Przedmioty, w których ma trudności,
-Przedmioty, w których się wyróżnia,
-Uwagi,
-Data wypełniania arkusza, nazwisko oceniającego.

• Część I umożliwia charakterystykę dziecka obejmującą

50 cech. Każda z cech oceniana jest na skali pięcio-

stopniowej, oznaczenia:

1 - nigdy
2 – rzadko
3 – przeciętnie
4 – często
5 – zawsze

• Część II dotyczy charakterystyki środowiska rodzinnego

ucznia, obejmuje:

Strukturę i skład rodzinny
Sytuację materialną rodziny
Atmosferę wychowawczą rodziny
Opiekę nad dzieckiem
Współpracę rodziców ze szkołą
Obejmuje również formy pozarodzinnej opieki

wychowawczej. 

•  Część III wypełnia lekarz szkolny, dotyczy ona stanu

zdrowia dziecka. 

• Część IV obejmuje zbiorcza charakterystykę ucznia, w

której cechy ucznia przyporządkowane są do czterech

czynników, są to:

Motywacja do nauki
Zachowanie się antyspołeczne
Przyhamowanie
Uspołecznienie
Zainteresowania seksualne 

• Wynik surowy przeliczany jest na centyle i

tetrony. Tablica norm 6-14 lat

Tetrony:
17-20- bardzo wysokie Centyle: 95-100-

bardzo wysoki

13-16- wysokie 74-94-

wysokie

8-12- przeciętne 27-73-

przeciętne

4-7-niskie 6-26- niskie
0-3-bardzo niskie 0-5- bardzo

niskie

• IV. Kwestionariusz zachowania się dziecka w

przedszkolu i szkole (CBI- Children’s

Behavior Inventory- E. Schaeffer, H.

Aaronson.) od 6 roku życia. Wypełnia

nauczyciel/wychowawca.

• Kwestionariusz CBI bada III wymiary ;składa

się z 12 skal i 60 zachowań.
Ocenia się zachowania w skali 0-4. Pytania

kwestionariusza podzielone są na pytania o

wynikach dodatnich oraz ujemnych. Uzyskany

wynik przekładany jest na ocenę słowną.

+90-(+60)-bardzo dobre przystosowanie
+59-(+30)-dobre przystosowanie
+30-0-dostosowany
-1-(-30)-zaburzenie
-30-(-60)- ostre zaburzenie
-60-(-90)-nieprzystosowany

• III Wymiary 12 skal
I. Ekstrawersja: - ekspresja

słowna

- towarzyskość
Introwersja: - odsuwanie się
- nieśmiałość
II. Miłość: - taktowne

postępowanie

-życzliwość
Nienawiść: - zawziętość
- nerwowość
III. Pozytywne nastawienie: - wytrwałość
- koncentracja
Negatywne nastawienie: - nadruchliwość
- roztargnienie

Narzędzia w

diagnozie

resocjalizacyjnej:

• I. Test uzależnienia od tytoniu wg

Fagerstroma.

Test mierzy głębokość uzależnienia biologicznego od

nikotyny. Składa się z 7 pytań punktowanych od 0-

3.

Uzyskany wynik poniżej 7 punktów oznacza mniejszy

stopień uzależnienia biologicznego od nikotyny.

Uzyskany wynik powyżej 7 oznacza uzależnienie

biologiczne oraz fizyczne od nikotyny.

Jest to test uniwersalny, dla każdego.

• II. Test CAST (Children of Alcoholics

Screening Test)- dotyczy dzieci z rodzin
alkoholowych. Dzieciom w wieku poniżej
8 tłumaczy się pytania, dzieci powyżej 9
roku życia wypełniają test same.

Test składa się z 30 pytań punktowanych 0-

1.

Wynik 0-1 oznacza brak problemu

alkoholowego

2-5 oznacza picie problemowe
6 i powyżej oznacza uzależnienie

• III. Skala Achenbacha. Celem zastosowania skali

Achenbacha jest ocena diagnostyczna zaburzeń

zachowania. Badania tym arkszem prowadzi się w 3

grupach rozwojowych: 5-6 lat wczesny wiek adolescencji

późny wiek adolescencji w przypadku dwoch ostatnich

prowadzi sie badania w celu okreslenia dzialan

profilaktycznych, terapeutycznych. Arkusz

obserwacyjnych Achenbacha dostepny jest w trzech

wersjach : dla nauczycieli, dla uczniow/mlodziezy, dla

rodzicow.Moze byc stosowany w szkolach, instytucjach

spolecznych, zakladach poprawczych, instytucjach

resocjalizacyjnych itp. Ze skali można odczytac dwa typy

zaburze:

1. Eksternalizacyjne- rzutowane na zewnątrz, słabo

kontrolowane, najczęściej występuje agresja,

impulsywność, destrukcja, statystycznie częściej rozwijają

się u tych osób antyspołeczne cechy

osobowości,najbardziej stabilna cecha u tych osób jest

agresja.

2. Internalizacyjne- dziecko jest spokojne, nadmierna kontrola

swoich emocji i zachowan, nie okazuje emocji, spokoj

przechodzi w biernosc sa sytuacje gdy dziecko sie

dekompresuje- uwalnia skrywane napiecia, wybuchy nastepuja

niespodziewanie(np pod wplywem krytyki), dzieci te przez

swoja biernosc, opor stwarzaja trudnosdci wychowawcze,

ciezko nawiazac z nimi wspolprace, dotrzec do nich, dosc duza

odpornosc na interwencje terapeutyczna grupa, ktora

pretenduje do zaburzen psychicznych, lacznie ze schizofrenia

czesciej wystepuja w tej grupie rozwody, konflikty w

malzenstwach, trudnosci w podjeciu pracy zawodowej,

tendencje do naduzywania narkotykow, bycie ofiara

przestepstw, ofiara wypadkow samochodowych

3. Mieszane- składają się na nie dwa typy zaburzeń (do

wewnątrz i na zewnątrz), gdzie przeważa jeden z nich.

Najczęściej występuje zaburzenie internalizacyjne.

Dzieci z zaburzeniami mieszanymi są najmniej popularne.
Interpretacja uzyskanych wyników:
0-dziecko zachowuje się tak samo jak przeciętny 12 latek
1-2-dziecko lekko odchylone od normy.

Struktura diagnozy

resocjalizacyjnej wg L.

Pytki

• 1. Diagnoza Konstatująca Fakty - to analiza aktywów

pozytywnych stanów zachowania jednostki, oraz opis i

wyjaśnienie zaburzeń na podłożu genetycznym,

społecznym i osobowościowym.

2. Diagnoza Projektująca - to dokonanie szeregu ocen

stwierdzonych stanów. Poszukuje się związku między

aktualnym stanem , czyli skutkiem, a przyczynami tego

stanu.

3. Diagnoza Weryfikująca - ma na celu sprawdzenie

prawdziwości uzyskanego obrazu przystosowania

społecznego jednostki oraz jej zaburzeń. W ten sposób

weryfikuje się skuteczność wprowadzonych rozwiązań

praktycznych oraz trafność samego rozpoznania.

Problem wiarygodności

wyników narzędzi

badawczych

A) Rzetelność-mierzy spójność wewnętrzną testu. Oznacza to,

że wyniki w krótkim czasie nie ulegają zmianie, aby sprawdzić

rzetelność należy przeprowadzić pilotaż, a następnie

powtórzyć test (test retest). Jeśli współczynnik korelacji

(Cronbacha) wynosi minimum 0,75 to test nadaje się do

użytku.

B) Trafność- oznacza test mierzy właśnie to, co miał zgodnie z

intencjami twórców mierzyć, sprawdzamy za pomocą:

*Metody sędziów kompetentnych-eksperci oceniają trafność

pytań do definicji i testu.

*Metoda trafności kongruencyjna- porównywanie testu z

innymi narzędziami.

*Pomiar za pomocą Grup klinicznych-padanie narzędziem

grupy, która powinna osiągnąć niższe lub wyższe wyniki,

podlegają sprawdzeniu czy tak jest w rzeczywistości.

C) Standaryzacja- ujednolicony sposób

posługiwania się testem. Ma on

zminimalizować zależność wyników testu od

wpływów czynników ubocznych, takich jak

zachowanie się osoby przeprowadzającej

badanie oraz warunki, w których to badanie

jest przeprowadzane.

D) Normalizacja- to zabieg statystyczny

polegający na ustaleniu zależności między

wynikami uzyskanymi za pomocą danego

narzędzia (np. testu, kwestionariusza) a

wynikami średnimi w danej populacji.

Należy sprawdzić ,kiedy normy zostały ustalone,

czy nie są przestarzałe, warto sprawdzić, czy

były przeprowadzone na większej grupie osób.

Biblografia:

• Materiały wykorzystane z wykładu

dr J. Pyżalskiego z przedmiotu –
Diagnoza resocjalizacyjna.

• Materiały wykorzystane z wykładu

dr B. Jachimczak z przedmiotu-
Diagnoza wczesnych zaburzeń
zachowania.