EWALUACJA
WEWNĘTRZNA W SZKOLE

PROCEDURY I NARZĘDZIA

dr Beata Kapela-Bagińska

Uniwersytet Gdański

„Creative” Niepubliczny Ośrodek Doskonalenia

Nauczycieli

w Sopocie

DEFINICJA EWALUACJI

EWALUACJA TO ZBIERANIE I

PRZETWARZANIE

(czego?):
Informacji o warunkach, przebiegu i

skuteczności badanego procesu.

(jakie?):

zaplanowane;
systematyczne;
dokonywane metodami naukowymi.

(w jakim celu?):
Dla uzyskiwania wniosków przydatnych przy

decyzjach

EWALUACJA WEDŁUG

ROZPORZĄDZENIA

Rozporządzenie MEN z 7.10.2009

r. w sprawie nadzoru

pedagogicznego (Dz. U. Nr 168,

poz 1324) nazywa ewaluację:

„badaniem praktycznym

oceniającym” i uznaje je za

podstawowe narzędzie tego

nadzoru mające wpływ na jakość

kształcenia i rozwój szkół i

placówek oświatowych.

EWALUACJA W SZKOLE

Polega na zaplanowanym i
metodologicznie uściślonym,
systematycznym zbieraniu i
przetwarzaniu informacji o warunkach,
przebiegu i skuteczności działań szkoły.
Jej celem jest uzyskanie
zobiektywizowanych wniosków w celu
utrzymania, zaniechania bądź modyfikacji
podlegających badaniu działań szkoły lub
w celu zainicjowania nowych.

TYPY EWALUACJI

EWALUACJA –
podział ze
względu na czas

SUMUJĄCA
- po
zakończeniu
badanych
działań

ODROCZONA – po upływie dłuższego
czasu od badanych działań, gdy możliwe
jest ujawnienie się długofalowych
skutków

KSZTAŁTUJĄCA
- w trakcie
badanych
działań

EWALUACJA SUMUJĄCA

Polega na zebraniu i
przeanalizowaniu informacji o
wartości działań szkoły w
wybranym przedziale czasowym,
po zakończeniu tych działań np.

na zakończenie roku szkolnego.

EWALUACJA ODROCZONA

Dokonywana jest po upływie

pewnego czasu od zakończenia

działań podlegających badaniu.
Czas ten powinien być

wystarczająco długi, by ujawniły się

te skutki działań, które nie są

bezpośrednio zauważalne po

ukończeniu szkoły.
Np. poprzez badanie losów

absolwentów po kilku latach.

EWALUACJA KSZTAŁTUJĄCA

(FORMATYWNA)

Prowadzona jest na bieżąco i

dotyczy wybranych zakresów

pracy szkoły/nauczyciela.
Polega na analizowaniu i

wartościowaniu działań w trakcie

ich trwania, żeby wyniki analizy

mogły zostać użyte do

ulepszenia tych działań jeszcze

przed ich zakończeniem

EWALUACJA KSZTAŁTUJĄCA

(FORMATYWNA)

Ma ona charakter wycinkowy, posługuje
się mniej rygorystyczną metodologią
Wyniki tej ewaluacji są mniej pewne niż
wyniki i wnioski z ewaluacji sumującej, ale
możliwe jest ich wykorzystanie od razu.
Jej wyniki powinny zostać potwierdzone
przez ewaluację sumującą – jeżeli tak nie
jest, oznacza to, że ewaluacja
kształtująca prowadzona jest w
nieprawidłowy sposób.

EWALUACJA – PODZIAŁ ZE

WZGLĘDU NA WYKONAWCĘ

EWALUACJA –
podział ze
względu na
wykonawcę

ZEWNĘTRZNA –
wykonuje
specjalista
spoza badanej
organizacji

AUTOEWALUACJA – pogłębiona i
zobiektywizowana samoocena

WEWNĘTRZNA –
wykonują osoby z
badanej
organizacji

EWALUACJA ZEWNĘTRZNA

Wykonywana jest przez podmiot

niezwiązany z daną szkołą
Ewaluacja taka jest zlecana albo

przez podlegającą badaniu szkołę

lub przez instytucję nadzorującą

czy też prowadzącą szkołę
Wiąże się ona z określeniem jej

zakresu (jakie działania, procesy

lub efekty mają być poddane

badaniu)

EWALUACJA ZEWNĘTRZNA

MOCNE STRONY
-

NIEZALEŻNOŚĆ,

- OBIEKTYWIZM,
- ŚWIEŻE SPOJRZENIE

NA ELEMENTY

OCZYWISTE DLA

PRACOWNIKÓW

SZKOŁY,
- PORÓWNANIE Z

INNYMI SZKOŁAMI

TEGO TYPU.

SŁABE STRONY
-

NIEZNAJOMOŚĆ

CAŁOŚCI LOKALNYCH

UWARUNKOWAŃ, CO

PROWADZI DO

UTRUDNIEŃ W

USTALENIU PRZYCZYN

STANU RZECZY ORAZ

WSKAZANIA

MOŻLIWOŚCI JEGO

POPRAWY.

EWALUACJA WEWNĘTRZNA

Jest wykonywana przez pracowników

szkoły odpowiednio przeszkolonych lub

mających podstawowe umiejętności

zdobyte w drodze samokształcenia, na

zlecenie dyrektora.
Zespół powołany dla dokonywania

ewaluacji powinien być tak

skonstruowany, żeby przynajmniej jego

przewodniczący nie miał interesu w

takim lub innym wyniku działań

badawczych, a członkowie zespołu nie

byli ludźmi odpowiadającymi za efekty

badanych przez siebie działań.

EWALUACJA WEWNĘTRZNA

Może ona mieć charakter
sumujący lub kształtujący
Powinna być stosowana określona
metodologia
Badanie takie powinno
przewidywać wykorzystanie
wyników do podnoszenia jakości
pracy szkoły, a nie być nastawione
tylko na ocenę.

EWALUACJA WEWNĘTRZNA

MOCNE STRONY
-

DOSKONAŁA ZNAJOMOŚĆ

PRZEZ WYKONAWCÓW

UWARUNKOWAŃ

LOKALNYCH (KONTEKSTU),

W JAKICH PRZEBIEGAJĄ

BADANE PROCESY ORAZ

MOŻLIWOŚCI ZMIAN, JAKIE

DA SIĘ W WYNIKU

EWALUACJI

PRZEPROWADZIĆ

SŁABE STRONY
-

SKŁONNOŚĆ DO

PATRZENIA POPRZEZ

PRYZMAT WŁASNEGO

INTERESU,
-INTENCJONALIZM,
-BRAK MOŻLIWOŚCI

PORÓWNANIA, CZYLI

PERSPEKTYWY

BADAWCZEJ,
-BEZPIECZEŃSTWO JEJ

UCZESTNIKÓW

(KARA/NAGRODA) WPŁYWA

NA WIARYGODNOŚĆ
WYNIKÓW

.

AUTOEWALUACJA

Proces zobiektywizowanego

analizowania mocnych i słabych stron

własnej pracy przez danego

nauczyciela oraz badania efektów tej

pracy w celu podnoszenia jej jakości,
Nauczyciel stara się zdystansować w

ocenie własnej pracy od osobistych

interesów i przekonań, także poprzez

stosowanie metodologicznie

poprawnych narzędzi zbierania danych

(testy, ankiety dla uczniów i rodziców)

METODOLOGIA EWALUACJI

PODEJŚCIE ILOŚCIOWE:
Dane mają postać liczb, które można

analizować metodami statystycznymi
PODEJŚCIE JAKOŚCIOWE:
Dane mają postać tekstu, które

wymagają zabiegów

interpretacyjnych.
W przypadku pojedynczych szkół

dominować mogą metody

jakościowe.

METODY JAKOŚCIOWE

W ich przypadku nie uogólnia się

wniosków, tylko wykorzystuje się je w

sytuacji, w której zebraliśmy dane, czyli

w badanej szkole.
Zamiast metod statystycznych stosujemy

analizę tekstów, ich porównywanie.
Wśród narzędzi badawczych wykorzystuje

się nie tyle metody kwestionariuszowe,

ile analizę dokumentów, obserwację,

wywiady, studium przypadku.

METODY JAKOŚCIOWE

Interpretacja danych uzyskanych
tymi metodami jest w pewnym
stopniu intuicyjna i zawodna, ale
bycie wewnątrz sytuacji, doskonała
znajomość szkoły i uwarunkowań
lokalnych może rekompensować
brak profesjonalizmu badających,
choć może z drugiej strony
szkodzić obiektywności wniosków.

TRIANGULACJA – ZASADA

PROWADZENIA BADAŃ

Polega ona na spojrzeniu na badany problem z

kilku przynajmniej dwóch punktów widzenia,
Polega ona na porównaniu informacji

pochodzących z różnych źródeł, na przykład od

uczniów, nauczycieli, rodziców, nadzoru

pedagogicznego, organu prowadzącego,
Polega ona na porównywaniu informacji

zebranych za pomocą różnych metod np.

wyniki testów połaczone z tzw.aktywnością

edukacyjną uczniów (referaty, dyskusje, prace

domowe).
W przypadku zgodności wyników uzyskujemy

co do nich wuiększą pewność.

EWALUACJA WEWNĘTRZNA

W SZKOLE

Czynności dyrektora szkoły w

zakresie nadzoru pedagogicznego,

w tym szczególnie ewaluacja,

muszą wynikać z potrzeb danej

szkoły
Wynikanie pytań ewaluacyjnych z

potrzeb szkoły oznacza, że powinna

zostać przeprowadzona diagnoza

takich potrzeb np. poprzez analizę

planu rozwoju szkoły.

EWALUACJA WEWNĘTRZNA

W SZKOLE

Wymiar praktyczny tejże
ewaluacji wynika z paragrafu 8
Rozporządzenia, które mówi: „4.
Organ sprawujący nadzór
pedagogiczny, prowadząc
ewaluację zewnętrzną, bierze
pod uwagę wyniki ewaluacji
wewnętrznej prowadzonej w
szkole lub placówce”.

RÓWNOWAGA MIĘDZY

EWALUACJĄ ZEWNĘTRZNĄ

I WEWNĘTRZNĄ

CEL
EWALUACJI

ROZLICZALNOŚĆ
(SPOŁECZNY)

ROZWÓJ

(INDYWIDUALNY)

WYMAGANIA
(ZEWNĘTRZNE)

ODNIESIENIE
WYNIKÓW

KONTEKST

(WEWNĘTRZNIE)

OCENA
(WARTOŚCIOWANIE)

RODZAJ
WYNIKÓW

REKOMENDACJE

(INFORMACJA)

GŁÓWNIE PODEJŚCIE
ILOŚCIOWE

METODOLOGIA

GŁÓWNIE
PODEJŚCIE
JAKOŚCIOWE

ZEWNĘTRZNA

WEWNĘTRZNA

ETAPY PROCESU EWALUACJI

1. Ustalenie obiektu ewaluacji.

2. Planowanie procesu ewaluacji.

3. Określenie celów obiektu ewaluacji.

4. Sformułowanie pytań kluczowych.

5. Określenie kryteriów ewaluacji.

6. Ustalenie wskaźników, które zostaną

użyte do badania obiektu.

7. Określenie metod badawczych.

8. Określenie próby badawczej.

9. Zbieranie informacji.

10. Przetwarzanie danych.

11. Prezentowanie wyników ewaluacji.

PLANOWANIE EWALUACJI

Ewaluację rozpoczynamy od zaplanowania jej procesu.

W tej fazie ewaluacji istotne jest:

1) Uzasadnienie ewaluacji

• Kto chce, żeby przeprowadzono ewaluację?

• Komu ma służyć ewaluacja?

• Kto powinien otrzymać informację?

2) Strategie ewaluacji

• Jaki rodzaj ewaluacji jest możliwy ze względu na

towarzyszące jej okoliczności?

• Jaka forma ewaluacji będzie najlepsza z uwagi na rodzaj

ewaluowanego przedsięwzięcia?

3) Przedmiot ewaluacji

• Co będzie ewaluowane?

• Jaki rodzaj informacji jest potrzebny?

PLANOWANIE EWALUACJI

7) Pozwolenie

• Czy uzyskane zostały wszystkie pozwolenia

konieczne do przeprowadzenia ewaluacji?

• Czy udział w badaniach jest dobrowolny?

• Kto decyduje o tym, co ma się znaleźć w raporcie?

8) Wykorzystanie ewaluacji

• Kto decyduje o sposobie wykorzystania ewaluacji?

• W jakiej formie zostanie złożony raport?

• Czy uczestnikom ewaluacji zostanie przedstawiona

wersja robocza raportu?

• Do jakiego audytorium będzie adresowany raport?

• Czy forma raportu jest dostosowana do jego

odbiorców?

PROJEKTOWANIE EWALUACJI

1) Definiowanie przedmiotu ewaluacji,

2) Sformułowanie pytań kluczowych,

3) Określenie kryteriów ewaluacji,

4) Dobór metod badawczych,

5) Określenie próby badawczej,

6) Monitorowanie danych.

DEFINIOWANIE PRZEDMIOTU

EWALUACJI

Określając przedmiot ewaluacji,

należy sprecyzować,co będzie
poddawane ewaluacji.

PLANOWANIE EWALUACJI

4) Ewaluator

• Kto zbiera informacje?

• Kto koordynuje proces ewaluacji?

• Kto pisze raporty?

5) Metody ewaluacji

• Jakie metody należy zastosować dla uzyskania

wymaganych informacji?

• Czy mogą one być opracowane i zastosowane w

czasie, jaki jest do dyspozycji?

• Czy metody zostaną zaakceptowane przez osoby,

których dotyczy ewaluacja?

6) Czas

• Ile czasu można zarezerwować na ewaluację?

• Czy wystarcza czasu na zebranie i analizę danych?

FORMUŁOWANIE PYTAŃ

KLUCZOWYCH

Pytania kluczowe to pytania

sformułowane w dość ogólny sposób, na

które będziemy szukali odpowiedzi w

rezultacie przeprowadzanej przez nas

ewaluacji.
Nie są to pytania, które bezpośrednio

zadawane będą osobom objętym

ewaluacją, ale są to pytania, które sami

sobie zadajemy.
Dobór pytań stanowi pewną selekcję i

weryfikację zagadnień przeznaczonych do

ewaluacji.

OKREŚLENIE KRYTERIÓW

EWALUACJI

Kryteria ewaluacji – to

standardy, według których
ewaluujemy dane
przedsięwzięcie.

Muszą być ściśle powiązane z

pytaniami kluczowymi.

DOBÓR METOD BADAWCZYCH

Przy ewaluacji należy
wykorzystać szereg różnych
metod badawczych, np.:
ankietę,
wywiad,
analizę dokumentów.

OKREŚLENIE PRÓBY

BADAWCZEJ

Dobierając próbę badawczą, czyli
osoby, które zamierzamy objąć
ewaluacją, należy zastanowić się nad
kryterium doboru.
Nie jest możliwe, aby takimih
badaniami objąć całą populację
uczniów i ich rodziców.
Należy wyłonić taką próbę badawczą,
która będzie reprezentatywna dla całej
populacji.

MONITOROWANIE DANYCH

Monitorowanie danych określa sposób, w

jaki będziemy gromadzić i dokumentować

zbierane dane.
Jest to jeden z najważniejszych punktów,

bowiem ewaluacja jest procesem, nasze

badania nie mogą ograniczyć się tylko do

jednorazowego rozdania np. ankiet.
Monitorowanie danych jest więc rodzajem

ewidencji – bazy danych, która pozwala

na lepsze rozeznanie w tym, co się w

badaniach dokonuje.

PORZĄDKOWANIE DANYCH

Projekty ewaluacji mogą
przybierać różne formy graficzne.
Najlepiej swoją funkcję
koordynującą i porządkującą cały
proces ewaluacji spełnia tabela.

NARZĘDZIA BADAWCZE

ANKIETA/KWESTIONARIUSZ:
Zbudowane dla konkretnego
obszaru badań
Wykorzystujące model
metodologiczny porównujący
dane pozyskane od różnych
respondentów zgodnie z zasadą
triangulacji

NARZĘDZIA BADAWCZE

SCHEMAT OBSERWACJI:
Wybór zagadnień nadających się do
obserwacji,
Opracowanie arkusza obserwacji,
Wykorzystanie schematu obserwacji
poprzez osbobę tego samego
ewaluatora, który przeprowadza swoje
obserwacje według tego samego
schematu na różnych lekcjach

NARZĘDZIA BADAWCZE

ANALIZA DOKUMENTU np. WSO
Opracowanie zagadnień do schematu
analizy dokumentu – postawienie pytań
badawczych,
Tekst dokumentu do analizy
(odpowiednie fragmenty)
Analiza właściwa
Budowanie schematu analizy
dokumentu np. Sprawdzianu ucznia,
WSO

EWALUACJA JEST KONIECZNA,

ALE PROWADZONA W SZKOLE W
SOSÓB ROZWAŻNY!

POWODZENIA 