KURS

NAUCZANIE BIOLOGII W GIMNAZJACH I

SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH

UNIWERSYTET WARMIŃSKO – MAZURSKI W OLSZTYNIE

STUDIA PODYPLOMOWE

ROK 2006/ 2007

GRAŻYNA MILCZAREK

ANATOMIA CZŁOWIEKA

Bibliografia:
1.Mały atlas anatomiczny – Ryszard Aleksandrowicz,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2005

Nerki

Drogi moczowe:

kielichy

miedniczki

moczowody

pęcherz moczowy

cewka moczowa

Do układu moczowego zalicza

się:

oraz

Nerka :

jest parzystym narządem miąższowym

kształtu fasoli

o masie 120-200g

długości 10-12 cm

szerokości 5-7 cm

grubości 3-4
cm

Nerki są położone zaotrzewnowo na tylnej ścianie jamy brzusznej
w okolicy lędźwiowej.

W nerce wyróżnia się:

1 biegun
górny

10 biegun
dolny

12 wnęka nerki –
osłonięta dwiema
wargami; przednią
i tylną.

powierzchnię
przednią

powierzchnię tylną

Brzeg boczny jest wypukły, a
przyśrodkowy wklęsły, w środkowej
części znajduje się:

6 miedniczka

9 moczowód

11 tętnica i
żyła nerkowa

Do wnęki wchodzi tętnica nerkowa, a wychodzi z niej żyła i
moczowód.

W głębi wnęki znajduje się zatoka nerkowa wraz z miedniczką,
kielichami większymi i mniejszymi

7 kielich większy

8 kielich mniejszy

Od wewnątrz nerkę osłania bezpośrednio włóknista torebka
nerkowa, którą otacza torebka tłuszczowa, a tę pokrywa
jeszcze powięź nerkowa.

2 torebka włóknista
nerki

3 kora
nerkowa

4 rdzeń
nerkowy

5 brodawka
nerkowa

Pod torebką włóknistą znajduje się istota korowa nerki

i dalej istota rdzenna.

Istota rdzenna nerki zbudowana jest w postaci piramid nerkowych,
skierowanych podstawami ku obwodowi nerki, a wierzchołkami w stronę wnęki.

Wierzchołek jest w formie brodawki objęty przez kielich mniejszy.

Pomiędzy piramidy wnika istota korowa, tworząc słupy nerkowe

Część wydalnicza nerki –

nefron

– stanowi:

ciałko nerkowe

kanalika krętego
pierwszego rzędu

kanalików prostych

oraz kanalika krętego
drugiego rzędu

kanalik główny składający się z:

Ramię wstępujące pętli wraca, kierując się w stronę ciałka nerkowego
(corpuscula renis)

żyła międzypłacikowa

tętnica międzypłacikowa

tętnica międzypłatowa

kanalik zbiorczy

żyła międzypłatowa

również:

Ciałko nerkowe ma kształt kulisty, średnicę około 0,2 mm.Zbudowane jest z:

naczynia doprowadzającego

torebki kłębuszka

kanalika nerkowego

Kłębuszek naczyniowy tworzy sieć łączących się ze sobą naczyń
włoskowatych, na które podzieliło się naczynie doprowadzające krew do
kłębuszka. Krew przefiltrowana odpływa naczyniami tętniczymi –
odprowadzającymi do krwiobiegu.

naczynia odprowadzającego
i naczynia włosowatego
kłębuszka

3 torebka kłębuszka

4 kanalik nerkowy

8 kanalika
zbiorczego,

Torebka kłębuszka utworzona jest z dwóch
blaszek; wewnętrznej, przylegającej do kłębuszka,
i zewnętrznej,
która przechodzi w ściankę kanalika nerkowego.

9 Kanalik kręty
drugiego rzędu

dochodzi do:

te zaś łącząc się tworzą przewód brodawkowaty, kończący się
na szczycie brodawki nerkowej otworem brodawkowatym

5 brodawka nerkowa

W kłębuszkach nerkowych odbywa się filtrowanie krwi i wytwarzanie pierwotnego moczu w
ilości około
125 l na dobę. Mocz ten w obrębie układu kanalikowego zostaje zagęszczony do moczu
ostatecznego
w ilości około 1,5 l na dobę.

Zagęszczony mocz spływa do kielichów nerkowych mniejszych, a dalej do większych i miedniczki nerkowej,
skąd przedostaje się do moczowodu.

6 miedniczka

9 moczowód

7 kielich większy

8 kielich
mniejszy

Między blaszkami powstaje szczelinowata
przestrzeń łącząca się ze światłem kanalika.
Miejsce, w którym wchodzą i wychodzą
naczynia krwionośne, nazwano biegunem
naczyniowym, a miejsce leżące naprzeciw,
z którego wychodzi kanalik nerkowy –
biegunem kanalikowym.

MOCZOWÓD (ureter)

Jest to przewód długości około 25 cm, łączący miedniczkę nerkową z pęcherzem
moczowym.
Leży on zaotrzewnowo. Wyróżnia się w nim odcinek brzuszny i miedniczny.
Zbudowany jest
z trzech warstw błony mięśniowej gładkiej: podłużnej – podwójnej i okrężnej –
pojedynczej,
wewnątrz jest wysłany błoną śluzową. Dzięki obecności błony mięśniowej wykonuje
on ruchy
perystaltyczne przesuwające mocz w kierunku pęcherza. Na swym przebiegu ma
trzy
fizjologiczne zagięcia. Pierwsze w miejscu przejścia miedniczki w moczowód, drugie
na wysokości przejścia do miednicy (skrzyżowania z naczyniami biodrowymi) i
trzecie – przed ujściem do pęcherza moczowego.

4 moczowód

PĘCHERZ MOCZOWY (vesica urinaria)

Jest tworem mięśniowym położonym w miednicy mniejszej poza spojeniem łonowym, ku tyłowi sąsiaduje
u mężczyzn z odbytnicą, a u kobiet z macicą i pochwą. Wyróżnia się w nim: wierzchołek (apex) skierowany
ku górze, trzon (corpus) i dno (fundus), które u mężczyzn spoczywa na gruczole krokowym. Kształt pęcherza
zależy od stopnia jego wypełnienia, płci i wieku – zazwyczaj jest zbliżony do owocu cytryny. Pojemność
pęcherza wynosi od 500 do 1000 ml, ale parcie na mocz odczuwa się już przy 300 – 400 ml.
Błona mięśniowa ściany pęcherza jest gładka, tworzą ją dwa mięśnie: wypieracz moczu, o budowie
trójwarstwowej, oraz zwieracz wewnętrzny cewki moczowej. Z zewnątrz pokryta jest tkanką łączną, wewnątrz
wysłana błoną śluzową, W obrębie dna wyróżnia się trójkąt, w którego kątach górnych znajdują się ujścia
moczowodów, a dolnym ujście cewki moczowej.

1 pęcherz moczowy, dno

2 błona mięśniowa ściany pęcherza

1 część pęcherza moczowego

CEWKA MOCZOWA (urethra)

7cewka moczowa

Jest kolejnym odcinkiem dróg moczowych i zarazem ostatnim. Budowa cewki moczowej
jest różna, zależnie od płci. U kobiet jest krótka (długość 3-5 cm) i ma przebieg prosty.
U mężczyzn cewka liczy około 16-20 cm. Ma przebieg w kształcie litery „S”, przy czym na jej
przebiegu występują zwężenia i rozszerzenia.